იოანე გიორგის ძე მარგიანი (დეკანოზი) დაბადების თარიღი: 25 მაისი, 1872წ. გარდაცვ. თარიღი: 20 ნოემბერი, 1933  (61 წლის ასაკში)

დაკრძალვის ადგილი: თბილისი, ვერის სასაფლაო

იოანე მარგიანი დაიბადა 1872 წელს ქუთაისის გუბერნიის სოფელ მუჟალში მღვდლის ოჯახში.

1890 წელს თბილისის სასულიერო სემინარიაში ჩააბარა, მაგრამ სემინარიის მე–4 კურსიდან სწავლა შეწყვიტა და  ქუთაისის საოლქო სასამართლოში დაიწყო მუშაობა. 1895 წელს სოფელ ბანოჯის სამრევლო სკოლის მასწავლებლად დანიშნა, ხოლო 1896 წელს სვანეთში, სოფელ იფარის სამრევლო სკოლაში გადაიყვანეს. ეს სკოლა "კავკასიაში ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების" სკოლების რიცხვს განეკუთვნებოდა და იოანეც ამ საზოგადოების წევრად დაინიშნა. 1897 წელს მესტიის იმავე დანიშნულების სკოლაში განამწესეს.

1897 წელს რუსეთის იმპერიის პირველი საყოველთაო აღწერის დროს გამოჩენილი ერთგულებისათვის იოანე სამკერდე ვერცხლის მედლით დაჯილდოვდა. 1897–1899 წლებში მესტიის საკვირაო სკოლის გამგედ მუშაობდა.

1899 წლის 11 ოქტომბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) იოანე დიაკვნად აკურთხა, ამავე წლის 31 ოქტომბერს მღვდლად დაასხა ხელი და ბეჩოს ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძარში დაინიშნა. პარალელურად ბეჩოს სასოფლო სკოლის პედაგოგად მუშაობდა.

1902 წლის 7 მარტს ჟახუნდარას წმ. გიორგის ეკლესიაში გადაიყვანეს და ლაშხიეთის ოლქის მთავარხუცესად დაინიშნა. 1906 წლის 14 მარტს ცაგერის ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის წინამძღვრად განამწესეს. ამავე წელს წმინდა სინოდის ბრძანებით, ლაშხეთის სამთავარხუცესო ოლქი ცაგერის ოლქს შეუერთდა და გაერთიანებული ცაგერის ოლქის მთავარხუცესად მამა იოანე დაინიშნა.

1904 წლის 14 აპრილს მამა იოანე საგვერდულით დააჯილდოვეს, ხოლო 1908 წლის 14 მაისს სკუფია უბოძეს. 1910 წელს "ქრისტიანობის აღმდგენელმა საზოგადოებამ" ქების ფურცელით დაასაჩუქრა. 1902–1905 წლებში მამა იოანე იმერეთის საეპარქიო სასწავლო კომიტეტის ლეჩხუმის სამაზრო განყოფილების წევრია და 1902-1909 წლებში ცაგერის ოლქის დეპუტატი.

1906–1912 წლებში მამა იოანე ცაგერის ორკლასიან სკოლაში, ერთკლასიან ქალთა სკოლაში და ცაგერის უმაღლეს დაწყებით ოთხკლასიან სასწავლებელში საღვთო სჯულს ასწავლიდა.

1906 წლიდან მამა იოანე იყო "ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" ქუთაისის განყოფილების წევრი და აქტიურად თანამშრომლობდა საზოგადოებასთან.

1906-1907 წლებში მამა იოანეს თაოსნობითა და ინიციატივით, ცაგერის ტაძარს გაუკეთდა გალავანი და გამშვენიერდა ეზო. 1910 წელს ეკლესიაში დაიდგა ახალი კანკელი, რომელიც იმავე წელს მოიხატა, ხოლო 1912 წელს აშენდა ახალი რკინის სამრეკლო და ცაგერის ეკლესიას საკათედრო ტაძრის სტატუსი დაუბრუნდა (1881 წელს წმ. სინოდის ბრძანებით გაუქმდა ცაგერის უძველესი მამათა მონასტერი და ჩამოერთვა საკათედრო ტაძრის სტატუსი).

1913 წლის 23 დეკემბერს მამა იოანეს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. დეკანოზი იოანე აქტიურად თანამშრომლობდა საქართველოს მაშინდელ ჟურნალ-გაზეთებთან, სადაც დიდი გულისტკივილით წარმოგვიდგენდა ძველი სვანეთის ყოფა-ცხოვრების დუხჭირ მხარეებს, საუბრობდა სვანეთში სწავლა-განათლების, მიმოსვლის საშუალებებსა და სამედიცინო მომსახურებზე, აურაცხელი საეკლესიო წიგნებისა და ხატების მოვლა-პატრონობის გზებზე. მისი მოღვაწეობის პერიოდში აშენდა ოთხი ქვის ეკლესია და განახლდა ცხრა ეკლესია.

 დეკანოზი იოანე მონაწილეობდა საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის I და II კრებებზე, როგორც ცაგერის ოლქის მთავარხუცესი. დეკანოზი იოანე თავისი ძირითადი სამსახურის გარდა მისდევდა მეფუტკრეობას, ამერიკაში აგზავნიდა ქართული ფუტკრის დედებს, ხოლო იქედან იღებდა სპეციალურ ლიტერატურას. თაფლს ქვევრებში ინახავდა. ადგილობრივი მოსახლეობისათვის განკუთვნილი ჰქონდა ერთი ქვევრი, რომლიდანაც ნებისმიერ იქაურ მკვიდრს შეეძლო ნატურალური თაფლის წამლად წაღება.

დეკანოზი იოანე მარგიანი  იყო მრავლმხრივი მოღვაწე, მას დიდი წვლილი მიუძღვის ლეჩხუმსა და სვანეთში, მძლავრი რუსიფიკაციის პერიოდში, ქართული ღვთისმსახურების აღდგენისა და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის აღორძინების საქმეში. ეროვნულ-სარწმუნებრივი შინაარსის პუბლიკაციებთან ერთად, დეკანოზ იოანე მარგიანს აქვს ეთნოგრაფიული შინაარსის არაერთი წერილი, რომელთაც დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ტრადიციული ქართული ყოფისა და კულტურის მეცნიერული შესწავლის თვალსაზრისით. ეს მდიდარი მასალა გაბნეულია მე–19 საუკუნის ბოლო მეოთხედისა და მე–20 საუკუნის პირველი მეოთხედის პერიოდულ გამოცემებში. დეკანოზ იოანე მარგიანის სახელთანაა დაკავშირებული სვანეთის ეთნოგრაფიულ-ფოლკლორული ანსაბლი, რომელიც 1928 წელს ჩამოყალიბდა.

 საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ მთავრობამ მოსთხოვა მამა იოანეს საჯაროდ გამოსულიყო და მოსახლეობისათვის ეთქვა, რომ ღმერთი არ არსებობდა. დეკანოზი იოანე მართლაც გამოვიდა სიტყვით და თავისი გამოსვლა ასე დაუმთავრებია: "რაც შეეხება ღმერთის არსებობა-არარსებობას ამისთვის მე დამჭირდება ისეთი ფილოსოფიური წიაღსვლები, რომელსაც თქვენ ვერ გაიგებთო".  დეკანოზი იოანე მაშინ გადაურჩა დაპატიმრებას, თუმცა იძულებული გახდა ანაფორა გაეხადა. მიუხედავად ამისა, მე–20 საუკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში იგი მაინც ვერ აცდა დაპატიმრებას. კოლექტივიზაციის პერიოდში მრავალი სვანი არ დაემორჩილა მთავრობის გადაწყვეტილებას, თავიანთი მიწები მოექციათ საერთო საკუთრებაში და ამის გამო ტყეში გავიდნენ. რაიონის ხელმძღვანელობამ იოანე მარგიანს, როგორც ავტორიტეტულ პიროვნებას, შუამავლის როლი სთხოვა "ყაჩაღების" შემორიგებაში. იგი დათანხმდა, მაგრამ მთავრობას მათი ხელშეუხებლობის გარანტიები მოსთხოვა. მთავრობამაც სიტყვა მისცა...  თავიდან სიტყვა შეუსრულეს, მაგრამ შემდეგ დაარღვიეს, რის გამოც იოანემ მთავრობასთან თანამშრომლობაზე უარი განაცხადა. ამის შემდეგ თვით იოანე დააპატიმრეს და ბრალი დასდეს ყაჩაღებთან ლოიალურ დამოკიდებულებაში. ბუნებრივია, იგი მოხვდა შავ სიაში. შავ სიაში მოხვდა მისი ქალიშვილი თამარიც, რომელიც თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მე–4 კურსზე სწავლობდა და გარიცხეს, როგორც შავსიელის შვილი.

ყველაფერმა ამან ძლიერ შეარყია მისი ჯანმრთელობა და  1933 წელს, 61 წლის ასაკში აღესრულა. დაკრძალულია თბილისის ვერის სასაფლაოზე.

ორგანიზაციის, ასოციაციის ან ჯგუფის წევრი

ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, საზოგადოების ქუთაისის განყოფილების წევრი (1906-)

მარგიანი გიორგი მურზას ძე; 1868-1903 მუჟალის მაცხოვრის შობის ეკლესია; 1867-1868 ;ფხუტრერის მთავარანგელოზის ეკლესია;

მარგიანი დავით (დარისპან) გიორგის ძე; 1897-1917 მუშქიერის წმ. გიორგის ეკლესია;

მარგიანი ზაქარია გიორგის ძე; 1903-1917 მუჟალის მაცხოვრის შობის ეკლესია;

მარგიანი იოანე გიორგის ძე; 1899-1902; ბეჩოს ღმრთისმშობლის შობის ეკლესია ; 1902-1906 ჟახუნდრის წმ. გიორგის ეკლესია; მესტია, 1906-1917;  ცაგერის ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესია

ივანე მარგიანი ცხოვრება და მოღვაწეობა pdf ავტ. თამაზ ლეჟავა წიგნი დაბეჭდილია 2008 წელს

ბატონი თამაზ ივანეს ძე ლეჟავა 1933-2009წ. მამა ივანე მარგიანი, ბაბუა დედის მხრიდან.

მადლობა თამარ თამაზის ასული ლეჟავას, წიგნის მოწოდებისათვის

ნაშრომი ეძღვნება ცნობილ სასულიერო და საზოგადო მოღვაწეს დეკანოზ იოანეს (ივანე მარგიანს). მასში ფართოდ გაშუქებულია ამ მრავალმხრივი მოღვაწის ბიოგრაფია, შესწავლილია გენეალოგია, სასულიერო და ეროვნული მოღვაწეობის საგულისხმო მომენტები, წარმოჩენილია ივანე მარგიანის დიდი წვლილი სვანეთში პირველი ფოლკლორული ანსამბლის ჩამოყალიბების საქმეში, რომელმაც ფართო საზოგადოებას გააცნო სვანური სიმღერებისა და ცეკვის იშვიათი ნიმუშები. წიგნს თან ერთვის ამ ანსამბლის მიერ მოსკოვში 1928 წელს გასტროლების დროს შესრულებული სვანური სიმღერების უნიკალური ფონოჩანაწერები, რომლებიც მოიძია ბატონმა ანზორ ერქომაიშვილმა. ნაშრომი განკუთვნილია მკითხველთა ფართო საზოგადოებისათვის.

რედაქტორი როზეტა გუჯეჯიანი – ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი. რეცენზენტები თამაზ ბერაძე – პროფესორი, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი; ტარიელ ფუტკარაძე – პროფესორი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი.

თამაზ ლეჟავა, 2008. 

გამომცემლობა აგორა, 2008.

ვიტორიო სელას ფოტოები ამოღებულია ალბომიდან ,ვიტორიო სელა საქართველოს კავკასიაზე“, გამომცემლობა „განჯემი“, 2001 წ. I58M 978-99419-002-3-5 

გვ4

რედაქტორისაგან

საქართველოს უახლესი ისტორია მრავალ გმირსა და მოწამეს იცნობს, მაგრამ ფართო საზოგადოებისათვის ჯერ კიდევ უცნობია ბევრი ჭეშმარიტი მამულიშვილის სახელი, რომელთა შორის ერთ- ერთი დეკანოზი იოანეცაა (ივანე მარგიანი). ივანე მარგიანის (1872- 1933 წწ) მრავალმხრივი სასულიერო და საერო მოღვაწეობის ესა თუ ის ასპექტი არათუ ისტორიკოსთა და ეთნოლოგთა, არამედ ენათ- მეცნიერთა, ფოლკლორისტთა, ჟურნალისტთა თუ _სხვა დარგების წარმომადგენელთა ინტერესს იწვევს. ივანე მარგიანი საქართველოსთვის მეტად მძიმე პერიოდში მოღვაწეობდა (XIX ს-ის ბოლო, XX ს-ის პირველი მეოთხედი). ჯერ მეფის, ხოლო შემდეგ საბჭოთა რუსეთისაგან ოკუპირებულ საქართველოში ქართული სიტყვისა და სამშობლოს სიყვარულის ქადაგება უამრავ პრობლემასთან იყო დაკავშირებული, მაგრამ ივანე მარგიანი ერთგუ- ლად ემსახურებოდა წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსისა და წმიდა ილია მართლის იდეალებს და მუდამ ქართული ღვთისმსახურების აღდგენას და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი იდეების აღორძინებას ესწრა- ფოდა· ივანე მარგიანი ზემო სვანეთის მულახის თემში, მღვდლის გიორგი მარგიანის ოჯახში დაიბადა. განათლება ქუთაისის გიმნაზიაში, ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელსა და თბლლისის სემინარიაში მიიღო. მღვდლად კურთხევის შემდეგ ქვემო სვანეთსა და ცაგერში მოღვაწეობდა. სასულიერო მოღვაწეობასთან

