სულ ვიზიტორი : 61033445238
განთავსებული სტატია : 10420

მთავარი იუბილარი/ ხსენება

აფხაზეთი სამაჩბლო 1990წ-დან მებრძოლები ვეტერანები შსს
აფხაზეთის ომი
გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)  1971-93 გარდ. ზემო კინდღიში ოჩამჩირე დაბ. სოფ. ჩხერი ხარაგაული იმერეთი გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)  1971-93 გარდ. ზემო კინდღიში ოჩამჩირე დაბ. სოფ. ჩხერი ხარაგაული იმერეთი გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)  1971-93 გარდ. ზემო კინდღიში ოჩამჩირე დაბ. სოფ. ჩხერი ხარაგაული იმერეთი

1971-1993 წწ. გარდ. 22 წლის

ბმულის კოპირება

აფხაზეთის ომი

გვარი ლურსმანაშვილი სია

ხარაგაული გამოჩენილი ადამიანები სრული სია

12       ბეჭდვა

გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა) 1971-93 გარდ. ზემო კინდღიში ოჩამჩირე დაბ. სოფ. ჩხერი ხარაგაული იმერეთი

გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა) გარდაიცვალა 01.06.1993 ზემო კინდღიში საცხ. ადგილი ხარაგაული სოფ. ჩხერი

გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა) სამხედრო სავალდებულო სამსახურში


გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)  გადაღებულია ხარაგაულში


1992-1993 თეთრი არწივის საარტილერიო დივიზიონი წიგნი აფხაზეთი http://mematiane.ge/product-details.php?id=6165




- 73 -
შენობა, რომლის აფეთქების საშუალებას ქვემეხის ბალისტიკა არ
იძლეოდა. ჩვენს შეიარაღებაში ჰაუბიცა ან 120 მმ-იანი ნაღმმტყორცნი რომ ყოფილიყო, მარტივად მოვაგვარებდით ამ პრობლემას, მაგრამ ჰაუბიცები არ გვქონდა, ხოლო 120 მმ-იანი
ნაღმტყორცნის ნაღმები დეფიციტი იყო. არადა, შენობა მთლიანად გარშემორტყმული იყო ქვიშის ტომრებით, საიდანაც მასიურ
ცეცხლს გვიხსნიდნენ.
გადავწყვიტეთ ჯერ ის ობიექტები გაგვენადგურებინა,
რომელებიც ქვემეხის მოქმედების არეალში იყვნენ და ამ შენობას
მერე მივხედავდით.
ავამუშავეთ მძიმე არტილერია. ერთიმეორის მიყოლებით
ვაფეთქებდით გამაგრებულ ობიექტებს და უეცრად შემოგვესმა
კიდევ ერთი აფეთქების ხმა, რომელიც ჩვენ არ გვეკუთვნოდა.
აფეთქდა ის შენობა, რომელიც ჩვენი ქვემეხების ხედვის არეალში
არ იყო.
კიდევ განმეორდა აფეთქება. ახლა უკვე თვალნათლივ
დავინახეთ, საიდან ესროლეს შენობას და როგორ მიმოიფანტა
ქვიშით სავსე ტომრები. ვიღაც აშკარად „ერპეგე“-ს („РПГ“) ტიპის
ყუმბარმტყორცნით ჩვენს საქმეს აკეთებდა. ყველას მზერა იმ
მხარეს გვქონდა მიმართული, საიდანაც ბოლოს გაისროლეს.
ჩვენდა გასაოცრად, თხრილიდან, რომელიც ჩვენგან
მიახლოებით 100 მეტრში იყო, გია ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)
წამოდგა.
გია ლურსმანაშვილს ზედმეტსახელად „ციტრუსას“
ვეძახდით. მოგეხსენებათ, ომი იყო და ყოვედღიური კვების
შესაძლებლობა ჩვენ არ გვქონდა. ხანდახან რამდენიმე დღე
გადიოდა ისე, რომ ლუკმაც არ გვქონდა გადაყლაპული. ერთ-ერთ
ასეთ დიეტურ პერიოდში გიორგის დამწიფებული მარდარინით
სავსე ხე დახვდა გზად. ჰო და, ეტყობა მშიერმა დიდი დოზით
მიირთვა ციტრუსის ეს სახეობა. ცოტა ხანში ისე გაყვითლდა, რომ

