ვალერიან ხიმშიაშვილი ნოდარის ძე

მინდა მადლობა გადავუხადო, ყველა იმ ადამიანს, რომელნიც დამეხმარნენ  ამ წიგნის  შექმნაში

1.   ბატონ: იური ჩიქოვანს (1937-2018). (ქართული გენეალოგიური საზოგადოების   ფუძემდებელი, თავმჯდომარე, აკადემიკოსი).     

2.   ქალბატონ: ირა კვირკველია-ჩიქოვანს. 

3.   ქალბატონ:  ნატო ფავლენიშვილს.  

4.   ქალბატონ:  ნატო ცეცხლაძე- ხიმშიაშვილს.

5.   ბატონ:  დიმიტრი ხიმშიაშვილს.

6.   ბატონ:  ლევანი ბერაიას.

7.   ბატონ:  გრიშა ხიმშიაშვილს. 

8.   ბატონ:  ნოდარი ხიმშიაშვილს.

9.   ბატონ:  ემზარი ხიმშიაშვილს.

10. ბატონ:  გოჩა ხიმშიაშვილს.

11. ბატონ:  შაქრო ხიმშიაშვილს.

12. ბატონ:  ვიტალი ხიმშიაშვილს.

13. ბატონ:  ჯემალი ხიმშიაშვილს.

14. ბატონ:  ალექსანდრე (ალეკო) ხიმშიაშვილს. 

ასევე მინდა მოვიგონო ბატონი მერაბი ხიმშიაშვილი (1929-2000), რომლის ნამუშევარმა „ ხიმშიაშვილებზე“ დიდი დახმარება გამიწია.

მინდა  განსაკუთებით მოვიგონო და ავღნიშნო ბატონი იური ჩიქოვანი, რომელმაც  გადმომცა თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგია. რომ არა ბატონი იური ჩიქოვანი და მისი მეუღლე ქალბატონი ირა კირკველია-ჩიქოვანი, ეს  წიგნიც ვერ გამოვიდოდა.

2. * * * წინამდებარე ნაშრომი ავტორს ფუნდამენტურად აქვს შესწავლილი ხიმშიაშვილების გვარის ისტორია, მისი წარმოშობა და გენეალოგიური კვლევები. ამ წიგნში თავმოყრილი გენეა- ლოგიური მასალა მრავალწლიანი თავდაუზოგავი ძიებისა და შრომის შედეგია. მკვლევარს საფუძვლიანას აქვს შესწავლილი თითოეული ოჯახი. გამოყენებული აქვს რო- გორც უცხოური ასევე საწართველოს ეროვნული არქივის მასალები. წიგნი საინტერესოა როგორც ისტორიკოსებისათვის ასევე ფართო მომხმარებლისთვის, ვინაი- იდან ძალიან კარგად იკითხება. დარწმუნებული ვარ ნაშრომი დიდ დახმარებას გაუწევს ის- ტორიისა და გენეალოგიით დაინტერესებულ პირთ. ავტორი ავლენს მკვლევარისათვის დამახასიათებელ ყველა ნიშანს. ის ჭეშმარიტად ნიჭიე- რი მკვლევარია, ხოლო წინამდებარე ნაშრომი ძალზედ დიდი შრომის შედეგია. ვულოცავ ბატონ: ვალერიან ხიმშიაშვილს ამ დიდი და საშვილიშვილო საქმის წარმატებით დაგვირგვინებას. პატივისცემით: ლევან ბერაია.

დიდ ქართველს, პატრიოტს, თავის წინაპრების საამაყო შვილს, ვულოცავ ხიმშიაშვილების გვარზე წიგნის დამთავრებას. ვალერიან ხიმშიაშვილმა გამოავლინა, როგორც მკვლევარის და მეცნიერისათვის დამახა- სიათებელი ნიჭი. წიგნი საინტერესოა და გათვლილია, როგორც ფართო მომხმარებლისთვის ასევე მეცნიე- რული წრეებისათვის. იმედია მკითხველი დიდი ინტერესით და ენთუზიაზმით მიიღებს წი- გნს. პატივისცემით: პაატა კოვზირიძე .

3. წ ი ნ ა თ ქ მ ა ამ წიგნს ვუძღვნი პაპაჩემის: ალექსანდრე დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილის მამაჩემის: ნოდარი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილის და ირაკლი გრიშას ძე ხიმშიაშვილის ნათელ ხსოვნას. წიგნში მოთხრობილია აღმოსავლეთ-საქართველო, ბულაჩაურელი და სამხრეთ -დასავ- ლეთ საქართველოს, ზემო აჭარელი, თავადი ხიმშიაშვილების გვარის ისტორია. როდის წარ- მოიშვა, რომელ საუკუნეში, სად და ვინ იყო თავადი ხიმშიაშვილების გვარის ფუძემდებელი და რა ერქვა. ასევე ვნახავთ რა გვარიდან მოდიან თავადი ხიმშიაშვილები. ვნახავთ და განვიხილავთ თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიას, გვარის დაარსებიბიდან დღემდე. შეძლებისდაგვარად განვიხილავთ თითოეული პიროვნების ბიოგრაფიას. ვინ იყვ- ნენ, რას საქმიანობდნენ, სად მსახურობდნენ. ასევე ვნახავთ, როდის გადავიდნენ და რა მიზეზის გამო აჭარაში. ვინ იყო, და რა ერქვა იმ პიროვნებას, ვინც სათავე დაუდო აჭარაში ბეგი(თავადი) ხიმშიაშვილების გვარს. ასევე მეორე ხიმშიაშვილის გადასვლას სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში და მისი შვილების დამკვიდ- რებას ზემო აჭარაში და იქ კიდევ ხიმშიაშვილების მეორე შტოს დაარსებას. ვნახავთ, თუ რა როლი შეასრულეს თავად-ბეგ ხიმშიაშვილების გვარმა აჭარის ისტორიაში.

მათ როლს ოსმალთა დამპყრობლების წინააღმდეგ ბრძოლაში და აჭარის დედასამშობლოში- საქართველოში დაბრუნებაში. განვიხილავთ იმ დიდ პატრიოტებს და გმირებს თავად-ბეგ ხიმშიაშვილების გვარიდან, რომლებმაც თავიანთი გმირული წილი შეიტანეს ამ საქმეში. აქვე ვნახავთ, აჭარელი თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიას, პირველი ხიმშიაშვილი- დან, ვინც აჭარაში დაეფუძნა, დღემდე. მინდა ვთქვა, რომ ეს წიგნი ვერ იქნება ბოლომდე სრულყოფილი. ვინაიდან აღმოსავლეთ საქართველოში-ზემო ხანდაკში ბულაჩაურიდან გადასული რაჟდენ ზაალის (ქაიხოსრო) ძე ხიმშიაშვილის შთამომავლებმა არ მომაწოდეს ინფორმაცია თავიანთ შტოზე. ასევე აჭარაში მცხოვრები ხიმშიაშვილების მცირედმა ნაწილმა ვერ მომაწოდა ინფორმაცია თავის შტოს შე- სახებ. ამის გამო მათი შტოს გენეოლოგია და ინფორმაცია ვერ მოხვდა ამ წიგნში. ვეცდებით შემდეგ გამოცემაში გამოსწორდება ეს ხარვეზი, როგორც აღმოსავლეთ საქარ- თველოში, ასევე აჭარაში მცხოვრები გამოტოვებული ხიმშიაშვილების გენეალოგია შევა შე- მდგომში. წიგნში ვნახავთ, რომელ ფეოდალურ გვარებთან ჰქონდათ ნათესაური კავშირები თავად ხიმშიაშვილებს. იმედია მკითხველი სათანადოდ მიიღებს წიგნს. ვალერიან ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი.

4.

ალექსანდრე დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი

ნოდარი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი 

ირაკლი გრიშას ძე ხიმშიაშვილი

5.

პირობითი აღვნიშნები და შემოკლებები. 1. ნიშანი „o“-აღნიშნავს „ჩანს“, „მოხსენიებულია“. მაგ. o (1781-1829) ნიშნავს, რომ მოცემუ- ლი პიროვნება მოხსენიებულია (ჩანს) დოკუმენტებში, პირველად, 1781 და ბოლოს 1829 წელს ან მაგალითად o 1814, ნიშნავს, რომ აღნიშნული პიროვნება ჩანს დოკუმენეტებში 1814 წელს. 2. ნიშანი „a“-პირველი ასო ლათინური სიტყვა „ante“, რაც ნიშნავს „-მდე“. მაგ. ჩანაწერი (1800-a1830) აღნიშნავს, რომ მოცემული პიროვნება დაიბადა 1800 და გარდაიცვალა 1830 წლა- მდე. 3. ნიშანი „p“-პირველი ასო, ლათინური სიტყვა „post“, რაც ნიშნავს „შემდეგს“. მაგ. ჩანაწერი (1800-p1899) აღნიშნავს, რომ მოცემული პიროვნება დაიბადა 1800 წელს და გარდაიცვალა 18- 99 წლის მერე (შემდეგ). 4. ასო „დ“ აღნიშნავს „დაიბადა“, მაგ. (დ. 1942).

5. ასო „გ“ აღნიშნავს „გარდაიცვალა“. მაგ. (o 1860-გ. 1901), ანუ დოკუმენტში ჩანს 1860 წ. და გარდაიცვალა 1901 წელს. 6. ნიშანი „N“ აღნიშნავს ფაქტს, რომ მოცემული პიროვნების სახელი და გვარი უცნობია. მა- გალითად გიორგი N-გვარი უცნობია. N. ხიმშიაშვილი-სახელი უცნობია. 7. ნიშანი „N. N“-სახელი და გვარი უცნობია. 8. ნიშანი „?“-თარიღის ნაცვლად. აღნიშნავს, რომ თარიღი ( დაბადების ან გარდაცვალების წელი) უცნობია. მაგალითად, ჩანაწერი (?-1808) აქ დაბადების წელი უცნობია,ხოლო გარდა- ცვალებისა არის 1808 წელი. ან(1798-?). აქ ცნობილია დაბადების წელი-1798 წელი, მაგრამ უც- ნობია გარდაცვალების. 9. ნიშანი „~“-აღნიშნავს ქორწინებას. თარიღი და გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა ამ ნი- შნის შემდეგ აღნიშნავს ქორწინების თარიღს და ადგილს, სადაც ქორწინება არის რეგისტრი- რ ბული. მაგ. (15.01.1868)(ყვარელი) აღნიშნავს, რომ ქორწინება რეგისტრირებულია 15.01.1868 წელს ყვარელში. 10. ორმაგი ნუმერაცია ნიშნავ-მაგალითად, 6-11. 6-აღნიშნავს გვარის პირველი პიროვნების (თაობის) 6 თაობას. 11 კი - პიროვნების ნომერს გვარის ნუსხაში.

6.

ფეოდალური საქართველოს იერარქიული სტრუქტურა და მისი ზოგადი მიმოხილვა პირველი ისტორიულ ლიტერატურული ცნობა საქართველოს სამეფოზე მოცემულია ძველ ელინისტურ მითში „არგონავტებში“, სადაც მოქმედება ხდება კოლხეთის სამეფოში. სწორედ აქედან იწყება საქართველოს, როგორც სამეფოს ცნობა, ხოლო პირველი გაერთიანებული სა- მეფო ძველი წელთაღრიცხვის III საუკუნიდან იღებს სათავეს, როცა მეფე ფარნავაზმა გააერ- თიანა იბერია და ეგრისი. XIX საუკუნის დასაწყისში, კერძოდ 1801 წელს, საქართველომ მზა- კვრული ხერხით დაკარგა თავისი სახელმწიფოებრიობა და დამოუკიდებლობა. ბაგრატიონ- თა თორმეტ საუკუნოვანი სამეფო გვარი „მხსნელმა“ რუსეთმა ერთ-ერთ რიგით თავადურ გვარად აქცია, ხოლო საქართველო კი ერთ-ერთ პროვინციად.

ქართველი ხალხი მუდამ ამაყობდა თავისი მეფეებით, ვინაიდან საქართველო ის ქვეყანაა, სადაც მეფობის ფორმულა, რომ „მეფე უნდა ემსახურებოდეს ხალხს და არა ხალხი მმეფეს“, ყოველთვის სრულდებოდა. არსად არც ერთ ქვეყანაში არ ჰყოლიათ იმდენი თავდადებული მეფე, რამდენიც საქართველოში. საქართველოში მეფეები თავს დებდნენ, შვილებს სწირავდ- ნენ საქართველოს კეთილდღეობას. ამავე დროს ჩვენს სამშობლოში არასოდეს, არც ერთ ეპო- ქაში არ მომხდარა გლეხთა აჯანყება, რომელიც მიმართული იქნებოდა მეფის წინააღმდეგ, ამით საქართველოს პრეცენდენტი არ ჰყავს მთელ მსოფლიოში. ეს კიდევ იმას ადასტურებს იმას, რომ ქართველი ხალხი პატივს სცემდა მეფეს და მეფობას. ქართველ კაცს სისხლში და გენში აქვს გამჯდარი საკუთარი ერისა და სამშობლოს სიყვარული. სამშობლო მარტო გეო- გრაფიული სახელები, ზღვები, მთები და მდინარეები არ არის, სამშობლო ის ხალხიცაა, რო- მელთაც საუკუნეების მანძილზე უცხოვრიათ, ამ ქვეყანაში და ჩვენი წინაპრების საპატიო სა- ხელს ატარებენ. ერის სიყვარული ოჯახისა და გვარის სიყვარულით იწყება. თუ ადამიანს არ უყვარს თავისი ოჯახი და გვარი, ის ვერც სხვას ვერ შეიყვარებს. თითოეული გვარი თავის- თავად მთელი ერის ისტორიული გამოვლინებაა, თითოეულ გვარში არეკლილია მთელი ჩვე- ნი წარსული. გვარი, გვარიშვილობა მატარებელი იყო ადამიანის პიროვნული თვისებების, გენის, გენეტიკური მიდრეკილების, ამიტომაც იყო ადამიანის გაცნობისთანავე კითხულობ- დნენ მის გვარს. გვარით საზღვრავდნენ ადამიანის პატიოსნებას, რეალურად ეს ასე იყო ყო- ველთვის და დღესაც ასეა, როგორც პიროვნება აკელთიშობილებს გვარს, ასევე გვარიც გარ- კვეულწილად პიროვნების კეთილშობილების გამოხატულებას წარმოადგენს. ფეოდალურ საზოგადოებაში გაბატონებულ კლასს ახასიათებს თავისებური იერარქიული ორგანიზაცია, რომელიც მიწის საკუთრების იერარქიულ სტრუქტურასთანაა დაკავაშირებუ- ლი. იგი ფენებადაა დაყოფილი. თითოეული ფენა ფეოდალური კიბის გარკვეულ საფეხურ- ზე დგას, ასე იყო ეს ფეოდალურ საქართველოშიც. ფეოდალური იერარქიის პირველ საფეხურზე იდგა მეფე (სამთავროში-მთავარი), მეორეზე- უფლისწული ანუ ბატონიშვილი, მესამეზე-დიდებულები (ერისთავები), მეოთხეზე-თავადე- ბი, მეხუთეზე-აზნაურები და მეექვსეზე-გლეხები (უგვარონი). როგორც, აკადემიკოსი ი. ახუაშვილი აღნიშნავს „საქართველოში გვარების საყოველთაო

7.

ხმარებაში შემოსვლის დადგენის საკითხი მეტად რთულია, ქართულმა სიგელ-გურჯებმა და სხვა წერილობითმა წყაროებმა შემოგვინახა ზოგიერთი გვარ-სახელი, მათ შორის, უპირატე- სობა მაინც დიდგვაროვნებს უჭირავთ, ხოლო მოსახლეობის ფენები კი უგვაროებად იწოდე- ბოდნენ („უგუარონი“). რაც მდაბიო წარმოშობის ადამიანის სინონიმი იყო. მას უპირისპირ- დებოდა გვარიანნი, იმ თავადთა და აზნაურთა აღმნიშვნელი ტერმინი, რომელთაც უფლება ჰქონდათ მონაწილეობა მიეღოთ სახელმწიფო მართვა-გამგეობაში. შუშანიკის მარტვილობაში აღნიშნულია, რომ V-ე საუკუნეში აღმოსავლეთ საქართველოს მკვიდრნი ორ მთავარ ჯგუფად იყოფოდნენ, მაშინ ყოფილან „აზნაურნი და უაზნონი სოფლი- სა ქართლისანი“.

„აზნაური“ ძველ ქართულ მწერლობაში თავისუფალს და თავისუფლებას ნიშნავდა თუ ქა- რთულ ტერმინს (თავისუფალი) ჩავუკვირდებით, ამ სიტყვის თავდაპირველი მნიშვნელობა ცხადი იქნება: ის იყო „თავისუფალი“ ვინც თავისი თავი უფლად ან ბატონად, იყო, ვისაც ბა- ტონი ან უფალი არ ყავდა და ბატონს არ ემორჩილებოდა, ხოლო „უაზნონი“ ქმნებიან, რომე- ლნიც თავის უფალნი კი არარიან, არამედ რომელთაც სხვა ყავთ უფლად“. მაგრამ V საუკუნე- ში „აზნაური“ მარტო საზოგადო ცნების „თავისუფალის“ აღმნიშნელი კი არ იყო, არამედ ამა- სთანავე საწოდებრიო სახელად და ტერმინად იქცა. საქართველოს სახელმწიფო საქმეების მართვაში თვალსაჩინო გავლენა ჰქონდათ „დიდე- ბულთ“. „დიდებული“-ამ სიტყვის თავი და თავი მნიშვნელობა იყო განდიდებული. პატივცე- მული, დაწინაურებული წარჩინებული და განთქმული. „დიდებული“ დიდი ხელისუფლე- ბით დაჯილდოებული და აღჭურვილი პირი იყო. ე. ი. „დიდებული“ ამავე დროს დიდი მო- ხელე იქნებოდა. XV საუკუნის ქართველ ისტორიკოსს აღნიშნული აქვს, რომ ბაგრატ III-ე მო- იყვანეს აფხაზეთისა და ქართლის მეფედ „ყოველთა დიდებულთა და და აზნაურთა აფხაზე- თისა და ქართლისა“. დიდებულობა აზნაურებთანაც ყოფილა დაკავშირებული. მაგრამ თი- თოეული აზნაური „დიდებულად“ არ ითვლებოდა. სიტყვები „დიდებული“ და „აზნაური“ ერთსა და იმავე ცნებითი გამომხატველი არ ყოფილა, არამედ „დიდებული“ განსაკუთრებუ- ლი აზნაურობისაგან განსხვავებული ჯგუფის წევრის აღმნიშვნელი ტერმინი იყო დიდებუ- ლება წოდებრივი ცნება არ ყოფილა, წოდების დამახასიათებელ თვისებას ის გარემოება შეა- დგენდა, რომ წოდებრივი ღირსება სახლობას და საგვარეულოს თითოეულ წევრს ეკუთვნო- და. მაგალითად, აზნაურთა გვარის ყოველი წევრი აზნაურად ითვლებოდა. დიდებულებას კი ეს თვისება არ ჰქონდა და ამის გამო ვერც წოდებად ჩაითვლებოდა. ყოველი იმ გვარისა და სა- ხლის შვილი, რომელსაც ესა თუ ის დიდებული ეკუთვნოდა, დიდებულადაც კი არ ითვლე- ბოდა, არამედ მხოლოდ ის პირადად იყო „დიდებული“. მის შვილს არც მის ძმებს ან სხვა ნა- თესავებს დიდებულთა სახელი არ ენიჭებოდათ. „თავადი XI საუკუნის საისტორიო მწერლობაში უკვე დამკვიდრებული და გავრცელებუ- ლი ტერმინი იყო. მაგრამ ის ჯერ არ არის წოდების აღმნიშვნელი სიტყვა. თავდაპირველად ამ სახელს მოთავეს, თავკაცს და მეთაურს ეძახდნენ. მეტად საყურადღებოა, რომ როგორც „დი- დებულნი სამეფოსანი“ და „მკუიდრნი ქვეყნისანი და სამეფოსანი“ არსებობდნენ აგრეთვე „თავადნი სამეფოსანი“. ქართველ ჟამთააღმწერლის თხუზელებაშიც „თავადნი“ ხშირად გვხვ- დებიან. ამ ისტორიკოსის სიტყვებიდან ირკვევა, რომ როგორც „დიდებულნი საქართველოსა-

8.

