გაბრიელი, (ტუსკია გაბრიელი) – (1799, სოფელი აცანა, გურიის სამთავრო, 11. 09. 1881), საეკლესიო მოღვაწე, ეპისკოპოსი.
დაიბადა მღვდლის ოჯახში. ეკუთვნოდა აზნაურთა წოდებას, ჰყავდა ექვსი ძმა. 1814 წ. 20 იანვრიდან გურიის უდაბნოს წმ. იოანე ნათლისმცემლის მამათა მონასტრის მორჩილი იყო. აქვე შეისწავლა წერა-კითხვა, წმ. წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 1818 წ. 15 დეკემბერს შემოქმედელმა მიტროპოლიტმა ნიკოლოზმა (შერვაშიძე) ბერად აღკვეცა და ამავე დღეს დიაკვნად აკურთხა (მეორე ვერსიით 1815 წ. 20 ნოემბერს ეკურთხა დიაკვნად). 1824 წ. 13 აგვისტოს მღვდლად ეკურთხა (მეორე ვერსიით 1826 6. 20 მარტს). 1829 წ. იანვარში გარდაიცვალა უდაბნოს მონასტრის წინამძღვარი, არქიმანდრიტი არსენი (გამყრელიძე) და მონასტრის საძმომ წინამძღვრად გაბრიელი გამოარჩია. 1830 წ. 15 სექტემბერს იმერეთის მთავარეპირკოპოსმა სოფრონმა (წულუკიძე) ამავე მონასტრის წინამძღვრის მოვალეობის შემსრულებლად დანიშნა და გურიის ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესად დაადგინა. 1836 წ. 18 ოქტომბერს იღუმენის წოდება მიენიჭა და წინამძღვრად დამტკიცდა. 1840 წ. 13 აპრილს გადადგა მთავარხუცესობიდან. 1840 წ. 4 აგვისტოს შეთავსებით გახდა ჯუმათის მამათა მონასტრის წინამძღვარი, რაც უდაბნოს წმ. იოანე ნათლისმცემლის ხატზე მისივე შესრულებული წარწერით დასტურდება: „1848 წლის ივნისის თვესა მე ჯუმათის მონასტრის გამგებელმან და იოვანე ნათლისმცემლის უდაბნოს იღუმენმა ტუსკიამ მოვაჭედინე ხატი ესე ორმოცის მანათის შემწეობითა თამარ დავით ნეფის ასულისათა და ორასი დრემის ვეცხლის შეწირვითა მთავრის დადიანის ასულის მარიამის გამდელის ასტანდარისათა და შეიწირე ნათლისმცემელო საცხონებლად სულთა მათთა“.
1842 წ. 7 აპრილს გურიის ეპარქიის საეკლესიო მამულების მართვა დაევალა. 1844 წ. 24 აგვისტოს დაჯილდოვდა სამკერდე ოქროს ჯვრით. 1848 წ. 6 მაისს გაბრიელს არქიმანდრიტის პატივის მიენიჭა. 1851 წ. 13 აპრილს ისევ აირჩიეს გურიის ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესად. 1852 წ. 5 აპრილს ებოძა წმ. ანას III ხარისხის ორდენი. 1854 წ. 13 დეკემბერს გელათის ღვთისმშობლის შობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს და იმავდროულად ჩააბარეს ამავე მონასტრის საეკლესიო მიწების მმართველობა. მისი წინამძღვრობის დროს, 1854-1856 წწ., გელათის მონასტერში ჩატარდა სარემონტო სამუშაოები, კერძოდ, თითქმის მთლიანად გადაიღება მონასტრის ნაგებობანი. 1856 წ. 10 აპრილიდან 3 ნოემბრამდე დროებით განაგებდა იმერეთის ეპარქიას. 1858 წ. 14 აპრილს წმ. ანას II ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. იმავე წელს ყირიმის ომის (1853-1856) სამახსოვროდ წმ. ვლადიმირის ლენტიანი ბრინჯაოს ჯვარი მიიღო.
1859 წ. 19 იანვარს გაბრიელი რუსეთის წმ. სინოდმა მღვდელმთავრად გამოირჩია. 1859 წ. 25 მარტს ეპისკოპოსად აკურთხეს და გურიის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა. 1867 წ. 16 აპრილს წმ. ვლადიმირის III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 1873 წ. 8 აპრილს ვ უბოძეს.