- 74 -
თვითონ მანდარინიც კი თეთრი მოგეჩვენებოდათ გიორგისთან
შედარებით.
- 75 -
შეშინებულებმა სასწრაფოდ წავიყვანეთ ექიმთან. ექიმისთვის,
ცხადია, ეს უკვე პირველი შემთხვევა არ ყოფილა, რადგან მშიერი
ჯარისკაცები ხშირად მიირთმევდნენ მანდარინს. მან რაღაც
დარიგება მისცა გიორგის, ერთი-ორი ტაბლეტი ჩაუდო ხელში და
მეორე დღეს გიორგი ისევ მოვიდა ფერზე, მაგრამ დარჩა სახელი
„ციტრუსა“.
„ციტრუსა“ ხარაგაულის მთაგორიან რაიონში იყო გაზრდილი. ამ პირობებში გაზრდილი ხალხი ყოველთვის გამოირჩევა
ამტანი ხასიათით, ძლიერი ნებისყოფით, დაუღალავი მუხლით,
მკვირცხლი ქცევა-მანერით და, რაც მთავარია, ამ რეგიონისთვის
დამახასიათებელი სიალალით. ჰქონდა უაღრესად ფაქიზი
იუმორის გრძნობა და იყო ძალზედ კრეატიული, არასტანდარტული. ერთ წამში შეეძლო სიტუაციის განმუხტვა.
ერთხელ ჩვენი ბიჭები ქვეით ჯართან ერთად მოქმედებისას
მტრის საფარს შეეჯახნენ. უეცრად, ჩვენებს სამივე მხრიდან
გაუხსნა მტერმა ცეცხლი. ბიჭებმა მოძებნეს თავშესაფარი, მაგრამ
მაინც მძიმე სიტუაციაში იყვნენ. უმოწყალო ცეცხლის ქვეშ
მყოფნი გამოსავალზე ფიქრობდნენ. წინ წასვლას ვინ ჩიოდა,
უკანაც ვეღარ გამოდიოდნენ. პანიკური სიტუაციის ჩამოყალიბების საშიშროება იყო. ეს კი ბრძოლაში მომენტალურ დაღუპვას
ნიშნავს. ამ სიტუაციაშიც მონახა „ციტრუსამ“ გამოსავალი და
ბიჭებს ღიმილით მიმართა:
- ბიჭებო, ბიჭებო, თუ იცით, კიდევ ვნახავ ხარაგაულს?
მომღიმარე ციტრუსას დანახვაზე, ყველას გაეცინა და
დაწყნარებულ გულზე გადაჭრეს შექმნილი პრობლემა.
ციტრუსაზე გასახსენებელი უამრავია, მაგრამ ერთი აუცილებლად უნდა გავიხსენო.
ერთხელ სოხუმში ჩავედით დივიზიონის ხალხი, სახლში
ახლობლებთან დარეკვა გვსურდა. ამ საქმისთვის ხშირად ვერ
ვიცლიდით, რადგან სულ პოზიციებს ვიყავით მიჯაჭვულნი.
მაგრამ როგორც მოგეხსენებათ, ომში წასულ ადამიანზე ყოველ

