თალაქვაძე ნიკიტა მალაქიას ძე (1873, ოზურგეთის მაზრა, სოფ. ასკანა _ 8.12.1933,ქ. თბილისი) _ დეკანოზი.

დაიბადა მედავითნის ოჯახში. 1889-1895 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში, ხოლო 1895-1899 წლებში კიევის სასულიერო აკადემიაში სწავლობდა. 1899-1902 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მასწავლებლად მუშაობს.

1902 წლის დეკემბრის პირველ რიცხვებში ჯერ დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და 8 დეკემბერს ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა. აქ მსახურების დროს მამა ნიკიტას უთანხმოება ჰქონდა გურია-სამეგრელოს მაშინდელ ეპისკოპოს დიმიტრისთან (აბაშიძე), რომელმაც ეგზარქოს ალექსის (ოპოცკი) მოძღვრის სხვა ეპარქიაში გადაყვანა სთხოვა.1903 წლის 19 ნოემბერს მღვდელი ნიკიტა დიდუბის ყაზანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. ამ დროს საქართველოში წირვა-ლოცვა რუსულ ენაზე მიმდინარეობდა და რუსი ეგზარქოსები ცდილობდნენ, ქართველი მრევლის მეხსიერებიდან ამოეშალათ ქართველ წმინდანთა მოხსენიების დღეები. მამა ნიკიტამ მიტროფანე ლაღიძის, სოსიკო მერკვილაძისა და სხვათა დახმარებით აღადგინა წმინდა თამარ მეფის ხსოვნის დღე და თამარობის დღესასწაული. იგი, როგორც ეპისკოპოს კირიონის (საძაგლიშვილი) თანამოაზრე, აქტიურად მონაწილეობდა ავტოკეფალურ მოძრაობაში.1912 წლის 20 მაისს იგი ანჩისხატის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს. 1913 წლის 6 მაისს კამილავკით, ხოლო 1915 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 1917 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა.1917 წლის 8 მარტს მამა ნიკიტას ბინაზე შედგა საიდუმლო კრება, რომელსაც ესწრებოდნენ ნოე ჟორდანია, ალექსანდრე ლომთათიძე, სოსიკო მერკვილაძე და ეპისკოპოსი ანტონი (გიორგაძე). კრებაზე გადაწყდა, რომ 12 მარტს სვეტიცხოველში გადაეხადათ სამშვიდობო პარაკლისი, ხოლო შემდეგ წაეკითხათ ავტოკეფალიის აღდგენის აქტი.1917-1920 წლებში დეკანოზი ნიკიტა საკათოლიკო საბჭოს წევრია. იგი იყო სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის არჩევნების დროს ხმის დამთვლელი კომისიის თავჯდომარე და პირველმა გამოაცხადა ახლადაღდგენილი ქართული ეკლესიის მეთაურად კათოლიკოს-პატრიარქი კირიონ III (საძაგლიშვილი).დეკანოზმა ნიკიტამ ძალიან განიცადა კათოლიკოს-პატრიარქ კირიონის ტრაგიკული აღსასრული. დაკრძალვის დღეს სიონის ტაძარში მან ბრწყინვალე სიტყვა წარმოთქვა, დაახასიათა განსვენებული, როგორც ღირსეული პიროვნება და ბრწყინვალე მეცნიერ-მწყემსმთავარი:საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, ისევე როგორც მთელ ეკლესიას და სამღვდელოებას, მამა ნიკიტასაც უმძიმესი დღეები დაუდგა. 1922 წლის 30 იანვარს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) იგი სამოძღვრო კურსების პედაგოგად და მქადაგებლად დანიშნა. ამავე წლის 16 აპრილს, აღდგომის დღესასწაულზე, მამა ნიკიტამ ქადაგების დროს ამხილა ბოლშევიკები და მათ მიერ საქართველოს ოკუპაცია:

"ყველაფრიდან ჩანს, რომ კომუნიზმმა რუსეთში ჩაიცვა იმპერიალისტური ქურქი, მას სურს სოციალიზმ-კომუნიზმის მანტიის ქვეშ ძველი რუსეთის საზღვრები აღადგინოს. ასეთი სიცრუის და სიყალბის ხანა არა მგონია, რომ კაცობრიობას ახსოვდეს. დაიწყო დიდი ზნეობრივი გათახსირება".