გურიის საეპისკოპოსო კათედრა იმჟამად ჯუმათის მონასტერში მდებარეობდა. გაბრიელის წინამორბედებმა რამდენჯერმე ითხოვეს კათედრის ოზურგეთში გადატანა, მაგრამ მიზანს ვერ მიაღწიეს. ამასთან დაკავშირებით, 1860 წ.გაბრიელი საქართველოს ეგზარქოს ევსევის (ილინსკი) სწერდა: „ჯუმათის მონასტერი მდებარეობს მაღლის მთის წვერსა ზედა, რომლისადმი შესასვლელი გზა ფრიად ვიწრო არს, ესრეთ რომელ ატანისადმი საჭიროთა მასალათა შესაკეთებლად და დასაჭერად შენობათა, თანასწორი ხარჯის ატანისა და სხუათა საჭიროებათათვის წარმოადგენს გარდამეტებითსა სიძნელესა... ცხოვრებითა თვისითა ჯუმათის მონასტრის თანა, მე მოკლებულ ვარ საშუალობას, სიმარჯვით და პირისპირ შეყრისადმი სამოქალაქო მთავრობისა თანა, ძლიერ ცუდის გზის მიზეზით... ოზურგეთშიდ სასულიერო მთავრობას შეუძლია იქონიოს განუწყვეტელი მოლაპარაკება ესევითარისა თანავე სამოქალაქოთსადმი, განსანათლებლად მოწაფეებითა და მოსასპობელად ყოველთა გარდახდომილებათა, რომლისთვისცა საჭირო არიან სასულიერო და სახორციელო მოქმედებანი, მიხედვისამებრ ადგილობითთა გარემოებათა თანა, და ამისათვის მე საუმჯობესოდ ვრაცხ ჯუმათის მთავარანგელოზისა სობორო შეირაცხოს პირველ ხარისხოვან მონასტრად, შემოქმედის მაცხოვრისა და იოანე ნათლისმცემლისა უდაბნო მეორე კლასისად, ხოლო სამღვდელმთავრო კათედრა გარდატანილ იქმნას დაბასა შინა ოზურგეთს“.
გაბრიელის თხოვნაც უყურადღებოდ დარჩა. მისი ოცდაორწლიანი მღვდელმთავრობის მთელ პერიოდში ვერ მოხერხდა ოზურგეთში შესაფერისი შენობის გამონახვა ან ახლის აგება.
1881 წ. 1 აგვისტოს ღრმად მოხუცებული გაბრიელი პენსიაზე გავიდა და მალევე გარდაიცვალა. 1881 წ. სექტემბერში გაზ. „დროება“ წერდა: „ამ სეკტემბრის 11-ს, პარასკევს, გარდაიცვალა მოხუცი და ყოვლადპატიოსანი გურიის ეპისკოპოსი (ტუსკია) 12-ს ამ თვისას დეპეშა მოუვიდა თბილისს საქართველოს ეგზარქოს გარდაცვალებულის მოხსენებისათვის; 13-ს, კვირას, სიონში სწირა ვიკარნი ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) და მწუხარებით მოიხსენა განსვენებული წირვაზედ, ვითარცა თანამოძმე და მეგობარი თვისი. შემდგომ წირვისა გარდაუხდა პანაშვიდი, რომელზედაც შემოსილნი იყვნენ ორი არქიმანდრიტი: გრიგოლი (დადიანი) და მაკარი (მატათაშვილი) და კრებული სიონის სობოროსი. მეორე დღეს აგრეთვე სწირა ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ ბერძნების ჯვარის მამის ეკლესიაში, სადაცა იყვნენ თანამწირველნი ბერძნების არქიმანდრიტები, და კვალად თანაგრძნობით მოიხსენა წირვაზედ ახლადგარდაცვალებული ეპისკოპოსი“.
