ვანო სააკიანი გარდაიცვალა 01.06.1993 ზემო კინდღიში საცხ. ადგილი თბილისი მეტრომშენი
1992-1993 თეთრი არწივის საარტილერიო დივიზიონი წიგნი http://mematiane.ge/product-details.php?id=6165
მეორე მძღოლი რომელიც
დაგვემატა, იყო ვანო სააკიანი. ამ
ბიჭს რეკომენდაცია ჩვენმა სომეხმა
ძმებმა გაუწიეს. თბილისიდან პირდაპირ ჩვენს საარტილერიო დივიზიონში მოიყვანეს. განსაკუთრებული ადამიანი გამოდგა ვანო. გარდა
იმისა, რომ ჩინებული მძღოლი იყო,
ბრწყინვალედ ერკვეოდა ტექნიკაში.
საველე პირობებში ბოლომდე შეეძლო დაეშალა ნებისმიერი მანქანა და
შემდეგ ისევ აეწყო. ეს არა მარტო
სავალ ნაწილს ეხებოდა, არამედ
მანქანის ძრავსაც.
ცოტა ხანში შორს გაუვარდა სახელი ვანოს. ასეთი სპეციალისტი ფრონტზე არ არსებობდა და უნდა გენახათ, ხალხს
საიდან აღარ მოჰყავდა სამხედრო მანქანები ჩვენს პოზიციაზე.
ვანო საკმაოდ მშვიდი ხასიათის იყო, მაგრამ ხანდახან ჩაილაპარაკებდა:
- მე აქ მანქანების სარემონტოდ მოვედი, თუ საომრადო.
ზოგიერთს კი ძალზე სასაცილოდ მიმართავდა:
- ძმაო, მომიტანე მანქანის ნაწილი და გავაკეთებ, მე აქ „ატეკის“
უფროსი კი არ ვარ, ვერ ხედავ ტყეში ვზივარ.
- ე, ბიჭო, ძმურად, იქნებ მოუხერხო რამე, - არ ეშვებოდა ხალხი.
ჩვენ კი ამაზე სიცილით ვიგუდებოდით.
ვანო სააკიანი ქართულად უაქცენტოდ საუბრობდა. კოცონთან ყოფნისას ერთი-ორჯერ ქართული ლექსი ისე წაიკითხა, რომ
მივხვდით, ვანო უბრალო მძღოლი არ უნდა ყოფილიყო. დავინტერესდით. გამოდგა, რომ ვანოს დედა ქართველი ქალბატონი
- 139 -
ყოფილა და თან სიტყვის მხატვრულად თქმის ოსტატი. მოგვიანებით, როცა ეს ქალბატონი გავიცანით, გავოგნდით ისე ოსტატურად წარმოსთქვამდა ლექსს.
ალბათ, ეს ბუნებრივად უნდა გქონდეს ადამიანს, თორემ არა
მგონია, ამის სწავლა შეიძლებოდეს. ლექსის წარმომთქმელი
ბევრი არტისტი მყავს ნანახი, სიტყვის მხატვრულად თქმის
ოსტატი კი სულ ერთი-ორი ვიცი და ეს მართლაც ხელოვნების
განსაკუთრებული დარგია.
ტრაბახი გამომდის, მაგრამ ხომ ხედავთ, როგორ საზოგადოებასთან ერთად ვიბრძოდით და ვათენ-ვაღამებდით კოცონთან.
მართალია, ცოტა მოგვიანებით, მაგრამ ფიზიკოსთა რიგებშიც
დაგვემატა კაცი. მამუკა კაჭკაჭიშვილი, გარდა იმისა, რომ ფიზიკოსი იყო, მას ასპირანტურის
დამთავრებაც მოესწრო. იგი
ირაკლი ქიმერიძესთან ერთად
კომაროვის ფიზიკა-მათემატიკურ
სკოლაში სწავლობდა, ხოლო ბესო
კივილაძე უნივერსიტეტში გაიცნო.
არტილერიაში ოპტიკური
ხელსაწყოების გამოყენება შევასწავლეთ, თორემ ტოპოგრაფია და
გათვლების მათემატიკური ნაწილი მისთვის არანაირ სირთულეს არ წარმოადგენდა.
- 140 -
ასეთი ცნობისმოყვარე ადამიანი მე ცხოვრებაში არ მყავს
ნანახი. ყველაფერი აინტერესებდა. ყველაფრის შესწავლა სურდა.
ვინ იყო ამის წინააღმდეგი, მაგრამ ამის გაკეთება ერთდროულად
სურდა.
წარმოგიდგენიათ, ორი დღის წინ გაწმენდილი ქვემეხის
ხელახლა დაშლას, დაზეთვას და აწყობას გვთხოვდა. ხანდახან
ისეთი რამის დაშლას მოითხოვდა, სიცილით ვიგუდებოდით.
ყველგან შეძვრებოდა, ყოველ კუთხეს მოედებოდა და ზედმეტ
სახელსაც ერთ-ორ დღეში გამოჰკრა ხელი. ჩვენს მამუკა კაჭკაჭიშვილს „ხუთკუნჭულა“ შევარქვით.
თავისი უნიკალური თვისებებისა და, უდავოდ, დიდი
ცოდნის წყალობით ხუთკუნჭულამ რამდენიმე დღეში ყველა
იარაღი შეისწავლა თავისი ძლიერი და სუსტი მხარეებით. ასე
რომ, უმოკლეს ვადაში სრულყოფილი არტილერისტი გაჩნდა
ჩვენს გვერდით.
როგორც ზემოთ აღვნიშნე,
ჩვენს რიგებში ეროვნებით
იეზიდი დავით ბაზოევიც
ირიცხებოდა. (იეზიდი-ეთნიკური ქურთების მცირერიცხოვანი რელიგიური განშტოება.
ისინი მეტყველებენ ქურთული
ენის ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ დიალექტზე —
კურმანჯიზე.)
ერთ მშვენიერ დღეს დივიზიონში გამოგვეცხადა, საბუთედათო ბაზოევი
(კურო)
- 141 -
ბი ავთო წიკლაურს გადასცა და განაცხადა: არტილერიაში
გამანაწილესო.
არტილერიაში სულ მძიმე ტვირთებთან გვქონდა საქმე, მისი
წევრებიც მეტ-ნაკლებად შესაბამისი ფიზიკური ძალის მონაცემების ხალხით იყო დაკომპლექტებული. დივიზიონს კი
სჭირდებოდა მებრძოლების დამატება, მაგრამ ახალი მეომარი,
ერთი შეხედვით, ამ სტანდარტებს აშკარად ვერ აკმაყოფილებდა.
ამიტომაც მის დანახვაზე დივიზიონის მეთაურმა, ავთო
წიკლაურმა, თავი დახარა და ირონიულად ჩაიცინა. ცოტა ხნის
შემდეგ ძალა მოიკრიბა, გაიმართა და საკმაოდ ტანდაბალ,
გამხდარ დათო ბაზოევს საქმიანი ტონით მიმართა:
- რატომ არტილერიაში და არა ავიაციაში, იქ უფრო არ სჭირდებათ ხალხი?
- სიმაღლის მეშინია, „ბრატ“,- დაუფიქრებლად და სერიოზულად უპასუხა ახალმოსულმა.
პასუხი იმდენად კრეატიული და სიტუაციის შესაბამისი იყო,
რომ ყველას გაგვეცინა, მაგრამ უეცრად სიცილი შევწყვიტეთ და
დივიზიონის მეთაურს ვაცალეთ საუბარი.
- იცი არტილერისტები რა დღეში ვართ? დღედაღამ ჭურვებით
სავსე ამ დიდ ყუთებს დავათრევთ, გაგიჭირდება ჩვენთან
ყოფნა, იქნებ სხვაგან გეცადა ბრძოლა?! - სცადა ახალი მეომრის მოშორება ავთომ.
