დიაოხის მეფეები

ისტორიაში პირველი ქართველურ ტომთა სახელმწიფოებრივი გაერთიანება დიაოხი (დაიაიენი, ტაოხი) არსებობდა დაახლოებით ძველი წელთაღრიცხვის XII-VIII საუკუნის დასაწყისში.

        VIII საუკუნის დასაწყისში იგი გაანადგურეს ურარტუს მეფე არგიშთის მეთაურობით ურარტუმ და კოლხას სამეფომ. მწირი ინფორმაცია ამ ადრეულ სამეფოს მეფეთა შესახებ შემოგვრჩა ასურული ლურსმული წყაროებიდან:

სიენი - დაახლ. ძვ.წ. 1120 - ძვ. წ. 1100 წწ.

ასია - დაახლ. ძვ.წ. 850 - ძვ. წ. 825 წწ.

უტუფურსი - დაახლ. ძვ.წ. 810 - ძვ. წ.770 წწ.

კოლხეთის (ლაზიკეს, ეგრისის) მეფეები.

მეორე ქართველური სახელმწიფო იყო კოლხა, რომელიც არსებობდა ძვ.წ. VIII საუკუნეში. ძვ.წ. VIII საუკუნის ბოლოს იგი გაანადგურეს ჩრდილო კავკასიელმა მომთაბარე კიმერიელთა ველურმა ტომებმა. შემდგომში, ძვ.წ. VIII საუკუნის ბოლოდან აქ არსებულ სამეფოს ეწოდა კოლხეთი ანუ ეგრისის სამეფო; მათი მმართველები ატარებდნენ სკეპტუხის ტიტულს. კოლხეთის ამ სამეფომ ძვ.წ. I საუკუნემდე იარსება და შემდეგ ერთი ხანობა არსებობა შეწყვიტა და იგი პონტოს ძლიერმა სამეფომ შეიერთა მითრიდატე VI ევპატორის დროს. ახ.წ. I საუკუნეში რომაელთა მიერ პომპეუსის ლაშქრობის შედეგად პონტოს სამეფოს განადგურების შემდეგ (ძვ.წ. 65წ.) ძველი კოლხეთის ტერიტორიაზე კვლავ აღმოცენდა დამოუკიდებელი სახელმწიფო, რომლის დედაქალაქი იყო ციხეგოჯი ანუ ნოქალაქევი, რომელსაც ბიზანტიელები არქეოპოლისს უწოდებდნენ. ამ სახელმწიფოს ბიზანტიელები ლაზიკეს, ხოლო იბერები - ეგრისს უწოდებდნენ, 4 რომელმაც VIII საუკუნის ბოლომდე იარსება. ამ სამეფოს მეფეთა და სახელმწიფოს შესახებ ინფორმაციას მდიდარი ბერძნულ-რომაული წყაროები გვაწვდიან;

         აეტი/აიეტი - კოლხთა (კოლხას) მეფე. ბერძნული მითოლოგიისა - ,,არგონავტიკა“ და კლასიკური მწერლობის მიხედვით, ცხოვრობდა ძვ.წ. I საუკუნეში. კოლხთა სამეფო დინასტია აეტის სახელს ატარებდა და ითვლებოდა, რომ მათი წინაპარი მზის ღმერთი ჰელიოსი იყო.

მენერტასი - 535-495 წწ

მეგარონი - 495-460 წწ

სავლაკი - 460-420 წწ.

რომაელი ავტორი პლინიუსი მას იხსენიებს როგორც აეტის ჩამომავალს და საოცრად მდიდარ ხელმწიფეს; უცხოვრია ეგვიპტელი ფარაონის სესოსტრის დროს და დაუმარცხებია კიდეც იგი.

აკე I- კოლხეთის (ეგრისის) მეფე ძვ.წ. II ს. 90-იან წლებში. წერილობით წყაროებში მასზე არაფერია ნათქვამი. სამაგიეროდ ჩვენამდე მოაღწია მისი სახელით მოჭრილმა ოქროს ორმა სტატერმა, ლისიმაქეს ტიპის სტატერების იმიტაციამ.