ნი“ იყვნენ, ასევე თურმე „თავადნი საქართველოსანნი“-ც არსებობდნენ, რომელთაც სახელმ- წიფო საქმეების მიმდინარეობაზე დიდი გავლენა ჰქონდათ. „თვინიერ მთისა განზღრახვისა- სა“ არც ერთი არ უნდა გადაწყვეტილიყო. თავადი შეიძლებოდა ყოფილიყო იმავე დროს მთა- ვარი ან სხვა რომელიმე ხელისუფლების მქონე პირი, მაგრამ ყოველი დიდი მოხელე და მთა- ვარი „თავადად“ არ ითვლებოდა. „თავადი“ და მთავარი, ერისთავი სხვადასხვა ცნების გამომ- ხატველი იყო. ისეთი ცნობაც კი მოიპოვება, როდესაც უკვე თავადად წოდებული პირი შემ-

დეგ დიდი თანანდებობითაც ყოფილა დაჯილდოებული. თუ „თავადი“ მართლაც „დიდგვართ“ თავია, მაშინ რა განსხვავება უნდა ყოფილიყო „თავა- დსა“ და „დიდებულს“ შორის? თუმცა „დიდებულიც“, როგორც დავრწმუნდით, დიდი გვა- რის შვილი იყო, მაგრამ ამასთანავე მას უეჭველად დიდი ხელისუფლებაც ჰქონდა. „თავადი“ კი შეიძლება „უხელოც“ ყოფილიყო და არავითარი თანამდებობა არ ჰქონოდა. მისთვის ისიც კმაროდა, რომ იგი დიდი გვარის უფროსი და თავი იყო. XIV-XV საუკუნეების მიჯნაზე საქარ- თველოში თავადის ცნება უფრო და უფრო ფართოვდებოდა და სოციალური შინაარსის შემც- ვლელ ტერმინად იქცევა და გადამწყვეტ ადგილს იჭერს ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში. წარმოიქმნა ტერიტორიულ ადმინისტრაციული და სამხედრო პოლიტიკური ერთეული-სა- თავადო, რომელსაც თავისი დამახასიათებელი ნიშნები გააჩნდა. ეს ნიშნებია: 1. ტერიტორიის ერთობა, ე.ი. ის ყმა-მამული, რომელიც თავადს გააჩნია, უნდა იყოს ერთ ტერიტორიაზე. გვიან ფეოდალურ საქართველოში არიან ისეთი თავადები, რომელთაც ყმა- მამული გააჩნიათ, მაგრამ არა ერთიან ტერიტორიაზე და ამიტომ მათ არა აქვთ სათავადო. 2. სათავადო ამავე დროს უნდა წარმოადგენდეს გარკვეულ სამხედრო ერთეულსაც. 3. თავადს გარკვეული ყმა-მამული უნდა გააჩნდეს. სათავადოს სიძლიერე მისი ყმა-მამუ- ლი რიცხვზე არის დამოკიდებული. 4. სათავადო სამეურნეო ერთეულიც არის, თითოეული სათავადო ძირითადად თვითონ იკმაყოფილებს თავს. თითოეულ სათავადოსი მხოლოდ ერთი თავადია, დანარჩენები ამ სათავადოს სახლის შვი- ლები, თავადიშვილებად იწოდებიან. თავადებსა და თავადიშვილებს შორის უფლებრივად დიდი განსხვავებაა. თავადი ითვლებოდა სათავადოს უფროსად და მას მეფე ნიშნავდა, რო- დესაც თავადი გარდაიცვალებოდა, მეფე ნიშნავდა ახალ თავადს ამავე საგვარეულოდან. სახ- ლის უფროსი მართალია განაგებდა სათავადოს და ამ სახლის შვილები ემორჩილებოდნენ მას მაგრამ როცა საერთო სათავადო საკითხები წყდებოდა, თავადი უნდა შეკითხვოდა თავა- დიშვილებს. ყოველ სათავადოში შემდეგი სახის მფლობელობა იყო: 1-„სახასო“ ქონება, 2-„საუფლისწუ- ლო“, 3-„სათავისთავო“. 1. „სახასო“ქონება სათავადოს ძირითად ქონებას წარმოადგენდა. იგი შედგება ყმების, მიწა- წყლის, სიცხე-სიმაგრეების, ჯოგის, ბაღ-ვენახების, საბაჟო სახელოსნოებისაგან და სხვათაგან. სახასოს სიდიდე საბოლოო ანგარიშში განსაზღვრავდა მოცემული სათავადოს სიძლიერეს. 2. „მფლობელობის“ საინტერესო ფორმას წარმოადგენს „საუფლისწულო“, ყველა თავადი- შვილს თავისი საუფლისწულო თავისი ნებისამებრ უნდა მოიხმაროს როგორც სახარჯო ქო- ნება. მთელი საუფლისწულოს შემოსავალი ხმარდება თავადიშვილს. „საუფლისწულოში“ თა-

9.

ვადიშვილი თავადისაგან დამოუკიდებლად მოქმედებს. 3. „სათავისთავო“ სათავადოში პირად საკითხებზე დაფუძნებული ქონება იყო, იგი თავა- დიშვილს ოჯახის წევრების პირად საკუთრებას წარმოადგენდა.

ყოველ სათავადოში იყო თავისებური სამოხელეო აპარატი და ამ აპარატს მოხელეები წარ- მოადგენდნენ. თავადი წარმოადგენდა სახელმწიფო საყრდენს, რამდენად ძლიერი იყო სათა- ვადოები იმდენად ძლიერი უნდა ყოფილიყო სახელმწიფო. იურდიულად თავადი მეფის ყმა იყო და მეფისადმი ერთგული სამსახური მართებდა, ამ ყმობა-სამსახურის საფუძველი მამუ- ლი იყო, რომელიც სწორედ ამ ერთგული სამსახურისათვის ებოძებოდა ხოლმე თავადს მეფი- სგან. საქართველოში სათავადოები გაუქმდა XVII საუკუნის სამოცდაათიან წლებში. ლევან ბერაია.

10.

და თქვით ... „ვინა თქვა თითქოს პატარა იყოს ჩემი სამშობლო დიდების ღირსი...“ სიმონ ჩიქოვანი. ცაში არწივი შეჰკრავს ირაოს, მთაში გაისმის ჯიხვთა ჯახანი. ტყეში - ქორბუდა ირმების ჯოგი, ვეძა წყაროზე პირდანაბანი. გახედეთ მთებზე შეფენილ სოფლებს, ღელეს მოვარდნილს ცოფად და ღვარად, ქართველის ხელით ნაშენებ ციხეს, მთაზე წამომჯდარს დევკაცის დარად. გახედეთ ველებს მხარბეჭგადაშლილს და თმაშევერცხლილ მთათა მწვერვალებს, შეხედეთ ტურფად აღნაგებ ვაჟებს, შეხედეთ ქალთა თვალებს ელვარეს. გახედეთ არაგვს, მტკვარს და ალაზანს, ივრის ჭალებში ხოხბის აფრენას, შეხედეთ გელათს, ჯვარს სვეტიცხოველს ქართველის ნიჭის ზეაღმაფრენას. გახედეთ სვანეთს, თუშეთს, ხევსურეთს, კოშკებს - საბუდარს დევთა და გმირთა. ქართველი დედის უსმინეთ „ნანას“, ნათქვამ - ნამღერალს აკვანის პირთან. ნახეთ რქამოხრილ ვაზის ტირილი, გაზრდილს ქართვლის გამრჯე მარჯვენით, და თქვით, თუ არის სადმე სხვა მხარე ისეთი, როგორც სამშობლო ჩემი. და თქვით, თუ არის სადმე სხვა მხარე

ისეთი, როგორც ჩემი ქვეყანა,

11.

და თქვით, თუ თქმულა მეორე მეფე, ხალხს იალბუზზე რომ აეყვანა. ნოდარ ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი (1940-1989)

12.

თავადი ხიმშიაშვილები აღმოსავლეთ საქართველო „ერის დამხობა იქიდამ დაიწყება, როცა იგი თავის ისტორიას ივიწყებს, როცა მას რწმენა ეკარგება თავის წარსულის...“ ილია ჭავჭავაძე ნაწილი-I. ქართველი კაცისათვის დედასავით სათაყვანო და ტკბილია სამშობლოსა და მისი ადამია- ნებისადმი სიყვარული. ეს სიყვარული კი ოჯახიდან, გვარიდან და წარსულიდან იწყება. ისტორია ერის სარკეა, გარდასულ დღეთა მესაიდუმლე, ქვეყნის აღზევებისა და დაცემის მიუკერძევებელი შემფასებელი. ქართველი ერის ისტორია იქმნებოდა ისეთ დიდ ხალხებთან ურთიერთობაში, როგორც: შუმერები, ხეთები, ფინიკიელები, ასურელები, ბერძნები, რომაე- ლები და სხვები იყვნენ. მათგან ბევრი ბედუკუღმართობის მსხვერპლი გახდა. საბედნიეროდ ჩვენი ერი მათ შორის აღმოჩნდა, ვინც ყველა ჭირსა და ვარამს გაუძლო, და- სძლია სპარსთა, არაბთა, მონღოლთა, ოსმალოთა თუ ათასი ჯურის დამპყრობთა შემოსევები. იშვიათად მოიპოვება მსოფლიოში მეორე ქვეყანა, რომელსაც ამდენი რბევა-აოხრება განეცა- დოს. ღვთის მადლით საქართველო ყოველთვის ფეხზე დამდგარა და აყვავებულა. საქართველოს აღმშენებლობასა, აყვავებაში, დაცვაში დიდი წვლილი მიუძღვის ერს და იმ გვარის წარმომადგენლებს ვინც აქ ცხოვრობდა და ცხოვრობს. ერთ-ერთი ასეთი გვარი ხიმშიაშვილების გვარია. ხიმშიაშვილების საგვარეულომ ბევრი სახელოვანი მამულიშვილი გაუზარდა მშობლიურ საქართველოს, როგორც აღმოსავლეთ სა- ქართველოში, ასევე სამხრეთ -დასავლეთ საქართველოში (აჭარაში). ამ გვარმა ბევრი ჭირ-ვა- რამი გადაიტანა, მაგრამ ყოველთვის გვერდზე ედგნენ საქართველოს. ხიმშიაშვილი-ძველი ქართული თავადური (ფეოდალური) გვარია. მისი წარმოშობის ად- გილია აღმოსავლეთ-საქართველო, არაგვის მარცხენა სანაპირო, სოფ. ძაგნაკორა (ბულაჩაური) (კახეთი). ისინი არიან კახეთის თავადები-კახელები. ხიმშიაშვილნი: შემძლე, მეომარნი, ერ- თობილნი, განყოფით, ყმით, სახლის კაცნით. ასე ხასიათდება ხიმშიაშვილების გვარი. ასევე ხიმშიაშვილები აჭარაში იყვნენ ზემო აჭარის სანჯაყ-ბეგები. როგორც სხვა გვარებშიც, ხიმშიაშვილების გვარშიც იყვნენ: თავადური შტოს წარმომადგენლები, ასევე აზნაურული და გლეხური შტოს წარმომადგენლები. ხიმშიაშვილი ეპონიმური გვარსახელია, მას ისევე როგორც ანალოგიურ გვარს (ბარათაშვი- ლი, გურამიშვილი და ა.შ.) საფუძვლად უდევს საგვარეულოს შტოს დამწყებ უფროსი მამაკა-

ცის სახელი. პირველად გვარი ხიმშიაშვილი იხსენიება XIV-საუკუნის ბოლოსთვის1390 წელს აღმოსავლეთ საქართველოში, არაგვის პირში, სოფ. ძაგნაკორაში (ბულაჩაური). ხიმშიაშვილე- ბის წინა გვარია-აბაზაძე. ამირინდო ხიმშიას ძე აბაზაძე პირველი პიროვნებაა, რომელმაც თა- ვად ხიმშიაშვილების გვარს სათავე დაუდო და პირველი იხსენიება ხიმშიაშვილად. ხიმშიაშვილის გვარი XVIII საუკუნის დასაწყისში ჩნდება ზემო აჭარაში. ასევე XVIII საუკუ- ნის დასაწყისში ზემო აჭარაში ჩნდება ხიმშიაშვილების მეორე შტო. ხიმშიაშვილები ჩანან იმე-

13.

რეთში, ასევე ქართლში აზნაურებად. ხიმშიაშვილების გვარის გაჩენა და დასახლება იმერეთ- ში, ეს უკვე მომავალი კვლევის საგანია. ასევე, იმერეთში, ზესტაფონის რაიონის, სოფ. 2-ე სვი- რში ცხოვრობენ ხვინჩიაშვილები, რომლის რამოდენიმე წარმომადგენელი დაეწერა ხიმშია- შვილად. მათი გადმოცემით, ერთ-ერთი ვერსიით, სელიმის შვილს(?) აჭარაში ვიღაც შემოაკვდა და შურისძიებას გამოქცეული სვირში დასახლებულა და გვარად ხვინჩიაშვილი გამხდარა. მეო- რე ვერსიით - 400 წლის წინ მეორე სვირში აჭარიდან ორი ძმა მოსულა და იქ დასახლებულან. ერთი ძმა ჩასიძებია მღვდელ ხვინჩიკაშვილს და სიმამრის გვარზე გადასულა. მეორე ძმა ხიმ- შიაშვილის გვარით ბაღდადში გადასულან, იქიდან კი ქუთასიში გადასულან. ასევე მათ ჰქონიათ ძვირფასი მოვერცხლილი ხანჯალი, სადაც გარკვევით აწერია-კ. ხიმშია- შვილი და ძველი საბუთებიც, რომელიც ხიმშიაშვილის გვარით არის დაწერილი. ეს გადმოცემები მერაბ ხიმშიაშვილს იქვე სოფელში ჩაიწერა და მათ (რუბენ და ჭაბუკი ხვი- ნჩიაშვილები) ხელიც მოაწერეს 2001 წელს.

14.

ვერ დავეთანხმები და ვერ გავიზიარებ მათ ნათქვამს. ისტორიულად გენეალოგიურად არ- სად არ ჩანს, რომ სელიმის შვილი შურისძიებას გაქცეულიყო და იმერეთში მეორე სვირში და- სახლებულიყოს და გვარი შეეცვალოს. ვერც 400 წლის წინ ორი ძმა ვერ გადავიდოდა აჭარი- დან და მეორე სვირში და იქ სიმამრის გვარზე გადასულიყო. პირველი: 400 წლის წინ აჭარაში ხიმშიაშვილები არა სახლობდნენ ( ამას ქვევით ნახავთ ). მეორე: აჭარაში, ხიმშიაშვილები თა- ვადები იყვნენო, მაშინ რა გამოდის აჭარიდან გადასული თავადი ხიმშიაშვილი უარს ამბობს თავის გვარზე, თავადის ტიტულზე და უბრალო გლეხი ხდება? რა თქმა უნდა აბსურდულია. რაც შეეხება ბაღდადში მცხოვრებ, ეგრეთ წოდებული მეორე ძმის შთამომავლებს, ისინი აზნაურები იყვნენ და სოფ. მეორე სვირში მცხოვრებ ხვინჩიაშვილების გვართან არავითარი კავშირი არა აქვთ. 1921 წელს - სარგის კაკაბაძის- დასავლეთ საქართველოს საეკლესიო საბუთები -წიგნი I-ში. არის ერთი საინტერესო საბუთი. 1509 წლის შეწირულობის წიგნი იმერეთის მეფის ალექსან-

რე II-სა - გელათის საბუთები-№127-ში მოხსენიებულ ყმა გლეხების სიაში მოხსენიებულნი არიან სოფ. სვირის მცხოვრები ყმა-გლეხები ხვინჩიაშვილები. მეორე სვირის მცხოვრები ხვინჩიაშვილების მონაყოლს თუ დავუჯერებთ, რომ იქ პირვე- ლი ხიმშიაშვილები 400 წლის წინ გადავიდნენ პირველად ვერ დავეთანხმები. 20-საუკუნიდან 400 წლით ადრე 1600 წელი გამოდის. იქ კი ხვინჩიაშვილები 1509 წელს უკვე ცხოვრობდნენ და თანაც ყმა გლეხები იყვნენ. ვთქვათ ის ვინმე ხიმშიაშვილი თავის სიმამრის გვარზე ხვინჩიკაშვილზე გადავიდა, მაშინ როგორ გახდა ის ხვინჩიაშვილი და არ დარჩა ხვინჩიკაშვილი. საერთოდ ზესტაფონის რაიონ- ში, იმერეთში და საქართველოში გვარი ხვინჩიკაშვილი არ არსებულა და არც ეხლა არსებობს. საინტერესოა, თუ აჭარიდან გადასული ხიმშიაშვილი- ხვინჩიკაშვილი გახდა და მეორე სვირ- ში ხვინჩიკაშვილები ცხოვრობდნენ, მერე როგორ გახდნენ-ხვინჩიაშვილები? ეს ალბათ 1600- იანი წლების მერე უნდა მომხდარიყო, იმიტომ, რომ ხიმშიაშვილი-ხვინჩიკაშვილად დაეწერა და არა პირდაპირ ხვინჩიაშვილად. ეს რა თქმა უნდა სრული აბსურდია. 1509 წელს ხვინჩია-

15.

შვილის გვარი, როგორც ასეთი სვირში უკვე არსებობდა. იბადება საინტერესო კითხვა, აჭარი- დან გადასული ხიმშიაშვილი თუ გადავიდა თავის სიმამრის გვარზე, მაშინ მის სიმამრს ეყო- ლებოდა ძმები, ბიძაშვილები და გვარით მონათესავეები. მაშინ არ შეიძლება მეორე სვირში მცხოვრები ხვინჩიაშვილები გახდნენ ხიმშიაშვილები. ეს რა თქმა უნდა აბსურდულია, რომ მეორე სვირში მცხოვრები ხვინჩიაშვილები ადრე ხიმ- შიაშვილები იყვნენ. ზევით ხედავთ ქუთაისის არქივის მიერ გაცემულ პასუხს, სადაც გარკვე- ვით ამბობენ, რომ ხვინჩიაშვილი სხვა გვარია და ხიმშიაშვილებთან არაფერი საერთო არაფე- რი აქვთ. რაც შეეხება საბუთებს და ვერცხლის ქამარ-ხანჯალს, რომელზეც ეწერა კ. ხიმშიაშვილი სი- ცრუეა. არავითარი საბუთი არ არსებულა და არსებობს. საბუთები გაურკვეველ ვითარებაში დაიკარგაო, ხოლო ქამარ-ხანჯალი გავყიდეთო? როგორ შეიძლება, ქამარ-ხანჯლის გაყიდვა, ან საბუთების დაკარგვა, რომელიც ამტკიცებს, რომ ნამდვილად ხიმშიაშვილი იყო თქვენი წინაპარი! ამაზე პასუხი სრულიად მარტივია, არა- ვითარი საბუთები და ქამარ-ხანჯალი არ არსებულა. კეზევაძის წიგნში: ქართული გვარსახელები იმერეთში XIX-ე საუკუნის 40-იან წლებში, სოფ. სვირში მცხოვრები ხვინჩიაშვილები მოხსენიებულნი არიან გლეხებად, რომელთაც არავითა- რი კავშირი არა აქვთ ხიმშიაშვილების გვართან.

16. საქართველოს ცენტრალური არქივის ფონდი № 489 ამონაწერი № 23 საქმე № 1169 მეტრი- კული წიგნის 1892 წლის ჩანაწერში ნათლად იკითხება, რომ სოფელ მეორე სვირში მცხოვრები იოსებ სიმონის ძე ხვინჩიაშვილი არის ყმა (გლეხი) და არავითარი თავადი და არც ხიმშიაშვი- ლის გვართან საერთო არაფერი აქვს.

17.

ესეც სოფელ მეორე სვირში მცხოვრები ყმა (გლეხის), დიმიტრი სიმონისძე ხვინჩიაშვილის საბუთი. არავითარი თავადი. ის არის იოსების ძმა, რომელიც ზევით საბუთში არის მოხსენიე- ბული. დიმიტრის შთამომავლები ამჟამად ცხოვრობენ აჭარაში, ჩაქვში, რომლებიც ახლა ხიმ- შიაშვილის გვარით არიან დაფიქსირებული. ქვევით გარკვევით წერია ისინი: იუზა-კახა-გე- ნადი. 2001 წელს ბატონ მერაბ ხიმშიაშვილს ჩააწერინეს თავიანთი გენეოლოგია, როგორც თა- ვადები და ხვინჩიაშვილი, შემდგომში ხიმშიაშვილის გვარით. როგორც ვნახეთ, ზესტაფონის რაიონის სოფ. მეორე სვირის მცხოვრები ხვინჩიაშვილები არავითარ კავშირში არ არიან არც, აჭარელ და არც სხვაგან მცხოვრებ ხიმშიაშვილებთან. ასე-

18.

რომ ამ ვერსიას, რომ მეორე სვირში მცხოვრები ხვინჩიაშვილებს რაიმე აკავშირებდეთ თავად და ბეგ და საერთოდ ხიმშიაშვილებთან სრული აბსურდია. ასევე გვარგადაკეთებული ხვინჩიაშვილები, ხიმშიაშვილებად ცხოვრობენ, თელავში, თბი- ლისში. ხიმშიაშვილები სახლობდნენ ასევე ზნაურის რაიონის, სოფ. ზემო და ქვემო ოქონაში, ასევე სოფ. კნოლევში. ისინი აქ აზნაურები იყვნენ.

19.

20.

21. ასევე, კახეთშიც არიან აზნაური ხიმშიაშვილები. მაგალითად სოფ. ჩაილურში აღწერილია „აზნაურიშვილი ხიმშიაშვილი“ (ჯავახიშვილი-1967: 13). ასევე, სოფ. კარდანახში მცხოვრები ხიმშიაშვილები გლეხებად ჩანან. როგორ, მოხვდნენ ისინი კახეთში და რატომ ჩანან ისინი გლეხებად აქვთ თუ არა მათ რაიმე კავშირი თავად ხიმშიაშვილებთან, ამას დეტალურად ვნა- ხავთ ცოტა ქვევით.