- ე ე ე, რას მეუბნები? - იუკადრისა იეზიდმა და ხმაში გაბრაზება დაეტყო.
- ათი ქართველი პიანინოს მეორე სართულზეც ვერ აიტანს.
ორი ქურთი კი „დაჟე“ მეცხრეზეც „ბეზ პრაბლემ“ - არ
ცხრებოდა ტანმორჩილი.
ისედაც სიცილს ვერ ვიკავებდით და ამ სიტყვების შემდეგ
ყველამ ხარხარი დავიწყეთ. გულიანად იცინოდა ავთოც.
- კარგი დარჩი, დარჩი! - შევძახეთ რამდენიმე კაცმა ერთხმად.
- 142 -
დივიზიონში თითქმის ყველა ეროვნების ხალხი გვყავდა.
უმეტესობა თბილისიდან ვიყავით. სრული კოლორიტისთვის
იეზიდი იყო საჭირო და ღმერთმა ისიც გამოგვიგზავნა. სწორედ
ამიტომ, ახალმოსულმა უცებ მონახა თავისი ადგილი ჩვენს
რიგებში. ზედმეტი სახელიც უკვე მზად იყო და დივიზიონელს
„კურო“ დავარქვით.
დღე არ გავიდოდა, კუროს თავისი მოქმედებით რომ არ
გავეხალისებინეთ. ყველაზე კარგი კი ის იყო, რომ ეს ბუნებრივად
გამოსდიოდა. თავისი უშუალო საქციელით ყველასათვის
საყვარელი ადამიანი გახდა. ძალიან მივეჩვიეთ. მის გარეშე
დივიზიონის არსებობა უკვე ვეღარ წარმოგვედგინა. იმდენად
ალალი იყო, რომ სულს ამოიღებდა და მოგცემდა.
როდესაც ახალ მეომარს დავაყენებდით დაცვაში, პირველ
ეტაპზე, უსაფრთხოების მიზნით, მის გვერდით აუცილებლად
გამოცდილი მებრძოლიც რჩებოდა. რამდენიმე მორიგეობის
შემდეგ კი მარტოსაც ვანდობდით ამ საპასუხისმგებლო საქმეს.
ეს მოსამზადებელი ეტაპი კურომაც გაიარა, ამიტომ ერთ
დღესაც მარტო გავუშვით გუშაგად. არ გასულა ნახევარი საათი,
რომ კურომ მიატოვა „პოსტი“ და მორიგე ჯგუფთან დაბრუნდა.
სიბნელის გამო ისედაც გადიდებული თვალები კიდევ უფრო
დიდზე ჰქონდა დაჭყეტილი. შეშინებული იყო, ეტყობოდა, რომ
რაღაცის თქმას ლამობდა, მაგრამ ვერ ბედავდა.
- კურო მოხდა რამე? - ისევ ჩვენ ვსინჯეთ სიტუაციის
განმუხტვა.
- ბაყაყები გაჩუმდნენ... და რატომ? - ამოღერღა დარაჯმა.
- რომელი საათია კურო? - დაუსვა კითხვა ერთ-ერთმა ჩვენგანმა.
- ღამის 2 საათია, - გვიპასუხა გაკვირვებულმა.
- მერე არ იცი, რომ ამ დროს ანტრაქტი აქვთ? - კვლავ შეეკითხა
იგივე ხმა.
- ვა, ანტრაქტი რაა? - დაეჭვდა კურო.
- 143 -
- რა არის და შესვენება, შესვენება.
- რა შესვენება, „მაღადავებთ“? - დამშვიდდა და გაეცინა მასაც.
ამ საუბარში გართულმა დათო ბაზოევმა ვერ დააფიქსირა,
როგორ აისხა იარაღი მორიგე ჯგუფმა და საბრძოლველად
მოემზადა. გონს მხოლოდ მაშინ მოეგო, როდესაც ავთო
წიკლაურმა მიმართა:
- წამო, გვაჩვენე შენი ბაყაყები.
დარცხვენილ კუროს თვალები გაუბრწყინდა:
- ვახ, ძმა ხარ ავთოჯან, მეთქი „მაღადავებთ“, არადა გაჩუმდნენ,
„ზნაჩიტ“ ვიღაცაა არა „ბრატ“?- მოკლე და ჩქარი ნაბიჯებით
საქმიანად წინ გაგვიძღვა კურო.
როდესაც სადარაჯოსთან მივედით, იქაურობა კვლავ ბაყაყების ყურისწამღებ ყიყინს ჰქონდა აკლებული.
- კურო, რაოდენობაზე თავს ვერ დავდებ, მაგრამ მე მგონი
ყველა ბაყაყი ადგილზეა,- ღიმილით შეხედა დივიზიონის
მეთაურმა გუშაგს.
- ვაი, ავთოჯან, ძმა ხარ, ძმა, - იმეორებდა დარცხვენილი კურო,
თან ერთი სული ჰქონდა, მარტო დარჩენილიყო, რომ არ
დაგვეტუქსა.
- შემდეგშიც თუ რამე საეჭვოს შენიშნავ, შეგვატყობინე. ხომ
იცი, რომ რამდენიმე კაცს არასოდეს არ გვძინავს,- დავამშვიდეთ დივიზიონის ახალი წევრი და ამით ვაგრძნობინეთ, რომ
ისევ ტყუილი შეწუხება სჯობდა მტრის შემოპარვას.
საკმაოდ ხალისიანი განწყობით დავბრუნდით უკან. მთელი
ღამე ვიხსენებდით მომხდარს. წვრილად ვაანალიზებდით ყოველ
ნიუანსს და სიცილით ვიგუდებოდით.
არ გეგონოთ, რომ კუროს გამოჩენამ მარტო იუმორი შემოიტანა ჩვენს რიგებში. მას საკმაოდ საპასუხისმგებლო და სერიოზული საქმეც მოვუძებნეთ. საქმე ისაა, რომ ერთი იეზიდი
- 144 -
საარტილერიო პოლკშიც მსახურობდა და თუ საიდუმლო
ინფორმაციის გადაცემა გვსურდა, „რაციაზე“ ამ ხალხს ვალაპარაკებდით ერთმანეში. აფხაზების მხარეს ქურთულად მოსაუბრე
არ ჰყავდა და ჩვენი ბიჭები ეთერში გახსნილი ტექსტით გადიოდნენ.
რამდენჯერმე კორექტირებაზეც წავიყვანეთ. ქურთულ ენაზე
მოსაუბრე წყვილმა საქმეს აქაც ბრწყინვალედ გაართვა თავი. ამ
პატარა, მაგრამ მნიშვნელოვანი ფაქტით გამოიკვეთა ის
უპირატესობა, რომელიც სხვადასხვა ეროვნებით დაკომპლექტებულ შენაერთებს ჰქონდათ.
ყველაზე უფრო საინტერესო ბატონი თემურ (თამაზ)
ლომთათიძის გამოჩენა იყო ჩვენს რიგებში.
- 145 -
ახლადგაცნობილმა პოლკის მეთაურმა თემურ ლომთათიძემ
ბინა პირდაპირ ჩვენს პოზიციაზე დაიდო. უპირველესად, ალბათ,
უკეთ რომ გაგვეცნო ერთმანეთი, თანაც ჩვენთან არსებული
სიტუაციაც მოეწონა. გარდა ამისა, თუ ვინმეს ნახვა სურდა კაცს,
ყველა ჩვენთან იყო.