აკე II – 190-180 წწ

აკუსილოხი - კოლხეთის მეფე ძვ.წ. 179 წლისთვის. მას ბერძენი ისტორიკოსი პოლიბიოსი ასახელებს.

კოლხეთის პონტოელი მეფისნაცვლები

მოაფერნე - 110-84 წწ. მითრიდატე,

ფილადელფოს ფილოპატორი - პონტოს მეფის მითრიდატე VI ევპატორის ძის დიონისეს შვილი, კოლხეთის მეფე ძვ.წ. 84 წ. იგი თვით მითრიდატე VI-ის წინააღმდეგ აჯანყებულმა კოლხებმა მოითხოვეს თავის მბრძანებლად.

ოლთაკე - 83-65 წწ მაქარესი - 65 წწ

არისტარქე - კოლხეთის ფაქტიური მმართველი ძვ.წ. 63-49 წწ, რომაელთა სარდალ გნეუს პომპეუსის მიერ დანიშნული სკეპტუხი.

ეგრის - ლაზიკას მეფეები

აგროსი - I-II საუკუნეების მიჯნა.

მალასა - II ს-ის პირველი ნახევარი.

პაკორი - II ს-ის შუა ხანები.

მეფე ბაკური-II საუკუნე  გავლენიანი პოლიტიკოსი, რომელსაც რომის იმპერატორმა ტრაიანემ 114 წელს, აზიაში ლაშქრობისას ძღვენი მიართვა. მალე იგი რომის გავლენის ქვეშ ექცევა.

II საუკუნის ბოლოდან ლაზიკე ჯერ რომის იმპერიის გავლენის ქვეშაა, 5 შემდეგ კი, 330 წლიდან - ბიზანტიის. მიუხედავათ ამისა, IV საუკუნის ბოლოს ლაზიკემ დამოუკიდებლობა კვლავ მოიპოვა.

ტრაიანე   98-117 წწ,

ადრიანე  117-138 წწ,.

ანტონიუს პიუსი  138-161 წწ,

ლუციუს ვერუსი  161-169 წწ,

მარკუს ავრელიუსი 169-180 წწ,

კომოდი 180-192 წწ,

პერტინაკსი 193 წ,

დიდიუს იულიანე 193 წ,

გაი პესცენიუს ნიგერი 193-194 წწ,

სეპტიმიუს სევერუსი (194-211წწ),

გეტა (211-212წწ),

კარაკალა (211-217წწ),

მაკრინუსი (217-218წწ),

ჰელიოგაბალი (218-222წწ),

ალექსანდრე სევერუსი (222-235წწ),

მაქსიმინე თრაკიელი (235-238წწ), გორდიანე II (238,წწ. თანაიმპერატორი), პუპიენუს მაქსიმუსი (238წწ), ბალბინუსი (238,წწ. თანაიმპერატორი),

გორდიანე III (238-244წწ),

ფილიპე არაბი (244-249წწ),

დეციუსი (249-251წწ), ჰერენიუსი (249-251,წწ. თანაიმპერატორი), ჰოსტილიანე (250-251,წწ. თანაიმპერატორი),

ტრებონიანე გალუსი (251-253წწ), ვოლუზიანე (251-253,წწ. თანაიმპერატორი),

ემილიანე (253წ), ვალერიანე (253-259წწ), გალიანე (253-268,წწ. თანაიმპერატორი),

ლელიანე (268წ),

მარიუსი (268წ),

კლავდიუს II გოთელი (268-270წწ),

ავრელიანე (270-275წწ), დომიციანე II (270-275,წწ. თანაიმპერატორი),

ტაციტუსი (275-276წწ),

ფლორიანე (276წ),

პრობუსი (276-282წწ),

ნუმერიანე (283-284წწ),

დიოკლეტიანე (284-305წწ), მაქსიმიანე (285-305,წწ. თანამმართველი), გალერიუსი (293-306,წწ. თანამმართველი),