22. XVIII საუკუნეში, ბულაჩაურელი თავადი ხიმშიაშვილების ერთი შტო დაკნინდა აზნაუ- რობამდე. შიდა ქართლში არიან ასევე აზნაური ხიმშიაშვილები. ამაზე უფრო ქვევით ვისა- უბრებთ. თბილისი, მარტყოფი, რუისი, ზემო ხანდაკი, თელავი, ოდიში, სიღნაღი, წვერი, ახატანი, აჭარა, რუსეთი. ეს ის ადგილებია სადაც გადავიდნენ სოფ. ბულაჩაურიდან თავადი ხიმშია- ცხინვალი, გორი, ფრინევი, კნოლევი, ზნაურის რაიონის ზემო და ქვემო ოქონა, ნიჩბისი, ქვემო ხვითი, თიანეთის სოფელი სახასო (დღევანდელი ახალსოფელი), ბახტრიონი, დიღო- მი, ჟინვანი, მეტეხი-ეს ის დასახლებული პუნქტებია ქართლში, სადაც ცხოვრობდნენ აზნაუ- რი ხიმშიაშვილები. 1715 წლის რუისის სამწყოს დავთარში აზნაური მამუკა ხიმშიაშვილი სოფელ ფრინევში ცხოვრობდა. XVIII-საუკუნის მეორე ნახევარში აზნაური დათუა და გოგია ხიმშიაშვილები ხიზნად ქვემო ხვითში ცხოვრობდნენ. 1796 წლის დოკუმენტში გოგია და ბერი ხიმშიაშვილე- ბი არიან ნახსენები: „ქართლელი ხიმშიაშვილები რომ მამულზე მედავებიან და ჩემს ჩემობენ, ისინი მე დავას არ დამიჯერებენ, თუ ამ სიცრუეზედ ოსტატი არა ჰყოლოდათ, ბერი ხიმშია- შვილი ახლდა დეკანოზიშვილს სოლომონს“ (ქ.ს.ძ. 1985 წ. გვ. 381-382). ქართლში აზნაური ხიმშიაშვილები, როგორც საისტორიო საბუთებით ირკვევა, თავად ციციშვილების მამულ- ში ცხოვრობდნენ და ქვემო ციციანთ აზნაურები იყვნენ. 1702 წლის განჩინებაში ციციშვილ- ლთა მამულების საქმეზე დასახელებულია აზნაური მახარა ხიმშიაშვილი (ქ.ს.ძ. 1977 წ. გვ.

634). იმავე პერიოდს სხვა საბუთებით აზნაური დათუნა ხიმშიაშვილი ნიჩბისის მკვიდრია (ქ. ს.ძ. 1977 წ. გვ. 614). მახარა ხიმშიაშვილი და შიო და ივანე დღეს რისი მქონებლები იყვნენ: მი- 23. წისა, ვენახისა, მთისა, ბარისა, წყლისა და ყოვლის ქონებისა (ქ.ს.ძ. 1972 წ. გვ.194). XVIII-სა- უკუნის პირველი მეოთხედის განჩინებიდან:„და იმით თავეთის წილის მამულიდამ ნიჩბისს დაუდევს ზაალსა და უთრუთს: მახარა ხიმშიაშვილი, შიო და ივანე“ (ქ.ს.ძ. 1972 წ. გვ. 313). 1673-1674-წლების განჩინებიდან ციციშვილთა გაყრის საქმეზე: „ფარსადანმან მისცა საუფრო- სოდ ციცის და ქაიხოსროვს ნიჩბისს ქიტეტა ხიმშიაშვილი დღეს რისაც მქონებელი იყოს მა- მულისა“, „ამოიღო ციციმ და ქაიხოსროვ საუფროსოდ ნიჩბისს მამასახლისი ხიმშიაშვილი გოგია, დღეს რისაც მამულის მქონებელი იყოს“ (ქ.ს.ძ. 1972 წ. გვ. 128). XVIII-საუკუნის პირვე- ლი მეოთხედის აღწერით ხიმშიაშვილი სუხიტა, იმისი განაყოფი ბერი და მარელა თიანეთის სოფელ სახასოში (დღევანდელი ახალსოფელი) ცხოვრობდნენ (ივ. ჯავახიშვილი 1967 წ. გვ 42). ბეჟან ხიმშიაშვილი ბახტრიონს (ივ. ჯავახიშვილი 1967 წ. გვ. 73. 1781 წლის აღწერაში ჟი- ნვანში აღრიცხულია „ხიზანი ხიმშიაშვილის ყმა ბიბიაშვილი გიორგი” (ივ. ჯავახიშვილი 1967 წ. გვ. 123). 1809 წელს ქართლში, სოფ. დიღომში აზნაურ დემეტრე ხიმშიაშვილს აზნაურ ლუ- არსაბ ლოლაძესთან სასისხლო საქმე ჰქონდა (ქ.ს.ძ. 1977 წ. გვ. 399). ასევე სოფელ მეტეხში იყვნენ აზნაური ხიმშიაშვილები.

24. საქართველოს ცენტრალურ არქივში-ფონდი 213 ნომერი 1 საქმე 30 დოკუმენტებში ჩანან სოფელ მეტეხში მცხოვრები აზნაური ფილიმონ მიხეილის ძე ხიმშიაშვილი და მისი მეუღ- ლე ევა რევაზის ასული. მეორე საბუთში ვკითხულობთ, რომ ფილიმონ მიხეილის ძე ხიმშია- შვილი შთამომავლობით აზნაურულ შტოს წარმომადგენელია. ამით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სოფელ მეტეხში იყო აზნაურული შტოს წარმომადგენელია და თავადურ შტოს არ წარმოად- გენდნენ. ასევე ხიმშიაშვილები ჩანან თეთრიწყაროს რაიონის სოფ. ბორბალოში და სოფ. ბოგვში. აქ ისინი გლეხები არიან.

თეთრიწყაროს რაიონის, სოფ. ბორბალოს ღვთიშობლის ეკლესის 1981 წლის ჩანაწერეში (ს. ს.ც.ა. ფონდი № 489 6/119), ჩანს იქ მცხოვრები გლეხი სიმონ დავითის ძე ხიმშიაშვილი. კორნელი კეკელიძის ხელნაწერთა ინსტიტუტში ფონდი ad-349 საქმე-202, ს.ს.ც.ა ფონდი № 1451 20/18, ს.ს.ც.ა. ფონდი № 489 28/196, ს.ს.ც.ა. ფონდი № 226, № 3934. ამ ფონდების მიხედ- ვით დათუნა საგინაშვილმა, ბორბალოს თავად ქაიხოსრო სოლოღაშვილისგან 1740 წელს იყიდა გლეხი ხიმშიაშვილი ლიპარიტა თავისი ოჯახით. 1742 წელს დათუნა საგინაშვილმა ეს გლეხი ხიმშიაშვილი ლიპარიტა, რამოდენიმე გლეხთან ერთად მიყიდა თავის განაყოფ დურ- 25. მიშხან ეშიკაღაბაშის შვილს გიორგისა , ზურაბს და თეიმურაზს. 1840 წლის, საეკლესიო ჩანაწერებით, რაჭის ერისთავის აზნაური ხიმშიაშვილები ცხოვრო- ბდნენ (1105). 1850 წლისათვის სოფ. წესიდან ორი ოჯახი გადადის საცხოვრებლად ქუთაისში და ბაღდადში. 1850 წლისთვის ქუთაისში ცხოვრობს ხიმშიაშვილის ოჯახი. ეს უნდა იყოს,

მწერალ კონსტანტინე (კოტე) ხიმშიაშვილის წინაპარი-გედევან ხიმშიაშვილი. შემდგომში ქუ- თაისიდან ერთი ოჯახი გადმოვიდა, ჯერ წყნეთში იქიდან კი თბილისში. მეორე ოჯახი ქუთა- ისიდან გადავიდა საცხოვრებლად ჭიათურაში. ყველა ისინი სოფ. წესში მცხოვრები აზნაური ხიმშიაშვილების შთამომავლები არიან. ჩვენს მიზანს არ წარმოადგენს აზნაური და გლეხი ხიმშიაშვილების ისტორიის და გენეა- ლოგიის შესწავლას. ჩვენი მთავარი მიზანია გვარის წარმოშობის, ისტორიის და თავადი და ბეგი ხიმშიაშვილების გენეალოგიის შესწავლა და კვლევა. ამიტომ ჰქვია ამ წიგნს „თავადი ხიმშიაშვილები“. მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ აზნაური და გლეხი ხიმშიაშვილები არ ენათესავებიან და ერთი ძირისა არ არიან თავად და ბეგ ხიმშიაშვილებთან. 26. როგორც ვიცით ყველა გვარში არის თავადი, აზნაური და გლეხი წარმომადგენლები. ასევე ეს არის ხიმშიაშვილების გვარში. ყველას ერთი ძირი აქვს. ყველა ერთი ადამიანის, ფუძემდე- ბლიდან მოდის. ხიმშიაშვილების გვარში ეს იყო ამირინდო ხიმშიაშვილი. როგორც, ისტორი- ულად და გენეალოგიური კვლევებით ცნობილია, ამირინდოს ჰყავდა სამი შვილი: რამაზი, რევაზი და იასე (რომელიც, სიბერეში ვაჰანის ქვაბთა წმინდა გიორგის მონასტერში აღიკვეცა). როგორც ვიცით, XIV-XV-ე საუკუნემდე „თავადის“ მცება არ არსებობდა. მანამდე ყველა იყო აზნაური. შემდგომში გვარში ერთი ან რამოდენიმე შტოს წარმომადგენლი გახდა თავადი. ხო- ლოამ გვარის დანარჩენი წარმომადგენელი დარჩა აზნაური. ეს იყო დამოკიდებული რა ფასად ფასდებოდა მისი სისხლი, თუ რა ქონებას ფლობდა ის. თუ თავადი კარგავდა ან უმცირდებო- და ქონებას, მეფე მას არ უახლებდა წყალობას და პირიქით. ამ შემთხვევაში ის კარგავდა თავა- დობას და ხდებოდა აზნაური. ასე იყო აზნაურებშიც. აქედან რევაზის და მის შთამომავლებს დაუმტკიცდა თავადობა და ადგილ მამულები, სოფ. ბულაჩაური. ხოლო რევაზის ძმებს რამა- ზის და იასეს შთამომავლებს არაფერი ერგოთ აქ და იძულებულები იყვნენ გადასულიყვნენ ქართლის, კახეთის (ჩაილური) და იმერეთის სამეფოში (რაჭ, სოფ. წესი) და იქ დასახლებული- ყვნენ. შესაბამიდან ისინი დარჩნენ აზნაურებად, ხოლო ზოგიერთი გლეხობამდე დაკნინდა. მხოლოდ რევაზის შთამომავლები იყვნენ თავადები. რევაზის შთამომავლების გენეალოგიას

იხილავთ ქვევით. იმით გარდა, რომელიც მოყვანილია თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგია- ში არც ერთი სხვა ხიმშიაშვილები არასოდეს ყოფილან თავადები რაც შეეხება აჭარაში ბეგ(თავად) ხიმშიაშვილებს, ისინი რევაზის შთამომავლები არიან. მათ გენეალოგიას და ამის დამამტკიცებელ საბუთებს ნახავთ ქვემოთ. აჭარელი ბეგი(თავადი) ხი- შიაშვილების არც-ერთი შტოს წარმომადგენელი არ დაკნინებულა, აზნაურობამდე და არც გლეხობამდე. არც ართი აზნაურული თუ გლეხი ხიმშიაშვილი არასოდეს აჭარელი ბეგი (თა- ვადი) ხიმშიაშვილებიდან არ მოდის. აჭარის ხიმშიაშვილები არასოდეს იმერეთში და მითუ- მეტეს კახეთში (კარდანახში) არ გადასულა. სულ ეს იყო რაც შეეხებოდა ხიმშიაშვილების აზნაურულ და გლეხურ შტოებს. მართალია ისინი თავადები არ იყვნენ, მაგრამ სუყველა პირველი ხიმშიაშვილის, ამირინდოს შთამომა- ლები არიან. კიდევ ერთხელ ვიტყვი, რომ ჩემი მიზანი არ არის აზნაური და გლეხი ხიმშია- შვილების ისტორია და გენეალოგია შევისწავლო. იმედს ვიტოვებ, რომ ვინმე მათი შტოს წარმომადგენელი ითავებს ამ საქმეს. ამ დროისთვის არსებობს სხვადასხვა ვერსია, აზრთა სხვაობა და გადმოცემები თავადი ხიმშიაშვილების გვარის წარმოშობაზე. როდის წარმოიშვა, რომელ საუკუნეში, სად, ვინ იყო გვარის ფუძემდებელი, რომელ კუთხეში და როდის. მოდით ისტორიული დოკუმენტებზე დაყრდნობით პასუხი გავცეთ ამ კითხვებს და რაც შეეხება ხიმშიაშვილის გვარს. ვნახოთ, როგორ განმარტავს და რას წერს იოანე ბაგრატიონი თავის ნაშრომში: „შემოკლე- ბითი აღწერა საქართველოს შინა მცხოვრებთა თავად-აზნაურთა გვარებისა“ -ში თავადი ხიმ- შიაშვილების შესახებ. 17. თავადი ხიმშიაშვილი „ ამათნი წინა პარნი ძველადვე არიან თავადნი აჭარისანი და ოდეს დაიპყრეს თურქთა ახა- 27. ლციხე და მიიღეს მუნ მრავალთა მახმადის ჰსჯული. ამათნი გვარნი რაოდენიმე აიყარნენ მუნიდგან და მოვიდნენ კახეთს დროსა დიდსა ლეონ მეფისა წელსა 1605-სა და დაეშვნენ სა- გურამოს თავს საგნაკორაისა ადგილსა და არიან მუნ ჟამიდან თავადნი რაოდენიმე სახლად განყოფილნი და სხვანი არიან აჭარისა და ახალციხეს ბეგებად წოდებულნი ხიმშიაშვილები“. (1). განვიხილოთ, რამდენად შეესაბამება სიმართლეს ეს განმარტება(საბუთი) ხიმშიაშვილების გვარის წარმოშობის შესახებ. ავტორი გვამცნობს, რომ „ამათნი წინა პარნი ძველადვე არიან თა ვადნი აჭარისანი და ოდეს დაიპყრეს თურქთა ახალციხე და მიიღეს მრავალთა მიიღეს მუნ მახმადის ჰსჯული...“. ისტორიულ დოკუმენტებზე დაყრდნობით განვიხილოთ შეესაბამება თუ არა ეს განმარტება სიმართლეს. როგორც, ცნობილია XVIII-საუკუნამდე აჭარაში ხიმშიაშვილების გვარის შესახებ არავითა- რი ცნობა და საბუთი არ მოიპოვებოდა. პირველი ვინც ჩანს აჭარაში იყო აბდული, რომელიც XVIII საუკუნის ბოლოს კერძოდ 1784 წელს დაიღუპა სოფელ აკეთზე თავდასხმის დროს და

იქვეა დასაფლავებული. შემდგომში ჩანს აბდულის შვილი სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილი და მისი შთამომავლები. მოდი გადავხედოთ აჭარის ისტორიას და ვნახოთ, ვინ და რომელი გვარი განაგებდა აჭარას (ზემო აჭარას) XVIII საუკუნამდე, ვიდრე იქ ხიმშიაშვილების გვარი გამოჩნდა და ამაღლდა. აჭარა-საქართველოს გეოგრაფიული მხარე, მდებარე აჭარის წყლის ხეობაში. სახელწოდება აჭარა VII საუკუნიდან გვხვდება. ვარაუდობენ, რომ იგი უკავშირდება გეოგრაფიულ სახელს- აჭი. შესაძლებელია, რომ ეს სახელწოდება უკავშირდება „ჭანს“ და ნიშნავს „საჭანოს“. აჭარა, როგორც მდინარე ჭოროხის აუზის განუყოფელი ნაწილი მესხეთში შედიოდა XVII-ე საუკუნამდე. ისტორიულ წყაროებში მოხსენიებულია, როგორც აჭარის ქვეყანა, აჭარის ხევი ან ხეობა. იგი ორ ძირითად ნაწილად იყოფოდა: ზემო აჭარა (რომლის ცენტრი ძველად დიდ აჭარა უნდა ყოფილიყო, შემდეგ-ხიხანი, მოგვიანებით-ხულო). და ქვემო აჭარა (ცენტრი ქედა, აჭარის ცენტრალურ ნაწილს-შუა-ხევი ერქვა). (2). ვნახოთ, თუ ვინ ფლობდა ზემო აჭარას XVIII - საუკუნამდე, სანამ ის ხიმშიაშვილთა ხელში გადავიდოდა. ზემო აჭარის მმართველები ოდიდგანვე ითვლებოდნენ ერისთავ-ერისთავი აბუსერიძეები, ხიხანის-ზემო აჭარის ერისთავები XI-XIV საუკუნეებში. 1. ივანე აბუსარი (აბუსარ-დიდსულოვანი, მამაცი). 2. აბუსერ I (ივანეს შვილი). 3. გრიგოლი (აბუსერის შვილი). 4. აბუსერი. 5. სანანო. 6. ივანე (ტბელის მამა). 7. ტბელ აბუსერი. 8. ვარდანი. 9. ზაზა ფანასკერტელი-ციციშვილი. XIV-ე საუკუნიდან ეს გვარი ისტორიული სარბიელიდან ქრება. ამიერიდან ხიხანის საერი- 28. სვთაო, აჭარა ტაოს შემადგენლობაში შედის. ამიერიდან ზემო აჭარის მმართველები ჯაყელე- ბი არიან. ცოტა ხნით ზემო აჭარას თავდგირიძეებიც ფლობდნენ. შემდგომში ისევ ჯაყელების ხელშია XVIII საუკუნამდე. XVIII საუკუნის 30 წლებიდან ზემო აჭარაში ეფუძნება ხიმშიაშვი- ლთა გვარი, რომლებიც ზემო აჭარის სანჯაყ ბეგები ხდებიან და მმართველებად ამაღლდნენ. (3). როგორც ვხედავთ XVIII საუკუნამდე ზემო აჭარის მფლობელები ხიმშიაშვილები არ არიან. სხალთის ეპარქიის საეკლესიო ჩანაწერებში XV საუკუნეში და XVI საუკუნის შუა წლებამდე აჭარაში ხიმშიაშვილების გვარი არ ფიქსირდება. ვერც იქნებოდა დაფიქსირებული. ხიმშია- შვილები XVIII საუკუნის 30-ნი წლების მერე ჩნდება და ისიც აღმოსავლეთ საქართველოდა- ნაა გადასული. ამაზე ცოტათი ქვევით ვისაუბრებთ. აქედან გამომდინარე ხიმშიაშვილები,

„ძველთაგანმე აჭარის თავადები“ ვერ იქნებოდნენ. შეიძლება ვინმე შემომედავოს, რომ არ ვიცნობ სხვა მკვლევარების და ისტორიკოსების ნაშ- რომებს ხიმშიაშვილების გვარის შესახებ, სადაც გვამცნობენ, რომ ხიმშიაშვილებისგვარი სამ- ხრეთ-დასავლეთ საქართველოდან (აჭარიდან) არის წარმოშობილი და იქ დიდი ფეოდალები იყვნენ (შ. ლომსაძე, შ. ფუტკარაძე, ბ. დიასამიძე და სხვ.). ვნახოთ, თუ რას წერენ ისინი ხიმშიაშვილების გვარზე და რა დოკუმენტურ წყაროებზე დაყრდნობით ამაგრებდნენ თავიანთ მოსაზრებებს ხიმშიაშვილების გვარის წარმოშობაზე. 1. ხიმშიაშვილების გვარი სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს დოკუმენტურ წყაროებში XV საუკუნის დასაწყისიდან გვხვდება. სახელდობრ იხსენიება იგი „ ვაჰანის ქვაბთა განგების“ - ერთ მინაწერში, როგორც ადგილობრივი ფეოდალური სახლი, რომლის ერთი წარმომადგენე- ლი დაყუდებული ვინმე მწერალი ხიმშიაშვილი, ამჟამად ჩარიცხული ყოფილა ამ მონასტრის „მწირველთანა“ აღნიშნული განგების თანახმად მაშინ იგი, როგორც ჩანს, სწორედ მაღალი გვაროვნების და პირადი დამსახურების გამო გამხდარიყო წმინდა მონასტერში „შეშვების და დამკვიდრების ღირსი“, რადგან აღნიშნული მონასტრის დებულებით, თუ კაცი „დიდად სა- პატიო და ნამსახურის“ გვარის შვილი არ იყო, ამ სავანის „მწირველთა თანა დასში“ ვერას- გზით ვერ ჩაირიცხებოდა. ცხადია ეს ფაქტი იმ დროს მესხეთში ხიმშიაშვილთა გვარის საკმა- ოდ მაღალ მდგომარეობაზე მიუთითებს. (ბ.დიასამიძე). 2. მომდევნო XV-საუკუნეში ამ მდგომარეობას აძლიერებს და აზუსტებს იმავე სამხრეთ- დასავლეთ საქართველოში კარნავაზის წარწერაში მოხსინიებული დიდი ფეოდალის-მზეჭა- ბუკ მერაბ ხიმშიაშვილის შემორჩენილი სასახლე და არსენიაკი (სიგელი), რომელიც 1917 წე- ლს მოწყობილი ექსპედიციის დროს ნახა და აღწერა ექვთიმე თაყაიშვილმა. (ბ. დიასამიძე). 3. სხვათა შორის, 1809 წელს საქართველოს მთავარმართებელი ტორმასოვიც, რომელიც უა- ღრესად დაინტერესებული იყო იმ დროის ახალციხის სამთუღიანი ფაშის სელიმ ხიმშიაშვი- ლის წარმომავლობის გარკვევით. ის რუსეთის სამხედრო მინისტრს ატყობინებდა, რომ ეს შორმჭვრეტელი და ვერაგი სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილი „ადგილობრივი ძირძველი თავადური გვარიდან იყო“. (შ. ლომსაძე). 4. ჩვენი აზრით, ხიმშიაშვილების ფეოდალური სახლის სიძველისა და აჭარაში მკვიდრო- ბის ყველაზე მეტყველ საბუთად უნდა ჩაითვალოს სოფ. ნიგაზეულში დღემდე შემორჩენილი ადრესაუკუნეების საგვარეულო ციხესიმაგრის ნანგრევები, საგვარეულო სასაფლაოთი, სადაც 29. 1915 წელს დაკრძალეს სელიმ ხიმშიაშვილის ნეშთი. (შ. ლომსაძე). 5. როგორც ჩანს XVI-ე საუკუნეში, როცა სამცხე-საათაბაგოს თურქი დამპყრობლები დაეუ- ფლნენ და ქვეყანაში ძალდატანებით გამაჰმადიანების პროცესი დაიწყო, ამ პროცეს გამოქცე- ულ სხვა ფეოდალურ გვარებთან ერთად ქართლ-კახეთს შეაფარა სამცხე-საათაბაგოდან გად- მოსული ხიმშიაშვილების ერთმა შტომაც (ქართლი-ბულაჩაური, კახეთი-კარდანახი). ხოლო მეორე შტო გადადის გურია-იმერეთში და შემდგომ იქ თავიანთ სათავადოებს ქმნიან. (შ. ლო- მსაძე. ბ. დიასამიძე).