ხშირი სტუმრიანობა ჰქონდათ სატანკო და საზენიტო
ბატალიონის წევრებს. ქვეითი ჯარი კი, თუ ახლოში
მოხვდებოდა, აუცილებლად შემოგვივლიდა. ასე რომ, შტაბი ამა
თუ იმ პერსონის მოსაძებნად, ხანდახან პირდაპირ ჩვენ გვიკავშირდებოდა.
ბატონი თემური საბჭოთა ჯარშიც საარტილერიო პოლკს
მეთაურობდა და ამ საქმის ყველა წვრილმანი დეტალიც კარგად
იცოდა.
ეს იყო დევკაცი, რომელიც არა მარტო დიდი ფიზიკური
ძალითა და აღნაგობით გამოირჩეოდა, არამედ იყო შეუდრეკელი
- 146 -
და ლომგული. ამ გიგანტური კომპლექტაციის ადამიანს ტყვიის
შიში აბსოლუტურად არ ქონდა.
სულ ამბობდა: მე ტყვია ვერ მომკლავს, ჩემი მოკვლა მარტო
„გრანატამიოტით“ (ყუმბარმტყორცნით) თუ შეიძლებაო.
1993 წლის 28 მარტს სულ 9 დღე იყო გასული, რაც პოლკში
გაწევრიანდა ჩვენი საარტილერიო დივიზიონი. ეტყობა პოლკის
მეთაური დაინტერესდა, რა შესაძლებლობები ჰქონდა ახლად
შემოერთებულ შენაერთს. არაფერი უთქვამს ავთო წიკლაურისთვის, რაღაც საქმე მოიმიზეზა და ორივე ბაბუშარას მთავარ
ბაზაზე წავიდა. უკან დაბრუნებისას თემურმა ავთოს სთხოვა:
- გუშინ ქვეითმა ჯარმა შემომჩივლა, აფხაზები გამუდმებით
გვესვრიან და იქნებ დაგვეხმაროთო.
- მერე დავეხმაროთ, აბა რისთვის ვართ აქ ბატონო თემურ, -
მიუგო ავთომ.
გავიდნენ კორექტირებაზე. ქვეითმა ჯარმა მტრის გამაგრებული ობიექტები აჩვენა.
პოლკის მეთაური ავთოს მოუტრიალდა და მიმართა:
- აბა, გვაჩვენე ქვემეხების ძალა.
ავთო წიკლაური რაციით დაგვიკავშირდა და არტილერიის
ცეცხლი მოითხოვა.
ყველას გაგვიკვირდა, თემური და ავთო უეცრად კორექტირებაზე რომ აღმოჩდნენ. თანაც 122 მმ-იანი ჰაუბიცების მფლობელი
თემურ ლომთათიძე 85 მმ-იანნი ქვემეხების ცეცხლს ითხოვდა.
უდიდესი განსხვავებაა ამ ორ იარაღს შორის. ჰაუბიცა მრავალჯერ აღემატება ქვემეხს ყველა პარამეტრით. დამანგრეველ ძალაზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია. ეს უპირატესობა კიდევ უფრო
შესამჩნევი ხდება მთაგორიანი რელიეფის შემთხვევაში.
- 147 -
წამში ყველაფერს მივხვდით, თემურ ლომთათიძეს ჩვენი
მუშაობა აინტერესებდა. უსწრაფესად მოხდა მათემატიკური
გათვლა და ძირითადი ქვემეხიდან პირველი ჭურვიც გავარდა.
ვინც არ იცის, ვეტყვი, რომ არტილერიაში საკმარისია ერთი
ზუსტი გარტყმა გაუკეთო მოწინააღმდეგეს. ამ საქმეს აკეთებს
წინდაწინ არჩეული ძირითადი ქვემეხი. ამის შემდეგ შეგიძლია
დარჩენილი ქვემეხები ერთ წამში ისე გაასწორო, რომ ყველამ ერთ
წერტილს დაარტყას. ამას მასიური ცეცხლი ეწოდება, მაგრამ ჩვენ
რუსულ სიტყვას ვხმარობდით და „ზალპს“ ვეძახდით.
უმოკლეს დროში ავთომ „ზალპი“ მოითხოვა. მოწინააღმდეგის ობიექტი აფეთქებული ჭურვების ბუღმა დაფარა. აფხაზურმა
მხარემ თეთრი დროშა ასწია.
- შეხე, ავთო, თეთრი დროშით ამოვიდნენ, გვნებდებიან,- თქვა
თემურმა.
- არა, დაჭრილებისა და მიცვალებულების გაყვანა სურთ,-
უპასუხა ავთომ.
- შენ რა იცი?- გაკვირვებით შეხედა თემურ ლომთათიძემ.
- მართალია, ის სხვა ფრონტზე იყო, მაგრამ ორჯერ უკვე ასე
ამოვიდნენ თეთრი დროშებით და მიცვალებულები გაიყვანეს, ეს მესამეც, ალბათ, ასევე იქნება, - აუხსნა ჩვენი დივიზიონის მეთაურმა.
- თქვენ ესენი ტერორში გყოლიათ ჩემო ავთო. მე კი მეგონა,
ქვემეხებს ამ რელიეფში ვერ გამოიყენებდით, - კვლავაც არ მალავდა გაკვირვებას პოლკის მეთაური.
მართლაც, აფხაზურმა მხარემ მიცვალებულები და დაჭრილები ბრძოლის ველს გაარიდა. წავიდნენ და თეთრი დროშა
დამაგრებული დატოვეს. ამ ამბავს სადღაც 30 კაცამდე ქვეითი
ჯარის წარმომადგენელი ესწრებოდა. ერთ-ერთმა დატოვებული თეთრი დროშის გამო გაკვირვება ვერ დამალა და წარმოსთქვა:
- ეს რას ნიშნავს, აღარ უნდა ვეომოთ?
- 148 -
ცოტა ხანში 4 კაცი კიდევ მობრუნდა აფხაზური მხრიდან და
ორი მიცვალებული კიდევ გაიყვანეს. შემდეგ დროშაც გაიყოლეს.
არ მოვიტყუები, არც ერთ ჯარისკაცს აღარ მოუთხოვია
საარტილერიო ცეცხლის განახლება. ყველა სიბრალულის გრძნობამ შეიპყრო. წინ წასვლის ბრძანება არ გვქონდა და მტრის დასამშვიდებლად ესეც საკმარისი იყო.
- ამის გაკეთება კიდევ რამდენ კაცს შეუძლია დივიზიონიდან?-
შეეკითხა პოლკის მეთაური ავთოს.
- თერთმეთ-თორმეტ კაცს, - უპასუხა ავთომ.
- ეგ ხომ ნახევარი დივიზიონია? - გაუკვირდა თემურს.
- კი ეგრეა, თან უნდა ნახო, როგორი სიჩქარით ანგარიშობენ.
ეგენი ხომ ფიზიკოსები არიან, - იცინოდა ავთო.
- შტაბში გათვლები და ცეცხლის მართვა? - ეკითხებოდა
თემური და ეტყობოდა, გულში რაღაც გეგმებს აწყობდა.
- ხომ გითხარი, ბატონო თემურ, ეგენი ფიზიკოსები არიან,
შტაბშიც მაგრები არიან და მის გარეთაც საკმაოდ მოუწიათ
ბრძოლამ. - განაწყენდა ავთო.
- ესე იგი, ჩვენიანად 14 კაცი გამოვა. მთელ ფრონტზე შეგვიძლია ხალხი გავანაწილოთ, - კმაყოფილებას ვერ მალავდა
თემური. გადახვია ავთოს ხელი და მიმართა:
- აგვიღია, ჩემო ავთო, აფხაზეთი და ეგ არის.
ავთოს გაეცინა.
სამწუხაროდ, შემდეეგ ისე განვითარდა მოვლენები, რომ ეს
გეგმა შეუსრულებელი დარჩათ.