კონსტანციუს ხლორუსი (305-306წწ), ფლავიუს სევერუსი (305-307, წწ. თანამმართველი),

გალერიუსი (306-311წწ), კონსტანტინე დიდი (306-311,წწ. თანამმართველი), ლიცინიუსი (308-324, წწ. თანამმართველი),

კონსტანტინე I დიდი (311-337წწ), კონსტანტინე II (337-350 წწ. თანამმართველი), კონსტანციუმი (337-361,წწ. თანამმართველი),

იულიანე განდგომილი (361-363წწ),

იოვიანე (363-364წწ),

ვალენტინიანე I (364-375წწ), ვალენტი (364-378 წწ. თანამმართველი), გრაციანე (364-383, წწ. თანამმართველი),

ვალენტინიანე II (375-392წწ),

თეოდოსიუს I დიდი (379-395, წწ. მის დროს იმპერია საბოლოოდ გაიყო). ამიერიდან ეგრის-ლაზიკა ბიზანტიის გავლენის ქვეშაა და მას უშუალოდ ბიზანტიელი ბასილევსები განაგებენ.

არკადიუსი (377-408წწ),

თეოდოსიუს II (408-420წწ).

დაახლოებით 420 წელს ეგრის-ლაზიკამ დამოუკიდებლობა ისევ მოიპოვა

გუბაზ I.  V ს. I ნახევარი - 457 წელი, 

457 - 460 წწ. ლაზიკე ისევ ბიზანტიის გავლენის ქვეშაა - მას უშუალოდ განაგებს იმპერატორი ლევ I მაკელა.

460წ - VI ს. 20-იან წლებამდე, ლაზიკედან ვახტანგ გორგასალმა ბიზანტიელები განდევნა და იგი ქართლს დაუმორჩილა. შესაბამისად ლაზიკე ქართლის მეფეების გავლენის ქვეშ მოექცა და მის მმართველად დაინიშნა დამნაზე. მაგრამ VI საუკუნის 20-იან წლებში ლაზიკემ დამოუკიდებლობა კვლავ აღიდგინა.

წათე I  გუბაზ I-ის ძე 520-531 წწ,

გუბაზ II, წათე I-ის ძე 531-554 წწ, იგი მოღალატურად მოკლეს ბიზანტიელებმა ,,დიდი ომიანობის“ დროს.

წათე II, წათე I-ის ძე (გუბაზ II-ის უმცროსი ძმა) 555-562 წწ,

562-690 წწ, ეგრისი ისევ ბიზნტიის გავლენის ქვეშაა.

იუსტინიანე I იმპერატორი 562-565 წწ,

იუსტინ II იუნიორ ავგუსტი იმპერატორი  565-578 წწ,

ფლავიუს ტიბერიუს კონსტანტინე ავგუსტი იმპერატორი 578-582 წწ.

ფლავიუს მავრიკიუს ავგუსტი იმპერატორი 582-602 წწ,

602-610 წწ, იმპერატორი ფლავიუს ფოკა ავგუსტი.

610-640 წწ, იმპერატორი ფლავიუს I ირაკლი ავგუსტი. იგი 640 წლიდან ეგრისში ნიშნავს მეფისნაცვლებს - პატრიკოსებს.

ეგრისის პატრიკოსები

ამ სახელმწიფოს სატახტო ციხე-ქალაქი იყო ჯიხახორა (აფშილეთის ტერიტორიაზე). მისი მართველები იყვნენ:

ბარნუკ I - 640-663; 664-665წწ.

გრიგორი - 663-664; 665-675წწ.

ბარნუკ II გრიგორის ძე - 675-691წწ.

სერგი ბარნუკის ძე 691 წ -VII ს. ბოლო

VII საუკუნის ბოლოდან - არაბთა ბატონობა.

733 წელს ქართლის ერისმთავარი სტეფანოზი თავისი ძეებით არჩილით და მირით ციხეგოჯში ჩავიდა და იქვე გარდაიცვალა. მისმა ძეებმა კი არაბთა შიშით ანაკოფიის ციხეს შეაფარეს თავი. 740 წელს არაბთა სარდალი მურვან ყრუ ანაკოფიის ციხესთან არჩილმა და მირმა დაამარცხეს. ამით გახარებულმა ბიზანტიის კეისარმა ეგრისის მეფედ მირი დაამტკიცა.