ხელისუფლება დღითიდღე ავიწროებდა უშიშრად მამხილებელ მოძღვარს. 1922 წლის 17 ოქტომბერს ქალთა სასწავლებლის დირექტორმა ევგენი ჭოღოშვილმა იგი მასწავლებლობიდან დაითხოვა.1924 წელს დეკანოზი ნიკიტა აიძულეს, დაეტოვებინა ეკლესია. იგი ჯერ საქართველოს ფინსახკომის საბიუჯეტო განყოფილების უფროსად მუშაობდა, შემდეგ _ კულტურის სამინისტროში. გარდაიცვალა 1933 წლის 8 დეკემბერს, დაკრძალულია ვერის სასაფლაოზე.დეკანოზი ნიკიტა იყო თავისი დროის შესანიშნავი მქადაგებელი. ჩვენამდე მოაღწია მისმა არაერთმა ქადაგებამ. 

გიორგი მაჩურიშვილი

• ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, საზოგადოების თბილისის განყოფილების წევრი (1917-)
• ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, საზოგადოების ნამდვილი წევრი (1916-)

• "სახალხო განათლების ქართველი მოღვაწეები და სახალხო მასწავლებლები" : ლუარსაბ ტოგონიძე, გიორგი მაჩურიშვილი. - თბილისი, "ალილო", 2012

საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, ისევე როგორც მთელ ეკლესიას და სამღვდელოებას, მამა ნიკიტასაც უმძიმესი

დღეები დაუდგა.

1922 წლის 30 იანვარს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) იგი სამოძღვრო კურსების პედაგოგად და მქადაგებლად დანიშნა. ამავე წლის

16 აპრილს, აღდგომის დღესასწაულზე, მამა ნიკიტამ ქადაგების დროს ამხილა ბოლშევიკები და მათ მიერ საქართველოს ოკუპაცია:

გვ460

 „ყველაფრიდან ჩანს, რომ კომუნიზმმა რუსეთში ჩაიცვა იმპერიალისტური ქურქი, მას სურს სოციალიზმ-კომუნიზმის მანტიის 

ქვეშ ძველი რუსეთის საზღვრები აღადგინოს. ასეთი სიცრუის და სიყალბის ხანა არა მგონია, რომ კაცობრიობას ახსოვდეს. 

დაიწყო დიდი ზნეობრივი გათახსირება“. 

ხელისუფლება დღითიდღე ავიწროებდა უშიშრად მამხილებელ მოძღვარს. 

1922 წლის 17 ოქტოებერს ქალთა სასწავლებლის დირექტორმა ევგენი ჭოღოშვილმა იგი მასწავლებლობიდან 

დაითხოვა· 

1924 წელს დეკანოზი ნიკიტა აიძულეს, დაეტოვებინა ეკლესია. იგი ჯერ საქართველოს ფინსახკომის საბიუჯეტო განყოფილების  

უფროსად მუშაობდა, შემდეგ- კულტურის სამინისტროში. გარდაიცვალა 1933 წლის 8 დეკემბერს, დაკრძალულია ვერის სასაფლაოზე. 