გვ. 5

ერთად პედაგოგიურ საქმიანობასაც ეწეოდა, ამასთანავე, აქტიურად თანამშრომლობდა ქართულ პერი- ოდულ გამოცემებთან („ივერია“, „მოამბე“, ,,ცნობის ფურცელი”, „მოგ- ზაური“, „მწყემსი“, ,,შინაური საქმეები“...). ივანე მარგიანის ყოველი სტატია თუ ნაშრომი ეროვნული თვალთახედვით გამოირჩევა. იგი მხარში ედგა ყოველ სასიკეთო საზოგადოებრივ წამოწყებას და მედგრად ეწინააღმდეგებოდა ანტიქართულ და ანტირელიგიურ გამოხდო- მებს, რითაც სამწუხაროდ ხასიათდებოდა XX საუკუნის დასაწყისი. ათეიზმის სენითა და სოციალ-დემოკრატიული იდეებით დაავადებული საზოგადოების მხრიდან მომდინარე აგრესიას აქტიურად ებრძოდნენ დასავლეთ საქართველოს სასულიერო და საზოგადო მოღვაწეები, მათ შორის, ივანე მარგიანიც. მან მხარდაჭერა გამოუცხადა მღვდელ სვიმონ მჭედლიძესა და გაზეთის „შინაური საქმეები“ გეზსა და მიმართულებას. შემდეგაც, კომუნისტური რეჟიმის მძვინვარების ხანაშიც ახერხებ- და ივანე მარგიანი ქვეყნისთვის სასიკეთო საქმის კეთებას – ეწეოდა ქართული (სვანური) ჯიშის ფუტკრის პოპულარიზაციას, სათავეში ედგა ცაგერის განათლების განყოფილებას, ბარიტის წარმოებას, 1928 წელს დააარსა ზემო სვანეთის სიმღერისა და ცე კვის ანსამბლი, მოიძია, თავი მოუყარა, აღადგინა და დაკარგვას გადაარჩინა მრავალი ძველქართული (სვანური) ცეკვა და სიმღერა, მათ შორის საეკლესიო საგალობლებიც. 1931 წელს ივანე მარგიანი დააპატიმრეს, რეპრესიების სიმძიმე იწვნია მისმა ოჯახმაც. ქვეყნის თავისუფლების დაკარგვითა და ღვთისმსახურების აკრძალვით გამოწვეულმა სევდამ ივანე მარგიანის ჯანმ- რთელობა მკვეთრად შეარყია. იგი 61 წლის ასაკში (1933 წ.) გარდაიცვალა. ივანე მარგიანის ნაშრომ-ნააზრევი ამჟამადაც აქტუალურია. სამწუ- ხაროდ, დღესაც მოქმედია ბევრი რუსული – იმპერიული და საბჭოთა იდეოლოგიით ნასაზრდოები სამეცნიერო თეორია – მიმართული ქართული ეთნიკური (ეროვნული) ცნობიერების გახლეჩვისა და დანაწევრებისაკენ

გვ. 6

– მათ შორისაა ე. წ. ქართველური ენების (ქართული, მეგრული, ლაზური, სვანური) თეორიაც. ეს თეორია როგორც გარედან თავსმოხვეული და მიუღებელი ჩვენი ეროვნული იდენტობისათვის, ბუნებრივია ქვეყნის ხელახალი განთავისუფლებისთანავე, ნელ-ნელა დავიწყებას უნდა მისცემოდა, ვინაიდან იგი ეწინააღმდეგება ფარნავაზიდან მომდინარე უწყვეტ ტრადიციას – რომლის მიხედვითაც ყველა ქართველს უძველესი დროიდანვე, ერთი ენა ქართული გვაქვს და მისი ნაირსახეობანი სხვა არაფერია, თუ არა ქართული ენის კილოები, ანუ განშტოებანი, როგორც ამას ბრძანებს საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი. ჩვენდა გასაოცრად, ეს ანტიქართული თეორია დღევანდელ, თავისუფალ, დემოკრატიულ საქართველოშიც ერთგვარ აღმავლობას განიცდის და ამით კიდევ ერთხელ არღვევენ ქართული თემების – სვანების, მეგრელების და ლაზების ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობითობის უფლება·ს, წყვეტენ რა ამ მხარეების შვილებს 25 საუკუნოვან ქართულ კულტურას, ენასა და ისტორიას. ცხადია, თავისი მოქალაქეების შეურაცხყოფის მცდელობას მალევე აღკვეთს ქართული სახელმწიფო და ქართული საზოგადოება. XIX საუკუნის მიწურულსა და XX საუკუნის პირველ მეოთხედში კი სვანეთში ქართული ინტერესების დამცველად და რეალური ისტორიის აღმდგენლად ივანე მარგიანი გვევლინება სხვა ქართველ მოღვაწეებთან (ბ. ნიჟარაძე, ეგნ. გაბლიანი, ლ. დადეშქელიანი, ქ· გელოვანი..) ერთად. დედა ქართულისგან სვანური კილოების ცალკე „ენად“ გამოყოფის, იმპერიული იდეოლოგიის – „დაყავი და იბატონე!“ – წინააღმდეგ ბრძოლა ერთ-ერთი მთავარი მიმართულებაა ივანე მარგიანის სამეცნიერო თუ პუბლიცისტურ შემოქმედებაში, სადაც რამდენი- მე უმნიშვნელოვანესი პრობლემა იკვეთება: 1. ივანე მარგიანი დაუღალავად იბრძვის სვანეთის სკოლებში ქართული ენის სწავლების უფლების მოპოვებისა და შენარჩუნებისათვის; 2. იგი მეცნიერულად ასაბუთებს, რომ სვანებისათვის სწორედ ქართულია მშობლიური, სამწიგნობრო და საეკლესიო ენა; 3. იბრძვის სვანეთის ეკლესიებსა და

გვ.7

სკოლებში ღვთისსჯულის სლავურ გრაფიკას მორგებული სვანური კილოებით სწავლების წინააღმდეგ; 4. ლექსიკოგრაფთა ყურადღებას მიაპყრობს ქართული ენის სვანურ კილოებს და მიუთითებს, რომ სალიტერატურო ქართულში უკვე დაკარგული ძველქართული სიტყვების, მათ შორის სახარებისეული ტერმინების მოძიება სწორედ სვანურ კილოებშია შესაძლებელი; 5. მისი დაკვირვებით, ქართული ენის სვანური კილოებისა და ქართული სალიტერატურო ენის შედარება უნდა მოხდეს არა XIX საუკუნის მიწურულის გამარტივებულ-გაღარიბებული ქართულის მიხედვით, არამედ ძველი ქართული ენის საფუძველზე. ამ შედარების შედეგები კი საფუძველს გამოაცლის ანტიქართველ მკვლევარ-მოგზაურთა დასკვნებს, რომლებიც სვანურს ცალკე „ენად“ მიიჩნევენ და აქ ვგულისხმობ არა მხოლოდ რუსეთის იმპერიის დამქაშებს (გრენი, უსლარი...), არამედ ზოგიერთ თანამედროვე უცხოელ სოციოლინგვისტსაც, რომლებიც სვანებს ქართველთაგან ,,დაჩაგრულებად“ მოიხსენიებენ. თუმცა კი სვანები ისეთივე შემოქმედნი და მონაწილენი არიან დიდი ქართული კულტურის, როგორც ჩვენი ქვეყნის სხვა მხარეების შვილები. ამავე დროს, უაღრესად ფასეულია ივანე მარგიანის ეთნოლოგიური წერილები და საისტორიო გამოკვლევები. სვანეთის ტრადიციული ყოფის ბრწყინვალე მცოდნე, ძირისძირობამდე სწვდება ყოველი ქართული (სვანური) საწესჩვეულებო რიტუალის ჭეშმარიტ ქრისტიანულ არსს; წარმოაჩენს ქართული (სვანური) ჩვეულებითი სამართლის იმ დანაშრევებს, რომლებიც ძველქართული ფეოდალური ხანის საერო და აგრეთვე, საეკლესიო პოსტულატებით არის ნასაზრდოები. აღწერს მატერიალური ყოფის საგულისხმო ნიუანსებს. ხატოვნად გვისურათებს სვანეთის ყოფით კულტურას და ხშირად იუმორისტული პასაჟებითაც ალამაზებს ქართველი მთიელების (სვანების) მენტალობის ამა თუ იმ ნიშან-თვისებას. ივანე მარგიანს ღირსეული ადგილი უკავია ქართველ სასულიერო და საზოგადო მოღვაწეთა შორის. მისასალმებელია ამ ამაგდარი მოღ- 

გვ.8

ვაწისადმი მიძღვნილი კრებულის გამოცემა, რისთვისაც აქტიურად იღწვის ივანე მარგიანის შთამომავალი ბატონი თამაზ ლეჟავა. ჩემი მხრივ კი დავამატებ და მკითხველს პატიებას ვთხოვ ერთგვარი სუბიექტივიზმისა და ემოციური დამოკიდებულებისათვის მეცნიერიც ხომ ადამიანია რომ გამორჩეულად მიყვარს ივანე მარგიანის შემოქმედება, რადგანაც იგი ჩემს მშობლიურ კუთხესთან – სვანეთთან  არის მჭიდროდ დაკავშირებული და, ბუნებრივია, ჩემთვის განსაკუთრებით მტკივნეულია ყველა ის პრობლემა, რომელიც ამ დიდ მოღვაწესა და მოაზროვნეს აქვს გამოკვეთილი და რომლებიც, სამწუხაროდ, დღესაც აქტუალურია მშენებარე ქართული სახელმწიფოსთვის.

ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი როზეტა გუჯეჯიანი 

გვ.9

ვუძღვნი დედაჩემის, თამარ მარგიანის, ხსოვნას. წინასიტყვაობის მაგიერ ივანე მარგიანის შესახებ წიგნის დაწერა მე, პროფესიით ქიმი- კოსს არასდროს მიფიქრია, რადგან მის შესახებ ძალიან ცოტა რამ ვიცოდი. ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ჩვენი მშობლების თაობის მიერ გამოვლილი ქარტეხილები, რის გამოც მათი ძირი- თადი საზრუნავი ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში ოჯახის ფიზიკური გადარჩენა და შვილების გზაზე დაყენება იყო. ამას ისიც ემატება, რომ ივანე მარგიანი პოლიტპატიმარი იყო და ამასთანავე, მის შვილიშვილებს ბაბუა არ ახსოვთ. ივანე მარგიანის შესახებ წიგნის დაწერის იდეა ეკუთვნის ბატონ ანზორ ერქომაიშვილს, რომელსაც რამდენიმე წლის წინ მივუტანე მასალები იმის შესახებ, რომ სვანური სიმღერისა და ცეკვის გუნდის დამაარსებელი იყო ივანე მარგიანი და არა მურ- ზაყან დადეშქელიანი. ამასთან, ბატონმა ანზორმა მთხოვა მომე- პოვებინა დამატებითი მასალა, რათა შესაძლებელი გამხდარიყო წიგნის დაწერა ივანე მარგიანის, როგორც მუსიკალური ფოლკ- ლორის ერთ-ერთი ღვაწლმოსილი ადამიანის შესახებ და მისი გამოქვეყნება ქართული ხალხური სიმღერის საერთაშორისო ცენ- ტრის ეგიდით. ამ იდეის განხორციელებას ხელი შეუწყო ივანე მარგიანის გუნდის მიერ 1928 . წელს მოსკოვში ჩაწერილმა სიმღერებმა, რომელთა ფონოჩანაწერებს მოსკოვის ცენტრალურ ფონოარქივში მიაკვლია ანზორ ერქომაიშვილმა. 

გვ.11

მიუხედავად იმისა, რომ ამ დროისათვის უკვე გამოცემული იყო გიორგი ავალიანისა და გიორგი ზურაბიანის წიგნი ,ეთნოგრაფიული წერილები სვანეთზე“, სადაც ივანე მარგიანის პრესაში გამოქვეყნებული ათი წერილია შეტანილი, მასალების მომიების შედეგად მისი სასულიერო და საზოგადო მოღვაწეობა იმდენად ნაყოფიერი აღმოჩნდა, რომ სვანური სიმღერისა და ცეკვის გუნდის ჩამოყალიბება, მომზადება და გასტროლების ორგანიზება ახლა ივანე მარგიანის ცხოვრების მხოლოდ მცირე ეპიზოდად გამოიყურება. ამრიგად, შეგროვილი მასალის ძირითადი ნაწილი ივანე მარგიანის სასულიერო, სამეცნიერო, პუბლიცისტურ და საზოგადოებრივ მოღვაწეობას ეხებოდა დღა წიგნის სტრუქტურა ადრე დაგეგმილ ფორმატს აღარ შეესაბამებოდა. ამიტომ, ანზორ ერქომაიშვილთან და ვახტანგ როდონაიასთან შეთანხმებით გადავწყვიტე მოძიებული მასალის საფუძველზე გამოშექვეყნებინა უფრო ფართო პროფილის ნაშრომი. წიგნში გამოყენებული ამონარიდები, როგორც წესი, მასში უცვლელად არის შეტანილი. მინდა აღვნიშნო, რომ წიგნის გამოსაცემად მომზადებაში მარტო არ ვყოფილვარ და ბევრმა ახლობელმა მიიღო მონაწილეობა, რისთვისაც დიდ მადლობას ვუხდი ყველას: ნანა გამყრელიძეს, ქეთევან მარგიანს, მანანა კიკაბიძეს, თინათინ ლეჟავას, თამარ ხოსრუაშვილს, ვახტანგ როდონაიას, ბორა ბზეკალავას, ჯემალ მარგიანს, დიმიტრი ლოჩო შვილს, ივანე (ჯუკა) ლეჟავას. განსაკუთრებული მადლიერება მინდა გამოვხატო წიგნის რედაქტორის, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორის როზეტა გუჯეჯიანის მიმართ საქმიანი რჩევებისა და მხარდაჭერისათვის. ღიდ მადლობას ვუხდი პროფესორებს თამაზ ბერაძესა და ტარიელ ფუტკარაძეს წიგნის რეცენზირებისათვის. თამაზ ლეჟავა 

გვ12

ივანე მარგიანის მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები

ივანე მარგიანი დაიბადა 1872 წლის 25 მაისს მულახის თემის სოფელ მუჟალში, ცნობილი მღვდლის გიორგი მარგიანის* ოჯახში. ივანე მარგიანი სწავლობდა ჯერ ქუთაისის გიმნაზიაში, ხოლო შემდეგ ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში. ხალხოსნური მოძრაობის გავლენით ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის მოსწავლეთა ერთ-ერთ მღელვარებაში მონაწილეობის გამო ივ. მარგიანი სასწავლებლიდან გაურიცხავთ. მალე მან შეძლო თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლის გაგრძელება. თბილისის სასულიერო სემინარიის დამთავრების შემდეგ, დაახლოებით 1898-99 წლებში ივანე მარგიანი მღვდლად აკურთხეს და ქვემო სვანეთში, სოფელ ჩოლურში განამწესეს, ამასთანავე, სოფლის სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მასწავლებლად დანიშნეს. 1902 წელს ივ. მარგიანი აირჩიეს ლაშხეთის (ქვემო სვანეთის) ,,ბლაღოჩინად“ (კეთილმოწესედ). ამის შემდეგ იგი ღვთისმსახურებას ეწეოდა სოფ. ჟახუნდერში, წმინდა გიორგის ეკლესიაში. ,,გიორგი მარგიანის შესახებ იხილეთ: ე. გაბლიანი, „ივერია“, 1904 წელი, N276, გვ. 2; ექვთ. თაყაიშვილი, ,„არქეოლოგიური ექსპედიცია ლენხუმ- სვანეთში 1910 წელს“. პარიზი, 1937 წ., გვ. 247, 250, 262; ლ. ტოგონიძე, გ. მაჩურიშვილი, ,,საპატრიაქოს უწყებანი“ 2006 წ., N41, გვ. 19; თ. ლეჟავა, ჟ. „ჩვენი მწერლობა“, 2006 წ, N12, გვ. 41-44, 

გვ13

1906 წელს ივანე მარგიანი ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის წინამძღვრად დაადგინეს, ხოლო ცოტა ზხნის შემდეგ დანიშნეს ცაგერის ოლქის მთავარხუცესად. (37) 

იმავე 1906 წელს ლაშხეთის საბლაღოჩინო ოლქი თავისი ნებით შუერთდა ცაგერისას; ამის შემდეგ 1912 წლამდე ივანე მარგიანი ცაგერის და ლაშხეთის გაერთიაწებულ საბლაღოჩინოს ხელმძღვანელობდა. მისი თაოსნობით ლაშხეთის და ცაგერის ოლქებში აქტიური სააღმშენებლო პროცესი გაჩაღდა. 