6. რაც შეეხება ხიმშიაშვილების მესხეთში დარჩენილ შტოს, მან იქ მაჰმადიანური სარწმუ- ნოების მიღების შემდეგ, როგორც ჩანს, უფრო განმტკიცდა ფეოდალური პრივილეგიები და ამ მხარის ერთ-ერთი ყველაზე მოწინავე და დამსახურებულ სახლად იქცა. ისიც სავარაუდე- ბელია, რომ თავიდან სწორედ ეს გვარი აღმოჩენილიყო, რომელიმე სადროშოს სათავეში. ( შ. ლომსაძე). 7. XVI-საუკუნიდან ჩნდება აჭარაში ხიმშიაშილის გვარი, მათი ადგილსამყოფელი ძველად აწყურის ხეობა იყო. ხიმშიაშვილების წინაპართა საძვალე აწყურის ეკლესია იყო. ისინი პირ- ველ ხარისხოვანი თავადები იყვნენ და ამ მხარის ბატონ-პატრონებად ითვლებოდნენ. ხოლო მეორე და მესამე ხარისხის თავადებს მათი გვარიდან აწყურის ეკლესიაში საძვალე არ ჰქონ- დათ, ისინი აწყურის ხეობიდან წასულან და საქართველოს სხვა რეგიონებში მიმოფანტულან. (შ. ლომსაძე). 1. ვნახოთ, თუ ვინ იყო სინამდვილეში „ის ვინმე ხიმშიაშვილი“, რომელიც „ვაჰანის ქვაბთა განგების“ მონასტერში მოღვეწეობდა. რა ერქვა და რომელი კუთხის შვილი იყო, რომელ ფეო- დალურ გვარიდან იყო წარმოშობით სინამდვილეში. ვნახოთ, რაიმე შეხება ჰქონდა სამხრეთ -დასავლეთ საქართველოსთან, მარტო იმისა, რომ იგი ბერად იყო შემდგარი „ვაჰანის ქვაბთა განგების“ სამონასტრო კომპლექსში. ვანის ქვაბები-ვაჰანის ქვაბები-გამოქვაბულების კომპლექსი-უდაბნოს მონასტერი.VIII-XVI საუკუნეების ქართული ხუროთმოძღვრებისა და კულტურის ძეგლი ისტორიულ ჯავახეთში, მდინარე მტკვრის ზემო დინებაში, მის მარჯვენა ნაპირზე. დაარსებულია მეუდაბნეობის პე- რიოდში. 1191 წლამდე ვანის ქვაბები გურგენიძეთა გეოდალთა სახლის საგვარეულო მონას- ტერია. 1191-1204 წლებში ვანის ქვაბები მეფის ხელშია. 1204-1283 წელში თმოგველთა ფეოდა- ლური საგვარეულო ფლობდა. 1283-1510 წლებში საქართველოს საპატრიარქოს დაქვემდება- რებაშია. შემდგომში შეწყვიტა არსებობა. (4). ძაგნაკორელი-ძაგნაკორელის შესახებ გვიანდელი ცნობა მოეპოვება იოანე ბაგრატიონს:„ძა- გნაკორელი ხიმშიას ძე იასე, ესე იყო ფრიად მეცნიერი და რიტორი. მან შეთხზნა შაირნი სხვა- გვარად, უფრო უგრძელეს სტრიქონებითა, ფრიად ტკბილნი მისისა გვარისა, ვინ მე შეთხზ- ნის ძაგნაკორულად თქმულსა, გარნა ესე ძველადვე იყოს უწინარეს შოთასა“. (5). პ. ინგოროყვამ დაადგინა, რომ „ძაგნაკორელი ეკუთვნოდა ძველ გვარს, აბაზაძე-მარილელ- თა გვარეულობას და საშუალო საუკუნეებში ამ გვარის ძირითად სამფლობელოს მართლაც შეადგენდა სოფ. ძაგნაკორა (არაგვის ხეობაში), საიდანაც წარმომდგარა პოეტის ზედწოდებაც -„ძაგნაკორელი“. (6). ზ. ჭიჭინაძის გადმოცემით, ძაგნაკორელი დაბადებულა არაგვის ხეობაში, სოფელ ძაგნაკო- 30. რაში. სიბერეში მიუტოვებია საერო ცხოვრება და ბერად შემდგარა ვაჰანის ქვაბთა განგების სამონასტრო კომპლექსის წმონდა გიორგის სახელობის მამათა მონასტერში. (7). გენეალოგიური კვლევით დადგინდა, რომ ბერი იასე ხიმშიაშვილი არის ამირინდო ხიმ- შიას ძე აბაზასძე-ხიმშიასძე (ხიმშიაშვილის)-შვილი. მისი ძმები იყვნენ რამაზი და რევაზი ხი-

მშიაშვილები, რომლებიც ჩანან 1408-1420 წლის ერთ-ერთ დოკუმენტში. ამის დამამტკიცებელ დოკუმენტებს ნახავთ ქვევით წყაროებში. როგორც ვხედავთ, მოყვანილ დოკუმენტურ წყაროებზე დაყრდნობით, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ „ის ვინმე ხიმშიაშვილი“ იყო იასე ხიმშიასძე (ხიმშიაშვილი)- ძაგნაკორელი, რომელსაც არავითარი კავშირი არ ჰქონდა სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოსთან. არამედ იყო აღმოსავ- ლეთ საქართველოდან, სოფ. ძაგნაკორადან, აბაზაძე-მარილელ ფეოდალური გვარეულობი- დან. კორნელი კეკელიძის სახელობის სახელმწიფო ხელნაწერთა ინსტიტუტში ინახება სია იმ ბერებისა, რომლებიც მოღვაწეობდნენ „ვაჰანის ქვაბთა განგების, წმინდა გიორგის მონასტერ- ში“. იასე ხიმშიაშვილის გარდა სხვა არავინაა მოხსენიებული ხიმშიაშვილად, ან რაიმე კავში- რი, რომ ჰქონოდა ხიმშიაშვილების გვართან. (ფონდი ad-921. HD-12865). აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ავტორის მიერ მოყვანილი „დოკუმენტური ცნობა“ წარმოადგენს სიცრუეს. და მისი მოყვანილი „ეგრეთ წოდებული ფაქტი“ იმ დროის ხი- მშიაშვილის გვარის საკმაოდ მაღალ მდგომარეობას და მკვიდრობას მიუთითებდეს სამხრეთ- დასავლეთ საქართველოში, მესხეთში, მითუმეტეს აჭარაში სრული აბსურდი და სიცრუეა. 2. ვნახოთ შეესაბამება თუ არა სიმართლეს ბ. დიასამიძის მიერ მოწოდებული ინფორმაცია, რომ კარნავაზში არსებული სასახლე მართლა ეკუთვნოდა, ეგრეთ წოდებულ „მზეჭაბუკ მე- რაბ ხიმშიაშვილს“ XVI-ე საუკუნეში და არის თუ არა „არსენიაკი“-სიგელი, რომელიც ნახა და აღწერა აკადემიკოსმა-ექვთიმე თაყაიშვილმა. ასევე ვნახოთ, მოაწყო თუ არა 1917 წელს ექვ- თიმე თაყაიშვილმა 1917 წელს არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგ- ლში. ექვთიმე თაყაიშვილს არასოდეს მოუწყვია არქეოლოგიური ექსპედიცია „კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში“ 1917 წელს. სინამდვილეში ეს ექსპედიცია მოეწყო 1907წელს. როგორც ხედავთ, არავითარი 1917 წელი, რომელსაც გვაწვდის ცრუ ინფორმაციას ბიჭიკო დიასამიძე. საინტერესოა საიდან იღებს, ბატონი ბიჭიკო დიასამიძე ამ გადაუმეწმებელ ინფო- რმაციებს? 31. კარნავაზი-გაშენებულია მაღალ ადგილზე, კარნავაზის წყლის პირად, რომელიც ერთვის ოლთისის წყალს მარცხნივ. შესართავიდან კარნავაზის სოფლამდე მაღალი ხეობა ოთხ ვერ-

სზე სულ ბაღნარით არის მოცული. კარნავაზში დაკავებულ კლდისთავზე ყოფილა ციხე კოშ- კი, რომელიც ეხლა სულ მინგრეულ-მონგრეულია. ამის სასახლე ბეგი ხიმშიაშვილისა, ეხლა ძალზე შერყეული და ნაწილობრივ შენახული. სასახლე თათრულ-სპარსულ ყაიდაზე აშენე- ბულ და შემკობილი ჩუქურთმით და ფერადოვანი მხატვრობით შიგნით. წინათ სულ ყოფი- ლა 27 ოთახი, ახლა დარჩენილია ერთი დიდი ზალა ხისგან ნაშენი; ქვემოთ სართული ქვისაა. გეგმა ზალისა და დეტალები მორთულობისა. კედლები ნაშენია ხით და ქვით, ერთმანეთში არეულით. ქვები ჩაწყობილია ხის ჩარჩოებში და შემდეგ შიგნით და გარეთ შეგლესილია. ყო- ველ მხრით შიგნით კედლებზე ნარებია მიშენებული, ჭერი ხისა ჭრიალა ჩუქურთმით და შე- მდეგ ოქროს ფრად შემკობილი: მხატვრობა კედლებისა უმეტეს შემთხვევაში წარმოადგენს ვაზებს ყვავილებით და თაიგულებს, მცენარეთა ბუჩქებს და სხვადასხვა ხილთა ნაყოფს. მხა- ტვრობა ფრიად ფერადოვანია. კარები და ფანჯრები ჭრიალა ჩუქურთმებით ისეთივე ყაიდი- საა, როგორც ჯამეებში. დახურულია კრამიტით. სახლი აშენებულია 1249 წელს გიჯრისა ყორ უესინ-ბეგ ხიმშიაშვილის მიერ. როგორც ჩვენმა მასპინძელმა ხიმშიაშვილმა გადმოქვცა, მათი შთამომავლობა ისეთი ყოფილა: აბდულ ბეგი, ამის შვილი სელიმ-ფაშა ახალციხელი, რომელ- საც ოთხი შვილი ჰყოლია: ამ სახლის ამშენებელი ყორ უსეინ-ბეგი ანზაველი, ახმედ ფაშა აჭა- რელი (მამა შერიფბეგისა), აბდი-ბეგი შავშეთელი, დურსუნ-ბეგი ტაოსკარელი (მამა დერვიშ ბეგისა, რომელიც ჩვენ ვნახეთ ტაოსკარში). ამ სახლით მახლობლად ჯამეა უბრალო, ინტერეს მოკლებული. მინარეთი ხისა აქვს. ზემოთ თეთრი „ჟესტით“ კონუსებურად გადახურული. (8). არსენიაკი-არსენიაკი ორია. ერთი მუსულმანების სოფელია, მეორე ბერძნებისა. მუსულმა- ნების სოფელში ძველი ეკლესიები სულ განადგურებულია. ბერძნებისაში ძველი ეკლესიის ადგილას ახალია აშენებული, მაგრამ ძველი ეკლესიის ქავაზე ეტყობა ნაშთები ხუცური წარ- წერებისა. ორ ქვაზე ამოჭრილია ჯვარი: ერთი კარის თავზეა მოქცეული, მეორე სამხრეთით 32.

კედელშია დატანებული. ამ სოფლის ზემოთ კლდოვან ამართულ მთაზე ციხეა მომრგვალე- ბული ფორმისა, ხოლო მთის დავაკება ადგილზე გაშენებულიაციხე-დარბაზი, სიგრძით 30 ფეხის ნაბიჯი, სიგანით 18. შიგნით და გარეთ კედლები შეძეწილია თლილი ქვით. ერთს კე- დელს დატანებული აქვს მცირე სარკმელი. ციხის ზემო კლდეების ქვეშ ორმოა ამოთხრილი. ორმოში უზარმაზარი ქვა ძევს ჯვრის სახისა და ზედ დაზიანებული ასომთავრული წარწერა მოჩანს. ადგილობრივ ჩემ მიერ გადმოწერილი ტექსტი ხელთ არა მაქვს და ფოტოგრაფიაზე ახლა სრულად წარწერას ვეღარ ვარჩევ. ზემო ნაწილზე უნდა ეწეროს: წ~ ი/ღ~ს/მშბ... ქვემო ნაწილზე: ს~ხ/ლი/ღ~ის/ათ/ა... ეს ჯვარი დაზიანებლად არის შენახული: მარჯვენა და მარცხენა ფრთები მოტეხილი აქვს, თავიც დაზიანებული აქვს. ორივე მხრით გველივით იკლიკანტური შემკობა აქვს. ჯვარი სა- საფლაოს ძეგლს უნდა წარმოადგენდეს. (7). ათაბაგ მზეჭაბუკის ციხე-დარბაზი და ეკლესიის ნანგრევები დემურ-კიშლას წყალი ერთ- ვის ბარდუსის წყალს ( ახლა ბარდუს-ჩაი), მარჯვენა ნაპირზე ბარდუსის წყლისა, მაღალი კლდეების ძირში, ვიწრო, მაგრამ საკმაოდ გრძელი ტერასაა, რომელზედაც მოიპოვება ნანგრე- ვები ციხისა და მთელი რიგი სასახლის შენობათა, ახლა სულ განადგურებული და ქვები ერ- თმანეთში არეული. ამათ შორის უკეთ დაცულია სასახლის ეკლესია, ჩვეულებრივი ერთნე- ფიანი ბაზილიკა, მიძერწილი შიგნით და გარეთ თლილის ქვით თაღი ჩამონგრეულია, ხოლო კედლები დაცული, მაგრამ ნაწილი ნათალი ქვებისა დასავლეთით და ჩრდილოეთით გაძარ- ცვულია: შესასვლელი აქვს სამხრეთით, ფანჯრები აღმოსავლეთით, დასავლეთით და სამ- ხრე-თით. კარი ეხლა ამოშენებულია ქვებით, ხოლო ირგვლივ შემკობილია არამდიდრული ჩუქურთმებით და ნახევარ ფარგლიანი კამარით, რომლის ქვეშ ქვაზე ღვთისმშობლის ფიგუ-

რაა ჩვილით; ყრმა მაცხოვარს აწერია ხუცურად: ქ~ე. კარის წრის ორივე მხარეს ქვაზე თითო 33. როზეტია ამოჭრილი (კარი გადაღებულია ფოტოგრაფიულად). კარის მარჯვნივ ხუთ დიდ ქვაზე დიდრონი გადაბმული ასომთავრულით ცოტა ნაკლულოვანი წარწერაა, გაგრძელებუ- ლი აღმოსავლეთის კედელზე: ... ამ ეკ-ლს აღმშნბ[ლსა ათაბაგსა პა] ტრონსა მზეჭაბუკს (შემდეგ აღმოსავლეთ კედელზე): დღგრძბით შ-ნ ღ-ნ. უქარაგმოდ: ... ამ ეკლესიის აღმშენებე[ლსა ათაბაგსა პა]ტრონსა მზეჭაბუკს დღეგრძელობით შეუნდვნენ ღმერთმან32. წარწერა უნდა ეკუთვნოდეს ათაბაგს მზეჭაბუკ დიდს, ქაიხოსრო I შვილს, რომელიც გარდაი- ცვალა 1516 წელს (H.G.II, 1, პ.640). ამ წარწერის ზემოთ ერთ ქვაზე მრგვალი სარკმელია ამოჭ- რილი. ეკლესიის ეკვტრის აღმოსავლეთით დიდი ოთკუთხედი ზალაა ათაბაგის მზეჭაბუკის სასახლისა და შემდეგ მთელი რიგი ოთახებისა: მისასვლელი ამ ციხე-დარბაზის ნაშთებთან მარტო აღმოსავლეთის მხრიდან არის. სასახლიდან იშლება ერთობ ლამაზი პანორამა ბარდუ- სის ხეობა. ეკლესიის პირდაპირ მომრგვალებით წაგრძელებული კლდე მოჩანს და მისი ატ- მოსფერული წყლებით დასერილი გვერდები გვაძლევს შთაბეჭდილებას, თითქოს ეს ხელოვ- ნურად ნაშენი ორსართულიანი ციხე იყოს. დასავლეთის მხრით ეკლესიისა კლდეში მოჩანს მღვიმის ეკლესია, მაგრამ მისასვლელი ახლა მოშლილია. ელემენტარულად იბადება კითხვა, სად ნახა ან წაიკითხა ბიჭიკო დიასამიძემ, რომ სოფ. კა- რნავაზში ხიმშიაშვილების „სასახლე“ XVI-ე საუკუნისაა და ეკუთვნოდა ეგრეთ წოდებულ „დიდ ფეოდალს მზეჭაბუკ-მერაბ ხიმშიაშვილს“ ???

34. როგორც, ვხედავთ ხიმშიაშვილების სასახლე აშენებულია სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილის შვი- ლის ქორ-ხუსეინ ხიმშიაშვილის მიერ და ისიც XIX-ე საუკუნეში. 1249 წელი მუსულმანური კალენდრის მიხედვითაა და ნიშნავს 1832-34 წელს. ასე რომ 1832-1834 წლები ვერ ჩაითვლება XVI-ე საუკუნედ. რაც შეეხება არსენიაკს. ბიჭიკო დიასამიძე მას გვამცნობს, როგორც დოკუ- მენტს (საბუთს, სიგელს) ??? ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ აღწერის მიხედვით არსენიაკი არის სოფელი და არავითარი დოკუმენტი, საბუთი ან სიგელი, როგორც ამას ბიჭიკო დიასამიძე გვამცნობს. კომენტარი თქვენთვის მომინდია. ყველაზე მთავარი, ბიჭიკო დიასამიძის მხრი- დან უპრეცენდენტო ფაქტად შეგნებულად ისტორიული ფაქტების გაყალბებად უნდა ჩაი- თვალოს, ათაბაგ ქაიხოსრო I ჯაყელის შვილის, ათაბაგ მზეჭაბუკ ჯაყელის, არ არსებულ „დიდ ფეოდალ მზეჭაბუკ-მერაბ ხიმშიაშვილად“ გასაღება. ათაბაგი მზეჭაბუკ ჯაყელი 1500- 1515 წლებში იყო ახალციხის მმართველი და ხიმშიაშვილების გვართან არავითარი კავშირი არ ჰქონდა. ამ პიროვნებას ნახავთ ქვემოთ ჯაყელი ფაშების სიაში. რაც შეეხება სახელ და გვარს „მერაბ ხიმშიაშვილს“, ექვთიმე თაყაიშვილს არც ერთ თავის ნაშრომში არ უწერია და არ ახსენებს საერთოდ ეგეთ პიროვნებას. არც ხიმშიაშვილების გენეალოგიაში არსად არა ჩანს „მერაბ ხიმშიაშვილი“. აქედან გამომდინარე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ბიჭიკო დიასამიძის მიერ მოყვანილი ეს „ფა- ქტი“, სრული აბსურდი და სიცრუეა. ეს და მისი მოყვანილი სხვა „ფაქტები“ გვიბიძგებს იმ აზ- რამდე, რომ ბიჭიკო დიასამიძე შეგნებულად აყალბებს (შეიძლება ვიღაცეების დაკვეთითაც) ხიმშიაშვილების გვარის შესახებ მართალ ისტორიას. 3. ვნახოთ შეესაბამება, თუ არა სიმართლეს შემდეგი საბუთი იმის შესახებ, თუ რას წერდა სინანდვილეში 1809 წელს მთავარმართებელი გენერალი ტორმასოვი რუსეთში სამხედრო მი- ნისტრს სელიმ ხიმშიაშვილის შესახებ: „რა ვითარებაში ამაღლდა ხიმშიაშვილთა გვარი, ზემო აჭარაში, როგორ დაჯდა აბუსერი- ძეთა სამკვიდრებელზე და სხვა. ყველაფერი ეს ჯერჯერობით, ბურუსითაა მოცული. ისე კი გასულ საუკუნეში იყო მათი გარკვევის ცდები. ამ მხრივ პირველად ამიერკავკასიის რუსული