მირი სტეფანოზის ძე 740-748 წწ

არჩილ სტეფანოზის ძე 748-760 წწ - 760 წელს. არჩილი არაბებმა მოტყუებით შეიპყრეს და მოკლეს. არჩილს დარჩა ორი ვაჟი: იოვანე და ჯუანშერი. იოვანე ეგრისის მეფედ გამოცხადდა, ხოლო ჯუანშერი - ქართლის.

VIII საუკუნის 60-იან წლებიდან - 789 წ - იოვანე არჩილის ძე. 789 წელს ეგრისს იპყრობს აფხაზთა მეფე ლეონ II, რომელიც აფხაზეთ-ეგრისს აერთიანებს, ხოლო დედაქალაქად აცხადებს ქუთაისს.

ქართლის (იბერიის) მმართველნი ფარნავაზამდე.

ძველი ჟამთააღმწერლები ,,ქართლის ცხოვრებში“ აღმოსავლეთ საქართველოს ადრეულ მმართველთა წარმოშობაზე შემდეგნაირ ბიბლიურ ცნობებს გვაწვდის:

თავდაპირველად იყო ბიბლიური ნოე;

შემდეგ მისი ძე იაფეტი;

შემდეგ იაფეტის ძე თაშირი;

შემდეგ თაშირის ძე თარგამოსი, რომელიც ითვლება კავკასიელ ხალხთა საერთო წინაპრად. მისი ძეები იყვნენ: ჰაოს, ქართლოს, ბარდოს, მოვაკან, ლეკ, ჰეროს, კავკას, ეგროს; აქედან ქართლის გამგებლობა შეხვდა ქართლოსს

ქართლოს. მან აღაშენა არმაზი, სამშვილდე.

ქართლოსის ძე მცხეთოს, რომელმაც დააარსა მცხეთა.

მცხეთოსის ძე უფლოს, რომელმაც აღაშენა უფლისციხე, ურბნისი, კასპი.

უფლოსის სიკვდილის შემდეგ დაიწყო სამხედრო დაპირისპირება მის ძეებსა და ძმებს შორის. დაპირისპირების მშვიდობიანი მოგვარების მიზნით ორივე მხარე შეთანხმდა, რომ არბიტრად (მომრიგებლად) დაედ- გინათ ის, ვინც არმაზციხეში იქნებოდა განწესებული და მას მამასახლისი უწოდეს. ამ დროსვე ქართლში იჭრებიან ჯერ ხაზარები, შემდეგ აქემენიდური ირანის ჯარები. ირანმა მალე მთელი ქართლი დაიმორჩილა და აქ მმართველად გაამწესეს ირანელი ჩინოვნიკი იარედი.

იარედი

 მალე იარედს საკუთარი ძმები აუჯანყდნენ და იგი მოკლეს. ამით ისარგებლეს ქართველებმა და სპარსელები მოკლე ხნით განდევნეს. მალე სპასელებმა ლეკთა დახმარებით კვლავ დაიპყრეს ქართლი, რომლის მმართველად დანიშნეს სპარსი ჩინოვნიკი ქეკაპოს.

ქეკაპოს.

სპანდიატისპანდიატის ძე ბარამ არდაშირი. ამ დროს უპირისპირდება აქემენიდურ სპარსეთს დიდი ალექსანდრე მაკედონელი, რამაც ირანელთა საამხედრო გავლენა ქართლში ისე შეასუსტა, რომ ქართველებმა განდევნეს ისინი და მცხეთის მამასახლისად აირჩიეს სამარა.

სამარა - მცხეთელი მამასახლისი (აღმოსავლეთ საქართველოს მმართველი) ძვ.წ. IV ს. თრაკია-მაკედონიის მეფის ლისიმაქეს დახმარებით ის ტახტიდან ჩამოაგდო არიან-ქართლის (მესხეთის) სამხედრო გამგებელმა აზომ, რომელმაც ქართლი გააერთიანა, მცხეთა კი დედაქალაქად გაიხადა. 