გვ14

1912 წელს ცაგერის ეკლესიას დაუბრუნდა საკათედრო ტაძრის სტატუსი ამ თარიღს ემთხვევა ივანე მარგიანის მიერ ლაშხეთის ,,ბლაღოჩინის“ უფლებაშოსილების მოხსნა. 1917 წელს მამა იოანეს მიენიჭა დეკანოზის წოდება. იგი აქტიურად მონაწილეობდა საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის 1917 და 1920 წლების კრებებში, როგორც ცაგერის ოლქის მთავარხუცესი (37) 

ივანე მარგიანი 1903 წელს მეგზურობას უწევდა პოლიევქტოს კარბელაშვილის მიერ სვანეთის კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის შესწავლის მიზნით ორგანიზებულ ექსპედიციას, ხოლო 1910 წელს – ექვთიმე თაყაიშვილის არქეოლოგიურ ექსპედიციას ლეჩხუმ-სვანეთში. 

გვ15

ჩვენ მიერ მიკვლეული მასალებიდან ირკვევა, რომ ივანე მარგიანი აქტიურ სასულიერო მოღვაწეობა·სთან ერთად ნაყოფიერად თანამშრომლობდა საქართველოს ჟურნალ–გაზეთებთან („დროება“, „ივერია“, „მოგზაური“, „ცნობის ფურცელი“, „მოამბე“, „მწყემსი”, „შინაური საქმეები“). მათში პირუთვნელად და დიდი გულისტკივილით

აღწერს ძველი სვანეთის ყოფა-ცხოვრების დუხჭირ სურათს, წარმოგვიღგენს სვანეთში სწავლა-განათლების, მიმოსვლის საშუალებების და სამედიცინო მომსახურების შეძლებისდაგვარად გაუმჯობესებისა და სხვა მოუგვარებელი საქმის მოწესრიგების გეგმებს (წერილების ერთი ნაწილი თავმოყრილია გიორგი ავალი- 

გვ16

ანისა და გიორგი ზურაბიანის მიერ გამოცემულ წიგნში „ეთნოგრაფიული წერილები სვანეთზე“ (36). ივანე მარგიანის წერი- ლებში სამი ძირითადი პრიორიტეტი დომინირებს: – მშობლიური კუთხის მოსახლეობის სოციალური მდგომარეობის და სწავლა-განათლების გაუმჯობესებისათვის ზრუნვა; – ქართული ენისა და სვანური დიალექტების გენეტიკური კავშირის მტკიცებულებების საფუძველზე ერთიანი ქართული თვითშეგნების დამკვიდრებისათვის ბრძოლა; – მართლმადიდებლური ქრისტიანული რელიგიის განმტკიცება და მოსახლეობის სულიერების და ზნეობის ამაღლება. განსაკუთრებით საინტერესოა ივანე მარგიანის წერილი სვანურის ენის შესახებ (21), რომელშიც იგი მთლიანად აქარწყლებს რუსი მკვლევრის სტოიანოვის, საფუძველშივე მცდარ მტკიცებას ქართული ენისა და სვანური დიალექტების სრული სხვადასხვაობის შესახებ, რაც საქართველოს კუთხეების გათიშვას და ჩვენი ეროვნული თვითშეგნების ძირის გამოთხრას ემსახურებოდა. ივანე მარგიანის წერილებში თავმოყრილია უნიკალური ეთნოგრაფიული და ისტორიული მასალა სვანეთის შესახებ. გარდა ამისა, მიკვლეულია მისი ფსიქოლოგიური ეტიუდი „მაგის რა ბრალია“ და რუსულიდან ნათარგმნი მოთხრობა „საშინელი დანაშაული“, რომლებიც გამოქვეყნდა გაზეთში „შინაური საქმეები“ |31, 32). 1912 წლის შემდეგ გამოცემულ ჟურნალ-გაზეთებში ჩვენ ჯერჯერობით ვერ მოვიძიეთ მასალები ივანე მარგიანის პუბლიცისტური მოღვაწეობის შესახებ. არ არის შესწავლილი არც 1904-1910 წლების პერიოდიკა. ცაგერში ივანე მარგიანმა შექმნა ოჯახი ვარვარა ბერიძესთან ერთად. მათ შეეძინათ სამი ქალიშვილი – ნანა, თამარი, თინათინი და ორი ვაჟი - დიდიმი, ლადო (თინათინი და ლადო სიყმაწვილე- შივე გარდაიცვალნენ). მის ოჯახში სხვადასხვა ხანგრძლივობით ცხოვრობდნენ ახლო ნათესავების შვილები, რომლებიც აქ საშუალო განათლებას იღებდნენ. 

გვ17

სასულიერო მოღვაწეობასთან ერთად ივანე მარგიანი ცაგერის ცხრაწლიან სკოლაში ასწავლიდა ქართულ და რუსულ ენებს და ფიზიკას; მევახშეობის მარწუხებისგან მოსახლეობის დახსნისა

ნანა მარგიანი დაბ. 1905წ.

თამარ მარგიანი დაბ. 1909წ.

დიდიმ მარგიანი დაბ. 1910წ.

ლადო და თინა მარგიანები

შუაში მათი დისშვილი ზურაბ ლეშკაშელი 1928წ.

დიდიმ მარგიანი (დაბ. 1910 წ.) ნანა მარგიანი (დაბ. 1905 წ.) თამარ მარგიანი (დაბ. 1909 წ.) ლადო და თინა მარგიანები. შუაში მათი დისშვილი ზურაბ ლეშკაშელი (1928 წ.)

გვ18 . 

და ხალხის კეთილდღეობის გაუმჯობესების მიზნით ივანე მარგიანმა 1912 წელს ჩამოაყალიბა ცაგერის საკრედიტო ამხანაგობა. თავისი ძირითადი სამსახურის გარდა იგი სერიოზულად მისდევდა მეფუტკრეობას და აქტიურად ეწეოდა ქართული ჯიშის ფუტკრის პოპულარიზაციას; საზღვარგარეთ გზავნიდა ქართული ფუტკრის დედებს, ხოლო იქიდან იღებდა სპეციალურ პერიოდულ ლიტერატურას; თაფლს ქვევრებში ინახავდა. ერთი ქვევრი განკუთვნილი იყო ადგილობრივი მოსახლეობისათვის, რომლიდანაც

მესტიის საფუტკრე – ივანე მარგიანი პრაქტიკული მეცადინეობის დროს (1927 წ.) ნებისმიერ იქაურ მკვიდრს შეეძლო ნატურალური თაფლის წამლად წაღება. სვანეთში კულტურული მეფუტკრეობის გავრცელება სწორედ ივანე მარგიანის სახელს უკავშირდება. გასაბჭოების შემდეგ მშობლიურ კუთხეში დაბრუნებულმა ივანე მარგიანმა სვანეთის რაიაღმას კომთან ჩამოაყალიბა საფუტკრე მეურნეობა, სადაც მო- 

გვ19

სახლეობას პრაქტიკულად ასწავლიდა ფუტკრის მოვლას. მან პირველმა დანერგა სვანეთში დადანის ტიპის სკები და თაფლის გამოსაწური ცენტრიფუგა (ციბრუტა). საქართველოს გასაბჭოების პირველივე წლებიდან ივანე მარგიანი სხვადასხვა პასუხსაგებ თანამდებობებზე მოღვაწეობდა. იგი იყო ცაგერის რაიაღმასკომის განათლების განყოფილების გამგე, მექვენის ბარიტის წარმოების მმართველი, ზემო სვანეთის რაიაღმასკომის განათლების განყოფილების გამგე (36). დედაჩემი იხსენებდა, რომ ცაგერის კომკავშირელმა აქტივისტებმა ივანე მარგიანს მოსთხოვეს საჯაროდ გამოსულიყო და მოსაზლეობისთვის განემარტა, რომ ღმერთი არ არსებობს. ივანე  მარგიანი მართლაც გამოსულა და თავისი სიტყვა ასე დაუმთავრებია: „..რაც შეეხება ღმერთის არსებობა-არარსებობას, ამისათვის მე დამჭირდება ისეთი ფილოსოფიური წიაღსვლები, რომლებსაც თქვენ ვერ გაიგებთ.”