- 149 -
1993 წლის 1 ივნისი.
დივიზიონის უდიდესი მსხვერპლი
1993 წლის ივნისში, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
დაარსებიდან 75 წლისთავთან დაკავშირებით დიდი ღონისძიების ჩატარებას აპირებდა. ხმა მოგვაწვდინეს, რომ თუ შესაძლებლობა იქნებოდა, მომღერლები ჩამოვსულიყავით თბილისში.
იმხანად მთელ ფრონტზე საკმაოდ მშვიდი სიტუაცია იყო. ეს
ხელს გვაძლევდა და ერთობლივი გადაწყვეტილებით არტილერისტების ნაწილი (თსუ-ს მომღერალთა გუნდის წევრები) 25
მაისს სახლში გამოგვიშვეს. ჩვენ თბილისში ვიყავით, ზუსტი
სურათი, როგორ განვითარდა ფრონტის ხაზზე შემდგომი მოვლენები, სამწუხაროდ, არ გვაქვს.
იმ პერიოდში ჩვენს საარტილერიო დივიზიონს ურალის
მარკის ერთ-ერთი სატვირთო მანქანა დაუზიანდა. მოტორმა
ისეთი სახის დაზიანება მიიღო, რომ მისი გარემონტება შეუძლებელი აღმოჩნდა. ახალი ძრავა გახდა საჭირო. სოფელ ზემო
კინდღის ტერიტორიაზე არსებობდა აფეთქებული ურალი,
რომელიც ადრე ქართულ შენაერთს ეკუთვნოდა. ეს მანქანა
ნეიტრალურ პოზიციაზე იყო. ურალი ისე იყო აფეთქებული, რომ,
სავარაუდოდ, მოტორი დაზიანებული არ უნდა ჰქონოდა. ბიჭებმა
გადაწყვიტეს ამ მანქანიდან ძრავის ამოღება და დივიზიონის
კუთვნილ მანქანაში გადმოტანა.
1993 წლის 31 მაისს ჩვენი საარტილერიო დივიზიონის
წევრები გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა) და ბენო ვაშაკიძე
ტექნიკის დასათვალიერებლად ავიდნენ. ვიმეორებ, ტერიტორია
ნეიტრალური იყო და არავის მიერ არ კონტროლდებოდა.
საკმაოდ გაშლილი ტერიტორიის მუდმივი კონტროლი დიდ
- 150 -
ძალებს მოითხოვდა. არც ჩვენ და ეტყობა, არც აფხაზურ მხარეს ეს
რესურსი არ გვქონდა, ამიტომ შედარებით ვიწრო გასასვლელებს
ვაკონტროლებდით.
აფეთქებული ტექნიკა შუაგულ ჩაის პლანტაციებში იყო.
ხანდახან ისეც ავსულვართ ამ ტერიტორიაზე, დივიზიონის
ბიჭებისთვის ჩაი რომ დაგვეკრიფა. ასე რომ, რაღაც განსაკუთრებულს, რომელიც ჯერ არ გაუკეთებიათ, არაფერს აკეთებდნენ
ბიჭები.
ავიდნენ, შეამოწმეს მოტორი, რომელიც საღი აღმოჩნდა და
გადაწყვიტეს, მეორე დღეს მის წასაღებად ამოსვლა.
ძნელია ახლა მსჯელობა, რეალურად რა მოხდა, მაგრამ,
სავარაუდოდ, სადღაც დამალული იყო აფხაზური მხარის
წარმომადგენელი, რომელსაც ესმოდა ეს საუბარი. გაველურებული ჩაის ბუჩქები ამის საშუალებას აძლევდა მტერს. ანდა
შორს იყო ჩასაფრებული და ბიჭების მოქმედებით დაასკვნა
მოწინააღმდეგემ, რომ ინტერესს სატვირთო ავტომობილი
წარმოადგენდა და მის წასაყვანად დაბრუნდებოდნენ ჩვენები.
არსებითი მნიშვნელობა ამას ახლა აღარ აქვს, შედეგი კი ისაა,
რომ მოწინააღმდეგისთვის ცნობილი გახდა ურალის წაყვანის
გეგმა.
1993 წლის 1 ივნისს დივიზიონის ბიჭებმა დილის 11
საათზე გადაწყვიტეს მანქანის გამოყვანა. პირველი ჯგუფი 8
კაციანი შემადგენლობით დაიძრა დასაზვერად. დაზვერვა ამ
სიტუაციაში გადამეტებული გამონათქვამია იმიტომ, რომ 8 კაცი
იმ ტერიტორიის სრულ შემოწმებას ვერაფრით ვერ მოახერებდა.
წარმოიდგინეთ სიგანეში სადღაც 800 მეტრიანი ტერიტორია,
რომელიც გაველურებული ჩაის ბუჩქებით არის დაფარული.
შუაში გადის გზა და ამ გზაზეა აფეთქებული ურალი. ბოლო
ქართული შენაერთიდან კილომეტრზე მეტი მანძილი იყო ამ
მანქანამდე და ამაზე მეტი დაშორება იყო აფხაზური მხარის
- 151 -
გამაგრებულ ობიექტებამდე, ანუ კილომეტრი-ორ კილომეტრზე
ზომის ტერიტორიის ცენტრში მდებარეობდა ეს აფეთქებული
ტექნიკა. ამას დავამატოთ ირგვლივ ტყე და შიგადაშიგ აფეთქებული სახლები. დამერწმუნეთ, ასეთი ტერიტორიის შემოწმება 8
კაცს მშვიდობიან დროსაც კი გაუჭირდებოდა.
ამ უბანზე ფრონტის ბოლო ხაზს მცირერიცხოვანი ქართული
შენართი აკონტროლებდა, რომელიც გორდას და გოჩა ყარყარაშვილის სახელობის სპეც ასეულის ხალხისგან იყო დაკომპლექტებული. ეს შენაერთები ტერიტორიულად ჩვენთან ძალზე
ახლოს იყო და, შეიძლება ითქვას, რომ ერთობლივი ძალებით
ვამაგრებდით პოზიციებს.
შეგახსენებთ, ზემო კინდღის ეს ტერიტორია ფრონტის
ურთულესი უბანი იყო. 1993 წლის 18 იანვარს უდიდესი ძალებით
ვერ შევძელით ამ ტერიტორიის აღება. მით უმეტეს, რომ მაშინ
შეტევაში ქვეითი ჯარის დიდი ნაწილი, სატანკო და არტილერიაც
იყო ჩართული. შეიძლება ითქვას, რომ ზემო კინდღი ქართული
შენაერთებისთვის აქილევსის ქუსლს წარმოადგენდა. ცხადი იყო,
ამ უბანზე მტრის დიდი ძალები იყო კონცენტრირებული.
მოვლენებს დავასწრებ და ვიტყვი, რომ ზუსტად ამ ადგილზე
ზუსტად ერთი თვის შემდეგ, ანუ 1993 წლის 1 ივლისს, ტამიშის
დესანტის დროს, მთლიანად განადგურდა დუშეთის ბატალიონი,
რომელიც ქართულ შენაერთებს შორის ერთ-ერთ უძლიერეს
ფორმირებას წარმოადგენდა. ეს კიდევ ერთი დასტურია, რომ ამ
ადგილს მტერი უდიდესი ძალებით იცავდა.
დივიზიონს პოლკთან შეერთების შემდეგ მსუბუქი არტილერიის დანადგარები აღარ ჰქონდა და მეომრები მხოლოდ
ავტომატებით იყვნენ შეიარაღებულნი. როდესაც ჩვენი დივიზიონის ბიჭების პირველმა 8 კაციანმა ჯგუფმა გადაკვეთა
ფრონტის ხაზი, დამატებითი უსაფრთხოებისთვის, ბოლო
წერტილში გამაგრებული ქართული შენაერთის ორი წევრიც
გაჰყვა მათ. რომელთაგან ერთ-ერთი ტყვიამფრქვევით იყო.
