შიომღვიმის მონასტერი კომუნისტური რეჟიმის წლებში 25.08.2023

ფბ სტატია 

ფოტოს ლინკი

წმინდა ალექსანდრეს (ოქროპირიძე) გარდაცვალების შემდეგ, 1907 წლის დეკემბერში, შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვრობა მისმა ძმისშვილმა, იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იტვირთა. მეუფე ლეონიდემ ჯერ კიდევ წინამძღვრად დანიშვნამდე, 1901 და 1903 წლებში მოახატვინა წმინდა იოანე ნათლისმცემელისა და ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების ტაძრები რუს მხატვარ ნ. ანდრეევს. მონასტერს იგი 1911 წლის 7 დეკემბრამდე განაგებდა. 1911-15 წლებში მონასტრის წინამძღვარია არქიმანდრიტი პიროსი (ოქროპირიძე). 1915 წლის თებერვლიდან გარდაცვალებამდე ისევ მეუფე ლეონიდე წინამძღვრობს. ამ პერიოდში მონასტერში მოღვაწეობდნენ სასულიერო პირები: ხაზინადარი მღვდელმონაზონი ისე (სუხიშვილი), მღვდელმონაზონი გაბრიელი (ქიტიაშვილი), მღვდელმონაზონი ხარლამპი (ხომასურიძე), სქემმღვდელმონაზონი გაბრიელი, ბერი მარკიანე, (ცინვაძე), ბერი ლუკიანე (გაბეჩაშვილი), ბერი მიხეილი (იმნაძე), ბერი ისიდორე, ბერი პანტელეიმონი (ჯოხაძე, შემდგომში დავითგარეჯის მონასტრის მღვდელმონაზონი).

მშვიდობიანი და დაწყნარებული ცხოვრება შიომღვიმის მონასტერში დიდხანს არ გაგრძელებულა. ჯერ იყო და 1919 წელს მენშევიკებმა ჩამოართვეს მონასტერს მიწები და ამით საარსებო საშუალება მოუსპეს ბერებს, 1921 წელს კომუნისტებმა საერთოდ აკრძალეს სარწმუნოება და ეკლესია.

1923 წლის 4 ივლისს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) მონასტრის წინამძღვრად ახალგაზრდა მღვდელმონაზონი ეფრემი (სიდამონიძე, შემდგომში საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი) დაადგინა. უმძიმეს პირობებში უხდებოდათ მამა ეფრემსა და სავანეში მყოფ ბერ-მონაზვნებს მოღვაწეობა. მონასტერი არაერთხელ გაძარცვეს და დაარბიეს. აქ მოღვაწე რამდენიმე ბერი მტარვალთა ხელით მოწამებრივად აღესრულა. ზოგიერთი თავის მშობლიურ კუთხეს დაუბრუნდა. მიუხედავად იმისა, რომ ყოველ ღამეს მოსალოდნელი იყო თავდასხმა მონასტერზე, მამა ეფრემს არ მიუტოვებია იქაურობა. მღვდელმონაზონ ისესთან (სუხიშვილი) ერთად იგი ცდილობდა შეენარჩუნებინა მონასტრული ცხოვრება და წირვა-ლოცვა და ბერული ტრადიციისაებრ აღსრულებულიყო ყველაფერი. იმ პერიოდში მორჩილებად მივიდნენ იოანე აფციაური (შემდგომში არქიმანდრიტი პართენი) და დავით ჩიტიშვილი (შემდგომში იღუმენი დავითი). ისინი ეხმარებოდნენ მამებს საქონლის მწყემსვაში, სეფისკვერის გამოცხობასა და ფუტკრის მოვლაში. ამასთანვე, სწავლობდნენ ბერული ცხოვრების ანბანსაც.

მე-20 საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში, როდესაც აღმოსავლეთ საქართველოში დაიხურა რამდენიმე მონასტერი, იქ მოღვაწე მამების ნაწილიც ჯერ კიდევ მოქმედ შიომღვიმის მონასტერში დამკვიდრდა. ერთი მათგანი იყო ქვაბთახევის მონასტრის მღვდელმონაზონი სტეფანე (გიგოლაშვილი), რომელიც 1924 წლის 7 მაისით დათარიღებულ წერილში იღუმენ ეფრემს (სიდამონიძე) სთხოვს მონასტერში მიღებას: "გთხოვთ მიმიღოთ და ჩამწეროთ ძმათა შორის. ტაძრის დაკეტვა და წირვა-ლოცვის უქონლობა მაიძულებს, თავი დავანებო ჩემს მონასტერს, ქვაბთახევს. საბუთები არაფერი მაქვს, რადგან მონასტრის დაკეტვისა და ქონების ჩამორთმევის დროს წაღებულ იქნა ყველაფერი".

1925 წელს დაიხურა გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტერი და იქ მოღვაწე მღვდელმონაზონი კვიპრიანე (სუმბაძე, შემდგომში სქემმღვდელმონაზონი მოსე, მოწამებრივად აღსრულებული 1932 წლის 4 დეკემბერს) ამავე წლის 15 დეკემბერს თხოვნით მიმართავს შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვარს იღუმენ ისეს (სუხიშვილი): "უმორჩილესად ვთხოვ თქვენს მაღალღირსებას, ნება დამრთოთ, მოვიტანო და დავდგა მონასტრის ეზოში, გარეშე მონასტრის ფუტკრისა, ჩემი საკუთარი ფუტკარი, რომელიც შედგება ორი დადანის სკისაგან. ამასთან, ვარწმუნებ თქვენს მაღალღირსებას, რომ ფუტკარი არის საღი და ჯანმრთელი და არავითარი სენით დაავადებული. ვსდებ პირობას, რომ არ მივითვისო მონასტრის ფუტკარი სკების ყრის დროს, არც არავითარი ხელსაწყო. უკეთუ ვინიცობა მოკლე ხანაში ე.ი. 10 წლის განმავლობაში მომიხდა რაიმე მიზეზით მონასტრიდან წასვლა, უფლება მაქვს, თუ წაღება არ მინდა და თუ ისურვებს მონასტერი, მივყიდო მას და თუ მონასტერი არ იყიდის, მაშინ გავყიდო კერძო პირზე და თუ ხანგრძლივად მომიხდა აქ ცხოვრება და მერე აქედან წასვლა, ჩემი საკუთარი ფუტკარი თუ გამრავლებული მეყოლება, იმ ჟამათ უნდა დავუტოვო მონასტერს მეხუთედი და თუ განგებითა ღვთისათა განველ ამიერ სოფლით, მაშინ რაიც ფუტკარი აღმოჩნდეს, იგი შემიწირია ხსენებული მონასტერზე. მონასტერი არაფერში მოვალე არ არის, დამეხმაროს ფუტკრის მოვლა-მოშენებაში, თვინიერ მეზობლური განწყობილ დახმარებისა და არც მე ვარ მოვალე, რომ ჩემი საკუთარი ფუტკრიდან რაიმე მივსცე მონასტერს ე.ი. თაფლი, სანთელი, თვინიერ პატივისცემისა, ვისთვისცა მე მსურს".