ამის შემდეგ ივანე მარგიანს ცაგერში აღარ დაედგომებოდა. მას ჩამოართვეს სახლი და იგი დაბრუნდა სვანეთში. . 1928 წელს მან პირველმა ჩამოაყალიბა სვანური სიმღერისა და ცეკვის ანსამბლი, რომელმაც კონცერტები გამართა თბილისში, ერევანში, მოსკოვსა და ლენინგრადში. 1928 წლის გაზეთებში, მათ შორის გაზეთში „იზვესტია“, ფართოდ არის გაშუქებული გუნდის გასტროლები. მაგრამ სვანეთში ცხოვრების პერიოდს მისთვის უმტკივნეულოდ არ ჩაუვლია. საბჭოთა მმართველობის პერიოდში მრავალი სვანი არ დაემორჩილ) მთავრობის გადაწყვეტილებას, თავიანთი მიწები მოექციათ საერთო საკუთრებაში და ამის გამო ტყეში გავიდნენ. რაიონის ხელმძღვანელობამ ივანე მარგიანს, როგორც ავტორიტეტულ პიროვნებას, შესთავაზა შუამავლის როლი „ყაჩაღების“ შემორიგებაში. იგი დასთანხმდა, მაგრამ მთავრობას მოთსთხოვა მათი ხელშეუხებლობის გარანტიები. მთავრობამ სიტყვა მისცა. თავიდან მას სიტყვა მართლაც შეუსრულეს, მაგრამ შემ- 

გვ20

დეგ პირობა დაარღვიეს, რის გამოც ივანე მარგიანმა მთავრობასთან თანამშრომლობაზე უარი თქვა. ამის შემდეგ, 1931 წელს, თვით ივანე მარგიანიც დააპატიმრეს და ბრალი დასდეს ყაჩაღების მიმართ ლოიალურობაში. ბუნებრივია, რომ იგი „შავ სიაში“ მოხვდა, რის გამოც მისი შვილი, თამარ მარგიანი, როგორც „შავსიელის“ შვილი, გარიცხეს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის IV კურსიდან და მხოლოდ მოგვიანებით კორნელი კეკელიძის ძალისხმევით შეძლო მან სწავლის გაგრძელება (კორნელი კეკელიძე და ივანე მარგიანი სასულიერო სემინარიაში ერთად სწავლობდნენ). ბატონ კორნელის გარიცხულთა სიაში ყურადღება მიუქცევია გვარ-სახელისათვის, გამოუძახებია იგი და უკითხავს ვისი შვილი ხარო. შემდეგ მან, როგორც ღირსეულმა მამულიშვილმა, გამოიჩინა მოქალაქეობრივი სიმამაცე და იმას მიაღწია, რომ თამარ მარგიანი უნივერსიტეტში აღადგინეს. ,,უკანასკნელი წლების მოვლენებმა შეარყია ივანე მარგიანის ჯანმრთელობა; 1933 წელს ნაღვლის ბუშტის ოპერაციის შემდეგ, იგი გარდაიცვალა 61 წლის ასაკში; დაკრძალულია ვერის სასაფლაოზე. ივანე მარგიანის დაუღალავი მოღვაწეობა, ჩვენ მიერ მიკვლეული წერილების ანალიზი გვარწმუნებს, რომ იგი ილია ჭავჭავაძის ჭეშმარიტი სულიერი მემკვიდრე იყო. სამშობლო, ენა და სარწმუნოება მის უპირველეს საზრუნავს წარმოადგენდა. 

გვ21

გვ22

გვ23

გვ24

ზოგიერთი ცნობა ივანე მარგიანის წინაპრების და დედმამიშვილების შესახებ 

ივანე მარგიანის წინაპრების შესახებ აქა-იქ გაბნეული საკმაო მასალა არსებობს. წიგნის დაწერისას ძირითადად ვისარგებლე ივანე მარგიანის და ეგნატე გაბლიანის პუბლიკაციებით, აგრეთვე 

ბორის (ბორა) ბზეკალავას მიერ შეგროვილი მასალებით. ამ უჭ უკანასკნელმა ინფორმაცია შეკრიბა ივანე მარგიანის ძმისშვილების, თავისი დედის თამარ (გოგუცა) მარგიანის და ბიძის ჭიჭიკო მარგიანის მონათხრობის საფუძველზე. მოძიებული მასალები რამ- 

გვ25

დენადმე განსხვავებულია ერთმანეთისაგან, თუმცა ცალკეული ვერსიების ძირითადი მომენტები ერთმანეთს ემთხვევა. ჩვენამდე მოღწეულია ივანე მარგიანის წინა ხუთი თაობის სახელები, რომელთა სათავეშია გიო მარგიანი. მისგან მომდინარეობს მარგიანების ეს შტო გიოშა. ივანე მარგიანის ბედის განსაზღვრაში განსაკუთრებული როლი ითამაშა გიოს შვილთაშვილმა მურზამ – ივანეს ბაბუამ და იმ შემთხვევამ რომელიც უკავშირდება სტუმარ-მასპინძლობის ტრადიციებს მთაში. ეს შემთხვევა მოთხრობილია ეგნატე გაბლი- ანის წიგნში ,,ძველი და ახალი სვანეთი“ (38): ,სვანს თავისი სტუმრის გალანძღვა არამც თუ მაშინ, როცა ის ოჯახში იმყოფე-ბა, არამედ ოჯახიდან გასვლის შემდეგაც, დიდ სირცხვილად და თავის შეურაცხყოფად მიაჩნია და ამიტომაც, თუ სვანის სტუმარს მის ოჯახიდან გასვლის შემდეგ მოგზაურობის დროს რაიმე ხიფათი მოელის, მასპინძელი მიჰყვება მას, სანამ სამშვიდობო ადგილას არ მიიყვანს, და რადგანაც სტუმრის გალანძღვა ჩვენში მასპინძლის შეურაცხყოფად ითვლება და ამ ნიადაგზე ხშირად მკვლელობაც მომხდარა, ამიტომ თუ რომელიმე სვანს ასეთი სტუმრის გალანძღვა აქვს განზრახული, ის ხშირად იძულებული ხდება თავი შეიკავოს, ხოლო თუ ეს ასე არ მოხდა, მათ შორის, როგორც არის ნათქვამი, იმართება ბრძოლა და ხშირად მკვლელობაც.. რამდენიმე ათეული წლის წინეთ სვანეთში მოვიდნენ პირველი ნაკურთხი მღვდლები ქუთაისიდან. ქვემო სვანეთში ისინი ესტუმრენ თავად გარდაფხაძეს, ზემო სვანეთში რომ ამოვიდნენ – მარგიანებს. გარდაფხაძეებს ამ დროს ემტერებოდნენ მესტიაში მცხოვრები ჯაფარიძეები (მურზაყანშა), იმის გამო, რომ მათ მიერ ცოლად დანიშნულმა გარდაფხაძის ერთმა ასულმა ჯაფარიძე მიატოვა. ჯაფარიძეებმს როცა გაიგეს, რომ ზემოხსენე- ბული მღვდლები გარდაფხაძეების სტუმრები იყვნენ, გარდაფხაძეებისთვის რომ შეურაცხყოფა მიეყენებინათ, გადაწყვიტეს მათი 