- 76 -
წამს ნერვიულობდნენ ახლობლები და პერიოდულად მაინც რომ
არ გავსაუბრებოდით, ალბათ, ჭკუიდან შეიშლებოდნენ.
მოკლედ, რაღაც რაოდენობის ხალხმა ამოვყავით თავი
სოხუმის ფოსტაში. გადავეცით იქ მომუშავე გოგონას ტელეფონის
ნომრების სია და დაველოდეთ გამოძახებას. მაშინ არ იყო
პირდაპირი კავშირი, მით უმეტეს, მობილური ტელეფონები.
პატარა შენობაში ისხდა ოცამდე გოგო, ე.წ. „კომუტატორებთან“
და ისინი უკავშირდებოდნენ აბონენტს. დრო გადიოდა, მაგრამ
მიწოდებული ნომრებიდან ვერც ერთთან ვერ დაგვაკავშირეს.
თბილისი, რუსთავი, ქუთაისი - ყველა მიმართულება გათიშული
გამოდგა. წამოსვლას ვაპირებდით, როცა შეგვატყობინეს, რომ
ერთ ნომერთან კავშირი შესაძლებელი გახდა. გაგვიკვირდა, როცა
შევიტყვეთ, რომ ხარაგაულის რაიონის სოფელ ჩხერში ციტრუსას
მიეცა საუბრის საშუალება. ყველას გაგვიხარდა, რომ ერთმა კაცმა
მაინც აიხდინა ოცნება.
ვიფიქრეთ, ციტრუსა ჯერ მშობლებს და მერე ახლობლებს
მოიკითხავდა, მაგრამ სიცილი ვერავინ ვერ შევიკავეთ, როცა მისი
პირველი სიტყვები იყო:
- ცხენი როგორა მყავსო?
დავანგრიეთ ყველამ შენობა ხარხარისგან. მაშინ რა ვიცოდით,
თუ როგორ უყვარდა ადამიანის ამ ოთხფეხა მეგობარს ჩვენი
ციტრუსა.
მოგვიანებით, როცა გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)
დაიღუპა, ცხენი სახლიდან გაიქცა და მხოლოდ გასვენების დღეს,
საფლავზე ამოვიდა. ციტრუსას ცხენის დანახვაზე ხალხში
ჩოჩქოლი ატყდა. ძალზედ მძიმე სიტუაცია, უაღრესად დამძიმდა.
ისედაც გამაოგნებელმა გლოვის ხმამ ახალი ტალღით იფეთქა
სასაფლაოზე. მამაკაცებსაც კი ცრემლი წასკდათ. თავდახრით,
მაგრამ გეზმიმართულად მომავალ ცხოველს ყველამ გზა
დაუთმო. სუნთქვაშეკრული ვუყურებდი, როგორ მივიდა ცხენი
- 77 -
ციტრუსას სასთუმალთან და მუშტისხელა ცრემლებით დაიწყო
ტირილი. უეცრად გამახსენდა ილია ჭავჭავაძის სიტყვები:
„ვაჟკაცთ ცრემლსა რად უძრახვენ?
რკინაც სტყდება, როს სცემს გრდემლი...
კაცთ და პირუტყვთ გასარჩევად
ღმერთმა შექმნა მარტო ცრემლი!“
ამ ლექსის მიხედვით ცხენს ტირილი არ შეეძლო, მაგრამ
მივხვდი, რომ ეს სიტყვები ციტრუსას ცხენს არ ეხებოდა. რადგან
ტიროდა, ესე იგი, ის ადამიანი იყო, ციტრუსას უახლოესი
ადამიანი. ამას მარტო ციტრუსა გრძნობდა და, ალბათ, სწორედ
ამიტომ, უპირველესად თავისი უახლოესი ადამიანი მოიკითხა
სოხუმიდან გიორგიმ.
დავბრუნდეთ ლაბრაში, სადაც ციტრუსამ ჩვენი ქვემეხებისთვის მიუდგომელი შენობა ნაცარტუტად აქცია. როდის
მოახერხა ამ 100 მეტრის გავლა და იქ საიდან გაჩნდა, ვერავინ
გავიგეთ.
კმაყოფილი სახით თხრილებზე დიდი ნახტომებით გამორბოდა ჩვენკენ. როგორც კი მოგვიახლოვდა, ყველამ ჩხუბი დავუწყეთ:
- რას შვრები, რატომ რისკავ ასე. რაღაც რომ მოგსვლოდა?...
ციტრუსამ კითხვითვე მოგვმართა:
- რა განერვიულებთ, დამინახეთ იქ როგორ მივედი?
ჩვენ გავჩუმდით. მართლაც, როდის მოახერა ამ დისტანციის
გარბენა, რომელიც თხრილებით და ბუჩქებით იყო სავსე, ვერ
გავიგეთ.
მერე თვითონვე გასცა თავის კითხვას პასუხი:
- თქვენ რომ „ბლინდაჟებს“ ბომბავდით, ყველა იქ იყურებოდით. იმ სახლიდანაც, სავარაუდოდ, მაგ ტერიტორიას
შეხედავდნენ აუცილებლად და მეც მაშინ შევიპარეო.
- 78 -
ამის შემდეგ კიდევ ბევჯერ მივიღეთ ცნობა, ციტრუსას
ამგვარი ქმედების შესახებ.
კიდევ ერთხელ მინდა გავამახვილო ყურადღება იარაღზე,
რომელიც კონკრეტულ საომარ მომენტში უპირატესობს იძლევა.
ის, რაც ვერ გააკეთა ქვემეხმა, გააკეთა „ერპეგე“(„РПГ“)-ს ტიპის
ყუმბარმტყორცნმა. რომელსაც, მართალია, ზუსტი დამიზნების
ზონა 500-700 მეტრი აქვს და ამ მანძილს მოშორებული ავტომატი
ტყვიამფრქვევის წინააღმდეგ უძლურია, მაგრამ თუ 500 მეტრზე
მიუახლოვდი მტერს, საკმაოდ ძლიერ ობიექტებს გაუნადგურებ
ამ იარაღით. ციტრუსას მიზნისთვის რომ მიეღწია, ასაფეთქებელ
ობიექტთან 100 მეტრით მიახლოება დასჭირდა. ეს საკმაოდ
ძლიერი რისკი იყო მისთვის.
რომ გვქონოდა „ესპეგე“ („СПГ“) ან „ფაგოტი“ („ФАГОТ“-ი),
რომელთაც „ერპეგე“ („РПГ“)-სთან შედარებით გაცილებით დიდი
მოქმედების ზონა და საკმაოდ დიდი დამანგრეველი ძალა აქვს,
ძალზე მარტივად, ყოველგვარი რისკის გარეშე გადავჭრიდით
პრობლემას. უფრო გასაგებად რომ ვთქვა, აღარ მოუწევდა
- 79 -
ციტრუსას 100 მეტრით მიახლოება, შორიდან ავაფეთქებდით
მიზანს.
რატომ გავამახვილე ასე ყურადღება იარაღის კლასზე. საქმე
ისაა, რომ რუსეთის გენშტაბმა, რომელიც გეგმავდა აფხაზეთში
ომს, ვერაფერი მოუხერხა ქართულ ჯარს და რამდენიმე
წარუმატებელი ოპერაციის შემდეგ, 1993 წლის 1 ივლისს, დაგეგმა
შეტევა, რომელიც ტამიშის ცნობილი დესანტით დაიწყო. საკმაოდ
დიდი ძალა დაგვჭირდა ამ დესანტის გასანადგურებლად.
ისარგებლა ამით მტერმა და მეორე ფრონტზე, მდინარე გუმისთის
მხარეს, სოფლების: შრომა, კამანი, ოდიშის მიმართულებით
ფრონტის ხაზი გაგვიჭრა. ამ უბნებზე ისედაც ხალხნაკლულ ჩვენს
შენაერთებს „ფაგოტის“ ტიპის იარაღით შეუტიეს.
ის იარაღი, რომელსაც ციტრუსა ხმარობდა, „ერპეგე-7“,
„ფაგოტთან“ შედარებით ბავშვის სათამაშოა. ზოგიერთ „ფაგოტს“
3 (სამი) კილომეტრის მანძილზეც შეუძლია გაანადგუროს მოწინააღმდეგე. ეს არის მართვადი რაკეტა, რომელიც ძირითადად
გამოიყენება მოწინააღმდეგის ჯავშანტექნიკის გასანადგურებლად და ლამის 100%-იანი ალბათობით აფეთქებს მიზანს.
1993 წლის 31 მაისს ჩვენი საარტილერიო დივიზიონის
წევრები გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა) და ბენო ვაშაკიძე