დეკანოზი ნიკიტა იყო თავისი დროის შესანიშნავი მქადაგებელი. ჩვენამდე მოაღწია მისმა არაერთმა ქადაგებამ. გთავაზობთ,

მის მიერ ანჩისხატის ტაძარში წარმოთქმულ სიტყვას 1917 წლის აღდგომის მეორე დღეს:

„ქრისტე აღდგა! ქრისტე აღდგა! ქრისტე აღდგა! „აღსდეგინ ღმერთი და განიბნინენ ყოველნი მტერნი მისნი და  ივლტოდენ მოძულენი მისნი 

პირისაგან მისისა!“ სხვათა შორის ამ სიტყვებით უღაღადებს წმინდა ეკლესია ქრისტე მაცხოვრის მკვდრეთით ბრწყინვალე აღდგომას. ეს სიტყვები 

ქრისტეს აღდგომის საგალობელისა საზოგადო სარწმუნოებრივ სიხარულის გამომსახველია მთელ საქრისტიანოში, მაგრამ განსაკუთრე

გვ461

ბულის ალფრთოვანებით ხმობს მას დღეს ეს ჩვენი ძველისძველი სიწმინდე – ანჩისხატის ტაძარი. 

ვინ მოსთვლის, მეუფეო, თუ რამდენი „მტერნი“ და მოძულენი ეხვეოდნენ ამ, მეშვიდე საუკუნის ქრისტიანობის მხურვალე კერას 

ჩვენის დედაქალაქისას და ლამობდნენ მის შემუსვრა-განიავებას! მაგრამ „ყოველნი მტერნი და მოძულენი“ ამისნი არა 

ერთხელ გამქრალან, ვითარცა კვამლი, არა ერთხელ დამდნარან, ვითარცა ცვილი წინაშე ცეცხლისა! ქრისტე მაცხოვრის „მტერნი და მოძულენი“ არა 

ერთხელ შემოენარცხენ ამ ტაძრის სალკლდოვან ზღუდეებს, ისინი წარხდნენ, ივლტოდენ და განიბნინენ, ხოლო ესე ჰგიეს შეუძვრელად! დიდება ღვთის განგებასა! 

მტერნი და მოძულენი ჩვენი მაინც არ სცხრებოდენ, ისევ იკრებდენ ძალას, ისევ გვეხეთქებოდნენ ხოლმე და სჯულის  

წარხოცვას გვიქადდენ. მაშინ ჯვარის მტვირთველი ქართველი ერი ეძმო, ეკავშირა ერთმორწმუნე დიდ რუსეთს სჯულისა და 

თვით არსებობის ·შესანარჩუნებლად. ერთ-ერთი ფურცელი ამ შეკავშირების ისტორიისა დაიწერა ამ საყდარში, იმ დროს 

მცხეთის კათალიკოსის კარის ეკლესიაში. პირველ დეკემბერს,  

1799 წელს საქართველოს უკანასკნელმა მეფეშ, გიორგი XII-მ, აქ ფიცი მიიღო რუსეთის იმპერატორის ერთგულებაზე, მინისტრის კოვალენსკის და 

საქართველოს ელჩის გარსევან ჭავჭავაძის თანდასწრებით. იმ დღეს ანჩისხატის ტაძარში მწირველნი იყვნენ კათალიკოსი ანტონ II, მთავარეპისკოპოსი იუსტინე, 

არსენი თბილელი, იოანე ბოდბელი და სტეფანე რუსთველი. გალობდა გურულ მგალობელთა გუნდი - ლოტბარი არქიმანდრიტი გერასიმე ანთაძე, ძმა მისი ოთარ 

და შვილი გიორგი. 

დიდის ზეიმით გადაიხადა თბილისმა ეს დღე: „მეფე ქრისტიანე ადიდებდა მეფესა ერთმორწმუნესა, მართლმადიდებლობის მისაყრდნობელსო“, მოგვითხრობს მატიანე. 

მაგრამ მალე აღმოჩნდა,თუ როგორი ,,მისაყრდნობელი“ იპოვა რუსეთის თვითმპყრობელებში ჩვენმა სამშობლომ და მისმა მართლმადიდებლობამ!

მათ დაარღვიეს დადებული ხე

გვ462

ლშეკრულება, დაატყვევეს და დაიმონეს საქართველო, დააქვრივეს და გაფცქვნეს ავტოკეფალური ივერიის სამოციქულო ეკლესია. 