- 152 -
ჯამში 10 კაცმა შეძლებისდაგვარად დაათვალიერა
ტერიტორია. ეტყობა, ეს საკმარისად ჩათვალეს. ბიჭები ქვეით
ჯართან ერთად ხშირად იყვნენ ნაბრძოლნი და როგორ უნდა
მოქცეულიყვნენ ამ სიტუაციაში, კარგად იცოდნენ. თავდაცვის
მხრივ 10 კაცი 3-4 ჯგუფად გაიყო და 70 მეტრის სიგრძის
მონაკვეთზე გაიშალა.
ავთო წიკლაური მივიდა ურალთან და რაციით „ემ ტე ელ ბე“-
ს შემოსვლა მოითხოვა, რათა აფეთქებული ურალი ბუქსირით
წაეღოთ. ამ მომენტში ჩვენს ბიჭებს თითქმის ყველა მხრიდან
მასიური ცეცხლი გაუხსნეს.
(ბრძოლის ამ ეპიცენტრში მომხდარი ამბები ერთადერთმა
გადარჩენილმა პიროვნებამ გვიამბო, რომელიც ხელსა და
მუცლის არეში დაჭრილი, სასწაულებრივად გადარჩა.)
სამწუხაროდ, საფარს მხოლოდ ირგვლივ მყოფი გაველურებული ჩაის ბუჩქები წარმოადგენდა, რომლებიც ტყვიისგან
ვერანაირად ვერ დაგიცავდა. მოწინააღმდეგე კი თითქმის
ყოველი მხრიდან ისროდა. ერთადერთი, რაზეც ამოფარება
სიღრმეში შესულ ჯგუფს შეეძლო, აფეთქებული ტექნიკა იყო,
მაგრამ მოწინააღმდეგემ მანქანა „ერ პე გე-7“-ის ყუმბარმტყორცნის წვიმაში გაახვია.
ატყდა უთანასწორო ბრძოლა. ბრძოლის ველზე ჯგუფებად
გაშლილი 10 კაცი უპირისპირდებოდა მტერს, რომელთანაც 18
იანვარს ასეულობით მეომარი ვერაფერს გახდა არტილერიისა და
სატანკო ბატალიონის თანხლებით. სიტუაციას უკიდურესად
ამძიმებდა ის გარემოება, რომ ბიჭები საფარის გარეშე იყვნენ
დარჩენილნი.
არ ვიცი რატომ, ეტყობა მოერიდათ, ან არ ჩათვალეს საჭიროდ,
მაგრამ პოლკის მეთაური თემურ ლომთათიძე ჩვენმა ბიჭებმა
საქმის კურსში არ ჩააყენეს, აფეთქებული ურალის გამოტანას რომ
აპირებდნენ. იმ მომენტში თემური თავის მობილურ ჯგუფთან
ერთად პოლკიდან იყო გასული ჰაუბიცის ჭურვების მოსატანად.
- 153 -
ირაკლი ქიმერიძე რაციით დაუკავშირდა საარტილერიო
პოლკს და ცეცხლით დახმარება სთხოვა.
საარტილერიო პოლკმა მყისიერად გახსნა ცეცხლი, მაგრამ
ჭურვების მცირე რაოდენობა, რომელიც ხელშეუხებელი მარაგის
სახით იყო, მალევე გათავდა და თემური როდის მოიტანდა, არ
იცოდნენ. ჩვენები არტილერიის დახმარების გარეშე დარჩნენ.
პოლკის ბიჭები იხსენებენ:
- ჩვენ არ ვიცოდით, იქ ბიჭები რატომ შევიდნენ, გააფთრებული
ბრძოლის ხმა კი გვესმოდა, მაგრამ ისე მშვიდად გველა-
- 154 -
პარაკებოდა ირაკლი, გვეგონა ჩვენები უტევენ და არტილერია, უბრალოდ, დამატებით ძალად მოითხოვესო.
ამის შემდეგ ირაკლი დაუკავშირდა დივიზიონის „ემ ტე ელ
ბე“-ს და მსუბუქი არტილერიის ერთადერთი შემორჩენილი
დანადგარით - 82 მმ იანი ნაღმმტყორცნით დახმარება მოითხოვა.
დატვირთეს ნაღმტყორცნი „ემ ტე ელ ბე“-ზე, რომელსაც
დამატებით ძალად დივიზიონის დარჩენილი 5 მეომარი და გორდას ერთი წევრი მოჰყავდა.
ადგილზე დისლოცირებული ქართული შენაერთის ნაწილი
უკვე წინ გარბოდა ჩვენი ბიჭების დასახმარებლად.
„ემ ტე ელ ბე“-მ გაასწრო ამ ხალხს. ბრძოლის ეპიცენტრი არც
კი მოჩანდა, რომ უეცრად ჩასაფრებული მოწინააღმდეგის კიდევ
ერთი კერა ამოქმედდა და „ემ ტე ელ ბე“-ს რამდენიმე „ერ პე გე7“-ის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარა ესროლა.
ნათელი გახდა, მტერმა ჩვენი ბიჭების ჩანაფიქრი წინა დღით
გაშიფრა და კარგად იყო მომზადებული. მათ კარგად დაგეგმილი
მრავალსაფეხურიანი ჩასაფრება მოგვიწყვეს.
- 155 -
ნასროლი ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარებიდან ორმა მიზანს
მიაღწია.
ერთი „ემ ტე ელ ბე“-ზე ზევიდან მსხდომ ხალხს მოხვდა. რის
შედეგადაც ადგილზე გარდაიცვალა დივიზიონელი გელა
შამანაური და გორდელი ზაზა კრიჭაშვილი. აფეთქების ტალღამ
საკმაოდ შორს გადააგდო დივიზიონის ერთი წევრი, რომელმაც
უძლიერესი კონტუზია და მრავლობითი ჭრილობა მიიღო.
მეორე ყუმბარა პირდაპირ „ემ ტე
ელ ბე“-ს მოხვდა. რის გამოც მანქანაშივე დაიწვა დივიზიონის კიდევ
ერთი წევრი პაატა არაბული. თიანეთის მახლობლად, სოფელ თრანში
გაზრდილმა უნიკალური სულისა
და შესაძლებლობის მეომარმა, ძმაკაცების გადარჩენას დაუფიქრებლად შესწირა თავი.
უგონოდ კონტუზირებული იყო
16 წლის „ემ ტე ელ ბე“-ს მძღოლიც.
ერთადერთი კაცი ეკიპაჟიდან,
რომელიც რაღაც საოცრებით ბრძოლის უნარს ინარჩუნებდა, იყო მამუკა კაჭკაჭიშვილი
(ხუთკუნჭულა). მამუკა არ გახლდათ ის პიროვნება, რომელიც
ზურგში ტყვიას დასთანხმდებოდა. წამში ამოვიდა ცეცხლმოკიდებული მანქანიდან. შეატყო რა, დასამალი ადგილი არ
ჰქონდა, ერთი დაიღრიალა:
- „ოხ თქვენი . . . “- და ინტენსიური სროლით პირდაპირ
მტრისკენ წავიდა.
საშველად გამოქცეულმა ხალხმა, რომელსაც „ემ ტე ელ ბე“-მ
სულ ოდნავ გაასწრო, გარკვევით დაინახა, როგორ ყვიროდა და
სროლით მირბოდა პირდაპირ მტრისკენ ხუთკუნჭულა, იმასაც
პაატა არაბული
- 156 -
მკვეთრად არჩევდნენ, მკერდიდან ზურგში გამჭოლად გამოსული უამრავი ტყვია შადრევნად როგორ აფრქვევდა სისხლს.