აზო/აზონ - არიან-ქართლის მეფე ,,მოქცევაი ქართლის“ მიხედვით. ძვ.წ. 329- 305 წწ. თრაკია-მაკედონიის მეფის (ალექსანდრე მაკედონელის ყოფილი დიადოხი) ლისიმაქეს სარდალი. მომავალში მასთან ბრძოლაში სამარას ძმის შვილი ფარნავაზი გაიმარჯვებს, აზო არტაანთან ბრძოლაში დაიღუპება. ქართლში იწყება ფარნავაზიანთა დინასტია მეფის ტიტულით.

იბერიის მეფეები ფარნავაზიანთა დინასტიიდან.

ფარნავაზ I - დაახ. ძვ.წ.305 - ძვ.წ.240, იბერიის პირველი მეფე. მას ეკუთვნის ქართული დამწერლობის, ქვეყნის ადმინისტრაციული დაყოფა და არმაზის კერპის შემოღება.

საურმაგი, - დაახ. ძვ. წ. III საუკუნე, ფარნავაზის ძე, რომელსაც პროსპარსული ძალები აუჯანყდნენ, მაგრამ ალანთა დახმარებით ტახტი შეინარჩუნა, ოღონდ დროებით. მის გარდაცვალებისთანავე ქვეყანაში ფარნავაზიანთა დინასტიის მამრობითი ხაზი ქრება.

მირვანი, - ძვ.წ. II საუკუნე. იგი იყო საურმაგის სპარსი დედის დისშვილი. მირვანის გოგო ცოლად წაიყვანა სომხეთის მეფისწულმა არშაკ არშაკუნიანმა. ფარნაჯომი მირვანის ძე, ძვ.წ. II საუკუნის I ნახევარი. იგი სპარსული ორიენტაციის იყო. ამიტომ მას ქართლის პროპართიულ-სომხური დიდებულები აუჯანყდნენ, დაიკავშირეს მისივე სიძე არშაკი და ბრძოლისას

ფარნაჯომი მოკლეს. მეფის ერთი წლის ძე მირვან სპარსეთს წაიყვანეს. მეფედ გამოცხადდა მოკლული მეფის სიძე არშაკ.

არშაკ I, (არშაკ არშაკუნიანი) ძვ.წ. II საუკუნის I ნახევარი.

არიკი არშაკის ძე, (არიკ; არტაგ არშაკუნიანი) ძვ.წ. II საუკუნის I ნახევარი.

ბრატმანი არიკის ძე, (ბრატმან; ბარტომ არშაკუნიანი) დაახ. ძვ.წ. II საუკუნის I ნახევარი. სპარსეთში გაზრდილმა ფარნაჯომის ძემ მირვანმა მოკლა ბარტომი და თვით გამეფდა. ბარტომს დარჩა გოგოს შვილი ადერკი, რომელიც სომხეთს გაარიდეს.

მირვან II ფარნაჯომის ძე, (მირეან; მირვან ნებროთიანი) ძვ.წ. II საუკუნის I ნახ.

არსუკი, იგივე არშაკ II მირვანის ძე, (არსუკ; არშაკ ნებროთიანი) ძვ.წ. II საუკუნის I ნახ.

ადეროკი, ძე ბარტომის გოგოს შვილისა, რომელიც სომხეთს იზრდებოდა, (როკ; ადერკი არშაკუნიანი) ძვ.წ. II საუკუნის I ნახევარი.

დაახლოებით ძვ.წ. II საუკუნის 60 წლისთვის იბერიის სამეფო ფაქტიურად ორად გაიყო: ერთი მეფე იჯდა არმაზში, მეორე კი მცხეთაში. ამ მოვლენას ქართულ იტორიოგრაფიაში ეწოდა "ორმეფობა ქართლში". "მეფეთა ცხოვრების" მიხედვით, მეფე ადერკიმ სიკვდილის წინ სამეფო თავის ორ შვილს გაუყო: ერთს შეხვდა ქალაქი მცხეთა და ქართლი მტკვრის ჩრდილოეთით, მეორეს კი - არმაზი და ქართლი მტკვრის სამხრე- თით. აი ეს წყვილები:

ქარძამი (ქართამი) და ბრატმანი (ბარტომ), ძვ. წ. II საუკუნის 60–იანი წ.

