გურული გენერლები XVIII საუკუნიდან 1921 წლამდე ავტ. მამუკა გოგიტიძე

სიმონ სპირიდონის ძე ესაძე (დ. 4 თებერვალი, 1868, რუსეთი — გ. 15 თებერვალი, 1927, თბილისი)

მარცხნიდან: პირველი ზის-ბორის ესაძე; მესამე -სიმონ ესაძე. ცენტრში ზის არგუტინსკი ქალი. გადაღების თარიღი უცნობია

(დაბადების ადგილს ლევან დოლიძე ბათუმს ან ქუთაისს მიუთითებს) — ქართველი სამხედრო ისტორიკოსი, პოლკოვნიკი, კავკასიის ომების მკვლევარი, კავკასიისმცოდნე. გამოქვეყნებული ჰქონდა მრავალი გამოკვლევა რუსეთისა და კავკასიის ისტორიაზე.

მამა სპირდონ იოსების ძე ესაძე (დ. 1813, ოზურგეთი — გ. 1875) — ქართველი სამხედრო მოღვაწე, გენერალ-მაიორი. 1835 წლიდან იყო ბრესტის ეგერთა პოლკის უფროსი ოფიცერი, 1853-1856 წლებში ონაწილეობდა ყირიმის ომში. 1865-75 წლებში იყო თბილისის გუბერნიის ჟანდარმერიის სამმართველოს უფროსი. მისი შვილი, სიმონ ესაძე იყო ქართველი სამხედრო ისტორიკოსი.

ბორის ესაძე სპირიდონის ძე (24 ივლისი 1864- 31 იანვარი 1914) ისტორიკოსი, ჟურნალისტი, სამხედრო პირი

ესაძე მეგობრობდა ლევ ტოლსტოისთან. მან ტოლსტოის „ჰაჯი მურატზე“ მუშაობისას გაუგზავნა თავისი ხელით ამონაწერი საარქივო მასალა, რისთვისაც მიიღო მწერლის ავტოგრაფიანი თხზულებათა კრებული. ესაძე აპირებდა ფილმის გადაღებას ჰაჯი მურატის შესახებ, მაგრამ ვერ მოახერხა.

სწავლობდა კადეტთა კორპუსში; დაამთავრა კონსტანტინოვსკის საარტილერიო სასწავლებელი ოფიცრის ჩინით 1888 წელს.

1898 წლიდან მუშაობდა კავკასიის სამხედრო ოლქის შტაბთან არსებული სამხედრო-საისტორიო განყოფილების რედაქტორად, ხოლო 1913 წლიდან განყოფილების უფროსად; 1912 წლიდან იყო კავკასიის სამხედრო-ისტორიული მუზეუმის დირექტორი; 1918 წელს საქართველოს დემოკრატიულმა მთავრობამ იგი დანიშნა ფრონტის სამხედრო საისტორიო განყოფილების უფროსად; 1921 წლის 10 აგვისტოდან ხელმძღვანელობდა სახელმწიფო საარქივო სამმართველოს სამხედრო სექციას, ხოლო 1923 წლიდან გარდაცვალებამდე სათავეში ედგა სამხედრო-საისტორიო არქივს; მისი რედაქტორობით გამოიცა "კავკასიის კრებულის" 14 ტომი, რომელშიც გაშუქებულია 1826-1828წწ. სპარსეთთან, 1828-1829წწ. თურქეთთან და 1823-1845წწ. მიურიდიზმთან ომების ისტორია; 1898 წელს გამოვიდა მისი წიგნები: "ტვერის დრაგუნები კავკასიაში" და "აღმოსავლეთის ომი"; შემდეგ მეცნიერმა შექმნა ფუნდამენტური ნაშრომები კავკასიის ისტორიის საკითხებზე: "ისტორიული წერილები კავკასიის მმართველობის შესახებ", "ღუნიბის აღება და შამილის დატყვევება", "ისტორიული ნარკვევი კავკასიის ომების შესახებ ჩაჩნეთსა და დაღესტანში", "დასავლეთ კავკასიის დამორჩილება და კავკასიის ომების დასასრული"; იგი იყო ქართული დოკუმენტური კინოს ერთ-ერთი პიონერი; 1908-1909წწ. შექმნა კინოქრონიკა კავკასიის არმიის ცხოვრებიდან, ხოლო 1915 წელს გადაიღო ფირი კავკასიის ფრონტზე საბრძოლო მოქმედებების შესახებ; 1913 წელს ოქტომბერში ეკრანებზე გამოვიდა მისი სცენარითა და მონაწილეობით შექმნილი ფილმი "ღუნიბის აღება", რომელიც გადაიღეს კინომრეწველებმა ტალდიკინმა და დრაკნოვმა; 1915 წელს მას მიეცა კინოფოტოგადაღებების უფლება კავკასიის ფრონტზე; მან გადაიღო ფილმები "არზრუმის დაცემა", "ტრაპეზუნდის აღება", "დაპყრობილი თურქული ქალაქები"; იგი თან ახლდა მოიერიშე ჯარის ნაწილებს, რომლებიც არზრუმს უტევდნენ და ამავე დროს აწარმოებდა კინოგადაღებას; ესაძემ ფირზე აღბეჭდა ისეთი მნიშვნელოვანი პოლიტიკური მოვლენა ქართველი ხალხის ცხოვრებაში როგორიც იყო ბათუმის სამშვიდობო კონფერენცია 1921 წელს; სამხედრო ისტორიკოსი, პოლკოვნიკი, კავკასიის ომების მკვლევარი, კავკასიისმცოდნე.