ტექნიკის დასათვალიერებლად ავიდნენ. ვიმეორებ, ტერიტორია
ნეიტრალური იყო და არავის მიერ არ კონტროლდებოდა.
საკმაოდ გაშლილი ტერიტორიის მუდმივი კონტროლი დიდ
- 150 -
ძალებს მოითხოვდა. არც ჩვენ და ეტყობა, არც აფხაზურ მხარეს ეს
რესურსი არ გვქონდა, ამიტომ შედარებით ვიწრო გასასვლელებს
ვაკონტროლებდით.
აფეთქებული ტექნიკა შუაგულ ჩაის პლანტაციებში იყო.
ხანდახან ისეც ავსულვართ ამ ტერიტორიაზე, დივიზიონის
ბიჭებისთვის ჩაი რომ დაგვეკრიფა. ასე რომ, რაღაც განსაკუთრებულს, რომელიც ჯერ არ გაუკეთებიათ, არაფერს აკეთებდნენ
ბიჭები.
ავიდნენ, შეამოწმეს მოტორი, რომელიც საღი აღმოჩნდა და
გადაწყვიტეს, მეორე დღეს მის წასაღებად ამოსვლა.
ძნელია ახლა მსჯელობა, რეალურად რა მოხდა, მაგრამ,
სავარაუდოდ, სადღაც დამალული იყო აფხაზური მხარის
წარმომადგენელი, რომელსაც ესმოდა ეს საუბარი. გაველურებული ჩაის ბუჩქები ამის საშუალებას აძლევდა მტერს. ანდა
შორს იყო ჩასაფრებული და ბიჭების მოქმედებით დაასკვნა
მოწინააღმდეგემ, რომ ინტერესს სატვირთო ავტომობილი
წარმოადგენდა და მის წასაყვანად დაბრუნდებოდნენ ჩვენები.
არსებითი მნიშვნელობა ამას ახლა აღარ აქვს, შედეგი კი ისაა,
რომ მოწინააღმდეგისთვის ცნობილი გახდა ურალის წაყვანის
გეგმა.
1993 წლის 1 ივნისს დივიზიონის ბიჭებმა დილის 11
საათზე გადაწყვიტეს მანქანის გამოყვანა. პირველი ჯგუფი 8
კაციანი შემადგენლობით დაიძრა დასაზვერად. დაზვერვა ამ
სიტუაციაში გადამეტებული გამონათქვამია იმიტომ, რომ 8 კაცი
იმ ტერიტორიის სრულ შემოწმებას ვერაფრით ვერ მოახერებდა.
წარმოიდგინეთ სიგანეში სადღაც 800 მეტრიანი ტერიტორია,
რომელიც გაველურებული ჩაის ბუჩქებით არის დაფარული.
შუაში გადის გზა და ამ გზაზეა აფეთქებული ურალი. ბოლო
ქართული შენაერთიდან კილომეტრზე მეტი მანძილი იყო ამ
მანქანამდე და ამაზე მეტი დაშორება იყო აფხაზური მხარის
- 151 -
გამაგრებულ ობიექტებამდე, ანუ კილომეტრი-ორ კილომეტრზე
ზომის ტერიტორიის ცენტრში მდებარეობდა ეს აფეთქებული
ტექნიკა. ამას დავამატოთ ირგვლივ ტყე და შიგადაშიგ აფეთქებული სახლები. დამერწმუნეთ, ასეთი ტერიტორიის შემოწმება 8
კაცს მშვიდობიან დროსაც კი გაუჭირდებოდა.
ამ უბანზე ფრონტის ბოლო ხაზს მცირერიცხოვანი ქართული
შენართი აკონტროლებდა, რომელიც გორდას და გოჩა ყარყარაშვილის სახელობის სპეც ასეულის ხალხისგან იყო დაკომპლექტებული. ეს შენაერთები ტერიტორიულად ჩვენთან ძალზე
ახლოს იყო და, შეიძლება ითქვას, რომ ერთობლივი ძალებით
ვამაგრებდით პოზიციებს.
შეგახსენებთ, ზემო კინდღის ეს ტერიტორია ფრონტის
ურთულესი უბანი იყო. 1993 წლის 18 იანვარს უდიდესი ძალებით
ვერ შევძელით ამ ტერიტორიის აღება. მით უმეტეს, რომ მაშინ
შეტევაში ქვეითი ჯარის დიდი ნაწილი, სატანკო და არტილერიაც
იყო ჩართული. შეიძლება ითქვას, რომ ზემო კინდღი ქართული
შენაერთებისთვის აქილევსის ქუსლს წარმოადგენდა. ცხადი იყო,
ამ უბანზე მტრის დიდი ძალები იყო კონცენტრირებული.
მოვლენებს დავასწრებ და ვიტყვი, რომ ზუსტად ამ ადგილზე
ზუსტად ერთი თვის შემდეგ, ანუ 1993 წლის 1 ივლისს, ტამიშის
დესანტის დროს, მთლიანად განადგურდა დუშეთის ბატალიონი,
რომელიც ქართულ შენაერთებს შორის ერთ-ერთ უძლიერეს
ფორმირებას წარმოადგენდა. ეს კიდევ ერთი დასტურია, რომ ამ
ადგილს მტერი უდიდესი ძალებით იცავდა.
დივიზიონს პოლკთან შეერთების შემდეგ მსუბუქი არტილერიის დანადგარები აღარ ჰქონდა და მეომრები მხოლოდ
ავტომატებით იყვნენ შეიარაღებულნი. როდესაც ჩვენი დივიზიონის ბიჭების პირველმა 8 კაციანმა ჯგუფმა გადაკვეთა
ფრონტის ხაზი, დამატებითი უსაფრთხოებისთვის, ბოლო
წერტილში გამაგრებული ქართული შენაერთის ორი წევრიც
გაჰყვა მათ. რომელთაგან ერთ-ერთი ტყვიამფრქვევით იყო.
- 152 -
ჯამში 10 კაცმა შეძლებისდაგვარად დაათვალიერა
ტერიტორია. ეტყობა, ეს საკმარისად ჩათვალეს. ბიჭები ქვეით
ჯართან ერთად ხშირად იყვნენ ნაბრძოლნი და როგორ უნდა
მოქცეულიყვნენ ამ სიტუაციაში, კარგად იცოდნენ. თავდაცვის
მხრივ 10 კაცი 3-4 ჯგუფად გაიყო და 70 მეტრის სიგრძის
მონაკვეთზე გაიშალა.
ავთო წიკლაური მივიდა ურალთან და რაციით „ემ ტე ელ ბე“-
ს შემოსვლა მოითხოვა, რათა აფეთქებული ურალი ბუქსირით
წაეღოთ. ამ მომენტში ჩვენს ბიჭებს თითქმის ყველა მხრიდან
მასიური ცეცხლი გაუხსნეს.
(ბრძოლის ამ ეპიცენტრში მომხდარი ამბები ერთადერთმა
გადარჩენილმა პიროვნებამ გვიამბო, რომელიც ხელსა და
მუცლის არეში დაჭრილი, სასწაულებრივად გადარჩა.)
სამწუხაროდ, საფარს მხოლოდ ირგვლივ მყოფი გაველურებული ჩაის ბუჩქები წარმოადგენდა, რომლებიც ტყვიისგან
ვერანაირად ვერ დაგიცავდა. მოწინააღმდეგე კი თითქმის
ყოველი მხრიდან ისროდა. ერთადერთი, რაზეც ამოფარება
სიღრმეში შესულ ჯგუფს შეეძლო, აფეთქებული ტექნიკა იყო,
მაგრამ მოწინააღმდეგემ მანქანა „ერ პე გე-7“-ის ყუმბარმტყორცნის წვიმაში გაახვია.
ატყდა უთანასწორო ბრძოლა. ბრძოლის ველზე ჯგუფებად
გაშლილი 10 კაცი უპირისპირდებოდა მტერს, რომელთანაც 18
იანვარს ასეულობით მეომარი ვერაფერს გახდა არტილერიისა და
სატანკო ბატალიონის თანხლებით. სიტუაციას უკიდურესად
ამძიმებდა ის გარემოება, რომ ბიჭები საფარის გარეშე იყვნენ
დარჩენილნი.
არ ვიცი რატომ, ეტყობა მოერიდათ, ან არ ჩათვალეს საჭიროდ,
მაგრამ პოლკის მეთაური თემურ ლომთათიძე ჩვენმა ბიჭებმა
საქმის კურსში არ ჩააყენეს, აფეთქებული ურალის გამოტანას რომ
აპირებდნენ. იმ მომენტში თემური თავის მობილურ ჯგუფთან
ერთად პოლკიდან იყო გასული ჰაუბიცის ჭურვების მოსატანად.
- 153 -

