ალექსანდრე ნიკოლოზის ძე ჯავახიშვილი (დ. 17 აგვისტო [ძვ. სტ. 5 აგვისტო], 1875, გორი, ― გ. 22 იანვარი, 1973, თბილისი) — ქართველი გეოგრაფი, ანთროპოლოგი, პედაგოგი და საზოგადო მოღვაწე. გეოგრაფიულ მეცნიერებათა დოქტორი (1937), საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი (1944), სსრკ გეოგრაფიული საზოგადოების პრეზიდენტის მოადგილე (1924-1940), პროფესორი (1920), საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე (1941), საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოების პრეზიდენტი (1940-1970) და საპატიო პრეზიდენტი (1970 წლიდან). მისი შვილი იყო ცნობილი ქართველი მედიკოსი, აკადემიკოსი ნინო ჯავახიშვილი.
დაბადების ადგილი: ქ. გორი.
დაამთვრა მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტის საბუნებისმეტყველო განყოფილება1900 წელს.
1899-1917წწ. მუშაობდა მოსკოვის უნივერსიტეტსა და მოსკოვის სხვა უმაღლეს სასწავლებლებში. 1918-1936წწ. კითხულობდა ლექციებს საქართველოს ინდუსტრიულ ინსტიტუტში, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ბათუმის, გორის, ქუთაისის, ბაქოს პედაგოგიურ ინსტიტუტებში. ქართული მეცნიერული ანთროპოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელია, მისი გამოკვლევები ძირითდად ეხება ეთნოგრაფიულ ანთროპოლოგიას. მან პირველმა საკმაოდ სრული ანთროპოლოგიური პროგრამის მიხედვით შეისწავლა საქართველოს თითქმის ყველა ძირითადი ეთნოგრაფიული ჯგუფი, დაადგინა საქართველოს მოსახლეობის ანთროპოლოგიური თავისებურებები და განსაზღვრა მისი ადგილი ზოგად რასობრივ სისტემატიკაში. შეისწავლა ქართველი ებრაელების ანთროპოლიგიური თავისებურებანი, სპეციალური გამოკვლევა მიუძღვნა საქართველოს მოსახლეობაში დოლიქოკეფალიის პრობლემას. მისი ინიციატივით დაარსდა საქართველოს კარტოგრაფიული ინსტიტუტი (1926), გეოგრაფიული ინსტიტუტი (1933), საქ. სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ვახუშტის სახ. გეოიგრაფიული ინსტიტუტი (1945).
წყარო: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987, გვ. 525-526
ორგანიზაციის, ასოციაციის ან ჯგუფის წევრი
- თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ერთ-ერთი დამფუძნებელი
- საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, აკადემიკოსი (1944-)
- საქართველოს სსრ გეოგრაფიული საზოგადოება, დამფუძნებელი (1924-)
- სსრკ გეოგრაფიული საზოგადოება , პრეზიდენტი (1940-1970)
ჯილდოები, პრემიები და პრიზები
- 1955 - სამკერდე ნიშანი "სახალხო განათლების წარჩინებული"
- 1941 - საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე
- შრომის წითელი დროშის ორდენი (2 ორდენი)
- ლენინის ორდენი
ბიბლიოგრაფია
- თხზულებანი (ავტორი) // ტ. 1. - თბილისი, თბილ. უნ-ტის გამ-ბა, 1990. - 382გვ.
- საქართველოს სსრ ფიზიკური გეოგრაფია : სახელმძღვ. მე-8 კლ. (თანაავტორი). - თბილისი, განათლება, 1989. - 151გვ.
- კლიმატოლოგიური პრაქტიკუმი (ავტორი). - სახუნტი, სახუნტი, 1934. - 96გვ.
- საქართველოს გეოგრაფიულ-სტატისტიკური ატლასი : დიაგრამები და კარტოგრამები (ავტორი). - თბილისი, ტფილ. უნ-ტის გამოც., 1930. - 130გვ.
- კავკასიური მოდგმა (ავტორი) // ტფილისის უნივერსიტეტის მოამბე, ტ.3.. - თბილისი, 1923. - გვ.63-81
- ეროვნული ბიბლიოთეკა