1933 წელს ოქტომბერში მოკლეს ძეგვის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის მამათა მონასტრის მღვდელმონაზონი რაფაელი (კურდოვი). სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) ძეგვის მონასტრის მოვლა-პატრონობა და ეკლესიის ნივთების თვალ-ყურის დევნა არქიმანდრიტ ისეს დაავალა. მამა ისემ ითხოვა, იქ არსებული ნივთები დროებით შიომღვიმეში გადაეტანათ შესანახად. ნებართვის მიღების შემდეგ მან აღწერა საეკლესიო ინვენტარი და გადაიტანა. მოგვყავს სია ამ ნივთებისა: 1) კანკელის ტილოს ხატები, 2) ივერიის ღვთისმშობლის ხატი კარგ "კიოტში", 3) ღვთისმშობლის ხატი დიდი ზომის "მსწრაფლშემწე", 4) ოთხი დიდი ზომის ტილოზე დახატული სხვადასხვა ხატები, 5) სამეუფეო კარი მოოქროვილი გარეშე კანკელისა, 6) ხის ჯვარი მიცვალებულზე გასაძღოლი, 7) ყვითელი თითბერის ჯვარი, 8) თითბირის შვიდსანთელა, 9) 4 ცალი მოზრდილი შანდალი, 10) 2 შანდალი თეთრი თითბერისა დასადგამი, 11) ერთი წყვილი მაუდზე დახატული საეკლესიო დროშა, 12) პატარა ზომის სლავიანური სახარება უბრალოდ შეჭედილი ვერცხლის თხელი ფენით.

XX საუკუნის 30-იანი წლების შუა ხანებში მონასტერში მხოლოდ არქიმანდრიტი ისე, მღვდელმონაზონი პართენი (აფციაური) და ბერდიაკონი დავითი (ჩიტიშვილი) მოღვაწეობდნენ. 1940 წელს მამა პართენის დაპატიმრების შემდეგ და მამა დავითის თბილისში გადასვლის მერე მამა ისე მარტო დარჩა სავანეში. მიუხედავად გაჭირვებისა და აუტანელი მდგომარეობისა, სიკვდილამდე არ მიუტოვებია მონასტერი. იგი 1950 წელს გარდაიცვალა და 52-წლიანი მოსაგრეობის შემდეგ (მამა ისე შიომღვიმეში 1898 წლის 1-ელ იანვარს მივიდა) მონასტრის ეზოში პოვა სამუდამო განსასვენებელი.

ამის შემდეგ შიომღვიმის მონასტერში დროებით შეწყდა წირვა-ლოცვა და ბერული ცხოვრება. იქ დროგამოშვებით ადიოდა მღვდელმონაზონი დავითი (ჩიტიშვილი) და სავედრებელ პარაკლისებს იხდიდა ღირსი მამის საფლავზე.

1957 წლის 17 აპრილს მცხეთის რაიკულტურის განყოფილების მიერ ყოფილი არქიმანდრიტი გიორგი (დადიანი) დაინიშნა შიომღვიმის მონასტრის მომვლელად და მეთვალყურედ. იგი მუდმივად მონასტერში ცხოვრობდა და, შეძლებისდაგვარად, ყურადღებას არ აკლებდა მიტოვებულ სავანეს. აი, რას სწერს მას 1960 წლის აღდგომას კათოლიკოს-პატრიარქი ეფრემი (სიდამონიძე): "ჯვებე (ყოფილ გიორგი) დადიანს, წმინდა შიოს სავანის მოქალაქეს. დიდად გმადლობთ ბრწყინვალე პასექის დღესასწაულის მოლოცვას, ჭეშმარიტად აღსდგა! ვითარცა შვილი ღირსი მამა შიოს სავანისა, მეც გილოცავ ბრწყინვალე ქრისტეს აღდგომას - ქრისტე აღსდგა! ვითარმცა აქამომდე არ მოკლებულნი, მისს მსასოებელნი, ღირსი მამის მოწყალებისა, ნურც შენ მოგაკლოს თვისი მფარველობა და გაჩვენოს შენი მერმინდელი დღე უფრო ბრწყინვალე და მშვენიერი - ღირსი მამა შიოს სავანის ბერ-მონაზონი კ.პ. ეფრემი". 1960 წელს კათოლიკოს-პატრიარქმა ეფრემმა გიორგი დადიანი აღადგინა მღვდელმონაზვნის ხარისხში და შიომღვიმის ლავრა ჩააბარა. 1964 წელს მამა გიორგი სასტიკად ნაწამები და მოკლული იპოვეს თავის კელიაში. მისი ცხედარი სამთავროს წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის ეზოში დაკრძალეს.

წყარო: "საპატრიარქოს უწყებანი", 2009 წ. #29

საპატრიარქოს უწყებანი N14 5-11 აპრილი 2012წ გვ.17

მორჩილი იოანე 1902 წელს

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950

I ნაწილი

არქიმანდრიტი ისე, ერისკაცობაში გის (გიგოს) ძე სუხიშვილი, ქართლში, ღარიბი გლეხის ოჯახში დაიბადა. თავდაპირველად მამა ისეს წინაპრებს ქსნის ხეობაში, სოფელ ცხავატში უცხოვრიათ. ისინი ხელობით მეთუნეები იყვნენ და აკეთებდნენ მშვენიერ თიხის ჭურჭელს, ქვევრებს, წყლის კოკებს,

ქოთნებს, ქვაბებს, ჯამებს და შემდეგ ქალაქში ჰყიდნენ. XIX საუკუნის | ნახევარში იოანეს პაპა, ვასილ სუხიშვილი, რამდენიმე სხვა მოგვარესთან ერთად, აყრილა აქედან და ბარში, სოფელ ოძისის მახლობლად, ერთ-ერთ ხრიოკმთის კალთაზე, სოფელ ლომისხევში გადასახლებულა. სუხიშვილები ქსნის სათავადოში შედიოდნენ. უშუალოდ მამა ისეს ოჯახი კი თაიოანე გიორვად გიორგი დავითის ძე ერისთავის (მეტსახელად გლუხარიჩი,  1832 წლის შეთქმულების მონაწილე, ცნობილი დრამატურგი) ყმა იყო. ვასილს ჰყავდა სამი ვაჟი: ბესარიონი, ნიკოლოზი, გიორგი და _ ერთი ასული  – ნინო (გათხოვილი – კორინთაში თინიკაშვილზე). ვასილი ადრე გარდაცვლილა და მის  ძმას –- აბრაამს, პატარა ძმისწულები -- ბესარიონი და გიორგი  ქალაქში წაუყვანია. გიორგი 16 წლისა რომ გამხდარა, სოფელ ოძისში დაბრუნებულა და ხელზე  მოსამსახურედ დაუწყია მუშაობა. აქვე დაქორწინდა ანდრია ვარდუაშვილის ასულ ტასოზე, რომელსაც ძმა არ ჰყავდა და სიმამრის უძრავი და მოძრავი ქონება გიორგის დარჩა. სწორედ გიორგისა და ტასოს ოჯახში დაიბადა 1874 წლის 10 თებერვალს არქიმანდრიტი ისე, რომელსაც ნათლობის დროს სახელი იოანე უწოდეს. ნათლია იყო ამავე სოფლის მებაღე იოანე ნაკაშიძე. ტასო სუსტი ჯანმრთელობის ქალი ყოფილა და რძე ნაკლები ჰქონია, ამიტომ პატარა იოანეს მეზობლის ქალი -–– სალომე აჭმევდა რძეს, რომელიც გიორგი ერისთავის ძმის ოქრო ერისთავის უკანონო შვილი იყო და გლეხის კვალობაზე შეძლებულად ცხოვრობდა. ეს ძიძა და მისი მეუღლე ბასილა მელიქიძე ზაფხულობით ბაღში ცხოვრობდნენ. ყოველ წელს სალომეს ჰყავდა 10-12 მოწაფე, რომლებსაც წერა-კითხვას, ჭრა-კერვასა და სხვა საოჯახო საქმეებს ასწავლიდა. როცა იოანეს ოთხი წელი შეუსრულდა, ისიც აქ მიაბარეს. შემდგომში იგი ასე იხსენებდა თავის მეცადინეობას:  „სახლში რომ მივიდოდით, მასწავლებელ მამიდა სალომეს ზრდილობიანათ თავს დაუკრამდით და ხელზე ვაკოცებდით. ცოტას რო დავისვენებდით,