დიაკ. გ. მაჩურიშვილი
საპატრიარქოს უწყებანი N24 21-17 ივნისი 2012წ გვ.18
ეპისკოპოსი გაბრიელი (ტუსკია) 1800-1881
ეპისკოპოსი გაბრიელი, ერისკაცობის სახელი უცნობია, 1800 წელს გურიაში, მრავალშვილიანი მღვდლის -–– სპირიდონ ტუსკიას ოჯახში დაიბადა. ტუსკიების გვარი საეკლესიო აზნაურთა წოდებას ეკუთვნოდა და განთქმული იყო მთელ გურიაში. ჯერ კიდევ XVIII საუკუნეში, გურიის მთავრების: მამია IV-ის, გიორგი V-ისა და ვახტანგის დროს მოღვაწეობდა არქიმანდრიტი იოსები, რომელიც თავისი ცხოვრებითა და ღვაწლით იმ მხარეში ყველაზე ცნობილ პიროვნებად ითვლებოდა. იგი, ჯერ კიდევ მღვდელ-მონაზვნის ხარისხში მყოფი, იყო შემოქმედის „გულანის“ ერთ-ერთი გადამწერი. გარდა ამისა, არქიმანდრიტი იოსები მოხსენიებულია საბუთში, რომელიც 1707 წელს გიორგი V გურიელმა გასცა, სადაც არქიმანდრიტი იოსები მოხსენიებულია „ხელმწიფე გურიელის კარის მოძღვრად“ და ამასთან, „საჯუმათლოს მწყემსად, ქორეპისკოპოსად და მეომოფრედ“". ასევე ცნობილია 1777 წლის აფხაზეთის კათოლიკოს მაქსიმეს (აბაშიძე) სიგელი-ინსტრუქცია „უდაბნოს მამა იოსებსა“ და ერკეთის წინამძლვარ ბესარიონისადმი. ამ სიგელით მათ ეკისრებათ თვალყური ადევნონ გურიის ეკლესია-მონასტრების ცხოვრებას, ასწავლონ მღვდლებს მათი მოვალეობანი და სხვ. არქიმანდრიტ იოსების შთამომავალი და მისი საქმის ღირსეული გამგრძელებელი გახლდათ ეპისკოპოსი გაბრიელიც. მის მამას, მღვდელ სპირიდონ ტუსკიას (1759 წელს იყო დაბადებული), გაბრიელის გარდა, კიდევ ექვსი ვაჟი ჰყავდა: მღვდელი იოანე (დაბ. 1792წ.), თომა (დაბ. 1799წ.), მეუფე გაბრიელი (დაბ. 1800წ.), ამბაკო (დაბ. 1802წ.), ანანია (დაბ.
'1810წ.), ნიკოლოზი (დაბ. 1814წ.) და დიონისე (დაბ. 1816წ.). წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი სპირიდონმა ერკეთის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის დიაკონ გიორგი მგალობლიშვილთან ისწავლა. 1780 წელს შემოქმედელმა მიტროპოლიტმა იოსებმა (თაყაიშვილი) იგი დიაკვნად აკურთხა. 1787 წლის 6 აპრილს ისევ მეუფე იოსებმა მლვდლად დაასხა ხელი და აცანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში დაადგინა. 1812 წელს დაჯილდოვდა ბრინჯაოს ჯვრით. მამა სპირიდონი, სავარაუდოდ, XIX საუკუნის 40-იან წლებში გარდაიცვალა. სასულიერო პირი იყო მამა სპირიდონის უფროსი ვაჟი იოანე, რომელსაც, თავის მხრივ, სამი ვაჟი
24-1 საპატრიარქოს უწყებანი N24 21-17 ივნისი 2012წ გვ.19
ეპისკოპოსი გაბრიელი (ტუსკია) 1800-1881 (გაგრძელება)
ჰყავდა: ალექსი (1828წ.), პორფირი (1830წ.) და
მღვდელი სპირიდონი (1837წ.), იოანემ წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი თავის მამასთან ისწავლა. 1816 წელს ჯუმათელმა მიტროპოლიტმა ნიკოლოზმა (შერვაშიძე) დიაკვნად აკურთხა. 1820 წლის 17 აპრილს მღვდლად დაასხა ხელი და აცანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის კრებულში დაადგინა. ასეთი ღირსეული წინაპრებისა და პატიოსანი ჯამე ოჯახის შვილი იყო მომავალი მღვდელმთავარიც, რომელიც 1814 წლის 20 იანვარს მამამ გურიის უდაბნოს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მამათა მონასტერს მიაბარა აღსაზრდელად, სადაც მან საფუძვლიანად შეისწავლა წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 1818 წლის 15 დეკემბერს შემოქმედელმა მიტროპოლიტმა ნიკოლოზმა (შერვაშიძე) იგი ბერად აღკვეცა და ამავე დღეს დიაკვნად აკურთხა. 