წყარო: მამულიშვილთა სავანე. - თბ., 1994. - გვ.138

დაკრძალვის ადგილი:

დიდუბის პანთეონი, თბილისი

Семён Спиридонович Эсадзе (груз. სიმონ სპირიდონის ძე ესაძე, 4 февраля 1868 — 15 февраля 1927, Тифлис)  военный историк и кавказовед.

Биография

Происходил из дворян Кутаисской губернии. Православного вероисповедания. Сын начальника Тифлисского губернского жандармского управления генерал-майора Спиридона Осиповича Эсадзе[ka]

Общее образование получил в Симбирском кадетском корпусе. В службу вступил 30 августа 1886 года юнкером рядового звания во 2-е военное Константиновское училище. Выпущен подпоручиком в 37-й пехотный Екатеринбургский полк. Поручик (ст. 07.08.1891). Штабс-капитан (ст. 06.05.1900). Капитан (ст. 06.05.1901). В 1903—1904 гг. и. д. редактора Военно-исторического отдела при штабе Кавказского военного округа[1][2]. С 1906 года редактор. В феврале 1909 года произведён в подполковники (ст. 26.02.1909)[3]. С 1913 года был начальником отдела.

Внёс большой вклад в создание Военно-исторического музея Кавказа («Храм Славы»), с 1912 года был директором этого музея. В 1917 году он возглавил Кавказскую историческую комиссию, которая описала войну с Турцией. В 1918 году правительство Грузинской демократической республики назначило Эсадзе начальником Военно-исторического отдела фронта. С 10 августа 1921 года он возглавлял Военную секцию Государственного архивного отдела, а с 1923 года до своей смерти — Военно-исторический архив.

Был дружен с Львом Толстым, которого консультировал во время работы того над «Хаджи Муратом», за что получил сборник автобиографических сочинений автора.

Похоронен в Пантеоне писателей и общественных деятелей Дидубе.

Библиография

Исторический очерк распространения русской власти на Кавказе, (напеч. в Кав. календаре на 1913 г.) / Сост. ред. Воен.-ист. отд. при Штабе Кавк. окр. подполк. Семен Эсадзе. — Тифлис : тип. Канцелярии наместника е. и. в. на Кавказе, 1913. 71 с.; 24.

Историческая записка об управлении Кавказом / Сост. ред. Воен.-ист. отд. Окр. штаба Семен Эсадзе. Т. 1-2. — Тифлис : тип. «Гуттенберг», 1907. — 2 т.; 26.

Штурм Гуниба и пленение Шамиля : Ист. очерк Кавк.-гор. войны в Чечне и Дагестане / Сост. ред. Воен.-ист. отд. подполк. Семен Эсадзе. — Тифлис : Воен.-ист. отд., 1909. II, 208, 4 с.; 25.

Покорение Западного Кавказа и окончание Кавказской войны : Ист. очерк Кавк. гор. войны в Закубан. крае и Черноморск. побережье / Сост. нач. Воен.-ист. отд. полк. Семен Эсадзе. — Тифлис : тип. Штаба Кав. воен. окр., 1914. 182 с., 1 л. карт. : ил.; 25.

Тверские драгуны на Кавказе Восточная война 1854—1856 / Сост. Борис и Семен Эсадзе; Под ред. ген.-лейт. Чернявского; Воен.-ист. отд. — Тифлис : тип. Канц. главноначальствующего гражд. ч. на Кавказе, 1898. VI, 234 с., 17 л. ил., карт.; 30.

Историческая записка об управлении Кавказом / Сост. ред. Воен.-ист. отд. Окр. штаба Семен Эсадзе. Т. 1-2. — Тифлис : тип. «Гуттенберг», 1907. 2 т.; 26.

Историческая записка об управлении Кавказом / Сост. ред. Воен.-ист. отд. Окр. штаба Семен Эсадзе. Т. 1-2. — Тифлис : тип. «Гуттенберг», 1907. 2 т.; 26.

Покорение Западного Кавказа и окончание кавказской войны : Ист. очерк кавк.-горской войны в Закубан. крае и Черномор. побережье : [К 50-летию окончания войны, 21 V 1864—1914] / Сост. С. Эсадзе; [Авт. предисл. К. Ачмиз]. — Майкоп : Меоты, 1993. 119 с.; 20 см.

Литература

ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, «მამულიშვილთა სავანე», გვ. 138, თბ., 1994

Примечания

 Кавказский календарь на 1904 год.—Тифлис, 1903, с. 507

 Кавказский календарь на 1905 год. — Тифлис, 1904, с. 494

 Список подполковникам по старшинству. Часть I, II и III. Составлен по 1-е марта 1909. — СПб., 1909, с. 1929