ცენტრში ზის არქიმანდრიტი კირიონ ჩეკურიშვილი

ყველას ერთად დაგვაყენებდა, პირს აღმოსავლეთისაკენ გვაქნეინებდა და ზეპირად გვალოცინებდა. გარდა „წმინდაო ღმერთო“, „მამაო ჩვენოსა“ კიდევ გვალოცებდა ამ ლოცვას, არ ვიცი კი საიდამ ჰქონდა ეს ლოცვა ამოღებული: „უსწავლელთა მასწავლელო, და სიბრძნისა მომცემელო უფალო ღმერთო იესო ქრისტე სწავლა კეთილად მოახდინე მონასა (ანუ მხევალსა)  შენსა ვანოს რათა გაქოს, გადია დოს და გემსახუროს უკუნითი

 უკუნისამდე ამინ“. სამჯერ პირჯვარს დავიწერდით და დავსხდებოდით ყველა ჩვენ ჩვენ ადგილზე ან  გარეთ კაკლის ქვეშ ან ოთახში. „ ყველა თავ-თავის გაკვეთილს „ ვიწყებდით. მე თითქმის სამი თვე  მოუნდი ანბანის შესწავლას...  შვიდი წლისა რომ გავხდი, სწავლის ხალისიც მომეცა. ჩემმა

მასწავლებელმა -– მამიდა სალოჟ მემ რამდენჯერმე სთხოვა მამაჩემს, სწავლის ნიჭი აქვს და უეჭველად სკოლაში მიაბარეო. მაგრამ შეაგდო ქვა და შეუშვირა თავი. ის ასე მიუგებს ხოლმე ყველას: გლეხის შვილი რო ისწავლის, იგი სახლს აღარ გამოადგებაო. არ ვიცი, საიდან ჰქონდა ასეთი სულელური წარმოდგენა“. ასე ნაადრევად დამთავრდა იოანე სწავლის ამბავი და მამის ბრძანებით იგი სოფლის მძიმე სამუშაოში ჩაება, რამაც დიდად დაამწუხრა ყმაწვილის გული. ცოტა რომ წამოიზარდა, თბილისში ჩამოვიდა და მოჯამაგირედ დაიწყო მუშაობა. ამავე პერიოდში გარდაეცვალა დედა. იოანეს გარდა, ოჯახში კიდევ იყვნენ პატარა ძმა და ორიც – და. დედის გარდაცვალებიდან წლისთავი რომ გადაიხადეს, მამამ იოანეს სთხოვა, სოფელში დაბრუნებულიყო, ცოლი შეერთო და პატარა ბავშვების აღზრდაში დახმარებოდა, მაგრამ მან უარი თქვა ამ თხოვნაზე და ისევ ქალაქში დაბრუნდა სამუშაოდ. იგი მოჯამაგირედ იდგა სოლოლაკში, ერთ ქვრივ ქალბატონთან, რომელსაც სახელად ეკატერინე ერქვა. იგი წყნარი და გულკეთილი ქალი ყოფილა, რასაც ვერ იტყოდით მის ერთადერთ ქალიშვილ მაშოზე, რომელიც, იოანეს თქმით, მსახურებთან ჩხუბით, ლანძღ-

14-1 საპატრიარქოს უწყებანი N14 5-11 აპრილი 2012წ გვ.18

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 (გაგრძელება)

ვა-გინებითა და პაპიროსის წევით გამოირჩეოდა. ამ ოჯახში მან შვიდი წელი იმსახურა. 1892 წლის 23 დეკემბერს იოანეს გარდაეცვალა მამაც და მთელი ოჯახის პატრონობა მას დააწვა კისერზე. 1895 წელს მოუწია სამხედრო სამსახურმა, მაგრამ როგორც ოჯახის პირველი შვილი და სამი ობოლის შემნახავი -- ჯარში არ წაიყვანეს. მალე მან უფროსი

და გაათხოვა იქვე, სოფელში და ობოლი და-ძმაც დააბინავა მასთან. აი, როგორ იხსენებს ამ ამბავს იგი თავის მოგონებებში: „მე ამითი ცოტა თავისუფლად ამოვისუნთქე, რაკი ჩემ ობოლ და-ძმათ პატრონი და მზრუნველი გამოუჩნდათ ჩემი სიძის სახით. ახლა ჩემ თავზე ვიწყე ფიქრი და ზრუნვა, როგორ მოვქცეულიყავი, როგორ მოვშორებოდი ამ დამამცირებელ ხელობას, რა საქმისათვის მომეკიდა ხელი, რომ მე ჩემი ნაშრომით მეცხოვრა და არა სხვის ნასუფრალით. ერთ დილით სიონის ტაძარში წავედი. იქ რუსი ეგზარქოსი იყო მწირველი. სანთლები ავანთე და გავწიე ავლაბრისკენ მონასტერში. აქ არქიმანდრიტი კესარიოსი იყო მწირველი ქართულად, ქართული გალობით. აი, სწორეთ ამ წუთებში გადავწყვიტე, რომ უეჭველად ბერად წავსულიყავ, რომელ სა- ამქვეყნიოც იყო და საიმ სოფლიოცა. ეს გზა მივიჩნიე სწორ გზად, რომელიც მიიყვანს დამაშვრალს და ტვირთმძიმეს სამარადისოსთან. აღფრთოვანებული ვისმენდი წირვას, რაკი ვიპოვე გზა ჭეშმარიტებისა“. წირვის დასრულების შემდეგ იოანე თავის ნაცნობ ბერს შეხვდა, რომელიც ამავე მონასტერში მსახურობდა და ბერად შედგომის სურვილი გაუმხილა. ბერმა იგი არქიმანდრიტ კესარიოსთან (ჩეკურიშვილი) შეიყვანა, რომელმაც ძალიან გაიხარა ახალგაზრდა ყმაწვილის მოსვლით, მაგრამ როდესაც გაიგო, რომ უსწავლელი იყო, და არც ხუცური კითხვა და გალობა იცოდა, დიდად დაწყდა გული და იოანე უარით გაისტუმრა. დამწუხრებული წამოვიდა მონასტრიდან მომავალი არქიმანდრიტი და გზაში ცნობილი საზოგადო მოღვაწე და მწერალი ზაქარია ჭიჭინაძე შეხვდა, რომელმაც გაამხნევა და უთხრა: „ნუ გეშინიან, ჩვენ  გვყვანან დიდი მამულიშვილები -– კირიონი და ლეონიდე, მე მათთან მიგიწერ წერილს და მათში ან ერთი მიგიღებს და ან მეორეო. კესარიოსმა რომ არ მიგიღო აქ, თვით ღვთის ხელი ურევია ამაშიო, ახალგაზრდა კაცი ხარ, ქალაქში რაც არ წახდებოდი, ვერას შეიძენდი, ჩვენი მამა-პაპა ყოველთვის გაურბოდა ქალაქს და სოფელს და აშენებდნენ მონასტრებს ისეთ ადგილებზე, სადაც ხალხი ადვილად ვერ მიუდგებოდაო". საუბრის შემდეგ მანვე მირჩია, აუცილებლად წამეკითხა ილია ჭავჭავაძის „ქვათა ღაღადი“ და დამპირდა ამ წიგნის მოცემას.