1824 წლის 13 აგვისტოს მეუფე ნიკოლოზმა მღვდლად დაასხა ხელი და ნათლისმცემლის მონასტრის საძმოში დაადგინა. 1829 წლის დასაწყისში გარდაიცვალა მონასტრის წინამძღვარი, არქიმანდრიტი არსენი (გამყრელიძე) და მონასტრის საძმომ წინამძღვრად მამა გაბრიელი გამოარჩია. 1830 წლის 15 ნოემბერს იგი ოფიციალურად დაინიშნა ამავე მონასტრის წინამძღვრად. 1837 წლის 6 დეკემბერს იღუმენის წოდება მიენიჭა. 1842 წლიდან ჯუმათის მამათა მონასტრის წინამძღვრობაც მას დაევალა. ეს დასტურდება თავად იღუმენ გაბრიელის წარწერით, რომელიც უდაბნოს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის ხატზეა წარწერილი: „1848 წლის ივნისის თვესა, მე ჯუმათის მონასტრის გამგებელმან და იოვანე ნათლის-მცემლის უდაბნოს იღუმენმა ტუსიამ გაბრიელ, მოვაჭედინე ხატი ესე ორმოცის მანათის შემწეობითა თამარ დავით ნეფის ასულისათა და ორასი დრემის ვეცხლის შეწირვითა მთავრის დადიანის ასულის მარიამის გამდელის ასტანდარისათა და შეიწირე ნათლისმცემელო საცხონებლად სულთა მათთა.“ 1848 წლის 6 მაისს მამა გაბრიელის არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. 1851 წელს იგი აირჩიეს გურიის ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესად. 1852 წელს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 1854 წლის 13 დეკემბერს გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს. მისი წინამძღვრობის დროს, 1854-1856 წლებში, გელათის მონასტერში ჩატარდა სარემონტო სამუშაოები, კერძოდ, მთლიანად გადაიღება მონასტრის ეკლესია-ნაგებობანი. 1859 წლის 19 იანვარს რუსეთის წმინდა სინოდმა არქიმანდრიტი გაბრიელი მღვდელმთავრად გამოირჩია. ამავე წლის 25 მარტს სიონის საკათედრო ტაძარში ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და გურიის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა. გურიის საეპისკოპოსო კათედრა იმჟამად ჯუმათის მონასტერში მდებარეობდა. მეუფე გაბრიელის წინამორბედებმა რამდენჯერმე ითხოვეს კათედრის ქ. ოზურგეთში გადატანა, მაგრამ მიზანს ვერ მიაღწიეს. ამასთან დაკავშირებით, 1860 წელს ეპისკოპოსი გაბრიელი საქართველოს ეგზარქოს ევსევის (ილინსკი) წერდა: „ჯუმათის მონასტერი მდგომარეობს მაღლის მთის წვერსა ზედა, რომლისადმი შესასვლელი გზა ფრიად ვიწრო არს, ესრეთ რომელ ატანისადმი საჭიროთა მასალათა შესაკეთებლად და დასაჭერად შენობათა, თანასწორ ხარჯის ატანისა და სხუათა საჭიროებათათვის წარმოადგენს გარდამეტებითსა სიძნელესა... ცხოვრებითა თვისითა ჯუმათის მონასტრის თანა, მე მოკლებულ ვარ საშუალობას, სიმარჯვით
და პირისპირ შეყრისადმი სამოქალაქო მთავრობისა თანა, ძლიერ ცუდის გზის მიზეზით... ოზურგეთშიდ სასულიერო მთავრობას შეუძლია იქონიოს განუწყვეტელი მოლაპარაკება ესევითარისა თანავე სამოქალაქოთსადმი, განსანათლებლად მოწაფეებითა და მოსასპობელად ყოველთა გარდახდომილებათა, რომლისთვისცა საჭირო არიან სასულიერო და სახორციელო მოქმედებანი, მიხედვისამებრ ადგილობითთა გარემოებათა თანა, და ამისათვის მე საუმჯობესოდ ვრაცხ ჯუმათის მთავარანგელოზისა სობორო შეირაცხოს პირველ ხარისხოვან მონასტრად, შემოქმედის მაცხოვრისა და იოანე ნათლისმცემლისა უდაბ-