ხელისუფლება დაინტერესდა. XIX-საუკუნის დამდეგს, როცა მიმოწერა გაიბა ამ უკანასკნელ- სა და ახალციხის მპყრობელს სელიმ ხიმშიაშვილს შორის, სცადეს ახალი ფაშის და მისი წარ- სულის დადგენას. 1809 წლის 29 სექტემბერს საქართველოს მაშინდელი მთავარმართებელი ტორმასოვი პეტერბურგში მთავრობას ატყობინებდა, რომ სელიმი ბავშვობაში მოიტაცეს ლე- კებმა ქართლის ერთ-ერთ სოფელში და გაყიდეს აჭარაში. „იშვიათი მხედრული თვისებისა და ფიზიკური ღირსების წყალობით იგი მალე დაწინაურდა და ჯერ ზემო აჭარის, შემდეგ კი თვით ახალციხის საფაშოს მმართველი გახდაო. (9). ეს მოსაზრებაც სინამდვილეს არ შეესაბამება. ამ წერილის გარდა ტორმასოვს სხვა წერი- ლი არ დაუწერია და არსად გაუგზავნია, სადაც ეწერებოდა, რომ სელიმი ადგილობრივი (აჭა- რის) ძირძველი თავადური გვარისაა. როგორც ხედავთ, კვლავ მოყვანილი ინფორმაცია სიმა- რთლეს არ შეესაბამება. კვლავ ცრუ ინფორმაცია და ისტორიის გაყალბების მცდელობა. არ მინდა გამომრჩეს კიდევ ერთი დოკუმენტის სისწორე, რომელიც ეხება ხიმშიაშვილების გვარს. „სხვათა შორის,1879 წლის 19 თებერვალს კავკასიის არმის სარდლის სვიატოპოლკ-მირსკი- 35. სადმი წარდგენილ თხოვნაში თვით სელიმ ხიმშიაშვილის შვილიშვილი შერიფი აღნიშნავდა: „სანამ ჩემი გვარი ხიმშიაშვილის სახელწოდებით“ ეკუთვნოდა „საქართველოს ძველ სათავა- დო გვარებს“. ამიტომ ითხოვდა შუამდგომლობას იმპერატორთან რათა „მე და ჩემი ბავშვები ჩარიცხული ვიქნეთ თავადი ხიმშიაშვილების გვარეულობაში“. აღნიშნული განცხადება კავკასიის ჯარის სარდალს შესამოწმებლად გადაუცია დავით სუ- მბათაშვილისთვის. ამ უკანასკნელს კი „ისტორიული მოტივებით“ დაუსაბუთებია, რომ ხიმ- შიაშვილის გვარი არის ძირძველი აჭარელი თავადებისა და ისინი ცხოვრობენ აჭარაში. (10). მოდი ვნახოთ რა წერია სინამდვილეში ამ საბუთში ყოველგვარი გაყალბების გარეშე. „ ... მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ არა მარტო გლეხები, არამედ აღა-ბეგები, რომელთა აღიარებას რუსეთის ხელისუფლება ჯიუტად არ ჩქარობდა. ამიტომ გახშირდა წარჩინებულ- თა ფენის წარმომადგენელთა თხოვნები და საჩივრები, რათა ახალ მმართველობას ეცნო მათი ძველი ტიტულები და პრივილეგიები. ამის მრავალი მაგალითის მოტანა შეიძლება, მაგრამ შევჩერდეთ მხოლოდ ერთზე, რომელიც ტიპობრივი და დამახასიათებელია ბათუმის ოლქის ყველა წარჩინებული გვარისთვის. როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, მაღალი ფენის ადგილობრივ წარმომადგენლებს რუსეთის ხე- ლისუფლებამ მიანიჭა სამხედრო წოდებები, ზოგს დაუნიშნა პენსია, მაგრამ მათი უძრავ-მო- ძრავი ქონების საკუთრების საკითხი ღიად დატოვა. სწორედ ამით იყო გამოწვეული გენე- რალ-მაიორ შერიფ ხიმშიაშვილის თხოვნა, რომელიც მან 1879 წლის19 თებერვალს კავკასიის არმიის სარდალს გენერალ-ადიუტანტს სვიატოპოლკ-მირსკის წერილობით მიართვა: „ ... ამჟამად შესაძლებლობა მაქვს ვიცხოვრო მისი უდიდებულესობის მთავრობის მაღალი მფარველობის ქვეშ. საქართველოს ძველ სათავადო გვარებს შორის, რომელსაც ხიმშიაშვი- ლის სახელით ოდესღაც ჩემი გვარიც ეკუთვნოდა, სანამ ჩემი სამშობლო არ მოექცეოდა თურ-

ქეთის იმპერატორის მფლობელობაში. თუმცა თურქეთის მთავრობაც ანგარიშს უწევდა ჩემი გვარის როლს დამორჩილებულ მხარეში და ჩვენი სახლის წევრებს აჯილდოებდა სიგელებით და შესაძლებლობას უქმნიდა განეგრძოთ თავიანთი მაღალი მდგომარეობა. ჩემი უფროსი ძმის სიკვდილის შემდეგ, მამაჩემის ახმედ ფაშის თხოვნით, მიბოძეს ზემო აჭარის სანჯაყის მემკვიდრეობით მართვა სათანადო ტიტულით ულუფითა და მამულებით... ახლა კი მე და ჩემი ბავშვების ბედი დამრჩა საზრუნავი, ამიტომ თავს ნებას ვაძლევ, ვთხოვო თქვენს ბრწყი- ნვალებას, მიშუამდგომლოთ მე და ჩემ შვილებს ჩარიცხულ ვიქნეთ თავადი ხიმშიაშვილების გვარეულობაში...“. მოგვიანებით, გენერალ სვიატოპოლკ-მირსკის შერიფ-ბეგის ეს თხოვნა გასარკვევად თა- ვად დავით სუმბათაშვილისთვის გადაუცია. მასაც დაუდასტურებია, რომ, ხიმშიაშვილი არის ძველი ქართული თავადური გვარი და მათი ერთი შტო აჭარაში ცხოვრობსო. (11). 36. ვნახოთ, თუ რატომ მისცა გასარკვევად სვიატოპოლკ-მირსკიმ დავით სუმბათაშვილს შე- რიფ -ბეგის თხოვნა. და ვნახოთ თვითონ ის წერილი და რა სწერია მასში ხიმშიაშვილების გვარის შესახებ სინამდვილეში. თავადი დავით ალექსანდრეს ძე სუმბათაშვილი-დაიბადა 1831 წლის 27 დეკემბერს, გარ- დაიცვალა 1920 წლის 22 ნოემბერს-88 წლის ასაკში. იყო გენერალ-ლეიტენანტი, იზრდებოდა სათავად-აზნაურო პოლკში. იყო თბილისის თა- ვადაზნაურთა წინამძღოლი. ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადო- ების დამფუძნებელი წევრი, ისტორიკოსი. ესეც თვითონ წერილიც: კავკასიის მთავარსარდალს გენერალ ადიუტანტ: - დიმიტრი ივანეს ძეს. „...თქვენო აღმატებულებავ, მოგახსენებთ, რომ თავადი ხიმშიაშვილები, მართლაც მიეკუთ- ვნებიან ძველ კავკასიურ ოჯახს-ქართველებს. ვადასტურებ, რომ ისინი მართლა ეკუთვნიან და მოიხსენიებიან ძველ თავადურ გვარებს შორის. ისინი იმჟამიდანვე სახლობენ დუშეთის მაზრაში და არიან თავადები. რაც შეეხება აჭარაში მცხოვრებ ხიმშიაშვილებს, ისინი უნდა იყვნენ დუშეთის მაზრის მცხოვრებ თავადი ხიმშიაშვილების ოჯახის განყოფილნი და ისინი ცხოვრობენ აჭარაში“. უღრმესი პატივისცემით:-თბილისის გუბერნიის თავად-აზნაურთა წინამძღოლი-თავადი დავით სუმბათაშვილი. 1879 წლის 21 მაისი. როგორც, ვხედავთ ავტორის მიერ მოყვანილი ეგრეთ წოდებული საბუთი სიმართლეს საე-

რთოდ არ შეესაბამება. საინტერესოა სად წაიკითხა, რომ სუმბათაშვილმა რომელი „ისტორი- ული მოტივებით“ დაასაბუთა, რომ ხიმშიაშვილის გვარი არის ძირძველი აჭარელი თავადე- ბისა და ისინი ცხოვრობენ აჭარაშიო. ??? აქ მოყვანილ დოკუმენტურ საბუთში (ნამდვილში), ნათლად ჩანს, რომ სუმბათაშვილის მიერ დაწერილ წერილში არავითარ ძირძველ აჭარელ თავად ხიმშიაშვილებზე საერთოდ არაფერია ნათქვამი. სუმბათაშვილი გარკვევით მიუთითებს, რომ თავადი ხიმშიაშვილები იმჟამიდანვე სოფ. ბულაჩაურში მცხოვრები თავადები არიან, ხოლო აჭარელი ხიმშიაშვილები დუშეთის მაზრის, თავად ხიმშიაშვილების ოჯახის განყოფილნი არიანო და ისინი ცხოვრო- ბენ აჭარაშიო. ე.ი. აჭარელი ხიმშიაშვილები სოფ. ბულაჩაურიდან გადავიდნენ აჭარაშიო და არა პირიქით. ამ საკითხს უფრო დეტალურად განვიხილავთ ქვემოთ. ამ შემთხვევაშიც ნათლად ჩანს ავტორის მიერ ცრუ ინფორმაციის მიწვდომა მკითხველი- სადმი და ხიმშიაშვილების გვარის შესახებ, გვარის ისტორიის გაყალბება. 4. ვნახოთ, შეიძლება თუ არა ჩაითვალოს ისტორიულ სინამდვილედ, აჭარაში მკვიდრობის ყველაზე მეტყველ საბუთად ნიგაზეულში დღემდე შემორჩენილი „ ადრესაუკუნეების“ საგვა- რეულო ციხესიმაგრის ნანგრევები და „საგვარეულო სასაფლაო, სადაც 1815 წელს დაკრძალეს სელიმ ხიმშიაშვილის ნეშთი“. ნიგაზეულის ციხე-გალავანი: -ციხე სავარაუდოდ XVIII-XIX საუკუნეებშია აგებული. იგი შუახევის მუნიციპალიტეტის სოფ. ნიგაზეულში მდებარეობს, ქუფთაღელის სერზე, რომელ- საც სხვანაირად ნაბეგვარსაც ეძახიან. გალავანი სწორკუთხედს მიაგავს, რომელშიც დატანე- 37. ბულია ექვსი ხარო. გალავანს შესასვლელი უნდა ჰქონოდა, როგორც ჩრდილოეთიდან, ისე სამხრეთიდან. რა ადგილზე იყო ჩრდილოეთის კარი არ ჩანს. გალავანი ამ ადგილას საკმაოდ დანგრეულია. ციხე-გალავანი ფლეთილი ქვებით, წყობა ლამაზი და ჰორიზონტალურია. ცი- ხე-გალავნის შუა ეზოში შემაღლებულ ადგილას სელიმ ხიმშიაშვილის ორსართულიანი სახ- ლი მდგარა, რომელიც მისი სიკვდილის შემდეგ ოსმალებს დაუწვავთ და შემდეგ ჯამე აუშე- ნებიათ. ციხე-გალავანის მშენებლობა აბდულ ბეგს დაუწყია, მისი სიკვდილის შემდეგ მის ვაჟს სელიმ ხიმშიაშვილს დაუმთავრებია.(13). რა კომენტარის გაკეთება შეიძლება გაკეთდეს? იმედია დამეთანხმებით, რომ აბდული და სელიმ ხიმშიაშვილები ადრესაუკუნეებში არ ცხოვრობდნენ და მათი აშენებული ციხე-გალა- ვანი ადრესაუკუნეებისა არ არის. რაც შეეხება სასაფლაოს, სადაც სელიმ ხიმშიაშვილია დასა- ფლავებული. იმ სასაფლაოზე სელიმ ხიმშიაშვილის გარდა სხვა ხიმშიაშვილის საფლავი არ მინახავს. რაც შეეხება იმ მოსაზრებას, რომ აბდულ-ბეგიც მანდ სასაფლაოზეა დასაფლავებუ- ლი, ვერ დავეთანხმები. ამაზე უფრო მოგვიანებით. იმ სასაფლაოზე მხოლოდ უშარიძეები არიან დასაფლავებულები. ასე, რომ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეს სასაფლაო უშარიძეების საგ- ვარეულო სასაფლაოა. სელიმის ნეშთი მანდ უშარიძეებმა გადმოასვენეს და მუხა და ნაძვიც მათი დარგულია. აქედან გამომდინარე ვერც ამ ცრუ ინფორმაციას ვცნობთ სიმართლედ.

5-6-7. მოდი, განვიხილოთ ამ ვერსიების სისწორე. არიან თუ არა ისინი აწყურიდან, ჰქონ- დათ თუ არა მათ აწყურის ეკლესიაში საძვალე? იყვნენ თუ არა ისინი მესხეთის ბატონ-პატ- რონები? რა სათავადოები შექმნეს მათ გურია-იმერეთში? გადმოვიდნენ თუ არა ისინი სოფ. კარდანახში და შემდეგ იქიდან სოფ. ბულაჩაურში? აწყური-სოფელი ახალციხის რაიონში, ვაკე ტერასაზე, მტკვრის ორივე ნაპირას, მდებარე აბანოს-ღელის შესართავთან. ახალციხიდან 22-კილომეტრში. ადრე სოსანგეთი ჰრქმევია. ქა- რთულ წყაროებში აწყვერის სახელითაც გხვდება. მატიანეში XI-ს. შუა წლებში იხსენიება. ქა- რთული წყაროების თანახმად კეისარის ჰერაკლეს ლაშქრობის დროს VII საუკუნეში აქ ტაძა- რი აუგიათ, რომელიც XII-XIII-სს-ში სამცხის საეკლესიო ცენტრი გამხდარა. ადრინდელ ფეოდალურ ხანაში აწყური სამცხის პოლიტიკური ცენტრი და სამძივართა ფე- ოდალური საგვარეულოს ადგილსამყოფელი იყო. XI-XIV-სს-ში აწყური აბუსერიძეთა საგვა- რეულო მფლობელობაში გადადის. ასევე მნიშვნელოვან პუნქტად ითვლება იგი სამცხე-სა- ათაბაგოს არსებობის ხანგრძლივი პერიოდის დროის მანძილზე. XVI საუკუნის მეორე ნახევა- რში აწყური ოსმალებმა დაიკავეს და ჯაყელთა საგვარეულოს გადაეცა სამფლობელოდ. 1829 წ. ადრიაპოლის საზავო ხელშეკრულებით განთავისუფლდა ოსმალოთა ბატონობისაგან და შევიდა ახალშექმნილი ახალციხის მაზრაში. (14). სამძივრები-საქართველოს დიდი ფეოდალური საგვარეულო IX-XI საუკუნეებში. სახელ- წოდება მომდინარეობს მათი მამულის-სამძივრის ხევის (სამცხე) სახელისაგან. არსებობს მო- საზრება, რომ სამძივრების გვარიდან წარმოდგა თორელების ფეოდალური საგვარეულო. (15). აბუსერისძენი-XI-XIV-სს-ში. საქართველოს დიდ ფეოდალთა საგვარეულო. ამ გვარის პი- რველი წარმომადგენელი არტანუჯის ერისთავი-იოანე აბულეთ-აბუსერიძე იყო. მან მის მემ- კვიდრეებს „აბუსერიძე“ გვარად დაუმკვიდრა. მუსხელიშვილის ცნობით ტბელთა საგვარეუ- 38. ლოს წარმომადგენლობიდან უნდა იყოს, ბაგრატ IV-ის მეფობის დროის პირველ წლებში იხ- სენიება. ამ დროს აბუსერიძეები ყოფილან კლარჯეთის (არტანუჯის) და ხიხათა (აჭარის) ერისთავები, ციხისჯვრის და აწყურის ციხეების გამგებლები. XIV-საუკუნის ნახევარში დაკა- რგეს ჯერ არტანუჯი, შემდეგ ციხისჯვარი და აწყური. მათ ჯაყელები დაეპატრონენ. XII-XIII- სს-ში იყვნენ მხოლოდ ხიხათის ერისთავები. XIV-საუკუნეში ცნობილია ამირსპასალარი ივა- ნე აბუსერიძე. გარდ. 1355 წ. აბუსერიძეები უკანასკნელად იხსენებიან XVI-საუკუნეში სამცხე- საათაბაგოს დიდებულთა სიაში. (16). მესხეთი-ისტორიული სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს (ზემო ქართლი) ზოგადი სახე- ლწოდება. ანტიკურ წყაროებში(სტრაბონი, ძვ.წ. 64/63-ახ.წ. 23/24) მოიხსენიება ეს ტერიტორია „მოსხიკეს“ სახელწოდებით, (მესხური ქვეყანა, მესხების მხარე) ეწოდებოდა. აღსანიშნავია, რომ ძველი ქართული წყაროები „მესხეთს“ არ იხსენებენ და ამ მხარის სახელწოდება X-XVI- სს-ში ზემო ქართლი იხმარებოდა. ამ ტერიტორიაზე უძველესი დროიდან სახლობდნენ ქარ- თველები-მესხები. აქედან მოდის მხარის სახელწოდებაც. საუკუნეთა განმავლობაში მესხე- თის ტერიტორიაზე სხვადასხვა ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ერთეულები არსებობ-

და: დიაოხი, ზაბახა, ვეტეროხი (ტომთა გაერთიანებები), კლარჯეთის, წუნდის და ოძხრის საერისთავოები, ქართველთა სამეფო ანუ ტაო- კლარჯეთის სამთავრო, სამცხე საათაბაგო, ახა- ლციხის საფაშო. ძვ.წ. II-I-საუკუნეებში მესხეთის ტერიტორია სამ ნაწილად იყოფოდა; სომ- ხებს ეკავა-ტაო, სპერი და კოლა; კოლხეთს-შავშეთი, კლარჯეთი და აჭარა, ქართლს (იბერია)- არტაანი, ჯავახეთი და სამცხე. უფრო გვიან იბერიამ კვლავ შემოიერთა დანარჩენი მესხეთი გარდა სპერისა. IX-X საუკუნეებში მესხეთის ტერიტორიაზე წარმოიქმნა ბაგრატიონთა სამე- ფო (ცენტრი არტანუჯი). XII-XIII- საუკუნიდან მესხეთი საქართველოს სამეფოს დიდმოხელე ერისთავთა, სამცხის სპასალარ ჯაყელ -ციხისჯვარელთა სამფლობელო იყო. ამ საგვარეულოს მიერ ათაბაგის სახელოს დამკვიდრების შემდეგ საათაბაგოდ იწოდებოდა (ცენტრი ახალცი- ხე). XVI საუკუნეში მესხეთი ოსმალებმა მიიტაცეს და იქ ოსმალეთის ადმინისტრაციული ერ- თეული-ახალციხის საფაშო შექმნეს. ისტორიული მესხეთის ნაწილი (სამცხე-ჯავახეთი) საქა- რთველოს დაუბრუნდა რუსეთ-ოსმალეთის 1828-1829 წლის ომის შედეგად ადრიანოპოლის საზავო ხელშეკრულების (1829) თანახმად. აჭარა რუსეთ-თურქეთის 1877-1878 წლების ომის შემდეგ ბერლინის კონგრესის (1878) გადაწყვეტილებით. (17). 1262-1279 - სარგის I. 1285-1306 - ბექა I. 1306-1334 - სარგის II. 1334-1361 - ყვარყვარე I. 1372-1389 - შალვა. 1389-1395 - აღბუღა I. 1391-1444 - ივანე II. 1444-1451 – აღბუღა II. 1451-1498 - ყვარყვარე II. 1458-1500 - ქაიხოსრი I. 1500-1515 - მზეჭაბუკი 39. 1515-1518 - მანუჩარ I. 1518-1535 - ყვარყვარე III. 1545-1573 - ქაიხოსრო II. 1573-1581 – ყვარყვარე IV. 1581-1607 - მანუჩარ II. 1607-1608 - მანუჩარ III. 1628 წელს ოსმალეთმა საბოლოოდ შეიერთა მესხეთი (სამცხე-საათაბაგო) და იმპერიის რი- გით საფაშოდ (ახალციხის) აქცია. 1795 წლამდე მას გამაჰმადიანებული ჯაყელი ფაშები განა- გებდნენ. 1628-1635 - საფარ ფაშა (ბექა III). 1635-1647 - იუსუფ ფაშა I.

1647-1659 - როსტომ ფაშა. 1659-1680 - ასლან ფაშა I. 1680-1690 - იუსუფ ფაშა II. 1690-1701 – სელიმ ფაშა. 1701-1741 - ისაყ ფაშა. 1741-1744 - იუსუფ ფაშა III. 1744-1758 - აჰმედ ფაშა. 1758-1759 - ჰასან ფაშა. 1759-1761 - იბრაჰიმ ფაშა. 1761-1761 - ჰასან ფაშა (ხელმეორედ). 1767-1795 - სულეიმან ფაშა. (18). ვნახოთ მესხეთის დიდებულთა სია, ეპიგრაფიკული მასალების მიხედვით მესხეთის მფლობელ დიდგვაროვანთა შორის მოიხსენიებიან: აბუსერისძენი, ავალიშვილნი, გურგენისძენი, მურვანისძენი, ნიკოლასძენი, მახასძენი, სამ- ძივარნი, სრესალნი, ხურცისძენი, თორელნი, ჩორჩანელნი, ქებასძენი, შოთასძენი, ჯაყელნი. (19). როგორც ვხედავთ, რომ ხიმშიაშვილების მესხეთში ყოფნას და იქ მათი ბატონ-პატრონობის და აწყურში მათი საძვალის შესახებ არც ერთი ისტორიული დოკუმენტი არ ადასტურებს. როგორც ვხედავთ, 1262 წლიდან 1795 წლამდე მესხეთის და ახალციხის მმართველები ხიმ- შიაშვილები არასოდეს არ ყოფილან. სიაში ნათლად ჩანს, რომ ისინი ჯერ ქრისტიანი შემდ- გომ კი გამუსულმანებული ჯაყელები იყვნენ. ხიმშიაშვილების გვარი არც მესხეთის დიდე- ბულთა გვარების სიაში არიან მოხსენიებულნი. აბსურდულია ჩავთვალოთ, რომ ხიმშიაშვი- ლები მესხეთიდან, აწყურიდან არიან და იქ რაიმე კავშირი ჰქონოდათ. როდორც ვხედავთ, ეს ვერსიაც სრული სიცრუეა და იმედია ამ აბსურდულ მოსაზრებას არავინ არ გაიზიარებს. ვნახოთ, შეესაბამება თუ არა სიმართლეს ეგრეთ წოდებულ იმ ხიმშიაშვილების შტოს, რო- მელნიც აწყურიდან გურია იმერეთში გადავიდნენ და იქ თავიანთი „სათავადოები“ შექმნეს. გურია-საქართველოს ისტორიული-გეოგრაფიული მხარე, ისტორიული ეგრისის ნაწილი. დასახლებულია ძირითადად გურულებით. 40. გურიის ისტორიული ცენტრია ქალაქი ოზურგეთი. ისტორიულად იგი შემოსაღვრული იყო ჩრდილოეთით- რიონით, სამხრეთით-ჭოროხით, აღმოსავლეთით ჭოროხ-აჭრისწყლის შესართავიდან მესხეთის ქედის გაყოლებით აჭარას ესაზღვრებოდა. გურია სამ რეგიონად იყოფებოდა: ზემო გურია (ტერიტორია მდინარეება რიონსა და სუფ- სას შორის). ქვემო გურია (მხარე ჭოროხსა და ჩოლოქს შორის). და შუა გურია(ტერიტორია ჩო- ლოქს და სუფსას შორის). შესაბამისად, არსებობდა სამი საეპისკოპო: ჯუმათის (ზემო გურია), შემოქმედის (შუა გურია) და ხინოწმინდის (ქვემო გურია). პირველად სიტყვა გურია ისტორიულ წყაროებში იხსენიება VIII საუკუნეებში (735738 წწ).