ერთხელ ჩაიმუხლა. ბოლო ძალა მოიკრიბა, კვლავ წამოდგა,
წელში გაიმართა და...
და მამუკა კაჭკაჭიშვილი (ხუთკუნჭულა) ავტომატური
იარაღის ჯერმა შუაზე გაჰკვეთა.
ამაოდ ცდილობდა დამხმარედ მოსული ხალხი რამის გაკეთებას. ვერც ჩაის ბუჩქებამდე და ვერც ახლად აფეთქებულ „ემ ტე ელ
ბე“-მდე მათ ვერ მიაღწიეს.
გაიგეს რა არტილერიის გაჭირვება, ახლომდებარე პოზიციებიდანაც მოცვივდნენ დასახმარებლად ქართველი მეომრები.
გამოჩნდა „ბეემპე“-ს ტიპის ჯავშანტექნიკაც. კვლავ ატყდა
უშეღავათო ბრძოლა, მაგრამ ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარების
სეტყვაში ჯავშანტექნიკაც აგვიფეთქეს. მძიმედ დაჭრილი
მემანქანე ძლივს გამოიყვანეს ბრძოლის ველიდან.
ჩასაფრებული მტრის ბოლო ეშელონი დაუძლეველი ბარიერი
გამოდგა. მათთან ბრძოლას დამხმარე ძალის 4 წევრი კიდევ
შეეწირა. მაგრამ მაინც მოახერხა ამ ძალამ „ემ ტე ელ ბე“-მდე
მიღწევა და მის გარშემო დაღუპულები და „ემ ტე ელ ბე“-ს
აფეთქებიდან საოცრებით გადარჩენილი დივიზიონის ერთადერთი დაჭრილი წევრის გამოყვანა. ეს კაცი აფეთქების ტალღამ
საკმაოდ შორს, ჩვენების მხარეს გადმოაგდო.
სამწუხაროდ, აფხაზებმა დაასწრეს ჩვენებს და 16 წლის
კონტუზირებული მძღოლი ტყვედ ჩაიგდეს.
ამის პარალელურად, პირველ ეტაპზე შესული ჯგუფი
ბრძოლას განაგრძნობდა და თან ნელა უკან იხევდა. ჩაის ბუჩქებში
ჯგუფებად გაშლილი, ბოლო ძალებით ცდილობდნენ წინააღმდეგობა გაეწიათ ასეულობით მეტრზე გაშლილი მოწინააღმდეგისთვის. ორ საათზე მეტ ხანს იბრძოდნენ ბიჭები. დღესაც
- 157 -
ვერ ვხვდები, საფარის გარეშე, მხოლოდ ჩაის ბუჩქებში, ამდენი
ხანი როგორ გაძლეს.
ორივე მხრიდან უშეღავათო ბრძოლა მიდიოდა, პირველ
წუთებში ბარძაყის არეში უმძიმესად დაჭრეს რუდიკა. სისხლდენის გაჩერება ვერაფრით ვერ მოხერხდა. გაუვალ ჩაის ბუჩქებში
ხოხვით გამოყავდათ.
რუდიკა ეხვეწებოდა მეომრებს:
- «Зря стараетесь, я всё равно умру. Оставьте здесь, я их отвлеку
и не теряйте драгоценное время.»
(ტყუილად წვალობთ, მაინც დავიღუპები, მე აქ დამტოვეთ,
მტერს გავაჩერებ, თქვენ კი ნუ დაკარგავთ ძვირფას დროს )
მაგრამ მეომრებმა რუდიკა არ მიატოვეს!
ჩაის გაველურებულ ბუჩქებში, ტყვიისა და ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარების წვიმაში უწევდათ ბიჭებს ბრძოლით
უკან დახევა. დაჭრილების რაოდენობაც მატულობდა.
დააფიქსირეს „ემ ტე ელ ბე“-ს აფეთქებაც და ჩვენი პოზიციის
მისადგომებთან მტრის ახალი საფარიც, რომელიც არნახული
ცეცხლით ებრძოდა მაშველად წამოსულ ხალხს. ეს იმის
მაუწყებელი იყო, რომ იგივე გზით უკან ვეღარ დაბრუნდებოდნენ. დაჭრილების რაოდენობა და ხარისხი შემოვლითი
გზით გამოსვლის საშუალებას არ იძლეოდა. ბიჭებმა ერთმანეთი
არ მიატოვეს! გადაწყვიტეს, ბრძოლა მიეღოთ და რაც
შეიძლებოდა, ძვირად გაეყიდათ საკუთარი სისხლი.
პლანტაციაში იმ მანძილზე გაიშალნენ, რომ ერთმანეთისთვის
ხმა მიეწვდინათ. სურდათ, კორდინირებულად ებრძოლათ. არც
დაჭრილებს შეუწყვეტიათ ბრძოლა. რუდიკამ იგრძნო, რომ
სისხლისგან იცლებოდა, ცოტა ხანში გონებასაც დაკარგავდა.
აიხსნა საკუთარი ტყვია-წამალი და ბიჭების მხარეს გადააგდო.
- «Ребята патроны возьмите и обо мне не волнуйтесь»-
- 158 -
(ტყვიები აიღეთ და ჩემზე ნუ ინერვიულებთ), - დაემშვიდობა
ძმებს რუდიკა.
- პულიმიოტჩიკი მოგვიკლეს - გაისმა პირველი სიკვდილის
მაუწყებელი ხმაც.
ანალოგიური შინაარსის შეძახილები მტრის ბანაკიდანაც
დაიძრა. მიხვდა მოწინააღმდეგე, რომ მარტივად ვერ აიღებდა
ჩვენებს. გამწარებულებმა ან შეშინებულებმა სრული ძალით
გახსნეს ცეცხლი. სავარაუდოდ, მათაც ვერ გაიგეს სად ან როგორ
იყვნენ ჩვენები მიმოფანტულნი და მთელი პლანტაცია ტყვიაში
გაახვიეს. არანაირი გამიზნული სროლა არ ყოფილა. მტერი
ტყვიით თიბავდა გაველურებულ ბუჩქებს. არც ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარებს აკლებდნენ ბრძოლას.
- მშვიდობით ბიჭებო! – „ვაი დედას“ მაგივრად შესძახა ავთო
წიკლაურმა და დაემშვიდობა თავის ძმებს.
- ბენო, როგორ ხარ? ბენო?-კითხულობდნენ ბიჭები მაგრამ ბენო
ვაშაკიძე ხმას აღარ იღებდა.
სადღაც 2 საათი გრძელდებოდა ეს ბრძოლა. თავი იჩინა
ტყვიის სიმცირემაც, ამიტომ ინტენსიურ ცეცხლს ჩვენები ვეღარ
ხსნიდნენ. დაჭრილი და დახოცილი ხალხის გამო საბრძოლო
მანევრმაც იკლო.
ტყვია სულ გაუთავდათ.
იღუპებოდა არტილერია, რომელსაც ანალოგიური სიტუაციიდან ბევრჯერ უხსნია ქართველი მეომრები, მაგრამ ახლა თავად
ჩავარდა გასაჭირში. მაშველი ძალის იმედიც არსაიდან ჩანდა.
ციტრუსამ სიმღერა დაიწყო. ცოცხლები აჰყვენ.
კიდევ უფრო დიდი სიმძლავრის ცეცხლი გახსნა მოწინააღმდეგემ. ბიჭების სიმღერა ნელ-ნელა გაჩერდა.