გვ26

გვ27

დაჭერა და დაუდარაჯდნენ სოფელს გარეთ, იქვე მახლობლად. ამ მღვდლებს მიაცილებდა მათი მასპინძელი მურზა მარგიანი. როცა მან გაიგო, რომ ჯაფარიძეებს მისი სტუმრების გალანძღვა უნდოდათ, სტუმრები უკან დასტოვა, თვითონ წინ წავიდა, მონახა დადარაჯებული ექვსივე ჯაფარიძე და სთხოვა ასეთ განზრახვაზე

სოფელ ჭოლაში წმიდა ბარბარეს ეკლესია. მამა გიორგი აკურთხებს მიცვალებულთა სუფრას. დ ერმაკოვის ფოტო 1910წ.

 ხელი აეღოთ. მათ შორის საქმე გამწვავდა. მოხდა ჩხუბი, რომლის დროსაც მურზას მიერ მოკლული იქნა ერთი ჯაფარიძე და რამოდენიმე დაჭრილი. თვით სტუმართმოყვარეობის მსხვერპლი 

+ 2006 წ. N24 „საპატრიარქოს უწყებანში“ იმავე ფოტოს მიწერილი აქვს წმინდა გიორგის ეკლესია. შეცდომა მომდინარეობს დ. ერმაკოვისაგან. 

გვ28

მურზაც ვაჟკაცურად მოკვდა იქვე. ხოლო მღვდლებმა თავი გადაარჩინეს უბედურებას, იქვე გავლენიან აზნაურ სვინჩილდ ჯაფარიძესთან თავის შეფარებით.“ თვით ივანე მარგიანი, მურზა მარგიანის ცხოვრების ზემოთ აღწერილ ეპიზოდს ეხება ,,პაპ''-ების საქმიანობისადმი მიძღვნილი წერილების სერიაში (28), რომლებიც აგებულია მისი მამის, გიორგი მარგიანის მონათხრობზე: „თავისუფალ სვანეთის სოფელ მუჟალში შეხვდებით დღეს მოხუცებულს, შტატს გარეშე მყოფს მღვდელს, მამა გიორგი მარ გიანს, რომელიც წინეთ პაპა იყო და რომელსაც თეთრი წვერი უმტკიცებს გამოცდილებასა. ზემორე ნათქვამი პაპათა შესახებ ჩვენ გვაქვს ნაამბობი ხსენებული მღვდლისაგან. ამისათვის და რადგან მღვდლის გ. მარგიანის ცხოვრებაში ბევრი საგულისხმო რამ მოიძებნება, ურიგო არ იქნება ორიოდე სიტყვით მისს წარსულ ცხოვრებასაც შევეხოთ. მღვდელი გ. მ-ნი არის გლეხის შვილი, ბუნებითი სვანი, ს. მულახს დაბადებული. მამა მისი მურზა იმ დროში შესანიშნავი ყოფილა ვაჟკაცობითა და სტუმართმოყვარეობით. თავის სამს ვაჟს დროის შესაფერად ზრდიდა და 16 წლის გიორგის თოფის ხმარება თამამად შეეძლო. აღსანიშნავია ერთი გარემოება მამა გიორგის ცხოვრებიდან. ეს ის დრო იყო, როდესაც რუსის მთავრობა ახლად შემოვიდა სვანეთში და თავის წესებს ამყარებდა. ნაცვლად პაპებისა, მთავრობამ ახალი მღვდლები” გაუგზხავნა სვანეთსა. ახლად მოსული მღვდლები პირველად ეხა– მუშა ხალხს და არც არაფრად არ ეპიტნავებოდა: მას ჰყავდა საკუთარი, ღვიძლი მღვდელი, მასთან აღზრდილი, შესიხლხორცებული. ამის გამო, ადვილი წარმოსადგენია, თუ რა პირობებში უნდა ყოფილიყვნენ ახალნი მღვდელნი, მეტადრე გამძლავრებული პაპების გადამკიდენი. პირველად ორმა–სამმა თუ გაბედა სვანეთში მისვლა, ისინიც იძულებულნი იყვნენ ცუდათ ყოფილიყვნენ, რადგან მათს საქმეს პაპები ასრულებდნენ. ერთს ზაფხულის 

გვ29

დღეს ორი მღვდელი შიადგა მურზა მარგიანს, როგორც პურმარილით განთქმულს, და მფარველობის გაწევა სთხოვა. ამ უკანასკნელს, როგორც შეშვენის მთის კაცს, პატივით გააცილა სტუმრები მეორე სოფელ შესტიამდე. აქ რამდენიშე აზნაურმა, გვარათ ჯაფარიძეებმა, განიზრახეს მღვდლების შეპყრობა, მაგრამ მურზა მარგიანმა შესძლო მღვდლების შეხიზვნა მახლობელს კოშკში. ამ გვარად სტუმართ მოყვარე სვანმა მღვდლები გადაარჩინა სიკვდილს, მაგრამ თითონ კი ვერ გადარჩა: უკან დაბრუნებისას დახვდნენ იხსევ ის აზნაურები და შეპყრობა დაუპირეს. ეს ლაღმა მთიელმა იუკადრისსა და თავი შესარცხვენად არ მისცა. ასტყდა იქეთ-საქეთ თოფის სროლა, რომლის დროს მურზამ ორი აზნაური მოკლა და ერთიც დასჯრა და შემდეგ თითონაც მოკლული იქმნა. აქედან იწყება ახალი ხანა გიორგისა და მისი ძმისათვის; ისხინი იხიზნებიან კოშკში, რადგან სისხლის აღება მოელოდათ მიუხედავად იმისა, რომ მურზას გვამი დიდის საფასით (1200 მან.) იქმნა გამოყიდული ჯაფარიძეების ხელთაგან. ამ დროს შემთხვევით  შეეყარა გიორგის, მაშინ უნცროსს პაპას, ჭეთილმოწესე სვანეთის ეკლესიათა მღვდელი ქუთათელაძე, როშელმაც შეატყო ნიჭი გიორგის და წაიყვანა, ქუთაისს სწავლის მისაღებად. დავაჟკაცებული გიორგი სწავლობს ყოვლად სამღვდელო გაბრიელის" ხარჯით ქუთაისში და რამოდენიმე ხნის შემდეგ იმწესება შედავითნედ სვანეთშივე. აქ ახალგაზრდა სვანი, ყოფილი პაპა, გულსმოდგინედ ეკიდება სამსახურს, რის შემდეგ მღვდლის ხარისხს პოულობს მოკლე ხანში.

მლოცველი გიორგი გამოდის ახალს ასპარეზზედ სავსებით მომზადებული: იგი ხალხის შვილია, მასთან შეზრდღილი და შესისხლხორცებული. სახარების ქადაგება და კეთილი ცხოვრება უპო-

ჯაფარიძეების განზრახვის მოტივებს ეგნატე გაბლიანისაგან განსხვავებით ივანე მარგიანი არ აკონკრეტებს. “ გაბრიელ ეპისკოპოსი (ქიქოძე). 

გვ30

ვებს მას ხალხის სიყვარულსა და ნდობას. იგი სათაყვანებელ პირადა ხდება არა თუ სვანთა, არამედ სამღვდელოთა შორის, რომელნიც მას ერთხმად მოძღვართ-მოძღვრად ირჩევენ. 