მორჩილი იოანე სანკტ პეტერბურგში ყოფნის დროს

მართლაც, რამდენიმე დღეში ზაქარია ჭიჭინაძის სარეკომენდაციო წერილით იოანე გორის ეპისკოპოს ლეონიდეს ესტუმრა, რომელიც იმჟამად სიონის ტაძრის ეზოში ცხოვრობდა. მეუფე ლეონიდესთან შეხვედრა ნაყოფიერი გამოდგა და იოანეს ცხოვრებაში ახალი ეტაპი დაიწყო. მისი ლოცვა-კურთხევით იგი შიომღვიმის მონასტერში გაემგზავრა, სადაც იმ პერიოდში აღმშენებლობითი სამუშაოები მიმდინარეობდა და ახალგაზრდა, ჯან-ღონით სავსე მორჩილის შემომატებამ დიდად გაახარა მონასტრის საძმო. საინტერესოდ ჰყავს თავის მოგონებებში დახასიათებული მამა ისეს მეუფე ლეონიდე: „ლეონიდე ბრძანდებოდა დაბალი ტანის, ჩასუქებული, შავი თმა-წვერიანი, მრგვალი სახისა და რუსული ცხვირის მქონე. თვალები ყავისფერი აქვს, ატარებს ოქროს მოლურჯო სათვალებსა და მოხდენილი წარბები აქვს. ხელები მოკლე, თეთრი და ფუნჩულა, წყნარი და ენაწყლიანი მოსაუბრე, რამდენიც გინდა გელაპარაკოს, მისი ლაპარაკი არ მოგწყინდება“. 1898 წლის 10 ნოემბერს მივიდა იოანე შიომღვიმის მონასტერში და 1950 წლამდე ერთგულად ემსახურა ამ წმინდა და დიდებულ სავანეს. იმ პერიოდში მონასტრის საძმოს ხელმძღვანელობა ეპისკოპოს ალექსანდრეს (ოქროპირიძე) მიერ მინდობილი ჰქონდა მღვდელ-მონაზონ შიოს (ქვილითაია). მამა შიომ იოანე იმ მღვდელ-მონაზონს ჩააბარა, ვინც კარგად იცოდა ხუცურად წიგნის კითხვა, ტიპიკონი და გალობა და თან უთხრა, ისე ამეცადინე, რომ მუშაობაში ხელი არ შეეშალოთო. ასე და ამგვარად დაიწყო მორჩილად მსახურება. ერთმა წელმა სწრაფად გაირბინა მუხლჩაუხრელ შრომასა და ჯაფაში. იოანე და ერთიც სხვა მორჩილი ალექსი (შემდგომში -– არქიმანდრიტი ამბროსი 

14-2 საპატრიარქოს უწყებანი N14 5-11 აპრილი 2012წ გვ.19

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 (გაგრძელება)

ალადაშვილი) ერთ კელიაში ცხოვრობდნენ და მორჩილებაც საერთო ჰქონდათ. მალე მონასტერში ეპისკოპოსი ალექსანდრე მოვიდა, რომელმაც სამშენებლო საქმეებს დახედა და ბერებს შრომა და მსახურება მოუწონა. მამა შიომ მას წარუდგინა ახალი მორჩილები.

აი, როგორ იხსენებს მამა ისე მეუფესთან პირველ შეხვედრას: „ალექსანდრე ეპისკოპოსს ჩემი ამხანაგი და მე ძალიან მოვეწონეთ. ერთმანეთისგან ვერ გვარჩევდა. შეგვიხმობდა მალიმალ და გვეკითხებოდა: შენ ვინა ხარ, ვანო? შენ -- ალექსი? რა დაურიგებიხართ, მე ქართლელი, ეს კი ქიზიყელი. თუმცა ერთმანეთს სხეულებით არა ვგავდით, არც სახით და არც ტანით. მერე ლეონიდე ეტყოდა. კაცო, ეს ქართლელი უფრო მშვიდი და საწყალია და ეს ქიზიყელი -– გოროზი და ამპარტავანიო. იმიტომა, ბატონო, რო ქიზიყმა არ იცოდა ბატოწნყმობა და მონობაში არ გაუვლიაო ქართლელებს კი ეტყობათ ბატონყმობის დაღიო. ჰო, ბატონო-მეთქი. ეგ ქიზიყელია და ვირებშია გაზრდილი და მისთვის თამამაა -– მეთქი, მე კი ბატონის ხელში ასეთი ჩლუნგი და ჩუმი გავიზარდთქო -– ვიხუმრე მე. უყურე კაცო, ვერ უყურებ, ესეც კარგი ხიტრი ყოფილაო! ხო იცით, ბატონო, ქართლელები ჩუმები არიან, მაგრამ გონივრებიცაო“. 1900 წლის 17 სექტემბერს ეპისკოპოსი ლეონიდე იმერეთის ეპარქიის მმართველად გადაიყვანეს და მორჩილი იოანეც გამოემშვიდობა დროებით შიომღვიმის მონასტერს. იგი მეუფე ლეონიდემ თავისთან იხმო და მისი მესენაკე გახდა. 1901 წელს იოანე ეპისკოპოს ლეონიდეს თან ახლდა ეპარქიაში მოგზაურობის დროს და მასთან ერთად შემოიარა მთელი იმერეთის ეპარქია, ლეჩხუმისა და რაჭის მაზრები, გადმოღმა სვანეთი და საფუძვლიანად გაეცნო საეკლესიო ცხოვრებას. 1905 წლის 10 იანვარს მორჩილი იოანე ოფიციალურად მიიღეს სასულიერო უწყებაში.

მარცხნიდან არქიმანდრიტი ეფრემი (სიდამონიძე) და იღუმენი ისე სუხიშვილი.