კაოზი (კაოსი) და ფარსმანი, ძვ.წ. II საუკუნის 50-იანი წ.

არსოკი (აზორკი) და ამაზაერი (არმაზელი), ძვ.წ. II-I სს-ების მიჯნა

ამაზასპი და დერუკ (დეროკი), ძვ. წ. I საუკუნის I ნახ.

როკი და მირდატი, (ქართლის ცხოვრებაში ეს წყვილი არ არის). ძვ. წ. I საუკუნის ს. 70-60-იანი წ. მათ შემდეგ არმაზში გაუქმდა მეფობა და "მცხეთას ოდენ იყო ერთი მეფობაჲ".

არტოკე, ძვ. წ. I საუკუნის 60-იანი წ.

ფარნავაზ II, ძვ. წ. I საუკუნის 30-იანი წ.

მითრიდატე I, ძვ. წ. I საუკუნის 30-იანი წ.

ფარსმან I, ახ. წ. I საუკუნის 40-50-იანი წ.

მითრიდატე II, ახ. წ. I საუკუნის 70-იანი წ.

მითრიდატე III, ახ. წ. I საუკუნის დასაწყისი.

ფარსმან II (ქველი), II საუკუნის 30-50-იანი წწ.

ხსეფარნუგი, II საუკუნის 60-იანი წწ.

ღადამი (ადამი), II საუკუნის დასასრული. ღადამის ცოლი დედოფალი ღადანა, - II საუკუნის დასასრული. იბერიის დროებითი მეფე შვილის სრულწლოვანებამდე. ეს პირვლი შემთხვევაა, როდესაც ქართლის სამეფო ტახტზე ქალი ზის.

ფარსმან, - III საუკუნის დასაწყისი.

ამაზასპ III ძე ფარსმანისა, საუკუნის 40-იანი წ. იგი სომხეთის მეფემ მოკლა და გაამეფეს ამაზასპის დისშვილი რევ.

რევ მართალი, - III საუკუნის II ნახ. მან აკრძალა ფარნავაზის დროინდელი წესი - არმაზის კერპისათვის ბავშვთა მსხვერპლთშეწირვა და დაუშვა ცხოველთა შეწირვა. ვაჩე III ძე რევისა, საუკუნის II ნახ. ბაკურ I ძე ვაჩესი,

(ბაკურ) III საუკუნის II ნახ.

მირდატ III ძე ბაკურისა, საუკუნის დასასრული, ან IV საუკუნის დასაწყისი.

ასფაგურ, IV საუკუნის 20-30-იანი წწ. მის დროს გაძლიერდა სასანიდური სპარსეთის გავლენა ქართლში. მათმა ჯარებმა დაამარცხეს ასფაგური და გაამეფეს სპარსთა მეფის ხარჭის ძე მირიან.

მირიან III,- დაახ. IV საუკუნის 30–იანი წ. - 332 წ. მის დროს 326 წელს გაქრისტიანდა ქართლი. 

ბაკურ II მირიანის ძე, - IV საუკუნის 30 - 50 - იანი წწ.

თრდატი, ბაკურის ძმა, - IV საუკუნის 60 - 70 - იანი წწ.

ვარაზ-ბაკური (ვარაზ-ბაქარი; ასპაკურეს), - IV საუკუნის 70-80-იანი წწ.

ბაკურ III,- (ბაკურ ძე თრდატისი), - IV საუკუნის 80 - 90-იანი წწ.

ფარსმან V,- (ფარსმან დისწული თრდატისი) IV-V საუკუნეების მიჯნა.

მირდატი, - V საუკუნის 10-იანი წწ.

მის შემდეგ ათიოდე წელი უმეფობის პერიოდია და ამ დროს ქართლს სასანური ირანის შაჰ შაბურის წარმომად- გენელი განაგებს.