ირაკლი ქიმერიძე რაციით დაუკავშირდა საარტილერიო
პოლკს და ცეცხლით დახმარება სთხოვა.
საარტილერიო პოლკმა მყისიერად გახსნა ცეცხლი, მაგრამ
ჭურვების მცირე რაოდენობა, რომელიც ხელშეუხებელი მარაგის
სახით იყო, მალევე გათავდა და თემური როდის მოიტანდა, არ
იცოდნენ. ჩვენები არტილერიის დახმარების გარეშე დარჩნენ.
პოლკის ბიჭები იხსენებენ:
- ჩვენ არ ვიცოდით, იქ ბიჭები რატომ შევიდნენ, გააფთრებული
ბრძოლის ხმა კი გვესმოდა, მაგრამ ისე მშვიდად გველა-
- 154 -
პარაკებოდა ირაკლი, გვეგონა ჩვენები უტევენ და არტილერია, უბრალოდ, დამატებით ძალად მოითხოვესო.
ამის შემდეგ ირაკლი დაუკავშირდა დივიზიონის „ემ ტე ელ
ბე“-ს და მსუბუქი არტილერიის ერთადერთი შემორჩენილი
დანადგარით - 82 მმ იანი ნაღმმტყორცნით დახმარება მოითხოვა.
დატვირთეს ნაღმტყორცნი „ემ ტე ელ ბე“-ზე, რომელსაც
დამატებით ძალად დივიზიონის დარჩენილი 5 მეომარი და გორდას ერთი წევრი მოჰყავდა.
ადგილზე დისლოცირებული ქართული შენაერთის ნაწილი
უკვე წინ გარბოდა ჩვენი ბიჭების დასახმარებლად.
„ემ ტე ელ ბე“-მ გაასწრო ამ ხალხს. ბრძოლის ეპიცენტრი არც
კი მოჩანდა, რომ უეცრად ჩასაფრებული მოწინააღმდეგის კიდევ
ერთი კერა ამოქმედდა და „ემ ტე ელ ბე“-ს რამდენიმე „ერ პე გე7“-ის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარა ესროლა.
ნათელი გახდა, მტერმა ჩვენი ბიჭების ჩანაფიქრი წინა დღით
გაშიფრა და კარგად იყო მომზადებული. მათ კარგად დაგეგმილი
მრავალსაფეხურიანი ჩასაფრება მოგვიწყვეს.
- 155 -
ნასროლი ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარებიდან ორმა მიზანს
მიაღწია.
ერთი „ემ ტე ელ ბე“-ზე ზევიდან მსხდომ ხალხს მოხვდა. რის
შედეგადაც ადგილზე გარდაიცვალა დივიზიონელი გელა
შამანაური და გორდელი ზაზა კრიჭაშვილი. აფეთქების ტალღამ
საკმაოდ შორს გადააგდო დივიზიონის ერთი წევრი, რომელმაც
უძლიერესი კონტუზია და მრავლობითი ჭრილობა მიიღო.
მეორე ყუმბარა პირდაპირ „ემ ტე
ელ ბე“-ს მოხვდა. რის გამოც მანქანაშივე დაიწვა დივიზიონის კიდევ
ერთი წევრი პაატა არაბული. თიანეთის მახლობლად, სოფელ თრანში
გაზრდილმა უნიკალური სულისა
და შესაძლებლობის მეომარმა, ძმაკაცების გადარჩენას დაუფიქრებლად შესწირა თავი.
უგონოდ კონტუზირებული იყო
16 წლის „ემ ტე ელ ბე“-ს მძღოლიც.
ერთადერთი კაცი ეკიპაჟიდან,
რომელიც რაღაც საოცრებით ბრძოლის უნარს ინარჩუნებდა, იყო მამუკა კაჭკაჭიშვილი
(ხუთკუნჭულა). მამუკა არ გახლდათ ის პიროვნება, რომელიც
ზურგში ტყვიას დასთანხმდებოდა. წამში ამოვიდა ცეცხლმოკიდებული მანქანიდან. შეატყო რა, დასამალი ადგილი არ
ჰქონდა, ერთი დაიღრიალა:
- „ოხ თქვენი . . . “- და ინტენსიური სროლით პირდაპირ
მტრისკენ წავიდა.
საშველად გამოქცეულმა ხალხმა, რომელსაც „ემ ტე ელ ბე“-მ
სულ ოდნავ გაასწრო, გარკვევით დაინახა, როგორ ყვიროდა და
სროლით მირბოდა პირდაპირ მტრისკენ ხუთკუნჭულა, იმასაც
პაატა არაბული
- 156 -
მკვეთრად არჩევდნენ, მკერდიდან ზურგში გამჭოლად გამოსული უამრავი ტყვია შადრევნად როგორ აფრქვევდა სისხლს.
ერთხელ ჩაიმუხლა. ბოლო ძალა მოიკრიბა, კვლავ წამოდგა,
წელში გაიმართა და...
და მამუკა კაჭკაჭიშვილი (ხუთკუნჭულა) ავტომატური
იარაღის ჯერმა შუაზე გაჰკვეთა.
ამაოდ ცდილობდა დამხმარედ მოსული ხალხი რამის გაკეთებას. ვერც ჩაის ბუჩქებამდე და ვერც ახლად აფეთქებულ „ემ ტე ელ
ბე“-მდე მათ ვერ მიაღწიეს.
გაიგეს რა არტილერიის გაჭირვება, ახლომდებარე პოზიციებიდანაც მოცვივდნენ დასახმარებლად ქართველი მეომრები.
გამოჩნდა „ბეემპე“-ს ტიპის ჯავშანტექნიკაც. კვლავ ატყდა
უშეღავათო ბრძოლა, მაგრამ ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარების
სეტყვაში ჯავშანტექნიკაც აგვიფეთქეს. მძიმედ დაჭრილი
მემანქანე ძლივს გამოიყვანეს ბრძოლის ველიდან.
ჩასაფრებული მტრის ბოლო ეშელონი დაუძლეველი ბარიერი
გამოდგა. მათთან ბრძოლას დამხმარე ძალის 4 წევრი კიდევ
შეეწირა. მაგრამ მაინც მოახერხა ამ ძალამ „ემ ტე ელ ბე“-მდე
მიღწევა და მის გარშემო დაღუპულები და „ემ ტე ელ ბე“-ს
აფეთქებიდან საოცრებით გადარჩენილი დივიზიონის ერთადერთი დაჭრილი წევრის გამოყვანა. ეს კაცი აფეთქების ტალღამ
საკმაოდ შორს, ჩვენების მხარეს გადმოაგდო.
სამწუხაროდ, აფხაზებმა დაასწრეს ჩვენებს და 16 წლის
კონტუზირებული მძღოლი ტყვედ ჩაიგდეს.
ამის პარალელურად, პირველ ეტაპზე შესული ჯგუფი