მტრის რამდენიმე ჯარისკაცი ფრთხილად შემოვიდა ჩაის
ბუჩქებში. შეშინებულები საკონტროლოდ შორიდან ესროდნენ
- 159 -
ტყვიას ჩვენი დაღუპული მეომრების ცხედრებს. გაველურებულ
პლანტაციაში მიმოფანტული დაჭრილი და დახოცილი მეომრები
საკმაოდ რთული მოსაძებნი იყო. ერთი აფხაზი პირდაპირ
შეეფეთა ზუსტად იმ დივიზიონელს, რომელიც სასწაულებრივად
ცოცხალი გადარჩა. ორივემ ერთდროულად ესროლა ერთმანთს.
ჩვენი ხელში და მუცელში დაიჭრა, აფხაზი კი უეჭველად მოკვდა,
თორემ ეტყოდა თავის ხალხს, ჩვენი არტილერისტის სამალავს.
დღესაც არავინ იცის როგორ, მაგრამ პირველ ეტაპზე შესული
ბიჭებიდან ორი კაცი ირაკლი ქიმერიძე და ალექსანდრე
პაპაშვილი კიდევ ინარჩუნებდნენ ბრძოლის უნარს. ეტყობა, ისიც
კარგად დააფიქსირეს, რომ ბიჭები დაიღუპნენ. ერთადერთი, ვისი
ეჭვიც ჰქონდათ, სწორედ ეს დაჭრილი იყო. ამის უტყუარი
დასტურია ის, რომ მხოლოდ მას მიმართეს სახელით:
- წასვლას ვაპირებთ და თუ ცოცხალი ხარ, ნიშანი მოგვეციო.
ირაკლი და პაპიკა
- 160 -
სამწუხაროდ, რამე რომ ენიშნებინა, მას ამის შანსი არ ჰქონდა,
რადგან ბოლო სამი ტყვია აფხაზს დააცალა და თან ბუჩქებში
ჩამალულ მტერსაც კარგად უყურებდა, რომელსაც, სავარაუდოდ,
ვერ გაეგო, საიდან ან ვინ მოკლა მათი მებრძოლი.
ირაკლი ქიმერიძემ და ალექსანდრე პაპა-შვილმა ბრძოლის ველი
დატოვეს. დღესდღეო-ბით ცნობა არ გვაქვს, იყვნენ თუ არა ისინი
დაჭრილები, მაგრამ შემ-დეგმა მათმა ქმედებამ მტერს თავზარი
დასცა.
არც მტერი და არც ბრძოლის ამ ეპიცენტრში მყოფი ჩვენი
ერთადერთი გადარ-ჩენილი არტილერისტიც არ მოელოდა იმ
ქმედებას, რაც ამ ორმა კაცმა ჩაიდინა.
ირაკლი და ალექსანდრე იმ ადგილებში ნაბრძოლები იყვნენ.
გამოსვლაც კარგად იცოდნენ როგორ შეეძლოთ და ჩასაფრებაც.
ასევე ორივემ იცოდა გზა, რომლითაც მტერი უკან დაბრუნდებოდა. იმის მაგივრად, რომ ცოცხლები გამოსულიყვნენ, ირაკლი
და პაპიკა მტერს პირიქით ჩაუსაფრდნენ.
ამასობაში მოგებულმა მხარემ აკრიფა ჩვენი ბიჭების იარაღი.
რამდენჯერმე ჩაუარეს გვერდი ჩვენს დაჭრილ არტილერისტს,
მაგრამ გაველურებულ ჩაის პლანტაციაში ერთი რიგის გამოტოვებით გაიარეს და ვერ შენიშნეს.
მტერი მოგებული ბრძოლიდან სახლში ნადავლით დაიძრა.
სავარაუდოდ, ნახევარი საათის შემდეგ 700-800 მეტრის
მოშორებით კვლავ განახლდა ბრძოლა. ორმა ავტომატმა მასიური
ცეცხლი გახსნა. ეს იმის მაუწყებელი იყო, რომ ირაკლიმ და
ალექსანდრემ უკვე თავის მოწყობილ მახეში გააბა მოწინააღმდეგე. ბრძოლა სადღაც ნახევარი საათი გაგრძელდა. ნელ-ნელა
მტრის მხარეს იარაღის რაოდენობამ იმატა. შემდეგ ჯერ ერთი
ავტომატი გაჩერდა ჩვენი მხრიდან, მერე - მეორე. მტრის იარაღი
კი კვლავაც ინტენსიურ სროლას განაგრძობდა. ბრძოლის ბოლო
ეტაპზე ორი ხელყუმბარის ხმა მოისმა. ბოლოს მესამეც აფეთქდა.
- 161 -
უტყუარი ინფორმაციით ბიჭებს ზუსტად სამი ხელყუმბარა
ჰქონდათ.
საარტილერიო დივიზიონმა კიდევ ერთხელ აუხსნა მტერს,
თუ ვისთან ჰქონდათ საქმე. ბიჭებმა თავისი სიცოცხლის ფასად
ძმების სისხლი აიღეს.
როდესაც ირაკლიმ და ალექსანდრემ ბრძოლა განაახლა,
მტერმა ჩაის პლანტაციები მიატოვა და იმ უბნისაკენ დაიძრა,
სადაც ბრძოლის ახალმა კერამ იფეთქა. ამან შანსი მისცა ჩაის
პლანტაციაში დარჩენილ ერთადერთ მებრძოლს, ჩვენი პოზიციებისკენ გამოსულიყო. ასე რომ, იმ დარტყმასთან ერთად,
რომელიც ბიჭების ქმედებამ აფხაზებს მიაყენა, ერთ მებრძოლს
კიდევ გადარჩენის შანსი მისცა.
ჩვენი მხრიდან ამ ბრძოლას 17 მეომარი შეეწირა.
საარტილერიო დივიზიონი
1) ავთო წიკლაური.
2) ბენო ვაშაკიძე.
3) რუდიკ ხაჩატრიანი.
4) გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)
5) ვანო სააკიანი.
6) ირაკლი ქიმერიძე.
7) ალექსანდრე პაპაშვილი (პაპიკა).
8) მამუკა კაჭკაჭიშვილი (ხუთკუნჭულა).
9) პაატა არაბული.
10) გელა შამანაური.(გველეშაპა)
- 162 -
გორდა
11) ზაზა კრიჭაშვილი (სპილო).
12) მამუკა პატარაია.
13) ნიკალაი ობერტინსკი (მიკოლა ხახოლი)
14) გელა ცირეკიძე (მოსე).
გოჩა ყარყარაშვილის სახელობის ცალკეული სადაზვერვო
ასეული
15) ავთო ფინცაკია (სტეკლოვატა)
16) ოლეგ გრიგორიანი (სომეხა)
17) დათო ლომსაძე (კოდალა)
- 163 -
აღნიშვნის ღირსია, რომ გორდას მებრძოლი ნიკალაი
ობერტინსკი (მიკოლა ხახოლი) უკრაინელი გახლდათ. თანამებრძოლებმა შეატყობინეს მის ოჯახს გარდაცვალების ფაქტი და
ცხედარის უკრაინაში გადასვენებაც შესთავაზეს, რაზეც მიკოლას
დედამ უპასუხათ:
- ჩემი შვილი საქართველოსთვის იბრძოდა. დაე სამუდამოდ
ებარებოდეს ქართულ მიწას მისი სხეული. სიამაყით ვამბობ,
რომ მან ეს დაიმსახურა.
აფხაზური მხრიდან დაღუპულთა რაოდენობა უცნობია.
1993 წლის აგვისტოში, სადამკვირებლო მისიის ფარგლებში,
დივიზიონის წევრები შეხვდნენ მოწინააღმდეგე მხარის წარმომადგენლებს, რომელთაც უშუალოდ მიიღეს მონაწილეობა ამ
ბრძოლაში.