24-2 საპატრიარქოს უწყებანი N24 21-17 ივნისი 2012წ გვ.20
ეპისკოპოსი გაბრიელი (ტუსკია) 1800-1881 (დასასრული)
ნო მეორე კლასისად, ხოლო სამღვდელმთავრო კათედრა გარდატანილ იქმნას დაბასა შინა ოზურგეთს ეპისკოპოს თხოვნაც უყურადღებოდ დარ- ჩა. მთელი მისი 22-წლიანი მმართველობის პერიოდში ვერ მოხერხდა ოზურგეთში შესაფერისი შენობის გამონახვა ან ახლის აგება. 1874 წელს ცნობილმა ისტორიკოსმა და ეთნოგრაფმა დიმიტრი ბაქრაძემ იმოგზაურა აჭარასა და გურიაში, აღწერა იქაური ეკლესია-მონასტრები და იქ დაცული ისტორიული სახის საბუთები. იგი ჯუმათის მონასტერსაც ეწვია და ნანახს ასე გადმოგვცემს: „ჯუმათის ტაძარი მიქელ და გაბრიელ მთავარანგელოსების სახელზეა აგებული. იგი ჯუმათის სამრევლო ეკლესიაა. მის სენაკებს შორის, რომლებიც ტაძრის სამხრეთით არის განლაგებული, წაგრძელებულ ბაქანზე მთის ჩრდილო-აღმოსავლეთის კალთაზე დგას არქიელის უბრალო ხის სახლი, სადაც ზაფხუპოსი გაბრიელი გურული აზნაურების ტუსკიების საგვარეულოდან“. 1877 წელს ეპისკოპოს გაბრიელს განსაცდელი დაატყდა თავს. ავაზაკებმა მოხუცებული მღვდელმთავარი გაქურდეს, შეურაცხყოფა მიაყენეს და ფული და პირადი ნივთები გაიტაცეს. შემორჩენილია ერთი საინტერესო მოგონება მღვდელმთავარ გაბრიელზე, რომელიც წილკნელ ეპისკოპოს ტარასის (კანდელაკი) ჩანაწერებში მოიპოვება: „გურიაში გაბრიელ ეპისკოპოზი (ტუსკია) რევიზიაზედ წავიდა ეპარქიაში. ერთ სოფლის მღვდელთან რომ მივიდა ეკლესიაში და გაათავა რევიზია, მღვდელმა აღარ გაუშო, მწირველი ვარ და გინდა თუ არა მოითმინე წირვაზედაო. ხათრი აღარ გაუტეხა და დარჩა. დაიკიდა ოლარი მღვდელმა, გავიდა ამბიონზედ და შეემთხვია ხატებს, რომელსაც არაფერი ლოცვები არ წაუკითხა. შევიდა საკურთხეველში და დაიწყო შემოსვა. აიღო სტიხარი, გადასწერა პირჯვარი და ჩაიცო. ყაითნების დახვევა რომ გაათავა მაჯებზედ, თქვა: ესეც ასტეო. მერე ოლარს გადაწერა პირჯვარი, ამასაც ემთხვია, დაიკიდა და ამაზედაც ასე თქვა: ესეც ასტეო. აგრეთვე დანარჩენ შესამოსელზედაც, ასე იზახდა ყველაფერზედ და ლოცვებს კი არ ამბობდა არაფერს, რაც ეკუთვნოდა. ყურს “ უგდებდა ეპისკოპოზი და არა ფერს ეუბნებოდა. როდესაც სულ მორჩა და შეიმოსა, მაშინ მივიდა ეპისკოპოზი უკანიდან„ დაუჭირა მხრები, ამოჰკრა მაგრათ კუკუ და უთხრა: ესეც ასტეო“. 1881 წლის 1 აგვისტოს ეპისკოპოსი გაბრიელი პენსიაში გავიდა. 1881 წელს გაზეთი „დროება“ წერდა: „ამ სეკტემბრის 11-ს, პარასკევს, გარდაიცვალა მოხუცი და ყოვლადპატიოსანი გურიის ეპისკოპოსი გაბრიელი (ტუსკია). 12-ს ამ თვისას დეპეშა მოუვიდა თბილისს საქართველოს ეგზარქოს გარდაცვალებულის მოხსენებისათვის; 13-ს, კვირას, სიონში სწირა ვიკარნი ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) და მწუხარებით მოიხსენა განსვენებული წირვაზედ, ვითარცა თანამოძმე და მეგობარი თვისი. შემდგომ წირვისა გარდაუხდა პანაშვიდი, რომელზედაც შემოსილნი იყვნენ მლოცველნი ორი არქიმანდრიტი: გრიგოლი (დადიანი) და მაკარი (მატათაშვილი) და კრებული სიონის სობოროსი. მეორე დღეს აგრეთვე სწირა ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ ბერძნების ჯვარის მამის ეკლესიაში, სადაცა იყვნენ თანამწირველნი ბერძნების არქიმანდრიტები და კვალად თანაგრძნობით მოიხსენა წირვაზედ ახლად გარდაცვალებული ეპისკოპოსი გაბრიელი“.