1905 წელს ქართულმა საზოგადოებამ და საეკლესიო წრეებმა დააყენეს საკითხი რუსეთის წმინდა სინოდის წინაშე, რათა აღდგენილიყო საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია. ამ საქმეში მონაწილეობა მიიღეს როგორც მეცნიერებმა, ასევე სასულიერო პირებმა. ეკლესიის მხრიდან დელეგაციაში შედიოდნენ ეპისკოპოსი კირიონი და ეპისკოპოსი ლეონიდე. მეუფე კირიონი რუსეთში იყო და იქიდან ჩაბრძანდა სანკტ-პეტერბურგში, ისე რომ, მეუფე ლეონიდემ ეს ამბავი არც კი იცოდა. ხოლო თავად ეპისკოპოსი ლეონიდე 1906 წლის 10 იანვარს გავიდა თბილისიდან მატარებლით და მოსკოვის გავლით ორ კვირაში ჩავიდა რუსეთის დედაქალაქში. ამ მოგზაურობაში მას თან ახლდა მორჩილი იოანეც, რომელსაც დაწვრილებით აქვს აღწერილი იქაური ამბები: „შებინდებული იყო, სახლში რომ დავბრუნდით ფლაბიანე მიტროპოლიტისგან. საჭმელად არ ვიყავით დამჯდარი, რომ ვიღაცამ ზარი დარეკა. კარი გავაღე და ვიღაცა ქერა ახალგაზრდა შემოვიდა, რომელმაც ქართულად გამარჯვება მითხრა და თან იკითხა: მეუფე შინა ბრძანდებაო? დიახ-მეთქი. ყოვლადსამღვდელო კირიონი სთხოვს, ჩემთან მობრძანდეს და ერთად ვისადილოთო. აი, ამნაირად გაიგო ლეონიდმა კირიონის იქ ყოფნის ამბავი. მაშინვე გადაიცო ანაფორა, მოავლო ჯოხს ხელი და წავედით დიდი, გრძელი თაღიანი კარიდორებით და სწრაფად გავიარეთ ლავრის ეზო, რომელსაც ზაქარია ჭიჭინაძის თქმისა არ იყოს, მთლიანად ბორშის სუნი ასდიოდა. ავედით კიბეზე, შეაღო კირიონის მესენაკემ კარი და მოახსენა, მეუფეს ლეონიდე მობრძანდაო. კირიონი კარებში მიეგება, გადაეხვივნენ ერთმანეთს, ძმურად აკოცეს. მეც ხელზე ვეამბორე და დარბაზში შეგვიძღვა. იქ კიდევ ორი ახალგაზრდა ქართველი დაგვიხვდა: მალაქია ბოლქვაძე, რომელიც

კრებების სხდომის ამბებს აწვდიდა იმ წლებში გაზეთ „ცნობის ფურცელს“ და პეტროგრადის აკადემიის სტუდენტი ვლადიმერ ონისიმეს ძე ხიზანიშვილი. კირიონის მესენაკემ, რომელსაც დათიკო ერქვა, რაჭიდამ იყო, სუფრის შლა დაიწყო, მეც წავედი ჩვენს ბინაზე სადილის გადმოსატანად. მე რომ სადილი გადმოვიტანე, ისინი უკვე მაგიდას იყვნენ შემომსხდარნი. მეუფე კირიონმა მეც მომიწვია სადილზე. ლეონიდმა უამბო, იმ დღეს ვინც ინახულა, ყველაზე კარგი შთაბეჭდილება ლე- ონიდზე მიტროპოლიტ ანტონს მოეხდინა. ემდუროდა მიტროპოლიტ ვლადიმერს, ამ ქართველების მოძულეს. ვლადიმერს მეტწილად ეხებოდა ლეონოდის მოხსენებაში ეგზარქოსების ლანძღვა. ვლადიმერ ხიზანიშვილი კარგი, გულკეთილი, წყნარი და კაცთმოყვარე ყმაწვილი იყო. ლეონიდსაც მოეწონა და სადღეგრძელოში მას კარგი გოგოს შერთვა უსურვა. იმჟამად სამი ახალგაზრდა იყო, რომლებზედაც ლეონიდე დიდ იმედებს ამყარებდა, რომ იგინი გამოადგებოდნენ საქართველოს ეკლესიას: ონოფრე შუშანია, სამოელ გვაზავა და ვლადიმერ ხიზანიშვილი, მაგრამ სამივეში მოტყუვდა, თუმცა არავის ბრალი არ არის, თვინიერ დროისა. ვინაიდან დრონი მეფობენ და არა -– მეფენი. ბევრი ილაპარაკეს საქართველოს ტკივილებზე, სამღვდელოების

14-3 საპატრიარქოს უწყებანი N14 5-11 აპრილი 2012წ გვ.20

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 (გაგრძელება)

უვარგისობაზე და ხალხის ეკლესიის გულგრილობაზე, მაგრამ ეს ყველაფერი დააბრალეს ჯერ სპარსეთ-ოსმალეთის გავლენას ჩვენში და მერე სინოდალურ მმართველობას და მის წარმომადგენელ ეგზარქოსებს. უხვმა მასპინძელმა კახური გვახმია და გვაჭამა კარგი ლორის სუკების მწვადები, ხახვმოყრილი მშვენიერი წვრილი კიტრის მწნილით, უფრო გემრიელი მეჩვენა გაციებულ რუსეთში, მინამ ჩვენში მზიან, თბილ საქართველოში. განსვენებული კირიონი პურ-მარილში ნამდვილი ქართველი იყო. იცოდა კილოიანი ოღუნჯობა, დაგვისხა ყველას ჭიქებში ღვინო და გვიბრძანა, დაგველია. ლეონიდემ ჭიქაზე თითი გადაუხიდა და აღარ დაასხმევინა, ის კი ყველას გვაძალებდა, დალიეთ, კარგა შეგერგებათ, რუსული ხომ არ არისო? ლეონიდის მეტმა ყველამ დავლიეთ. ლეონიდს არა ჰქონდა ასეთი მარაფათი პურ-მარილში, ის თავის სახლშიაც სტუმრად იყო, რასაც მივართმევდით, სჭამდა, დღეში ერთხელ. დილა-საღამოს მარტოთთო ჭიქა ჩაი, ზაფხულობით სიცხეში თითო ბოთლი ლუდი. იმერეთში მოგზაურობის დროს, რაკი გაიგეს

ლუდს მიირთმევსო, როცა მივიდოდით ვინმესთან ბინაზე ღამის გასათევად, უეჭველად ლუდის ბოთლები იდგა მაგიდაზე. სადილზე გადაწყდა, რომ მეორე დღეს ნახავდნენ პროფესორებს: მარსა და ცაგარელს, აგრეთვე  ზოგ-ზოგ სინოდის წევრებს, რომელნიც შავრაზმელნი ხულიგნები არ იყვნენ. ასეც მოიქცნენ“. სამწუხაროდ, ქართველი მღვდელმთავრებისა და  მეცნიერების ცდა, ალედგინათ ქართული ეკლესიის ავტოკეფალია, ამჯერად მარცხით დამთავრდა. ერთი, რაც მოხერხდა, ეპისკოპოსი კირიონი საქართველოში დააბრუნეს და აფხაზეთის კათედრაზე დანიშნეს, თუმცა ისიც მხოლოდ ერთი წლით. ლეონიდე იმერეთში დაბრუნდა და მასთან ერთად -–- მორჩილი იოანეც.  1908 წელს ეპისკოპოსი ლეონიდე გურია-სამეგრელოს კათედრაზე გადაიყვანეს. მან საცხოვრებლად და რეზიდენციად მარტვილის უძველესი მონასტერი აირჩია და ახლა უკვე სამეგრელოშიც მოუხდა იოანეს მოღვაწეობა. ახალ ეპარქიაში ბევრს მოგზაურობდა მღვდელმთავარი და იოანეც ვერ აუდიოდა  საქმეს. დაძაბულმა და გადატვირთულმა მსახურებამ ცუდად იმოქმედა მის ჯანმრთელობაზე, ამას თან დაერთო სამეგრელოს ნოტიო ჰავა და ნესტი. მალარია შეეყარა და სმენაც დააკლდა. ექიმებმა ვერა- ფერი უშველეს, მხოლოდ ჰაერის გამოცვლა ურჩიეს. 1911 წლის გაზაფხულზე მეუფე ლეონიდეს ლოცვაკურთხევით იგი თბილისში სამკურნალოდ ჩამოვიდა. რამდენიმედღიანი მკურნალობა შედეგიანად დასრულდა. მთელი ის ზაფხული მორჩილმა იოანემ შიომღვიმეში გაატარა და როდესაც მთლიანად გამოკეთდა, აგვისტოში მარტვილის მონასტერში დაბრუნდა. თუმცა სამეგრელოში იგი დიდხანს აღარ დარჩენილა. მარტვილის მონასტერში უსიამოვნო ამბავი გადახდა თავს და მალევე მოუხდა უკან დაბრუნება. გარდა ამისა, მეუფე ლეონიდე დიდად სწუხდა