გიორგი მარგიანი, ვაჟიშვილის დარისპანის ოჯახთან ერთად, ჩიჩი ჩიქოვანი, აკაკი (რევაზ მარგიანის მამა) და ბურთული მარგიანები 1905წ.

საზოგადო მოღვაწეობის გარდა მ. გიორგი შესანიშნავია, როგორც ჭეშმარიტი მამა და ოჯახის ბურჯი. მიუხედავად ცუდის პირობებისა იმას ოთხივე ვაჟი მიჰყავს ქუთაისში სასწავლებლად; თვითონ იკლებს, გაჭირვებულადა სცხოვრობს და ამგვარად ოთხსავე შვილს სწავლას აძლევს: ორს საშუალოს, ერთს მდაბალს და ერთსაც სამხედრო სამსახურისას. მამა გიორგიმ თავისავე სიცოცხლეში მისცა გზა შვილებს და გამოიყვანა ისინი ცხოვრების 

გვ31

ასპარეზზედ სამოქმედოდ. სამი შვილი მღვდელობს სამშობლოში, ხოლო მეოთხე ჯარშია ოფიცრად. თავისი ასულნიც მ. გიორგიმ ღირსეულს კაცებს მისცა და ამგვარად ერთი ოჯახიდგან რამდენიმე ოჯახი შექმნა და მით საზოგადოებას ცოტათ თუ ბევრად მომზადებულნი წევრნი ჩააბარა. 

დარისპან მარგიანი, მისი შვილები: აკაკი, ვალო, ბურთული, პოპო. მარჯვნივ დგას რევაზ მარგიანი.

ყოველსავე ამაში მ. გიორგის მარჯვენა ხელს შეადგენდა მისი მეუღლე (მარიამ დადვანი – თ. ლ.), ბუნებითი სვანი და უსწავლელი ქალი, მაგრამ ოჯახისა და შვილების ერთგული. დღეს მ. გიორგი თუმცაღა გათეთრებულია, მაგრამ კიდევ მხნედ არის. მთელი სვანეთი თაყვანსა სცემს მას და „მახვშს“ (უფროსს) ეძახის. მიუხედავად თავისი სიმხნისა მან სამსახურს თავი დაანებს და მრევლი შვილს დაუთმო. მისი ჭაღარა მოწმობს მასში დიდს გამოცდილებასა, ტკბილი საუბარი – იესო ქრისტეს მცნებათა გავლენას, ღრმა ქართული

გვ32

საღმრთო წერილის სავსებით ცოდნასა, ცხოველი სიტყვა – სახარების მადლსა, პკეთილი მაგალითი – მოძღვრის ღირსებასა და სტუმართ-მოყვარეობა (მთიელთ ეს ღირსეული მხარე) – მოყვასთა სიყვარულს; იგი დღეს 75 წლისაა (1911 წ. – თ. ლ.).

რამდენად სასაცილოა პაპათა შესახებ თქმული ზოგიერთი მხარე, მით ერთი ორად საქებარია მათი ღვაწლი, მოქმედება და ყოფა-ცხოვრება, რომელთაც ნაკლოვანებასთან ერთად ღირსებაც აქვსთ!. ხალხს უყვარდა ისინი.. ოხ რა ბედნიერი ვიქნებოდი – ეხლა რომ იყოს იმგვარი სიყვარული მოძღვართა და მოწაფეთა შორის!. ამას ჩვენ არ ვაზვიადებთ და დასამტკიცებლად ჩვენის აზრისა ჰკითხეთ თითონ ხალხს...“ მურზა მარგიანს დარჩა სამი ვაჟი: გიორგი, დოქა და გვეგია. მათგან უფროსი – გიორგი დაიბადა 1836 წელს. როგორც ეგნატე გაბლიანი წერს, გიორგი მარგიანის მღვდლად კურთხევა გაბრიელ ეპისკოპოსის მიერ და გამწესება მუჟალის მაცხოვრის ეკლესიაში (მულახის თემი) 1865 წელს უნდა მომხდარიყო. ფაქტობრივად, იგი იყო პირველი სვანი ნაკურთხი მღვდელი. ამის შემდეგ გიორგი მარგიანი იქვე დასახლდა. იმავე სოფელში მის მახლობლად დასახლდნენ მისი უმცროსი ძმებიც დოქა და გვეგია. როგორც ზემოთ ივანე მარგიანის წერილში იყო ნახსენები, გიორგი მარგიანი დაქორწინდა მულახელ მარიამ დადვანზე და შექმნა დიდი ოჯახი. მას შეეძინა ოთხი ვაჟი (დარისპანი, ივანე, ზაქარი, ნიკოლოზი) და ოთხი ქალიშვილი (ქეთევანი, ეფროსინე, მარიამი, დიოოლ). მისი ოჯახი, სადაც თავშესაფარს პოულობდა მრავალი გაჭირვებული და ობოლი, გამოირჩეოდა ქველმოქმედებით და საზოგადოებრივი აქტიურობით. მამა გიორგი იყო ერთ-ერთი ინიციატორი მულახში სამოქალაქო სასწავლებლის დაარსებისა, რისთვისაც იგი დააჯილდოვეს წმინდა ანას ორდენით (აღნიშნული დაჯილდოების ფაქტი დაად- 

გვ33

გინა პროფესორმა გრიგოლ მარგიანმა ლენინგრადის სახელმწიფო საისტორიო არქივში მოძიებულ მასალებზე დაყრდნობით).ლუარსაბ ტოგონიძის და გიორგი მაჩურიშვილის ცნობით (37), გიორგი მარგიანი 1886 წელს დაჯილდოვდა ,,კამილავკით'',1899 წელს- სამკერდე ოქროს ჯვრით, 1906 წელს კი მიენიჭა დეკანოზის წოდება.

ზაქარია მარგიანი, ნიკოლოზ მარგიანი

როგორც ივანე მარგიანის მონათხრობში იყო აღნიშნული, გიორგიმ ოთხივე ვაჟს სწავლა-განათლება მიაღებინა. სამმა მათგანმა- დარისპანმა, ივანემ და ზაქარმა- მიიღეს სასულიერო განათლება, ხოლო ნიკოლოზმა ხონის სამოქალაქო გიმნაზია დაამთავრა, შემდეგ კი სწავლა განაგრძო და ამიერკავკასიის სამხედრო სასწავლებელი დაასრულა.

გვ34

გვ35

დარისპანი (პოეტ რევაზ მარგიანის ბაბუა) მურშკელის წმინ· და გიორგის ეკლესიის მოძღვარი იყო, ივანე – ლაშხეთის (ქვემო სვანეთი) და ცაგერის კეთილმოწესე, ხოლო ზაქარი – მუჟალის მაცხოვრის ეკლესიის მოძღვარი. ნიკოლოზი 1917 წლის რევოლუციამდე რუსეთის არმიაში მსახურობდა (მიაღწია პოლკოვნიკის ჩინს). 

1870 წელს გიორგი მარგიანმა გადაწყვიტა ქართული ტიპის ორსართულიანი ოდა სახლის აგება, რისთვისაც რაჭიდან მოიწვია მშენებელთა ბრიგადა. მშენებლობა 1873 წელს დამთავრდა. ცნო-

ბილი იტალიელი მოგზაურ—ეთნოგრაფის და ფოტოგრაფის, ვიტორიო სელას არქივში შემონახულია მის მიერ 1890 წელს გადაღებული სოფელ მუჟალის (მულახის თემი) ფოტოსურათი, რომელზეც მარცხენა ქვედა კუთხეში კარგად ჩანს გიორგი მარგი-

გვ36