ბრძოლას განაგრძნობდა და თან ნელა უკან იხევდა. ჩაის ბუჩქებში
ჯგუფებად გაშლილი, ბოლო ძალებით ცდილობდნენ წინააღმდეგობა გაეწიათ ასეულობით მეტრზე გაშლილი მოწინააღმდეგისთვის. ორ საათზე მეტ ხანს იბრძოდნენ ბიჭები. დღესაც
- 157 -
ვერ ვხვდები, საფარის გარეშე, მხოლოდ ჩაის ბუჩქებში, ამდენი
ხანი როგორ გაძლეს.
ორივე მხრიდან უშეღავათო ბრძოლა მიდიოდა, პირველ
წუთებში ბარძაყის არეში უმძიმესად დაჭრეს რუდიკა. სისხლდენის გაჩერება ვერაფრით ვერ მოხერხდა. გაუვალ ჩაის ბუჩქებში
ხოხვით გამოყავდათ.
რუდიკა ეხვეწებოდა მეომრებს:
- «Зря стараетесь, я всё равно умру. Оставьте здесь, я их отвлеку
и не теряйте драгоценное время.»
(ტყუილად წვალობთ, მაინც დავიღუპები, მე აქ დამტოვეთ,
მტერს გავაჩერებ, თქვენ კი ნუ დაკარგავთ ძვირფას დროს )
მაგრამ მეომრებმა რუდიკა არ მიატოვეს!
ჩაის გაველურებულ ბუჩქებში, ტყვიისა და ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარების წვიმაში უწევდათ ბიჭებს ბრძოლით
უკან დახევა. დაჭრილების რაოდენობაც მატულობდა.
დააფიქსირეს „ემ ტე ელ ბე“-ს აფეთქებაც და ჩვენი პოზიციის
მისადგომებთან მტრის ახალი საფარიც, რომელიც არნახული
ცეცხლით ებრძოდა მაშველად წამოსულ ხალხს. ეს იმის
მაუწყებელი იყო, რომ იგივე გზით უკან ვეღარ დაბრუნდებოდნენ. დაჭრილების რაოდენობა და ხარისხი შემოვლითი
გზით გამოსვლის საშუალებას არ იძლეოდა. ბიჭებმა ერთმანეთი
არ მიატოვეს! გადაწყვიტეს, ბრძოლა მიეღოთ და რაც
შეიძლებოდა, ძვირად გაეყიდათ საკუთარი სისხლი.
პლანტაციაში იმ მანძილზე გაიშალნენ, რომ ერთმანეთისთვის
ხმა მიეწვდინათ. სურდათ, კორდინირებულად ებრძოლათ. არც
დაჭრილებს შეუწყვეტიათ ბრძოლა. რუდიკამ იგრძნო, რომ
სისხლისგან იცლებოდა, ცოტა ხანში გონებასაც დაკარგავდა.
აიხსნა საკუთარი ტყვია-წამალი და ბიჭების მხარეს გადააგდო.
- «Ребята патроны возьмите и обо мне не волнуйтесь»-
- 158 -
(ტყვიები აიღეთ და ჩემზე ნუ ინერვიულებთ), - დაემშვიდობა
ძმებს რუდიკა.
- პულიმიოტჩიკი მოგვიკლეს - გაისმა პირველი სიკვდილის
მაუწყებელი ხმაც.
ანალოგიური შინაარსის შეძახილები მტრის ბანაკიდანაც
დაიძრა. მიხვდა მოწინააღმდეგე, რომ მარტივად ვერ აიღებდა
ჩვენებს. გამწარებულებმა ან შეშინებულებმა სრული ძალით
გახსნეს ცეცხლი. სავარაუდოდ, მათაც ვერ გაიგეს სად ან როგორ
იყვნენ ჩვენები მიმოფანტულნი და მთელი პლანტაცია ტყვიაში
გაახვიეს. არანაირი გამიზნული სროლა არ ყოფილა. მტერი
ტყვიით თიბავდა გაველურებულ ბუჩქებს. არც ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარებს აკლებდნენ ბრძოლას.
- მშვიდობით ბიჭებო! – „ვაი დედას“ მაგივრად შესძახა ავთო
წიკლაურმა და დაემშვიდობა თავის ძმებს.
- ბენო, როგორ ხარ? ბენო?-კითხულობდნენ ბიჭები მაგრამ ბენო
ვაშაკიძე ხმას აღარ იღებდა.
სადღაც 2 საათი გრძელდებოდა ეს ბრძოლა. თავი იჩინა
ტყვიის სიმცირემაც, ამიტომ ინტენსიურ ცეცხლს ჩვენები ვეღარ
ხსნიდნენ. დაჭრილი და დახოცილი ხალხის გამო საბრძოლო
მანევრმაც იკლო.
ტყვია სულ გაუთავდათ.
იღუპებოდა არტილერია, რომელსაც ანალოგიური სიტუაციიდან ბევრჯერ უხსნია ქართველი მეომრები, მაგრამ ახლა თავად
ჩავარდა გასაჭირში. მაშველი ძალის იმედიც არსაიდან ჩანდა.
ციტრუსამ სიმღერა დაიწყო. ცოცხლები აჰყვენ.
კიდევ უფრო დიდი სიმძლავრის ცეცხლი გახსნა მოწინააღმდეგემ. ბიჭების სიმღერა ნელ-ნელა გაჩერდა.
მტრის რამდენიმე ჯარისკაცი ფრთხილად შემოვიდა ჩაის
ბუჩქებში. შეშინებულები საკონტროლოდ შორიდან ესროდნენ
- 159 -
ტყვიას ჩვენი დაღუპული მეომრების ცხედრებს. გაველურებულ
პლანტაციაში მიმოფანტული დაჭრილი და დახოცილი მეომრები
საკმაოდ რთული მოსაძებნი იყო. ერთი აფხაზი პირდაპირ
შეეფეთა ზუსტად იმ დივიზიონელს, რომელიც სასწაულებრივად
ცოცხალი გადარჩა. ორივემ ერთდროულად ესროლა ერთმანთს.
ჩვენი ხელში და მუცელში დაიჭრა, აფხაზი კი უეჭველად მოკვდა,
თორემ ეტყოდა თავის ხალხს, ჩვენი არტილერისტის სამალავს.
დღესაც არავინ იცის როგორ, მაგრამ პირველ ეტაპზე შესული
ბიჭებიდან ორი კაცი ირაკლი ქიმერიძე და ალექსანდრე
პაპაშვილი კიდევ ინარჩუნებდნენ ბრძოლის უნარს. ეტყობა, ისიც
კარგად დააფიქსირეს, რომ ბიჭები დაიღუპნენ. ერთადერთი, ვისი
ეჭვიც ჰქონდათ, სწორედ ეს დაჭრილი იყო. ამის უტყუარი
დასტურია ის, რომ მხოლოდ მას მიმართეს სახელით:
- წასვლას ვაპირებთ და თუ ცოცხალი ხარ, ნიშანი მოგვეციო.