ტიპონიმ გურიის წარმოშობის შესახებ საბოლოო და დაზუსტებული არ არის. თ. სახოკიას მოსაზრებით გურია შესაძლებელია „გულს“ ნიშნავს (მეგრულად გური ნიშნავს გულს). გეო- გრაფიულად გურია დასავლეთ საქართველოს შუა გულში მდებარეობდეს. ფეოდალურ ხანაში გურია ჩამოყალიბდა, როგორც საქართველოს ერთ-ერთი საერისთავო. ერისთავები იყვნენ-გურიელები, რომლებიც ვარდანისძეთა საგვარეულო შტოდან წარმოიშ- ვნენ. პირველი გურიის ერისთავი ვარდან ვარდანის ძე გურიელი იყო. (20). მოდით ვნახოთ გურიის თავადების სია: ამილახორი- შარვაშიძე, ბერიძე, ბერეჟიანი, გურიელი, თავდგირიძე, კვერღელიძე, ნაკაში- ძე. (21). იმერეთი-დასავლეთ საქართველოს ერთ-ერთი ისტორიული გეოგრაფიული მხარე. საკუ- თრივ იმერეთი შემოსაზღვრულია აღმოსავლეთით ლიხის ქედით, დასავლეთით ცხენის- წყლით, ჩრდილოეთით კავკასიონის ქედით და სამხრეთით ფერსათის, ანუ მეს-ხეთის მთე- ბით. სახელწოდება დაკავშირებულია ამ მხარის მდებარეობასთან, იმერეთი, ანუ ლიხს იქითა მხარე. იმერეთი იყოფა ორ ნაწილად: ზემო და ქვემო იმერეთად. საქართველოს ფეოდალური მონარქიის პოლიტიკური დაშლის შემდეგ XIII-ს. მეორე ნახევარში წარმოიშვა იმერეთის სა- მეფო. იმერეთის სამეფოს სათავეში მეფე იდგა. ის იყო ქვეყნის უზენაესი მმართველი. იმერე- თის მეფეები წარმოშობით ბაგრატიონთა დინასტიის დასავლურ შტოს ( დავით ნარინის შტოს) ეკუთვნოდა. სამეფოში იყო მრავალი სათავადო. (22). ვნახოთ იმერეთის თავადების სია: აბაშიძე, აგიაშვილი, იაშვილი, ლორთქიფანიძე, მიქაძე, მიქელაძე, მხეიძე, ნიჟარაძე, წერეთე- ლი, წულიკიძე, ჯაფარიძე, ჩიჯავაძე, ჩხეიძე, ჭილაძე. (23). როგორც ვხედავთ, ხიმშიაშვილები არც გურიის და არც იმერეთის თავადთა სიაში არ ფი- გურირებენ. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ იმერეთში მესხეთიდან გურია-იმერეთში არ გადასუ- ლან და არც არავითარი სათავადოები არ შეუქმნიათ. გურიაში ცხოვრობენ ხიმშიაშვილები, მაგრამ ისინი აჭარიდან არიან გადასულები, ეკოემიგრანტები არიან. იმერეთში არიან ხიმშია- შვილები, რომლების იქ სავარაუდოდ იქ მეცხრამეტე საუკუნეში დასახლდნენ და ამ საკით- ხის კვლევა-ძიება დაწყებულია და მომავალში უკვე პასუხი გაეცემა ამ კითხვას, როგორ და როდის გადავიდნენ ისინი იქ და საიდან. ქუთაისში ცხოვრობდა მწერალ კოტე ხიმშიაშვილის ოჯახი, ისინი იქ სოფელ წესიდან(რაჭა) იყვნენ გადასულები. ამ ფაქტს უფრო ქვევით განვიხი- ლავთ. ვნახოთ იყვნენ თუ არა ხიმშიაშვილები ისტორიულად ქართლის თავადები. 41. ქართლი-მხარე აღმოსავლეთ საქართველოში. სახელწოდება მომდინარეობს იმ მთისგან, სადაც ლეონტი მროველის ცნობით დამკვიდრდა ქართველთა ლეგენდარული ეთნარქი-ქარ- თლოსი. მთა ქართლოსი იქცაქალაქ „ქართლად“ (მოიცავს მცხეთას და წიწამურს), შემდეგ შე- იქმნა „დიდი ქართლი“, აქედან კი სახელწოდება მთელ მხარეზე გავრცელდა. ეთნიკურ-გეოგრაფიულად ელინისტური ხანიდან მოყოლებული ქართლი ორ ნაწილად

იყოფოდა: ზენა სოფელი და ქვენა სოფელი. ისტორიული ქართლი გეოგრაფიული მდებარეო- ბისა და უმთავრესი მდინარის დინების მიხედვით სამ ნაწილად იყო გაყოფილი: ზემო ქართ- ლი, შიდა ქართლი, ქვემო ქართლი. ქართლის ტერიტორია ძვ. წ. IV-საუკუნიდან ქართლის (იბერიის) სამეფოში შედიოდა, რო- მლის დედაქალაქი ჯერ მ ცხეთა იყო, შემდეგ თბილისი. X-საუკუნეში იგი გაერთიანებული ქართული სახელმწიფო ცენტრი გახდა. XV-XVIII ს-ში. აქ ჩამოყალიბდა ქართლის სამეფო. მოგვიანებით, ქართლ-კახეთის სამეფო, რომელიც 1801 წელს ინკორპორირებული იქნა რუ- სეთის მიერ. X-საუკუნიდან ქართლის, ხოლო მოგვიანებით (კახეთის) სამეფოს სათავეში იყვ- ნენ ბაგრატიონები. (24). ვნახოთ ქართლის თავადთა სია, და თუ არიან ამ სიაში მოხსენიებული ხიმშიაშილის გვა- რი. აბაშიძე, აბაშიშვილი, ამირეჯიბი, ავალიშვილი, ამილახვარი, არაგვის ერისთავი (მარჯვენა სანაპირო), არღუთაშვილი, ბარათაშვილი, ბებუთოვი, ბეგთაბეგოვი, გურჯი-რევაზიშვილი, დავითიშვილი, დოლენჯიშვილი, ვეზირიშვილი, თარხნიშვილი, თაქთაქიშვილი, თუმანი- შვილი, იარალაშვილი, იოთამაშვილი, მაჩაბელი, მაღალაშვილი, მელიქიშვილი, ქსნის ერის- თავი, ციციშვილი, ფავლენიშვილი, ჩხეიძე, სუმბათაშვილი, სოლოღაშვილი, რატიშვილი, ჯა- ნბაკურიანი, ჯავახიშვილი, შარვაშიძე, ხიდირბეგიშვილი, ხერხეულიძე, ზურაბიშვილი, შა- ლიკაშვილი. (25). როგორც ვხედავთ ხიმშიაშვილები არც ქართლის თავადთა სიაში არ არიან. ასე რომ, ხიმ- შიაშვილები არ არიან და ვერ იქნებოდნენ ქართლის თავადები და მესხეთიდან და აჭარიდან ქართლში არ გადმოსულან. აქ შეიძლება დაისვას კითხვა, სოფ. ბულაჩაური ხომ შედის დუშეთის რაიონში? ხოლო დუ- შეთი, ხომ ქართლს ეკუთვნის? ე. ი. ხიმშიაშვილებიც ქართლის თავადები არიანო. ამ ფაქტს განვიხილავთ, მოგვიანებით. როგორც, ცნობილია 1783 წლის გეორგიევსკის ხელშეკრულების დანართში, ქართლ-კახე- თის თავად-აზნაურთა სიაში აზნაური ხიმშიაშვილი არ მოიხსენიება და მითუმეტეს ყმა-გლე- ხი ხიმშიაშვილი?. საქართველოს სინამდვილეში გხვდება ისეთი მოვლენა, როდესაც ერთი გვარის წარმომად- გენელს ვხვდებით, როგორც თავადის, აზნაურის ასევე გლეხთა კატეგორიებს შორის. რამ გა- მოიწვია ეს? საკითხში გასარკვევად გადავხედოთ ძველი ქართული სამართლის ძეგლებს, ბუ- შის ან ნაბიჭვრის შესახებ კანონს: დავით ბატონიშვილის სამართალში ნაბიჭვრის საკითხს ეძ- ღვნება 125-ე მუხლი. იქ ნათქვამია: „შე-ღათუ-ეყოს კაცი დედაკაცისა და მის გამო შვეს წუ- ლი, მისცეს შობილსა მას საზრდელი, ესე იგი საცხოვრებელი, და დიაცსაც მცირედი რაიმე საუპატიოსა, უკეთ არს მდგომი ცხადად სარისკოპოსა ზედა და მცირედიცა, რაიმე მისცენ წი- 42. ლი სამკვიდრებლისაგან მამისა თვისისა კეთიშობილთა ნაბიჭვართ“. ამ მუხლს დავითმა შენიშვნები დაურთო. ამ შენიშვნებში შემდეგი განმარტება არის მოცე-

მული „...თავადთა ნაბიჭვართა აქუსთ ღირსება აზნაურთა, ხოლო მაღალთა აზნაურთა, ღირ- სება ცალმოგვთა და დაუსახლებენ მათ აზნაურად თავადთა, ხოლო მათ გლეხად ანუ ცალნო- გვად“. დავით ბატონიშვილის განმარტებით, „მეფთ ნაბიჭვარი შეირაცხების თავადად და მეფეთა ძედ. და რასაცა სწადდეს მეფესა და მეფის ძეთა, მისცენ მას, რომელს ვერავინ წაედავება და ჩამოართმევს“. დავით ბატონიშვილის მიხედვით, თითქოს ასე გამოდის, რომ ნაბიჭვარი ერ- თი საფეხურით დაბლა არის სოციალურ ფენაში, რომლის წარმომადგენლის ხელშიც დაიბა- და ეს ნაბიჭვარი. ვახტანგის სამართლით კი, იგი ისეთი პირია, რომელსაც კანონით მამის ქო- ნებაზე არავითარი წილი არა აქვს, ან ძალიან შეზღუდული უფლებები აქვს მამის ქონებაზე. ქართული ფეოდალური სისტემის საფუძველი ისე იყო მოწყობილი, რომ ეს სოციალური კა- ტეგორია ჩამომრცრობილი იყო. განჩინება გიორგი XII-ისა ხიმშიაშვილების მამულის საქმეზე. 1799 წ. 37 ნოემბერი. ხელნაწერთა ინსტიტუტი. Qd 8962. პირი. ამ საბუთის პირი დაცულია აგრეთვე ცენტრარქივში ფ. 1450. დავთ. № 37. საბ. № 199. ხიმშიანთ მამუკას შვილები დათუა, ქაიხოსრო, გრიგოლ, იოსებ და გოგია უჩიოდნენ ხიმ- შიაშვილს სულხანის შვილს გოგიასა. ასე რომ: ეს გოგია ჩვენი სახლიკაცი არისო, ამის ყმაში და მამულში წილი გვიძევსო და ჩვენი წილის სამართალს ვითხოვთო. ხიმშიაშვილი გოგია მიუგებდა: თქვენ არც ჩვენი სახლისკაცნი ხართ და არც ხიმშიაშვილები ხართ და არცარა ჩემ- თან წილი გაქვთ რამეო, ხიმშიანთ ბუშის შვილები ხართო, თქვენ ზემო ქართლში ფალავან- 43.

დიშვილის ყმანი ხართ ბარათში წილად ნარგებნი და იმავ ფალავანდიშვილს თავისავეს ფრი- ნავის (სოფ. ფრინევი-ვ.ხ.) სოფელში სახლებიხართ, თქვენ ჩემთან არაფერი საქმე არა გავქსთ რაო. ამ ჩემგან მოხსენებულის დამამტკიცებელი მეფეთაგან ბოძებული წიგნები და აგრეთვე ქა- რთველთ თავადთა და დარბაისელთაგან წერილით მოწმობა ხელთა მაქვს, რომ ამ წერილს კურთხეული მეფე მეორე ირაკლი ამ მოწმობას ამტკიცებს და განაჩენს ზედავ ამ მოწმობაზედ აწერს, რომ თქვენ ჩემთან საქმე არა გაქვსთ რა და ამავ კურთხეულს ბატონთან სამართალშიაც გელაპარაკე და გამტყუნდით. აგრეთვე ყოვლად სამღვდელოს მროვლისაგან მოწერილი მოწმობა ხელთა მაქვს, რომელ- შიაც რომ ასე სწერია გუჯარშიაო: ფრინევს მსახლობელს ხიმშიაშვილს საწირავი აძესო. ეს წე- რილები ხელთა ჰქონდა ხიმშიაშვილს გოგიასა. ჩვენ, ყოვლისა საქართველოსა და სხვათა მეფემან მეათცამეტემან გიორგიმ, თანდასწრე- ბით საქართველოს მდივანბეგებითა ესენი ჩვენთან ვალაპარაკეთ და ეს წერილებიც გავშინ- ჯეთ, რომ ეს წერილები და მოწმობაები სწორე და სარწმუნო წერილები არის. ამ წერილებს ფიცი აღარ ეჭირებოდა. მაგრამ ეჭვის განსაწმენდად ამ ხიმშიაშვილს გოგიას ფიცი დავადევით ამ რიგათ: გოგიამ ან თავისი შვილი ან თავისი ძმისწული და ორიც თავისი პირველი გლეხიკაცი თან მი[ი]ყოლი- ოს, წადგეს და ასე იფიცოს: <<ამისმა მადლა და ამისმა განმაცხოვებელმან ღმერთმან, ეს მამუ- კას შვილები ჩემის სახლიკაცობას რომ ამბობენ,ესენი არც ჩემი სახლიკაცები იყვნენ და არცა- რა ჩემს ყმაში და მამულში წილი რამ უძესთ და ხიმშიანთ ბუში[ს]შვილებიც არიან>>. თუ ასე იფიცა გოგიამ, მამუკა[ს] შვილებს-დათუას, ქაიხოსროს, გრიგოლს, იოსებს და გო- გიას ამ ხიმშიაშვილს გოგიასთან საქმე აღარა ექნებათ რა და ვეღარცარას ედავებიან დღეის იქითა. და რაც წიგნები აქვსთ მამუკას შვილებს განაჩენები თუ სხვა რამ წერილები, ძველი თუ ახალი, ყველა უნდა ჩამოერთვასთ. და თუ ასე ვერ იფიცამს გოგია, რასაც მამულს ედავებიან გოგიას, ის მამულები მამუკას შვი ლებს უნდა დაანებოს. იასაულო მაყაშვილო ალექსანდრე! ეს ასე უნდა გა[ა]რიგო, როგორც გვიბრძანებია. ნოემბერს კზ, ქორონიკონს უპზ. მეფე იოვანე ზააალ ნიკოლოზ ქართლისა ................... გიორგი ქ. მაყაშვილი ალექსანდრე ამათი იასაული ვიყავ; ოთხჯერ თუ ხუთჯერ მოვიდა გოგია ხი- მშიაშვილი თავის ძმისწულით და ორის გლეხის კაცით საფიცარით. სანთელიც თან მოიტა- ნეს და ეს მოდავეები არ მოყვნენ და არ დაიფიცეს. ბოლოს რომ ძალა დავატანე-მიყევით და დააფიცეთ მეთქი, მულათი მთხოვეს, ორშაფათს დავაფიცებთო. ორშაფათს კიდევ გოგია მო- ვიდა ჩემთან საფიცარით და ესენი ვაძებნინე, გაპარულიყვნენ და ხელი მოუწერე გოგიას ეს

ასე. ოკდომბერს იგ, ქორონიკონს უპზ. ალექსანდრე. ქ. ჩვენ, მეცამეტე გიორგი, ამ განჩინებას მეორედ ასე ვამტკიცებთ. ასე, რომ ეს მაყაშვილი 44. ალექსანდრე იასაული იყო ამათი და დასაფიცებლათ მოემზადებინა გოგია ხიმშიაშვილი და მამუკა[ს] შვილებს, რომელიც დღე პირობათ მიეცათ, იმ დღეს აღარ მისრულიყვნენ და კიდეც დამალულიყვნენ და წასულიყვნენ. ამ მამუკა[ს] შვილებს ამ ხიმშიაშვილს გოგიასთან საქმე და სადაო აღარა აქვსთ რა ამ საქმეში. დეკემბერს იდ, ქორონიკონს უპზ. მეფე ქართლისა .................... გიორგი როგორც ვხედავთ ძალიან საინტერესო და ბევრის მთქმელი დოკუმენტია. გავარკვიოთ ვინ არის მამუკა ხიმშიაშვილი და მისი შვილები-დათუა, ქაიხოსრო, გრიგოლი, იოსები და გოგია. არიან თუ არა თავადი ხიმშიაშვილები და თუ არიან, რატომ არ არიან ისინი თავადები? რა- ტომ არიან ისინი ფალავანდიშვილების ყმები? საინტერესოა სად არიან ეხლა მათი შთამომავ- ლები? მოდით ვნახოთ თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიური ცხრილის ერთ-ერთი ფრაგმენ- ტი. ცხრილში ვხედავთ, რომ თავად შერმაზან ხიმშიაშილის შვილს კახის ყავს ოთხი შვილი- გიორგი (გოგია), მამუკა, დავითი (დათუნა) და ქალიშვილი სახელად-ასული. აქედან, გიორ- გი, დავითი, ასული ყავდა კანონიერი მეუღლისგან. ხოლო მამუკა ყავდა გლეხის ქალისგან უკანონოდ გაჩენილი. მამუკა თავის და-ძმების ნახევარ ძმა იყო. მამამისმა აღიარა ის შვილად და გვარიც მისცა (ს.ც.ა. ფონდი 1449 32/45), მაგრამ ის დამცირდა უკვე აზნაურობამდე. ის გა- დავიდა საცხოვრებლად სოფ. ფრინევში (ს.ც.ა. ფონდი ad-39/452), (ს.ც.ა. ფონდი 1450 12/133). როგორც, ზევით ვნახეთ მამუკას შვილები ედავებოდნენ სოფ. ბულაჩაურში მცხოვრებ თა- ვად გიორგი(გოგია) ხიმშიაშვილს. საინტერესოა სად არიან მამუკას შთამომავლები? ქარელის

რაიონში, სოფ. ფრინევში ცხოვრობს ხიმშიაშვილების რამოდენიმე ოჯახი. ისინი არიან მამუ- კას შთამომავლები. როგორც, ზევით ავღნიშნე ქართლში ცხოვრობდნენ ასევე აზნაური ხიმ- შიაშვილები, მაგრამ, მხოლოდ აზნაური მამუკა ხიმშიაშვილი და მისი შთამომავლები იყვნენ თავადი ხიმშიაშვილების განაყოფები. ისინი ცხოვრობდნენ სოფ. ფრინევში და იყვნენ თავა- 45. დი ფალავანდიშვილის აზნაურები. რაც შეეხება, თავად ხიმშიაშვილების დაკავშირებას სოფელ კარდანახთან, სრული აბსურ- დია. ზოგიერთების მოსაზრებას, რომ აჭარიდან 400 წლის უკან ხიმშიაშვილი კახეთში სოფ. კარდანახში ჩამოვიდა და იქიდან სოფ. ბულაჩაურში გადავიდნენ, სრული აბსურდია და უა- ზრობაა. გადავხედოთ სოფ. კარდანახის ისტორიას და ვნახოთ ვინ იყვნენ იქ თავადები და ვინ იყვნენ იქ ხიმშიაშვილები. კარდანახი-სოფელი გურჯაანის მუნიციპალიტეტში, გომბორის ქედის ჩრდილოეთ აღმო- სავლეთ კალთაზე, ბაკურციხე-წნორის საავტომობილო გზაზე, ზღვის დონიდან 510 მეტრი. გურჯაანიდან 14 კილომეტრი. სოფელში გავრცელებული გვარია ვაჩნაძე. კარდანახს ვაჩნაძეები ფლობდნენ XV-XVII საუ- კუნამდე. XVII-ე საუკუნეში სოფელში დასახლდა აფხაზეთიდან გადმოსული შერვაშიძეების ერთი შტო, რომლებმაც მიიღეს გვარი აფხაზიშვილი (აფხაზი). XVII-საუკუნიდან სოფელი კა- რდანახი შერვაშიძეების ხელში გადადის. კარდანახში დაიბადა-კოტე აფხაზიც. (26). ს.ც.ა ფონდი-1451 71/113, არის საინტერესო საბუთი, 1903 წლის სადაც აღწერილია XVII- XVIII სს-ში, ქართლ-კახეთში მცხოვრები ოჯახები და გვარები. საინტერსო ცნობას გვაწვდის სოფ. კარდანახში მხოვრები მოსახლეობის გვარების სიას. XVIII-საუკუნის მეორე ნახევარში, სოფ. კარდანახში ფიქსირდება ვინმე კირაკოზა ხიმშუა- შვილი გარიგოლას ძე და კირაკოზას განაყოფები: აზიბეგა, ამირხანა, სარუხანა, პაპია, დილა- ნა და არუთინა. ვნახოთ კიდევ ერთი საინტერესო საბუთი, რომელიც მოყვანილია წიგნში: პი- რთა ანოტირებულ ლექსიკონში, მეხუთე ტომში გვ.394 ში.