შიომღვიმეზე, უნდოდა, რომ იქ თავისი ერთგულიკაცი ჰყოლოდა მონასტრის გამგედ და მაყურებლად, ამიტომაც მან ამ საპატიო მისიის შესრულება მორჩილ იოანეს მიანდო, რომელმაც, როგორც ამას შემდგომში ვნახავთ, ღირსეულად გაართვა თავი ამ საქმეს.

15 საპატრიარქოს უწყებანი N15 12-18 აპრილი 2012წ გვ.17

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 

ნაწილი II

1911 წლის 7 დეკემბრიდან შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვრად მეუფე ლეონიდეს ბიძაშვილი, არქიმანდრიტი პიროსი ითვლებოდა, მაგრამ ის ძირითადად თბილისში ცხოვრობდა, რადგან საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრი იყო და ამასთანავე  ჟურნალ „საქართველოს საეგზარქოსოს უწყებანის“ ცენზორად მუშაობდა. 

ამიტომ მონასტრის უმთავრეს საქმეებს მორჩილი იოანე განაგებდა. მისვლისთანავე მკაცრი ზომები გაატარა, შიომღვიმიდან დაითხოვა მონასტერს შემოფარებული და გაუგებარი წარმომავლობის ხალხი, რომელსაც ბერმონაზვნობა არ აინტერესებდა და სავანეში

ტყუილუბრალოდ ცხოვრობდა. ყუ- რადღება მიაქცია მონასტრის მიწებს და მეურნეობას. მოამრავლა ფუტკარი და საუკეთესო თაფლს ამზადებდა. 1913 წელი ისედაც მოსავლიანი გამოდგა და სავანემაც კარგი მოსავალი აიღო. შიომღვიმის ბაღებში მრავლად იყო ხილი და ყურძენი, რომელთა ნაწილს იოანე სამეგრელოშიაგზავნიდა მეუფე ლეონიდესთან და თანაც მონასტრის ამბებს დაწვრილებით ატყობინებდა. ეპისკოპოს ლეონიდეს დიდი სურვილი ჰქონდა იოანე ბერად აღეკვეცა და მღვდელ-მონაზვნად ეკურთხებინა, მაგრამ მეუფესა და საქართველოს იმჟამინდელ ეგზარქოს ინოკენტის (ბელიაევი) 1 შორის დაძაბული ურთიერთობის გამო ეს საქმე ვერ მოხერხდა. 1913 წლის 9 სექტემბერს მთავარეპისკოპოსი ინოკენტი გარდაიცვალა და მეუფე ლეონიდემ ხელახლა მიმართა სინოდალურ კანტორას მორჩილ იოანეს ხელდასხმის თაობაზე. საქართველოს საეგზარქოსოს იმ პერიოდში დროებით ბაქოს ეპისკოპოსი გრიგოლი (იაცკოვსკი, შემდგომში განუდგა რუსეთის ეკ ლესიას და დააარსა სქიზმატური ეკლესია, რომელსაც მისი სახელიდან გამომდინარე გრიგორიანულს უწოდებდნენ) განაგებდა, რომელსაც კანტორის ერთ-ერთ სხდომაზე მამა პიროსმა ჩამოუგდო საუბარი იოანეს შესახებ და მოახსენა მისი გაჭირვებული მდგომარეობა. მეუფე გრიგოლს თანხ

15-1  საპატრიარქოს უწყებანი N15 12-18 აპრილი 2012წ გვ.18

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 (გაგრძელება) 

ნაწილი II

მობა განუცხადებია და თანაც ასეთი უცნაური რამ უთქვამს: „მე ნებას დავრთავ ბერად აღკვეცაზე და მერე მღვდელ-მონაზვნად მე ვაკურთხებო! ხოლო ეს მითხარი, ის კაცი სრული ჭკუისაა, თუ არაო. ამ დროში ჭკვიანები ბერობას აღარ ითხოვენო. სრული ჭკუისაა ბატონოვო -- მოახსენა პიროსმა. აბა, ეგზარქოსი უჭკუოთ მოქცეულა, რომ უარი უთქვამს მისთვის რაღაცა პირადი ინტრიგობის გამოვო. რა შუაშია ის კაცი, მას რომ სჯიანო?“ 1913 წლის 12 ნოემბერს, საღამოს, არქიმანდრიტი პიროსი გახარებული ავიდა შიომღვიმის მონასტერში და მორჩილ იოანეს ბერად აღკვეცისა და ხელდასხმის თანხმობა აუტანა. მეორე დილით, დილის ოთხ საათზე დაირეკა მონასტრის ზარები და დაიწყო მსახურება. ცისკრის დასასრულს მამა პიროსმა იგი ბერად აღკვეცა და ერთ-ერთი ცამეტი ასურელი მამის, ისე წილკნელის პატივსაცემად სახელად ისე უწოდა. 1913 წლის 4 დეკემბერს ნათვლუღის წმინდა დიდმოწამე ბარბარეს სახელობის ეკლესიაში გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) ბერი ისე დიაკვნად აკურთხა, ხოლო ამავე წლის 6 დეკემბერს წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის სამხედრო ტაძარში საქართველოს ეგზარქოსმა ალექსიმ (მოლჩანოვი) მღვდლად დაასხა ხელი. 22 დეკემბერს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ ფოთიდან მიულოცა მამა ისეს სასულიერო ხარისხში ამაღლება და სულიერი წინსვლა უსურვა. არქიმანდრიტ ისეს თავისი მოგონებებში მოთხრობილი აქვს ხელდასხმის ამბავი, სადაც მეტად საინტერესო მოვლენებია აღწერილი: „ჩემი კურთხევის დღეს სამხედრო ტაძარში აუარებელი ხალხი იყო, არა ჩემს პატივსაცემელად, რასაკვირველია, არამედ ვინაიდგან ეს დღე ნიკოლოზობისა და ხელმწიფის სახელწოდების დღეა, და ყოველ ამისთანა სახელმწიფო დღესასწაულებზე სავალდებულო იყო ყველა სამ- ხედრო-სამოქალაქო თანამდებობის პირთა დასწრება, აი, ამიტომ გაჭედილი იყო ვრცელი ტაძარი. ჩინორდენიან პირთა ეს ტაძარი იდგა იმ ადგილზე, სადაც ეხლა ახალი აშენებული ექვსსართულიანი უზარმაზარი სასახლეა, ძველი სასახლის გვერდით (საუბარია ამჟამინდელ მთავრობის სასახლეზერედ.). წირვაზე იყო მეფის მოადგილე ვორონცოვ-დაშკოვი, თავის ცოლ-შვილით და აუარებელი გენერლებით. როცა საკურთხეველში შემიყვანა მაშინდელმა გამოჩენილმა, აწ განსვენებულმა პროტოდიაკონმა კოტე კარგარეთელმა, გამოჩენილმა როგორც ხმით, ისე შეხედულებით და ნამდვილ უზაკველ ქართველობით, ამ დროს აღსავლის კარის წინ იდგა და ეგზარქოსის კვერთხი ეჭირა სასულიერო სემინარიის პირველი კურსის მოწაფე გრიგოლ შიოს ძე სიდამონიძეს, აწ ეპისკოპოს ეფრემს (საუბარია კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II სიდამონიძეზე