სამშობლოდან გააძევეს დარბაისელი კათალიკოსი ანტონი, გადაასახლეს ის ცივ რუსეთში, სადაც მან ჩაჰყარა თვისი განაწამები ძვლები. 

მიჰფანტ-მოჰფანტეს მთავარეპისკოპოსნიც, თბილელი, რუსთველიც და სხვებიც! ჩვენის ეკლესიის მართვაგამგეობა იკადრა ანტი-კანონიკურმა რუსეთის კლერიკულმა 

სინოდმა ეგზარქოსების საშუალებით. ერთმა მათგანმა რომ ვერ დაიმორჩილა ძლიერი სული გენათელ და ქუთათელ მიტროპოლიტთა, განაძევა ესენიც სამშობლოდგან. 

ისინი გზაშივე მოწამეობრივად აღესრულენ. 

დაქვრივდა ივერიის ეკლესია! დაობლდა ეს ტაძარიც, სადაც XVII საუკუნის დასასრულიდგან გვისვენია უდიდესი სიწმინდე 

ქრისტიანობისა „ხელთ-უქმნელი პირი ღვთისა“, ანჩიდგან აქ გადმოსვენებული! გაპარტახდა, აოხრდა აქაურობა. განადგურდა განმანათლებელი, 

კულტურული დაწესებულება, რომელიც აქ, კათალიკოსის გარშემო, თავს იყრიდა. აქაურობა გადაიქცა სასინოდო კანტორის მოხელეთა და ეგზარქოსების მსახურთა 

ბუნაგად· გავერანდა და გაიძარცვა მდიდარი ტაძარი, წაიბილწა ის ათასგვარ უსაქციელობით, დაეპატრონენ რა მის, ეზოშიდამოებს ვიგინდარები! 

თქვენს მეუფებას კარგად მოეხსენება ყოველივე ესე. თვით განგიცდიათ ამის გამო მწუხარება. ერთ დროს მოღვაწეობდით კიდეც ამ სიწმინდის აღსადგენად, 

ბევრიც იმოქმედეთ ამ მხრივ, მაგრამ თქვენ შემდეგ ისევ დასცეს, ისევ გაავერანეს ანჩისხატი. 

თუ ვინმე წინამძღვართაგანი გამოჩნდებოდა აქ მომქმედი და გულშემატკივარი, ასეთებს მალე აჰბარგავდნენ ხოლმე აქედგან, 

როგორც ეს უყვეს, მაგალითად, პატივცემულ ისტორიკოსს, მღვდელ პოლიევქტოს კარბელაშვილს. მამა კარბელაშვილმა 

გააძევა აქედგან ვიგინდარა – ჩამოსახლებული მოლოზნები და შეედავა სასინოდო კანტორას უსამართლოდ, ძალმომრეობით, 

დაფლობილ ეკლესიის ეზო-მიდამოზე. ამ დავას ვაწარმოებდით უკანახკნელ დრომდე. 

გვ463

შემდეგ ის დაკნინდა, დაძაბუნდა აქაურობა, რომ ჩამოეცალა ამ ტაძარს მისი ძველი დიდებული მრევლი. ანჩისხატის ტაძარი ერთ-ერთ უკანასკნელ 

სამრევლოდღა იყო ყველასგნით მიჩნეული. აქ ამწესებდნენ მოხუცებაში გადამდგართ პირთ ან ვისიც სასტიკად დასჯა სურდათ ეგზარქოსებს. ჩემი უღირსებაც ამ 

სახით გადმომიყვანეს აქ ჩვენის ქვეყნის „მტერ-მოძულეებმა“. გადმომიყვანეს დიდის ქებით, დიდებით და იმ იმედებით, ვითომ ამ ძველისძველ სიწმინდის 

აღსადგენად და გასამშვენიერებლად! ნამდვილად კი – მწარედ დასცინეს სიწმინდესაც და სხვებსაც! მაგრამ ღვთის დაცინვა არავის შერჩენია და

სასწაულებრივ საშინელებით დაისაჯნენ დამცინავნი. ეს ყველამ უწყის დღეს! 