არჩილ I, - V საუკუნის 20 – 30-იანი წ. იბერიის მეფე

მირდატ, - V საუკუნის 30 - 50-იანი წ. იბერიის მეფე

საგდუხტი, - 449-457 წწ. მირდატის მეუღლე, მეფე შვილის არასრულწლოვნების დროს.

ვახტანგ I გორგასალი მირდატის ძე, 457- 502 წწ.

დაჩი (დარჩილ) ვახტანგის ძე, VI საუკუნის დასაწყისი.

გურგენი დარჩილის ძე, VI ს. 20-იანი წლები.

მის დროს ქართლში იჭრება ირანის შაჰი კავად I სასანიდი; გურგენი ბიზანტიაში გარბის. შესაბამისად ირანი 523 წელს აუქმებს მეფობას ქართლში. მეფობის გაუქმების შემდეგ იბერიას ირანის ადმინისტრაციული მოხელე - მარზპანი განაგებს.

ქართლის პირველი მარზპანი იყო სომეხი ფეოდალი ვასაკ სიენიელი.

ქართლის მარზპანები:

ფირან გუშნასპი - დაახლ 500 წ -518; 521-541 წწ.

არვანდ გუშნასპი (ფირანის ძმა) - 541 – 547წწ.

ვეჟან ბუზმირი (იგივე ბაჰრამ გუშნასპი) - 547-555 წწ; 548 წლიდნ სომხეთის მარზპანიც.

ტან შაპური - 555-558 წწ (სომხეთის მარზპანიც).

ვარაზდატი - 558-564 წწ (სომხეთის მარზპანიც).

სურენი - 564-572 წწ (სომხეთის მარზპანიც).

ქართლის ერისმთავრები.

572 წელს ქართლში სომეხ-ქართველთა აჯანყების შედეგად სასანიდ ირანელთა ბატონობა დასრულდა, პროირანელი სომეხი მარზპანი სურენი ირანს გააძევეს და ქართლში მეფის ნაცვლად მმართველი თანამდებობა გახდა ერისმთავარი, რომელზეც არჩეულ იქნა ბაგრატიონთა (ბაგრატონიანი - როგორც მოიხსენებოდა მაშინ) დინასტიის პირველი წარმომადგენელი. ბაგრატიონები სთვლიდნენ, რომ მათი წინაპარი ისრაელის მეფე დავით წინასწარმეტყველი და მისი ხასა ვირსავიაა (ბერსაბე). შემდეგ მოხდა ებრაელთა ,,ბაბილონის ტყვეობა“ როდესაც ნაბუქოდონოსორმა ებრაელები იძულებით  ბაბილონს გადაასახლა. აქედან ერთ-ერთი წარჩინებული ებრაელი შამბათი, დავითის შთამომავალი, სომხეთის მეფის ჰრაჩიას (მეორენაირად მეფე აიკ II, რომელიც მეფობდა ნაბუქოდონოსორის დროს) წინადადებით სპერში გადასახლებულა და მან დაუდო საფუძველი ბაგრატიონთა დინასტიას.

გუარამ I, (გურგენი?) კურაპალატი - VI ს. 70 - 90 წწ.

ჯუანშერ I, - 590-591 წწ.

სტეფანოზ I , - VI-VII ს. მიჯნა

ადარნარსე , - VIIს. I ნახ.

სტეფანოზ II, - VII ს. II ნახ. ქართლის ერისმთავარი. მის დროს ქართლში ბატონდებიან არაბები ჰაბიბი იბნ მასლამას მეთაურობით. ერისმთავრის თანამდებობა ფორმალური ხდება და იგი ფაქტიურად ემოჩილება არაბთა მიერ დანიშნულ ხელისუფალს - ამირას, რომელიც თბილისში ზის.

ნერსე I, - VII საუკუნის II ნახ.

არშუშა, - VII საუკუნის II ნახ. უკანასკნელი მეოთხედი.

ვარაზ-ბაკური, - VII საუკუნის II ნახ. უკანასკნელი მეოთხედი.

სტეფანოზ III, - VIII საუკუნის I ნახ.

მირი და არჩილი, - VIII საუკუნის I ნახ.