– რედ.). მის უკან დიდი ბრონზის შანდალი იდგა, რომელზეც უთვალავი სანთელი ენთო. გრიგოლს გრუზა და ხშირი თმა ჰქონდა ჯაბა გურიელივით, ასე გეგონებოდათ თავზე თივის ზვინი ადგასო. ჩვენს შესვლაზე იმან უკან დაიწია, ეცა უკანიდგან სანთლის ალი და მთელ თავზედ კოცონი აენთო. ვიღაცამ იყვირა, კაცი დაიწოვო, კოტემ მე თავი მიმანება და თავდამწვარ გრიშას მივარდა. ავარდა ნატრუსალის სუნი და კვამლი და ხალხში შეიქმნა სიცილ-ჩოჩქოლი, თვით ვორონცოვ-დაშკოვის ცოლმაც კი გაიცინა. წირვის გათავებისას მე ვიცოდი, რომ ამბიონის ლოცვა ახალნაკურთხს უნდა წამეკითხა. ვკითხე სიონის კანდელაკს, დეკანოზ ანტონ თოთიბაძეს, მე წამაკითხებენ ამბიონის ლოცვას-მეთქი, თუ არა. არა, შე კაცო, აქ რომ ქართულად წაიკითხო, ეს ტაძარი ხო დაინგრევაო. მაინც ვკითხავ აქაურ დეკანოზსაო. ჰკითხა და მანაც თავი გააქნია უარის ნიშნად და რუსის მღვდელს ანიშნა, გასულიყო წასაკითხად. მე დავდე ამ დროს კონდაკი. როცა რუსის მღვდელი აპირებდა გამოსვლას ეგზარქოსმა შეაჩერა იგი და მომიკითხამე, სად არის ახალი ნაკურთხი, რატომ ის არ კითხულობსო? თოთიბაძემ მოახსენა, იმან სლავიანური არ იცისო და ქართულადარ მისცემენ ნებასაო. რა სისულელეა, გავიდეს ქართულად წაიკითხოსო. ვეცი წიგნს, მაგრამ შენ მტერს ნურა და მე ის ვეღარ ვიპოვე, სად ეწერა, კიდევ კარგი, რომ ზეპირად ვიცოდი. კიდეც რომ მეპოვა, ვერც გავარჩევდი ასოებს, სირცხვილისა და შიშის გამო. როცა გავათავე, მახსოვს, მოვბრუნდი და მეფის მოადგილეს თავი დაუკარი, შევნიშნე, რომ ისიც და მისი მეუღლეც იღიმებოდნენ, ალბათ ჩემზე. აი, ასეთი „ისკუშენია“ მოხდა ჩემ უბედურკურთხევაზე. მე იქ ქართულად არ წამეკითხა, იქნება ტაძარიც ისევ თავის ადგილზე მდგარიყო მართლაც“

15-2  საპატრიარქოს უწყებანი N15 12-18 აპრილი 2012წ გვ.19

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 (გაგრძელება) 

1915 წლის თებერვალში ეპისკოპოსი ლეონიდე საქართველოს ეგზარქოსმა პიტირიმმა (ოკნოვი) სანკტპეტერბურგში მიავლინა ალავერდისა და ყარსის კათედრაზე ახალი მღვდელმთავრების გამოსარჩევად. მათ შორის, მისი ბიძაშვილის, არქიმანდრიტ პიროსისა. ამ მოგზაურობაშიც მამა ისე კვლავ მის გვერდითაა. სამშობლოში დაბრუნებული მოძღვარი 1915 წლის 17 მარტს შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვრის მოადგილედ დაინიშნა. 1915 წლის 8 სექტემბერს კი მეუფე ლეონიდემ იგი საგვერდულით დააჯილდოვა. 1915 წლის დეკემბრის ბოლოს მამა ისეს ისევ მოუხდა რუსეთში გამგზავრება, ამჯერად არქიმანდრიტ პიროსის ეპისკოპოსად კურთხევასთან დაკავშირებით. მეუფე ლეონიდეს თხოვნით, როგორც უკვე მანამდე ორჯერ იქ ნამყოფი, მეგზურობას უწევდა მამა პიროსს სანკტ-პეტერბურგში. მამა ისეს დანიშვნის დროს შიომღვიმის მონასტერში მოღვაწეობდნენ: ბერი ლუკიანე (გაბელაშვილი), ბერი მარკიანე (წიქვაძე), ბერი პანტელეიმონი (ჯოხაძე), მლვდელ-მონაზონი გაბრიელი (ქიტიაშვილი), სქემმლვდელ-მონაზონი გაბრიელი (გვარი უცნობია), ბერი მიხეილი (იმნაძე), მღვდელ-მონაზონი ხარლამპი (ხომასურიძე), ბერი ისიდორე (ჯაფარიძე), მღვდელ-მონაზონი ამბროსი (ალადაშვილი). გაზეთი „საქართველო“ 1916 წელს შიომღვიმის მონასტრის შესახებ წერდა: „ნამდვილ უდაბნოს წარმოადგენდა ამ 15 წლის წინად ის ადგილი, სადაც ეხლა ამართულია შიო მღვიმელის მონასტერი. მნახველს თვალზე ცრემლს მოჰგვრიდა აუარებელი ნანგრევები დიდებული ტაძრისა, სადაც მოღვაწეობდა წმ. შიო და რომელიც ააგო დავით აღმაშენებელმა. ადამიანი იშვიათად თუ მოხვდებოდა ამ ადგილას. მარტო ნადირნი ბუდობდნენ მონასტრის ნანგრევებში. ეხლა კი სულ სხვა სურათი ეშლება ადამიანს თვალწინ. ყოვლადსამღვდელო ალექსანდრემ თავისი ხარჯით გაამშვენიერა ეს უდაბნო, მან არ დაზოგა არც ძალა, არც ღონე, რომ აღედგინა დანგრეული ტაძარი. მშვენიერი სანახავია ეხლა მონასტერი: კედლები დაფარულია ძვირფასი ნახატებით, აშენებულია სახლები ბერებისთვის და სტუმრებისათვის, მონასტერს აქვს ზვარი, სახნავ-სათესი მიწები, ჰყავს ფუტკარი, საქონელი.  მონასტერთან არსებობს პატარა მუზეუმი, სადაც შენახულია ძველი ხელთნაწერები, „დაბადება“, ქვები წარწერებით, ძველი თოფები, ნივთები ლავრის აღმდგენელისა, ყოვლადსამღვდელო ალექსანდრესი და სხვ. იქვე არის წიგნსაცავი ეპისკოპოს ლეონიდისა. ყველა საგანს ეტყობა მზრუნველის ხელი და პატრონობა. ეპისკოპოს ლეონიდს განუზრახავს გახსნას მონასტერში სასწავლებელ-პანსიონი, სადაც უმთავრესი ადგილი დათმობილი ექნება მეურნეობას. აზრი ჩინებულია და გარემოებაც ხელს უწყობს ამ აზრის განხორციელებას: მონასტერს აქვს დიდი მამული, ჰყავს საქონელი, ფუტკარი, აქვს შენობები პანსიონისათვის. ეს სასწავლებელი დიდ სარგებლობას მოუტანს ჩვენს ეკონომიურად ჩამორჩენილ გლეხობას. ამ სასწავლებელში საპატიო ადგილი დაეთმობა საღვთო სჯულის სწავლებას ქართულ ენაზე და ჩვენ მომავალ თაობას ექნება საშუალება, შეისწავლოს ეს საგანი მშობლიურ ენაზე“. ამ ყველაფრის ხელმძღვანელობა და მეთვალყურეობა მეუფე ლეონიდესაგან მინდობილი ჰქონდა მამა ისეს. ჩანაფიქრი მართლაც ჩინებული იყო, მაგრამ  ჯერ 1917 წლის რევოლუციამ და შემდეგ მენშევიკურმა მთავრობამ ეკლესია-მონასტრებს მიწები ჩამოართვა და ყველაფერი ყირაზე დააყენა.  1921 წლის თებერვალში საქართველოს გასაბჭოებას სავალალო შედეგი მოჰყვა. ეკლესია-მონასტრები უნუგეშოდ და უშემოსავლოდ დარჩა. ხელისუფლებამ  ეკლესია კანონგარეშედ გამოაცხადა და ბრძოლა გამოუცხადა სასულიერო პირებს. მძიმე მდგომარეობა იყო შიომღვიმის მონასტერშიც, რასაც 1922 წლის 10 ივნისს ალმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების კეთილმოწესე არქიმანდრიტ პავლესადმი (ჯაფარიძე) მამა ისეს გაგზავნილი წერილი ადასტურებს:„უმორჩილესად ვსთხოვ თქვენს მაღალ ღირსებას, აღძრათ შუამდგომლობა მათ უწმიდესობა და უნეტარესობა, კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსისთან, რათა მან აღძრას შუამდგომელობა საკათალიკოსო საბჭოსთან ან სანთლის ქარხანასთან, ან რომელიმე მდიდარ ქალაქის ტაძრებთან, ან ეთნოგრაფიულ-ისტორიულ საზოგადოებასთან და გვიშოვოს ვალად რამდენიმე მილიონი ფული გძელვადიან და შეღავათიან პირობებში, რათა შეკეთებულ