სოფელ კარდანახში მცხოვრები ყმა-გლეხი მირაქა მარტიროზის ძე ხიმშუაშვილი და ასევე საკა სარუხანის ძე აკოფაშვილი იყვნენ თავად ზალდასტან ვაჩნაძის ყმა გლეხები. ს.ც.ა. ფონ- დი-1453 67/54, ს.ც.ა. ფონდი-1451 22/89. ორივე მოხსენიებულია 1700 წელის 3 აპრილს, ს.ც.ა. 46. ფონდი 1450 9/14, ნასყიდობის საბუთი №143, მოყვანილია მოწმედ სოფ. კარდანახში მცხოვ- რები გლეხი ხიმშუაანთ მირაქა, იგივე ხიმშუაშვილი მირაქა. ეჭვს გარეშე შეგვიძლიათ ვთქ- ვათ, რომ ხიმშუაანთ მირაქა ერთი და იგივე პიროვნებაა, რომელიც მოხსენიებულია 1707 წლის თავადი ზალდასტან ვაჩნაძის ყმა-გლეხი მირაქა მარტიროზის ძე ხიმშუაშვილი. ს.ც.ა ფონდი-1453 67/54. მეცხრამეტე საუკუნამდე სოფ. კარდანახში გვარი ხიმშიაშვილი არსად არ ფიქსირდება. XIX-ე საუკუნის აღწერებში სოფ. კარდანახში გვარი ხიმშუაშვილი აღარ ფიქსი- რდება (გაქრა). სამაგიეროდ გაჩნდა გვარი ხიმშიაშვილი, ოღონდაც ყმა, მევალე გლეხებისა ??? შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ხიმშუაშვილი კირაკოზას შთამომავლები გახდნენ ხიმშიაშვილები, რა თქმა უნდა მევალე-ყმა გლეხებად დარჩნენ.

47. როგორც სოფ. კარდანახის ღვთისმშობლის მიძინების I ეკლესიის 1871 წლის ჩანაწერებში (ს.ც.ა ფონდი 489 19/522) ჩანან მოვალე გლეხი გლახა დავითის ძე ხიმშიაშვილი და მოვალე გლეხი რაჟდენ სფირიდონის ძე ხიმშიაშვილი. როგორც ვხედავთ არავითარი თავადი ხიმშია- შვილი სოფ. კარდანახში არ არსებობდა. აქედან გამომდინარე აბსურდულია ვთქვათ, რომ სო- ფელ კარდანახში აჭარიდან გადავიდა თავადი ხიმშიაშვილი და იქიდან სოფ. ბულაჩაურში გადავიდნენ საცხოვრებლად. რბილად, რომ ვთქვათ სოფ. კარდანახელ ხიმშიაშვილებს თავად ხიმშიაშვილებთან არაფერი საერთო არა აქვთ და არც ჰონდათ. აჭარელი მერაბ გულას ძე ხიმშიაშვილი იკვლევდა ხიმშიაშვილების ისტორიას, იმყოფებო- და სოფ. კარდანახშიც. მოგაწვდით მის მიერ გაკეთებულ ჩანაწერს, რომელიც მოისმინა და მოუყვეს იქ მცხოვრებმა ხიმშიაშვილებმა.

48.

ბატონი მერაბი იქ იმყოფებოდა 1962 წლის 21 მარტს. კარდანახელი ხიმშიაშვილების თქ- მით, მათი წინაპარი 400 წლის წინ ჩამოვიდა აჭარიდან და დასახლდა სოფ. კარდანახში და ისინი აჭარლები არიან და სოფ. კარდანახში მცხოვრებლები მათ ამის გამო თათრებს ეძახიან. რა თქმა უნდა ეს ტყუილია. ზევით ვნახავთ, რომ აჭარიდან 400წლის წინ აჭარიდან ვერც ერ- თი ხიმშიაშვილი ვერასგზით ვერსად ვერ გადავიდოდა, მითუმეტეს კარდანახში, უბრალო მიზეზის გამო, აჭარაში პირველი ხიმშიაშვილი XVIII საუკუნის დასაწყისში დასახლდა (ამის დოკუმენტებს ვნახავთ ქვევით). მანამდე აჭარაში ხიმშიაშვილები არა სახლობდნენ. მე არასო- დეს არ გამიგია, რომ კარდანახში ხიმშიაშვილებს ვინმე თათარს ეძახოდეს. ის კი ვიცი, სადაც ხიმშიაშვილები ცხოვრობენ, სომხიანთ უბანს (სომხების უბანს) ეძახიან. კარდანახელი გოგი ხიმშიაშვილი ამცნობს, რომ მისი სახლის კედლის ქვაზე ეწერა, რომ ისინი ნიგაზეულელები იყვნენ, მაგრამ ეს ქვა წარწერით გაქრა. ასევე ისინი ყველა ხიმშიაშვი- ლივით თავადები იყვნენ და მისი ნათესავები ეხლაც აჭარაში, ნიგაზეულში ცხოვრობენო. რა თქმა უნდა ტყუილია. არავითარი ქვა არ არსებობდა. რაც არ უნდა მომხდარიყო, ეგეთ ისტორიულ ნივთმტკიცებას არც-ერთი ადამიანი არ დაკარგავდა და არც მოსპობდა. მეეჭვება, რომ მათ არ სცოდნოდათ, რომ ისინი არავითარი თავადის შთამომავლები არ იყვნენ და მათი 49. წინაპრები უბრალო ყმა, მევალე გლეხები იყვნენ. ეჭვსგარეშეა, მათ ეს იცოდნენ და იციან. უბ- რალოდ მათ შეგნებულად მოატყუეს ბატონი მერაბ ხიმშიაშვილი. ისტორიული დოკუმენტები სიმართლეს ცხადყოფენ, რომელსაც ვერაფერი შეცვლის.აქე- დან გამომდინარე აბსურდულია ვთქვათ, რომ მათ რაიმე ნათესაური კავშირი ჰქონდეთ აჭა- რელ და მითუმეტეს ბულაჩაურელ ხიმშიაშვილებთან. იმედია ამ ცრუ და აბსურდულ ინფო- რ აციას არავინ არ გაიზიარებს.

ესეც საარქივო დოკუმენტი, რომელიც ცხადყოფს, რომ სოფ. კარდანახში თავადები აფხა- ზიშვილები (აფხაზი) იყვნენ და არა ყმა-გლეხი ხიმშიაშვილები. კახეთი-ისტორიული რეგიონი აღმოსავლეთ საქართველოში. კახეთი ერთ-ერთი დიდი რე- გიონია საქართველოს ფარგლებში. სახელწოდება „კახეთი“ პირველად ძველ ქართულ საის- ტორიო წყაროში „მოქცევა ქართლისაის“ ქრონიკებში გხვდება. ლეონტი მროველის თხზუ- ლებაში მოტანილი ლეგენდის თანახმად, ქართველთა წინაპარს -ქართლოს ხუთი შვილი- მცხეთოსი, გარდაბოსი, კახოსი, კუხოსი, და გაჩიოსი ჰყოლია. მამის გარდაცვალების შემდეგ შვილებს მისი სამფლობელო დაუნაწილებიათ. კახოს რგებია მიწაწყალი „კავკასიასა და კახე- თის მთა შორის, არაგვიდან ვიდრე ტყე-ტბამდე, რომელს არს საზღვარი ჰერეთისა“. 1400-1802 წლებში კახეთის სამეფო საზღვარი დასავლეთით გადიოდა მდინარე არაგვზე, სამხრეთ და სამხრეთ-დასავლეთით მდინარე-მტკვარზე. ჩრდილოეთით კავკასიის-მთავარ ქედზე (ნაწილობრივ ჩრდილოეთით საზღვარი ქედს გადაღმაც გადიოდა-პირიქითა ხევსუ- რეთი და თუშეთი. გარკვეულ პერიოდამდე დოდოეთი და წახურიც კახეთის სამეფო საზღვ- რებში შედიოდა). XVII-საუკუნის დასაწყისამდე აღმოსავლეთ საზღვარი იქ იწყებოდა, სადაც იორ-ალაზანი მტკვარს უერთდება, შემდეგ მიემართებოდა ჩრდილოეთით აჯინოურის ტბის გასწრივ კვეთ- და მდინარე აგრიჩაის და მდინარე გიშისწყლის გაყოლებით კავკასიის ქედამდე გადიოდა. XVII-საუკუნის შემდეგ კი საზღვრებმა ყაფაჩაიმდე გადმოიწია. (27). არაგვის ხეობა-ქართლის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში. წინაელისტურ ხანაში არაგვზე გადიოდა აღმოსავლეთ საზღვარი ზენა სოფლისა, რომელსაც შემდგომში შიდა ქართლი და სასპასტეტო ეწოდებოდა. იგივე არაგვი იყო, ერთი მხრით ქართლისა, მეორე მხრით კახეთის საზღვარი (IX-XI საუკუნეებში კახეთის სამთავროს გაძლიერებასთან დაკავშირებით, ქართლ- კახეთის საზღვარი ქსნის ხეობაზე გადიოდა. გვიან საუკუნეში ქართლისა და კახეთის სამე- ფოთა საზღვარი მდ. არაგვსა და გუდამაყრის ქედს გასდევდა). XIX-საუკუნის დასაწყისში არაგვის ხეობა ადმინისტრაციულად შედიოდა დუშეთის მაზ- 50. რაში. (28). როგორც ვხედავთ ქართლისა და კახეთის საზღვარი მდ. არაგვზე გადიოდა. არაგვის მარც- ხენა სანაპირო 1802 წლამდე ეკუთვნოდა კახეთის სამეფოს, სანამ რუსეთის იმპერიამ არ ჩამო- აჭრა არაგვის მარცხენა სანაპირო კახეთის სამეფოს და არ გადასცა ქართლის სამეფოს. აქედან

გამომდინარე ყველა ის თავადი, რომელიც ცხოვრობდა არაგვის მარცხენა სანაპიროზე და იყ- ვნენ კახეთის თავადები, მოექცნენ ქართლში. თუ ვნახავთ 1783 წლის 18 ივლისს ქალაქ გეორგიევსკში რუსეთ-საქართველოს მიერ დადე- ბულ ხელშეკრულებაში დართულ კახეთის თავადთა სიას ვნახავთ, რომ თავადი სიდამონი, თავადი გურამიშვილი, თავადი ტუსიშვილი, თავადი ხიმშიაშვილი შეყვანილნი არიან კახე- თის თავადთა სიაში, რომელნიც ცხოვრობდნენ არაგვის მარცხენა სანაპიროზე. აქედან გამომდინარე, რომ ვამბობთ ხიმშიაშვილები კახეთის თავადები არიანო, იგულისხ- მება მდინარე არაგვის მარცხენა სანაპიროს სოფ. ბულაჩაურელი თავადი ხიმშიაშვილები და არა სოფ. კარდანახში მცხოვრები ხიმშუაშვილი-ხიმშიაშვილები. როგორც, ცნობილია და ვხედავთ, სოფ. ბულაჩაური იგივე ძაგნაკორა ერთი და იგივეა. ად- რე ბულაჩაურს ძაგნაკორა ერქვა. XVIII საუკინის პირველ მეოთხედში სოფ. ძაგნაკორა იხსენი- ება ბულაჩაურად. ხოლო ძაგნაკრნა არაგვის ხეობის დაბლობში (არაგვის მარცხენა სანაპირო) მის შენაკად აბა- ნოსხევზე მდებარე მიკრორეგიონი, რომელიც მეორე მხრიდან ესაზღვრებოდა ერწოს და ის ის ტორიულად კახეთში შედიოდა. 51. ძაგნაკორას თემი რამოდენიმე სოფლის მომცვლელი იყო, მათ შორის ისეთი სოფლებისა, რომლებიც არაგვის მარცხენა სანაპიროზე მდებარეობდა და კახეთის სამეფოში შედიოდა. ეს-

ენი იყვნენ: ანაში, დავათი, ლაფანი (ანუ ლაფანაანთკარი), ბულაჩაური(ძაგნაკორა) და სხვები. წერილობითოი ძეგლებისა და საარქივო საბუთების თანახმად, ძაგნაკორა სახელმწიფოს, ეკლესიის და ფეოდალების მფლობელობაში იყო. ფეოდალთაგან თავდაპირველად კახეთის ფეოდალ ძაგანიძეებს, ასევე კახეთის ფეოდალ აბულეთიძეებს ყმა-მამულები აქ ეკუთვნო- დათ. შემდეგ XIV-XV-ე საუკუნიდან კი გვიანობამდე XIX საუკუნის ჩათვლით, ვიდრე ბა- ტონყმობის გადავარდნამდე ძაგნაკორას ძირითადი ბატონები და მფლობელები თავადი ხიმ- შიაშვილები იყვნენ. ბუნებრივია, იქ მცხოვრები თავადი ხიმშიაშვილები კახელები იყვნენ, იმის გათვალისწინე- ბით, რომ არაგვის მარცხენა სანაპირო იგივე ძაგნაკორას თემი კახეთის სამეფოს შემადგენლო- ბაში შედიოდა. ესეც ნათლად გვიჩვენებს, რომ კარდანახელ ხიმშუაშვილ-„ხიმშიაშვილებზე“ თავადობის მიწერა და მათი კახეთის, კახელ, ბულაჩაურელ ხიმშიაშვილებთან რამითი დაკავშირება აბ- სურდულია და ყოველგვარ ლოგიკას მოკლებულია. კახეთის, კახელი თავადი ხიმშიაშვილები იყვნენ არაგვის მარცხენა სანაპიროზე სოფ. ბუ- ლაჩაურში (ძაგნაკორა) მცხოვრები თავადი ხიმშიაშვილები და არა სოფ. კარდანახში მცხოვ- რები მოვალე (მოვალე გლეხი, ადრე ბატონის ყმა გლეხები იყვნენ) გლეხი ხიმშუაშვილ-„ხიმ- შიაშვილები“. ამის თქმის საფუძველს ისიც გვაძლევს, რომ კახელი, ბულაჩაურელი გოგია ხიმშიაშვილი ერეკლე მეორეს წერს, რომ მას ედავებიან ქართლში მცხოვრები „ქართლელი ხიმშიაშვილები“ სოფ. ბულაჩაურში ადგილ მამულებს. 52.

ეს „ქართლელი ხიმშიაშვილები“ არიან სოფ. ფრინევში მცხოვრები ხიმშიანთ მამუკას შვი- ლე ბი: დათუა, ქაიხოსრო, გრიგოლ და იოსებ ხიმშიაშვილები, რომლებიც იყვნენ თავადი ხიმშიაშვილის ნაბუშვარი მამუკას შვილები და იყვნენ თავადი ფალავანდიშლის ყმა-აზნაუ- რები, რომლნიც 1799 წელს კვლავ ედავებოდნენ ბულაჩაურელ, კახელ გოგია ხიშიაშვილს და გამტყუნდნენ. ეს დოკუმენტები კიდევ ერთხელ ამტკიცებს, რომ არაგვის მარცხენა სანაპიროზე, სოფელ ბულაჩაურში მცხოვრები თავადი ხიმშიაშვილები არიან კახეთის თავადები და სოფ. კარდა- 53.

ნახთან და იქ მცხოვრებ „ხიმშიაშვილებთან“ არაფერი აკავშირებთ. და ასევე სოფ. კარდანა- ხელ „ხიმშიაშვილებს“ თავადობასთან და მითუმეტეს ბულაჩაურელ და აჭარელ ხიმშიაშვი- ლებთან არაფერი აკავშირებთ. რაც შეეხება, თითქოს ხიმშიაშვილებმა „თურქთა ახალციხე და მუნ მიიღეს მახმადის სჯუ- ლი“. რა თქმა უნდა ეს განმარტება სიმართლეს არ შეესაბამება. ისტორიულად ახალციხე თუ- რქების არასოდეს ყოფილა. თუ ხიმშიაშვილებმა დაიპყრეს „თურქების ახალციხე (?), რატომ მიიღეს „მახმადის“ სჯული? ნებაყოფილებით უარყვეს ქრისტიანობა? ისტორიულად ყოველ- თვის პირიქით ხდებოდა, დამპყრობელი ყოველთვის, სისხლით და მახვილით თავს ახვევდა თავის სჯულს და რწმენას. ოსმალებმა, რომ დაიპყრეს აჭარა,რატომ არ გახდნენ ქრისტიანები? ვნახოთ სინამდვილეში ვისი იყო ახალციხე. ახალციხე-(ძვ. ლომისა), ქალაქი და მინიციპალიტეტი საქართველოში, სამცხე-ჯავახეთის ადმინისტრაციული ცენტრი, მდებარეობს ახალციხის ქვაბულში, მდინარე ფოცხოვის ორივე ნაპირზე, ზღვის დონიდან 100 მეტრ სიმაღლეზე. ქალაქ ახალციხის ტერიტორიაზე პირველი ქალაქის ტიპის დასახლება გაჩნდა მდინარე ფოცხოვის მარცხენა სანაპიროზე, სადაც 1953 წელს არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმო- ჩნდა ენეოლითის ადრინდელი ბრინჯაოს ხანის ნასახლარი. ეს ადგილი ცნობილია „ამირანის -გორა“-ს სახელით, რომელზეც არის ლომისის სალოცავი ნაშთები. ლეგენდის მიხედვით აქე- დან გადმოუბრძანებიათ ლომისის ხატი-ლომისას სალოცავში. ლომისის ხატიდან გამომდინარე ამ დასახლებულ პუნქტს ერქვა-ლომისა, რომელიც მოი- ცავდა მდინარე ფოცხოვის მარცხენა სანაპიროს ამირანის გორიდან დღევანდელი რაბათის და სახლების ჩათვლით. ხოლო მარჯვენა სანაპიროზე მდებარეობდა რამდენიმე დასახლებუ- ლი პუნქტ: მოღნოსი, ზემო მარდა, ურია მარდა, ხვანა მარდა და მარდა, ასევე ქვემო ლასწიხე- ვი. ახალციხე წყაროებში XII-ე საუკუნიდან იხსენიება, როცა სამცხის ათაბაგებმა-ჯაყელებმა აღადგინეს და განაახლეს ციხე-სიმაგრე ლომისა და მას ეწოდა-ახალციხე. XIII-XVIII-ს.ს.-ში ციხე ქალაქი სამცხის ათაბაგ ჯაყელებს ეკუთვნოდათ და ამ გვარის მფლობელობაში იყო. 1578 წელს ოსმალებმა დაიპყრეს, ხოლო 1628 წელს ახალციხის საფაშოს ცენტრი გახდა. 1828 წლის 3 ოქტომბერს ქალაქი რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა. ახალციხეს ქა- ლაქის სტატუსი მიენიჭა 1840 წელს. (29). როგორც ვხედავთ ახალციხე ისტორიულად თურქეთისა არასოდეს არ ყოფილა. და აბსურ- დულია ვთქვათ, რომ ხიმშიაშვილებმა „თურქთა ახალციხე“ დაიპყრეს. სელიმ ხიმშიაშვილი 1803 წელს ახალციხის ფაშა გახდა. ის კი როგორც ვიცით არ იყო ქრისტიანი. „ - ამათნი გვარნი რაოდენნიმე აიყარნენ მუნნიდგნან და მოვიდნენ კახეთს, დროსა დიდსა „ლეონ მეფისა“ 1605-სა...“. საინტერესოა, რის საფუძველზე გვამცნობს იოანე ბაგრატიონი, რომ 1605 წელს კახეთის მე- ფე „დიდი ლეონ მეფე“ იყო? ვნახოთ კახეთის მეფეების სია კახეთის სამეფოს დაწყებიდან მის გაუქმებამდე. და ვნახოთ,