ირაკლი და პაპიკა
- 160 -
სამწუხაროდ, რამე რომ ენიშნებინა, მას ამის შანსი არ ჰქონდა,
რადგან ბოლო სამი ტყვია აფხაზს დააცალა და თან ბუჩქებში
ჩამალულ მტერსაც კარგად უყურებდა, რომელსაც, სავარაუდოდ,
ვერ გაეგო, საიდან ან ვინ მოკლა მათი მებრძოლი.
ირაკლი ქიმერიძემ და ალექსანდრე პაპა-შვილმა ბრძოლის ველი
დატოვეს. დღესდღეო-ბით ცნობა არ გვაქვს, იყვნენ თუ არა ისინი
დაჭრილები, მაგრამ შემ-დეგმა მათმა ქმედებამ მტერს თავზარი
დასცა.
არც მტერი და არც ბრძოლის ამ ეპიცენტრში მყოფი ჩვენი
ერთადერთი გადარ-ჩენილი არტილერისტიც არ მოელოდა იმ
ქმედებას, რაც ამ ორმა კაცმა ჩაიდინა.
ირაკლი და ალექსანდრე იმ ადგილებში ნაბრძოლები იყვნენ.
გამოსვლაც კარგად იცოდნენ როგორ შეეძლოთ და ჩასაფრებაც.
ასევე ორივემ იცოდა გზა, რომლითაც მტერი უკან დაბრუნდებოდა. იმის მაგივრად, რომ ცოცხლები გამოსულიყვნენ, ირაკლი
და პაპიკა მტერს პირიქით ჩაუსაფრდნენ.
ამასობაში მოგებულმა მხარემ აკრიფა ჩვენი ბიჭების იარაღი.
რამდენჯერმე ჩაუარეს გვერდი ჩვენს დაჭრილ არტილერისტს,
მაგრამ გაველურებულ ჩაის პლანტაციაში ერთი რიგის გამოტოვებით გაიარეს და ვერ შენიშნეს.
მტერი მოგებული ბრძოლიდან სახლში ნადავლით დაიძრა.
სავარაუდოდ, ნახევარი საათის შემდეგ 700-800 მეტრის
მოშორებით კვლავ განახლდა ბრძოლა. ორმა ავტომატმა მასიური
ცეცხლი გახსნა. ეს იმის მაუწყებელი იყო, რომ ირაკლიმ და
ალექსანდრემ უკვე თავის მოწყობილ მახეში გააბა მოწინააღმდეგე. ბრძოლა სადღაც ნახევარი საათი გაგრძელდა. ნელ-ნელა
მტრის მხარეს იარაღის რაოდენობამ იმატა. შემდეგ ჯერ ერთი
ავტომატი გაჩერდა ჩვენი მხრიდან, მერე - მეორე. მტრის იარაღი
კი კვლავაც ინტენსიურ სროლას განაგრძობდა. ბრძოლის ბოლო
ეტაპზე ორი ხელყუმბარის ხმა მოისმა. ბოლოს მესამეც აფეთქდა.
- 161 -
უტყუარი ინფორმაციით ბიჭებს ზუსტად სამი ხელყუმბარა
ჰქონდათ.
საარტილერიო დივიზიონმა კიდევ ერთხელ აუხსნა მტერს,
თუ ვისთან ჰქონდათ საქმე. ბიჭებმა თავისი სიცოცხლის ფასად
ძმების სისხლი აიღეს.
როდესაც ირაკლიმ და ალექსანდრემ ბრძოლა განაახლა,
მტერმა ჩაის პლანტაციები მიატოვა და იმ უბნისაკენ დაიძრა,
სადაც ბრძოლის ახალმა კერამ იფეთქა. ამან შანსი მისცა ჩაის
პლანტაციაში დარჩენილ ერთადერთ მებრძოლს, ჩვენი პოზიციებისკენ გამოსულიყო. ასე რომ, იმ დარტყმასთან ერთად,
რომელიც ბიჭების ქმედებამ აფხაზებს მიაყენა, ერთ მებრძოლს
კიდევ გადარჩენის შანსი მისცა.
ჩვენი მხრიდან ამ ბრძოლას 17 მეომარი შეეწირა.
საარტილერიო დივიზიონი