15-3 საპატრიარქოს უწყებანი N15 12-18 აპრილი 2012წ გვ.20

არქიმანდრიტი ისე (სუხიშვილი) 1874-1950 (დასასრული) 

იქმნას ზემოხსენებული ლავრის საწინამძღვრო სახლის აივანი, შეღებილ იქმნას ამავე სახლის როგორც აივანი, ისე სახურავი, აგრეთვე საკრებულო სახლისა და დიდი ტაძრის სახურავი, ყველამ ვიცით, რომ ლავრა ინახებოდა ნეტარხსენებულ ალექსანდრე ეპისკოპოსის და ლეონიდის ჯიბით, ასე რომ, ვერას მოვთხოვ მომავალში ჩვენს წინამძღვრებს, მაგრამ არც დანგრევა-აოხრება იქნება ვისგანმე სასურველი. ამჟამად მონასტერი დიდ გაჭირ ვებულის მდგომარეობაშია. არავითარი წყარო და შემოსავალი არა აქვს, ერთი კოლოფიასანთის ფული არ მოეძებნება და ზემოხსენებული შენობები კი შეკეთებას აუცილებლად თხოულობენ. ამის გადადება მომავალ წლამდის იქნება მათი დანგრევა“. უწმინდესმა ამბროსიმ და საკათალიკოსო საბჭომ ვერ შეძლეს მამა ისეს თხოვნის შესრულება. ისინი თავად იმყოფებოდნენ უმძიმეს მდგომარეობაში და არათუ მონასტრის დასახმარებელი, არამედ მისი უწმინდესობის საცხოვრებელი სახლის გასარემონტებელი სახსარი არ გააჩნდათ. 1923 წლის 4 ივლისს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) შიომღვიმის მონასტრის წინამძლვრად მღვდელ-მონაზონი ეფრემი (სიდამონიძე) დანიშნა, ხოლო მამა ისე სავანის რიგით მღვდელმსახურად დარჩა, თუმცა მისი რჩევისა და დახმარების გარეშე მამა ეფრემი ერთ ნაბიჯსაც არ დგამდა. 1925 წლის 14 ოქტომბერს, მცხეთაში, სვეტიცხოვლობის დღესასწაულზე, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) მამა ისეს ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი სამსახურისათვის იღუმენის წოდება მიანიჭა. მალევე არქიმანდრიტი ეფრემი, თავისი თხოვნის თანახმად, დიდი გომარეთის სამრევლოში გადავიდა და შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვრად ისევ მამა ისე დაინიშნა. 1928 წლის 4 აპრილს კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტეფორემ (ციცქიშვილი) მას არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭა. უმძიმეს პირობებში უხდებოდათ არქიმანდრიტ ისეს და სავანეში მყოფ ბერმონაზვნებს მოღვაწეობა. უღმერთო ადამიანებმა მონასტერი არაერთხელ გაძარცვეს და დაარბიეს. აქ მოღვაწე რამდენიმე ბერი მტარვალთა ხელით მოწამეობრივად აღესრულა, მათ შორის სქემმღვდელ-მონაზონი კვიპრიანე (სუმბაძე). ზოგიერთი თავის მშობლიურ კუთხეს დაუბრუნდა. მიუხედავად იმისა, რომ ყოველ ღამე მოსალოდნელი იყო თავდასხმა მონასტერზე, მამა ისეს არ მიუტოვებია იქაურობა. სავანეში მყოფი მცირეოდენი საძმოს შეწევნით იგი (კ6დილობდა შეენარჩუნება მონასტრული ცხოვრება და ტიპიკონი, რათა ყველაფერი ბერული ტრადიციისამებრ აღსრულებულიყო. XX საუკუნის 30-იან წლებში მასთან ერთად მოღვაწეობდა მორჩილი დათიკო ჩიტიშვილი (შემდგომში იღუმენი დავითი, ბოლოს მსახურობა თბილისში, ყოვლადწმინდა სამების სახელობის პატარა ეკლესიაში), რომელიც ერთგულად ეხმარებოდა მას საქონლის მწყემსვაში, სეფისკვერის გამოცხობასა და ფუტკრის მოვლაში. მიუხედავად გაჭირვებისა და აუტანელი მდგომარეობისა, მამა ისეს არც კი უფიქრია მიეტოვებინა მონასტერი და თავისი მოძღვრის, უწმინდესისა და უნეტარესის ლეონიდეს ლოცვა-კურთხევა პირნათლად შეასრულა. იგი აღსასრულამდე დარჩა ამ წმინდა სავანეში. მისი ნათესავების გადმოცემით, არქიმანდრიტი ისე 1950 წელს ავაზაკებმა დაჭრეს მონასტერში და რამდენიმე დღის შემდეგ ჭრილობისაგან გარდაიცვალა. დაკრძალულია შიომღვიმის მონასტრის ეზოში.