მიუხედავად ამისა, შინაური თუ გარეშე „მტერ-მოძულენი'' ჩვენნი ისევ განაგრძობდნენ პირი ღვთის წინააღმდეგ უგუნურ

ბრძოლას, ამ სიწმინდის და ეროვნული საგანძურის აბუჩად აგდებას. ამათ, ამ უკანასკნელ წელს, არც კი იკადრეს აქ წირვის 

შესრულებაც კი, აღარ დასცალდათ, ისე გამოაცალა მათ განრისხებულმა განგებამ ფეხქვეშ ნიადაგი!  

დაიმსხვრა მონობის ბორკილი! 27-28 თებერვალი და ორი მარტი 1917 წლისა რუსეთის საბრძანებლის ისტორიაში მუდამ 

წარუხოცელი დარჩება. ამ დღეებში გამოიჭედა რუსეთის ერთა თანასწორობა და თავისუფლება. დაემხო ის ძალა, რომელმაც  

დაატყვევა და დაიმონა ჩვენი სამშობლო. შესწყვიტა მაჯისცემა ის დესპოტიამ, რომელმაც კლერიკალურ რუსეთის სინოდს

გადაუგდო სახრავ-საჯიჯგნავად მოწამეობრივ სისხლში განბანილი ივერიის ეკლესია. დაეცა სინოდიც და 12 მარტს აღდგა მშობელი ჩვენი ეკლესია! 

ჭეშმარიტად აღდგა ჩვენთვისაც ქრისტე ღმერთი, განიბნინენ მტერნი ჩვენნი და ივლტიან პირისაგან მისისა მოძულენი ჩვენნი! 

ქართველმა მართლმადიდებელმა ერმა, რომელიც თავსმოეგო, თვის ეკლესიის კათალიკოს-პატრიარქის მოსაყდრედ 12 მარტს 

ამოგირჩიათ თქვენ, მეუფეო ლეონიდე, მშობელ ეკლესიისათვის დიდო ჭირნახულო და დამაშვრალო. 

გვ464

დიდის სიხარულით, მოკრძალებით და სასოებით ვეგებები დღეს მცირე მოძღვარი ამ ტაძრის კარიბჭეში და თქვენთან 

ერთად ყოვლადსამღვდელოთ გიორგის იმერეთისას და ანტონის გორისას. მოვედით, მეუფენო, ჩვენო მწყემსმთავარნო! 

შესწირეთ დღეს აქ ჩვენს სასო პირი ღვთისას უსისხლო მსხვერპლი. შეავედრეთ მას განახლებული, გათავისუფლებული დიდი რუსეთი და მასში მუდამ ერთგული, 

გმირულად დღესაც ჭირსა და ლხინში თანამოსაზრე ქართველი ერი, რათა მოიკრიბოს მან თვისი ძალ-ღონე, თვისი ზნეობრივი და ნივთიერი ენერგია, 

რათა თვით გაუძღვეს თვის საკუთარ საქმეებს, თაოსან იქმნას ქართველი ერი თვის სამშობლო საქართველოში! შეევედრეთ პირი ღვთისას, მეუფეო, რათა მან 

მოგცეს თქვენ ძალი და ღონე, სიბრძნე და გამჭრიახობა მიიყვანოთ უსამართლობის სასტიკ ქარიშხლისაგან დაზიანებული ჩვენი ეკლესიის ხომალდი 

მშვიდ ნავსაყუდელში. 

„ესრეთ წარწყმდენ ცოდვილნი პირისაგან ღვთისა და მართალნი იხარებდენ! ესე არს დღე იგი, რომელი ქმნა უფალმა, ვიხარებდეთ და ვიშვებდეთ ამას შინა“. 

ქრისტე აღდგა! გიხაროდენ!“