1) ავთო წიკლაური.
2) ბენო ვაშაკიძე.
3) რუდიკ ხაჩატრიანი.
4) გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)
5) ვანო სააკიანი.
6) ირაკლი ქიმერიძე.
7) ალექსანდრე პაპაშვილი (პაპიკა).
8) მამუკა კაჭკაჭიშვილი (ხუთკუნჭულა).
9) პაატა არაბული.
10) გელა შამანაური.(გველეშაპა)

- 162 -
გორდა

11) ზაზა კრიჭაშვილი (სპილო).
12) მამუკა პატარაია.
13) ნიკალაი ობერტინსკი (მიკოლა ხახოლი)
14) გელა ცირეკიძე (მოსე).

გოჩა ყარყარაშვილის სახელობის ცალკეული სადაზვერვო
ასეული

15) ავთო ფინცაკია (სტეკლოვატა)
16) ოლეგ გრიგორიანი (სომეხა)
17) დათო ლომსაძე (კოდალა)

კონტაქტი Facebook

საიტი შექმნილი და დაფინანსებულია დავით ფეიქრიშვილის მიერ, მოზარდებში ისტორიული ცნობადიბოს გაზრდის მიზნით.

დავით ფეიქრიშვილი
დავით ფეიქრიშვილი ატვირთა: 16.03.2021
ბოლო რედაქტირება 06.06.2022
სულ რედაქტირებულია 7





მფრინავი, პილოტი, აფხაზეთი სამაჩაბლო, გარდაცვლილი ვეტერანი

2 0

შავნაბადას ბატალიონი გარდაცვლილი მებრძოლები, ვეტერანები

2 0

აქვსენტი (ტასო) ნაჭყებია 1963-1993წწ. გარდ. სოხუმი დაბ. სოხუმი აფხაზეთი

7 0


სამაჩაბლო 2008 გარდაცვლილ მებრძოლთა სია ფოტომასალით რეგიონის, ქალაქის, სოფლის მიხედვით.

2 0


სამაჩაბლოში გარდაცვლილი მებრძოლთა სრული სია 01-16 აგვისტო 2008 წელი

2 0

შინაგან საქმეთა სამინისტრო რედ. ირმა ირემაძე

2 0