როცა აფხაზურმა მხარემ გაიგო, რომ დაღუპული ბიჭები ჩვენი
ახლობლები იყვნენ, მეომრების პირადი ნივთები დაგვიბრუნეს
და თან სიამაყით დააყოლეს:
- «Молодцы ваши ребята, до конца воевали и с песней умирали.»
(მაგარი ბიჭები იყვნენ, ბოლომდე იბრძოლეს და სიმღერით
დაიღუპნენ)
ჩვენს შეკითხვაზე, თუ თვითონ რამდენი მეომარი დაეღუპათ,
გვიპასუხეს: - არც ერთიო.
მათ არ იცოდნენ, რომ ბრძოლიდან ცოცხალი ჩვენც გადაგვირჩა და რომ ავად, თუ კარგად ჩვენამდეც საკმაო ინფორმაციამ
მოაღწია და რომ „არცერთი“, ალბათ, საკმაოდ ბევრს ნიშნავდა,
თორემ მინიმუმ ერთი პლანტაციაში გარდაეცვალათ და თუ
ირაკლის და ალექსანდრეს გვამებიდან ვიმსჯელებთ, მათ
საკმაოდ მაგრად გაამწარეს მტერი, აღარ ვლაპარაკობ, რომ ბიჭებმა არტილერიაც ცოტა ხნით აამუშავეს და რამდენიმე საათიანი
- 164 -
ბრძოლის შემდეგ მოწინააღმდეგის ადგილებიდანაც გამოდიოდა
კივილისა და ოხვრის ხმები.
ყოველი შემთხვევისთვის ვაღიარებ, დივიზიონის ბიჭების
პირადი ნივთების დაბრუნება გამიკვირდა. არც საქებარი სიტყვები დაუშურებიათ თურმე ჩვენების მიმართ. ეტყობა, რომელიმე
მათგანს რაღაც კაცობა კიდევ შემორჩა, თორემ ადამიანი იმას არ
იკადრებს, რაც მათ გვამებს აკადრეს.
რაც შეეხება ირაკლის და ალექსანდრეს ქცევას. კი,
ნამდვილად აიღეს ძმების სისხლი და გული მოგვფხანეს, მტერიც
მორალურად გატეხეს, მაგრამ ასეთ ხალხს მომავალში უფრო მეტი
ზიანის მიყენება შეეძლო მოწინააღმდეგისათვის. სამწუხაროდ,
ბიჭებმა ეს საქმე სამომავლოდ არ გადადეს.
ცნობისათვის: იმ დღეს, ირაკლი ქიმერიძის ვიოლინოს ყველა
სიმი თავისით გაწყდა!
- 165 -
ცხედრები
დახოცილი მეომრების ნაწილი პირველსავე დღეს გამოიტანეს
მაშველად მისულმა ბიჭებმა.
მეორე ნაწილის გამოტანის ოპერაცია მეორე დღეს, 1993 წლის
2 ივნისს, დაიწყო. ამ საქმეში ქართულმა მხარემ უკვე ძალზე
დიდი ძალები ჩართო, სატანკო ბრიგადის და არტილერიის
თანხლებით.
ბრძოლის ველზე შესვლა და ცხედრების გამოტანა ტყვიის
გასროლის გარეშე მოხერხდა. ყველა გარდაცვლილი ერთ
ადგილზე იყო თავმოყრილი. ირაკლი და ალექსანდრეც აქ
ამოგვიყვანეს აფხაზებმა, ისინი 700 მეტრის იქით იყვნენ
დახოცილები.
ხალხის საკმაოდ დიდი რაოდენობა ეძებდა გარდაცვლილებს,
მაგრამ ავთო წიკლაურის, რუდიკ ხაჩატრიანისა და ვანო
სააკიანის გვამი არ ჩანდა. ცოტა ხანში აფხაზური მხარე გამოვიდა
კონტაქტზე და გვითხრა:
- ეგ ბიჭები 16 წლის ბავშვთან ერთად ტყვედ გვყავს აყვანილიო.
ბევრი ამტკიცა ჩვენმა ცოცხლად დარჩენილმა დივიზიონელმა:
- წმინდა წყლის სიცრუეს ამბობენო.
მაგრამ ბოლო ხავსს ჩავეჭიდეთ და დავუჯერეთ აფხაზებს.
ბევრი კითხვა კი დაგვებადა უეცრად:
- 166 -
• რატომ გვცეს აფხაზებმა ამხელა პატივი და მიცვალებულები
ერთ ადილზე დაგვახვედრეს?
• უბრძოლველად რატომ დაგვითმეს მიცვალებულები?
• რატომ არ გამოჩნდა 3 მიცვალებული?
მაშინ ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა გვიჭირდა, მაგრამ
ტამიშის დესანტის შემდეგ ყველაფერი თავის ადგილზე დადგა.
ამაზე კი მოგვიანებით ვისაუბროთ.
საარტილერიო დივიზიონის მეომრებმა, რომლებიც
თბილისში ვიყავით ჩამოსული, ჩვენი ბიჭების დაღუპვის ამბავი
2 ივნისს გავიგეთ. იმ დღესვე ჩავფრინდით აფხაზეთში, მაგრამ
ყველაფერი უკვე უჩვენოდ გაეკეთებინათ. მსხვერპლის დიდი
რაოდენობის გამო ბიჭების ცხედრები ოჩამჩირისა და სოხუმის
მორგებში იყო გადანაწილებული. მიცვალებულების ამოსაცნობად ჩვენ გველოდებოდნენ.
ისე დაემთხვა, რომ ზუსტად მეორე დღეს, 1993 წლის 17
აგვისტოს, აფხაზეთში ჩამოვიდნენ ჩვენი დაღუპული
არტილერისტების ახლობლები. დივიზიონის ბიჭების
დახმარებით მიმართეს ტყვარჩელის სადამკვირებლო მისიას და
აფხაზურმა მხარემ გადმოგვცა ცხედრები.
ზუსტად ამ დროს დააბრუნეს აფხაზებმა ჩვენი გარდაცვლილი მეომრების პირადი ნივთებიც და თან დააყოლეს:
- «Молодцы ваши ребята, до конца воевали и с песней умирали.»
(მაგარი ბიჭები იყვნენ, ბოლომდე იბრძოლეს და სიმღერით
დაიღუპნენ)
ჩვენი ბიჭების ცხედრების გამოტანის ამბავი იმავე დღეს
შემატყობინეს.
არ ვიცი რატომ, მაგრამ სანამ აფხაზეთში ვიყავი, ჩემამდე არ
მოაღწია ამბავმა, რომ რუდიკ ხაჩატურიანისა და ვანო სააკიანის
გვამები უპრობლემოდ ამოიცნეს, ხოლო ავთო წიკლაურის გვამის
სიზუსტეში ოჯახმა ეჭვი შეიტანა. ეს რომ მცოდნოდა, არაფრით
არ წამოვიდოდი აფხაზეთიდან. ან ნეტა არ დაესწროთ ჩემთვის ამ
გვამების გამოტანა. ორ დღეში მისიის უფროსის თანხლებით
მაინც შევდიოდი და, სავარაუდოდ, უფრო ამომწურავ
ინფორმაციას გავიგებდით ავთო წიკლაურზეც.
სამშვიდობო ხელშეკრულებით არტილერია ფრონტის
ხაზიდან გაიტანეს და ბიჭების გადმოსვენებაც მოხდა, ჩემს
აფხაზეთში ყოფნას აზრი აღარ ჰქონდა. მივმართე სადამკვირებლო მისიის ქართული მხარის ხელმძღვანელობას და შეცვლა
რამდენიმე დღეში გამოაგზავნეს.
ყველა სახლში დავბრუნდით.