ვინ იყო სინამდვილეში 1605 წელს კახეთის მეფე. გიორგი I – 1466-1476. 54. ალექსანდრე I – 1476-1511. გიორგი II (ავგიორგი) – 1511-1513. დავით X – 1513-1518. ლევანი - 1518-1574. ალექსანდრე II – 1575-1601. დავით I – 1601-1602. ალექსანდრე II – 1602-1605. (ხელახლა). კონსტანტინე I – 1605. თეიმურაზ I – 1605-1616. (ქართლ-კახეთის მეფე - 1625-1632). თეიმურაზ I – 1634-1648. (ხელახლა). არჩილ II – 1664-1675. დავით II (იმამ-ყული ხანი) – 1709-1722. თეიმურაზ II – 1709-1715 (კახეთის გამგებელი). (ქართლის მეფე - 1744-1762). კონსტანტინე II (მაჰმად-ყული ხანი) – 1722-1732. თეიმურაზ II – 1733-1744 (ხელახლა). ერეკლე II – 1744-1762. (ქართლ-კახეთის მეფე - 1762-1798). გიორგი XII – 1798-1800. (ქართლ-კახეთის მეფე). (30). როგორც ვხედავთ კახეთის მეფეთა შორის „დიდი ლეონ მეფე“ საერთოდ ნახსენები არ არის ნახსენები. 1605 წელს კახეთის მეფე იყო კონსტანტინე I-ლი. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ხიმშიაშილები არსაიდან არ გადმოსულან სოფ. ბულაჩაურში. თან არ არსებული „დიდი ლეონ მეფის“ დროს. ვერც ამ განმარტებას დავეთანხმები „ ... და სხვანი არიან აჭარისა და ახალციხის ბეგებად წოდებულნი ხიმშიაშილები ...“. ვნახეთ, რომ ახალციხეში ხიმშიაშვილებს არაფერი ესაქმებო- დათ და არც ახალციხის ბეგები იყვნენ. იქ მხოლოდ სელიმი იყო ფაშა. აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ იოანე ბაგრატიონის მიერ მოყვანილი ინფორმაცია თავად ხიმშიაშვილების გვარების წარმოშობაზე სიმართლეს არ შეესაბამება. იქ მოყვანილი ცნობები სიმართელს არ წარმოადგენს. სანამ განვიხილავთ თავადი ხიმშიაშილების გვარის წარმოშობისისტორიას, მინდა შევეხო საინტერესო ფაქტს. ერთ სატელივიზიო გადაცემაში, კერძოდ ტელეობიექტივში გავიდა სიუჟეტი, რომელიც

ეხებოდა ხიმშიაშვილების გვარის წარმოშობას. სიუჟეტში ნათქვამი იყო, ხიმშიაშვილები წარმოშობით ლაზები არიან და მათი წინაპრები ლაზებიდან მოდიანო. თვით სელიმ ხიმშიაშვილიც ამბობდა, რომ ჩემი წინაპრები ლაზები იყვნენო. იყო ასეთი ინფორმაცია, რომ ხიმშიაშვილების წინაპრები მზვერავები იყვნენო. და- საზვერად ყოველთვის მათ უშვებდნენ, იმიტომ, რომ ისინი ისეთი ჰაეროვანნი იყვნენ, როცა 55. დასაზვერად მიდიოდნენ ფოთლის შრიალიც კიარ ისმოდაო. ლაზურად შრიალი არის „ხიმ- ში“ და ხალხმაც მათ ამის გამო „ხიმშია“ შეარქვესო. ამის შემდეგ ისინი გახდნენ ხიმშიაშვი- ლები და შემდგომ აჭარაში გადავიდნენ საცხოვრებლად. ეხლანდელი აჭარელი ხიმშიაშვი- ლები ლაზები არიანო. ვერანაირად ვერ დავეთანხმები ამ ვერსიას გვარის წარმოშობაზე. სელიმ ხიმშიაშვილს არ- სად და არასოდეს უთქვია, რომ მისი წინაპრები ლაზები არიანო. არც ერთი საბუთი დოკუ- მენტური წყარო არ არის ამის დამადასტურებელი. ვერსად და არსად ნახავთ, რომ ლაზურად „ხიმში“ შრიალს ნიშნავდეს. საერთოდ „ხიმში“ ლაზურად არაფერს არ ნიშნავს. ვნახოთ როგორ არის სინამდვილეში ლაზურად სიტყვა „შრიალი“. 1. მეშიალუ-მიშრიალება. 2. მოშიალუ-მოშრიალება. 3. ოშაშალინუ-შრიალი. 4. ოშილაფუ- შრიალება. 5. ოშიალუ-შრიალა. 6. შიალ-შრიალი- „ ფავრი შიალამს “ - ფოთოლი შრიალებს. 7. შირალ-შირალ-აფ-ს ზუღაქ-ზღვა შრიალებს. (31). როგორც ვხედავთ არავითარი „ხიმში“ აქ არ არის და შრიალსაც არ ნიშნავს. ლაზურ-ქარ- თულ ლქსიკონში სიტყვა „ხიმში“ საერთოდ არ არის ნახსენები. ასე, რომ ხიმშიაშვილების წა- რმოშობა ლაზებიდან აბსურდულია. ნაწილი-II. ხიმშიაშვილებს, ისევე როგორც ბევრ გვარს საქართველოში, თავიანთი წარმომავლობის რომანტიკული თქმულება გააჩნიათ. გადმოცემით აჭარელ ხიმშიაშვილთა ცნობილი წინაპა- რი აბდულა ბავშვობაში თხის არვესა და ცხვრის ფარის მწყემსი ყოფილა, ძალზედ ღარიბად ცხოვრობდა, ხშირად ლუკმა პურიც ენატრებოდა. როდესაც შიმშილი მოეძალებოდა, თურმე წალდს შემოკრავდა ხეს და მწყემსების გასაგონად შესძახე-ბდა: ხევ მშია, ხევ მშია! ამოტომაც შეარქვა ხალხმა მას ხემშიაშვილი იგივე ხიმშიაშვილი. ცხადია, გვარის წარმოშობის ასეთი ახსნა აბსურდულია. საკმარისია ითქვას, რომ აბდულა, რომელზეც თქმულებაშია საუბარი, ნამდვილად XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში ცხოვრობ- და, როცა ხიმშიაშვილთა გვარს ხანგრძლივი ისტორია აქვს აღმოსავლეთ საქართველოში. საერთოდ, ხიმშიაშვილი ეპონიმური გვარსახელია, მას ისევე როგორც ანალოგიურ გვარს (მელიქიშვილი, ბარათაშვილი, ყაფლანიშვილი, გურამიშვილი და ა. შ.), საფუძვვლად უდევს საგვარეულოს დამწყებ უფროს მამაკაცთა საკუთარი სახელი. ხიმშია, მართლაც გავრცელებუ- ლი სახელი იყო ფეოდალურ საქართველოში. ასე იწოდებოდა, მაგალითადXIV საუკუნის და-

მლევს აღმოსავლეთ საქართველოს ერთ-ერთი თემის (ჰერეთის) მმართველი, რომელიც ენერ- გიულად ებრძოდა თემურ ლენგს ჩვენს ქვეყანაში მისი მეხუთე ლაშქრობის დროს. ტრადიციული მაწარმოებელი ელემენტის შვილის დართვის შედეგად აღნიშნული სახელი, მოგვიანებით საფუძვლად დაედო მთელ გვარს ( შეადარეთ ხიმშიასძე-„იასე ხიმშიასძე“ (ხიმ- შიაშვილი) და სხვა). ვნახოთ, თუ ვინ იყო XIV-საუკუნის დამლევს აღმოსავლეთ-საქართველოს ერთ-ერთი თე- მის (ჰერეთის) მმართველი-ხიმშია და რა აკავშირებს მას ხიმშიაშილებთან. აბაზაძე-აბულეთის ძე ხიმშია მარილელი-ამირახორი -1405 წ. ხიმშია აბაზასძე, ხიმშია თე- 56. მურ ლენგის წინააღმდეგ მებრძოლი ქართველი ფეოდალი. ხიმშია და „ხიმშიას ხეობა“ მოხსე- ნიებულია ქართულ და სპარსულ ისტორიულ წყაროებში 1399 წ. ზამთარში ჰერეთ-კახეთის წინაამღდეგ თემურ ლენგის მეხუთე ლაშქრობის ამბებთან დაკავშირებით. (32). ხიმშიას ვინაობა წყაროებში გაურკვეველია. ფ. გორგიჯანიძის მიხედვით, ხიმშია კახეთისა და შაქის ლაშქრით მიეგება კახეთს შესეულ თემურ ლენგს. ზოგიერთი ისტორიკოსის (აბდ ალრაზალყ სამარყანდი, მირხონდი) აზრით, იგი ქართველი სარდალია, სპარსული ისტორი- კოსის ხონდემირის ცნობით კი, ხიმშია „ხიმშიას ხეობის“ გამგებელი ყოფილა. თემურ ლენგის ლაშქარს მოუთარაშების „ხიმშიას ხეობა“, აქედან გადასულა ალაზნის აუზში და ხიმშიას დე- ვნა-ძიებით მისულა მდინარე აღსუთამდე, რომელიც საქართველოს უკიდურეს აღმოსავლეთ საზღვრად ითვლებოდა. (33). თემურ ლენგთან მებრძოლი ხიმშია გაიგივებულია 1405 წ. მოხსენიებულ ხიმშია აბაზასძე- მარილელთან, როგორც ჩანს, ხიმშია აბაზასძეთა იმ შტოს მიეკუთვნება, რომელიც ქართლი- დან კახეთში გადასახლდა. ამიერკავკასიაში აჯანყების შესახებ ცნობა თემურლენგს ინდოეთშივე მოუვიდა. 1399 წელს სამარყანდში დაბრუნებულა და დაუწყია მზადება შვიდწლიანი ლაშქრობის მოსაწყობად. ამ ლაშქრობის მთავარი მიზანი იყო საქართველოს დაპყრობა და გამუსულმანება ან მისი განად- გურება. შუა აზიიდან წამოსული თემურ ლენგი 1399 წლის ბოლოს მოვიდა ამიერკავკასიაში და ყარაბახის ველზე დაბანაკდა. აქ მას ეახლა შარვან-შაჰი და შაქის მართველი საიდი ახმე- დი, რომელსაც აპატია მამამისის აჯანყება, შაქის მართველად დაამტკიცა და ორივეს საქართ- ველოს წინააღმდეგ ომში მონაწილეობა უბრძანა. თემურმა თავის ლაშქრის ყოველი ათეულიდან სამი რჩეული მებრძოლი გამოიყვანა და ასე შეადგინა 100000-იანი არმია, რომელსაც უბრძანა ათი დღის საგზლის წაღება. მათ მიემატა შარვანისა და შაქის ჯარებიც. ეს დიდი ლაშქარი შეიჭრაჰერეთ-კახეთში, რომელსაც სპარსულ წყაროებში ხიმშიას ხევი ეწოდებოდა. ამ ლაშქრის მიზანი ნადავლისა და საკვების მოპოვება უნდა ყოფილიყო. თემურის ლაშქარი ჰერეთში შეიჭრა ტყიანი გზით. ჯარისკაცები ცულებით იკაფავდნენ გზას. 20 დღის განმავლობაში განუწყვეტლივ თოვდა. მიუხედავათ ასეთი ვითა- რებისა, ხიმშიას ლაშქარი მედგარ წინააღმდეგობას უწევდა მტერს. ბრძოლა ერთ თვეს გაგ- რძელდა. თემურის მოლაშქრეები ძარცვავდნენ და ანადგურებდნენ ყველაფერს. ჩეხავდნენ

ხეხილს, ვენახებს, კაკლის ხეებს. ბოლოს დიდთოვლობაში, საკვების სიმცირის გამო, იძულე- ბულები გახდნენ შეეწყვიტათ ლაშქრობა და უკან დაბრუნებულიყვნენ. მტრის ჯარმა ჰერე- თიდან დიდძალი ქონება გამოიტანა. განსაკუთრებით ბევრი იყო ცხვრის ფარები და საქონ- ლის ჯოგები, აგრეთვე საკვები პროდუქტები. ჰერეთიდან გადმოსული ლაშქარი ყარაბაღში მთავარ ბანაკს შეუერთდა. თემურმა საქართველოში ახალი მეექვსე ლაშქრობისთვის დაიწყო მზადება. (34). როგორც, ვხედავთ ხიმშია მართლაც ცხოვრობდა XIV-XV-საუკუნეებში და ჰერეთის მმარ- თველი იყო. ვნახოთ იყო თუ არა ხიმშია აბაზასძე ის პიროვნება, რომელიც გაიგივებულია თემურ ლენგთან მებრძოლ ხიმშიასთან. ხიმშია აბაზასძე-მარილელი-აბულეთისძე: XIV-XV საუკუნეთა მიჯნა. თემურ ლენგის წი- ნააღმდეგ მებრძოლი ქართველი დიდგვაროვანი. 57. თემურ ლენგის შემოსევების დროს ქართველმა ხალხმა უმაგალითო ბრძოლისუნარიანობა გამოიჩინა. იმ დროისთვის ეს იყო ჭეშმარიტად სამამულო ომი, რომელსაც უამრავი სიცოცხ- ლე შეეწირა, უზარმაზარი ნგრევა მოიტანა, მაგრამ ქართველების უკომპრომისო ბრძოლამ აი- ძულა „აღმოსავლეთის“ ბრძანებელი თვითონ ეთხოვა ზავი გიორგიVII-ისათვის.იმ დროინ- დელი ქართული წყაროების სიმწირის გამო მეცნიერები ძირითადად სპარსულ წყაროებს ეყ- რდნობიან, რომლებიც მოგვითხრობენ საარაკოდ ქცეულ ცალკეულ საბრძოლო ეპიზოდებზე, მაგრამ მებრძოლთა სახელები არსად არ არის შემორჩენილი. ამ მხრივ ერთადერთ გამონაკ- ლის წარმოადგენს ხიმშია, რომელიც კახეთის მიწა-წყალს იცავდა თემურის 1399 წლის რი- გით მეხუთე ლაშქრობის დროს. სწორედ ამ შემთხვევას უძღოდა წინ გიორგი VII-ის წინამძ- ღოლობით ქართველთა წარმატებული ბრძოლა ალანჯის ციხესთან ჯალარიანი უფლისწუ- ლის თაჰერის გასანთავისუფლებლად. ინდოეთის ლაშქრობიდან სამარყანდს დაბრუნებულმა თემურმა, როგორც კი შეიტყო ეს ამბავი, შურის საძიებლად გაემზადა. ყარაბაღის გზით აზერბაიჯანში შემოვიდა, ნავებისგან სახელდახელოდ გაკეთებული ხიდით მტკვარი გადმოლახა და საქართველოს სამხრეთ-აღ- მოსავლეთის საზღვიდან შემოუტია. აქ მას შემოუერთდა საქართველოს ყოფილი ყმადნაფი- ცი შირვანის ხანი და მტრის ისედაც მრისხანე ძალა კიდევ უფრო გაიზარდა. მთელი ეს ამო- დენა ჯარი თოვლიან ზამთარში იმ ადგილებში შემოსულა, რომელსაც სპარსული წყაროები „ხამშას ქვეყანას“ უწოდებენ. ამ „ხამშას“, მხოლოდ სწორი ფორმით ხიმშიას, იცნობს XVII საუ- კუნის ქართველი მემატიანე ფარსადან გორგიჯანიძეც. „ხიმშია კახეთისა და შაქისა ლაშქრით მიეგება, საომრად თემურ ხელმწიფესა. შეიქმნა მათში ძლიერი ომი ... ორთგინვე თავგამოდე- ბით დაუშინეს ერთმანეთსა, ორგნითვე მრავალი დახოცეს. თემურ ბედძლიერი და ხიმშია მრავალჯერ ომნაცადი იყო, შეატყნო რომ თურქნი გაიმარჯვებდნენ და ხიმშიამ იქაურობა კა- რგად იცოდა ტყეში გარდუქცია“. (ფ. გორგიჯანიძე). ამრიგად, ხიმშიას პარტიზანული ბრძოლები გაუმართავს მრავალრიცხოვანი მტრისათვის და ხშირი ტყით დაფარულ ხეობიდან მოულოდნელ თავდასხმებს აწყობდა. ამიტომ თემურმა

ტყის გაკაფვა ბრძანა და მთელი ათი დღის განმავლობაში მისი მეომრები ხეების ჭრითა და ბრძოლა-ბრძოლით მიიწევდნენ ხეობის სიღრმეში. ურიცხვი მტრის ტალღა თანდათანობით მთელ მიდამოს მოდებია და ხიმშია იძულებული გამხდარა ხალხი დაეხიზნა და თეთრ წყა- ლამდე უკან დაეხია. თემურის ბრძანებით მისი მეომრები სოფლებს ჯერ ძარცვავდნენ, ცხვარ -ძროხებს ერეკებოდნენ, ბაღ-ვენახებს ჩეხდნენ და შემდეგ კი ცეცხლს უკიდებდნენ. „ლალისა და ბროწეულისფრად თოვლი იღებებოდა“, მიდამოს რომ თოვლი გადაფარებო- და ყანჩის ფრთებივით, არღვნის ფერად შეიღება ურჯულოთა სისხლით ... ასე აღწერს იმდ- როინდელი შეტაკებების შედეგებს თემურ ლენგის მეხოტბე ისტორიკოსი შარაფან-დინი. სხვა ცნობა ხიმშიას შესახებ არ გვაქვს, მხოლოდ 1405 წლის ერთი ისტორიული საბუთის მონაცემების მიხედვით, რომლის გამცემია ხიმშია აბაზასძე-მარილელი, მოხერხდა მისი ინ- დენტიფიკაცია თემურის წინააღმდეგ ბრძოლის ორგანიზატორ ხიმშიასთან. (გიორგი ოთხმე- ზური). ხიმშია ეკუთვნოდა XI-XIII საუკუნეების წყაროებით კარგად ცნობილ ერისთავ აბაზასძეთა ფეოდალურ საგვარეულოს, რომელმაც რამდენჯერმე განიცადა აღზევება-დაცემა ზედწოდე- 58. ბა „მარილელი“ მიუთითებს, რომ მისი ერთი შტო დამკვიდრებულა კახეთში მარილელის ხე- ობაში, ამიტომაც 1405 წლის ხსენებულ საბუთში ხიმშია ასე იხსენიებს თავს, „ ... პირველ აბა- ზასძემან მარილელმან ხიმშიანმან...“ ხიმშია, ალბათ, ამ ბრძოლაში დამსახურებისათვის, კათოლიკოს გობირახიძის ძმის, ამირა- ხორ გრიგოლ გობირახისძის გარდაცვალების შემდეგ მეფისგან იღებს ამირახორობას და აბუ- ლეთისძეთა მამულს (მეფემ იგი „აბულეთისძედ დასვა“). ამ ამბავთან არის დაკავშირებული მის ზედწოდებაში „აბულეთისძის“ გაჩენა. მეფის ამ წყალობის აღსანიშნად ხიმშია სწირავს მცხეთის ტაძარს, ახლად ნაწყალობევი აბულეთისძეთა მამულიდან ყმას და სარუე გადასახადს სოფელ ნოდორკადან. საბუთში მოხ- სენიებულნი არიან ხიმშიას მეუღლე ესნია და შვილი ამირინდო. ხიმშიას ამირახორობის ამ- სახველი საბუთები არ მოგვეპოვება. უნდა ვივარაუდოთ, რომ XV-საუკუნის 40-იან წლებამ- დე, ვიდრე ეს თანამდებობა ზევდგინისძეთა ფეოდალურ სახლს არ გადაეცა, ხიმშიას შთამო- მავალმა ამირინდომაც მოასწრო ამირახორობა. ამას გვაფიქრებინებს ზევდგინისძე-ამირახო- რთა სახლში ფრიად გავრცელებული სახელი-ამირინდო, რომელიც მათ ამირახორის სახელო მამულთან ერთად უნდა მიეღო „მემკვიდრეობით“. საკუთარი სახელების ასეთი სემიოტიკუ- რი გადანაცვლება, რასაც მემკვიდრეობითობის ხელოვნურად გაცემის ფუნქცია ეკისრებოდა, შუა საუკუნეებში ფრიად მიღებული წესია. ამავე მენტალ წარმოდგენას ასახავს გამოთქმა „აბულეთისძედ დასმა“, რის შედეგადაც ხიმშია გახდა აბაზასძე- მარილელი- აბულეთისძე. (35). როგორც ვხედავთ, დადასტურდა რომ ხიმშია აბაზასძე-მარილელი-აბულეთისძე და თე- მურ ლენგის წინააღმდეგ მებრძოლი „ხიმშია“ ერთი და იგივე პიროვნებაა. ამონარიდი თ. ჟორდანიას „ქრონიკებიდან“.

1405 წ. - ამ წელს, აპრილს 13 არის დაწერილი (ქაღალდზე, მხედრულად მდარე ხელით) მცხეთის გუჯარი №106(ნუსხა № ს.პ.). გუჯარს თავი აქვს მოგლეჯილი (მარჯვენა მხარე), მაგ- რამ აზრი მაინც ჩანს; ამილახვარი ხიმშია, „პირველ აბაზასძე მარილელი“ (ე. ი. წინეთ აბაზას- ძეთა მამულზე მეუფროსედ დადგენილი) ახლა, ამ 1405 წლის წინეთ, აბულეთისძედ დაუს- ვამთ. „ ე. ი. ალბათ ამოვარდნილ აბულეთისძეთა მამული ჩაუბარებიათ საჭმელად“ (როგორც ურდოლაშვილიც ღაფირისძედ დაუსვამთ: იხ.1417 წლის ქვეშე) და სამადლობლად ღვთისა ამ მოწყალებისათვილ მცხეთას სწირავს ძაგნაკორნას (იხ. ზემო გვ. 417). აი შემოკლებული სიგელისა: ... მე ფარვ {ათა თქუენთა (ე.ი. მცხეთისა) და მინდობილმან და ყოვლითა ბო] როტითა აღვ- სავსემან და ყოველთა | [ კაცთა უნარჩველესმან, პირველ მარე ] ლელმან აბაზაძემან თათარა- სა (?)|...| ენთა ჩემად უღირსად მეფეთაგან დიდად [განდიდებულმან]...| სა აბულეთისძედ და- სმულმან ამირახორმან ხიმშიამან და ჩემმან ცოლმან ესნიამან და ჩემმან შვილმან... ამირინდო არდავივიწყე ჩემზედა მრავალი და აურაცხელი წყალობა თქუენი...და რადმცა უკულაგმა გო- ნება ჩემი სამსახურებლად ... (გ)კადრე (სვეტსა ცხოველსა) და მოგახსენე და შემოგწირე ძაგნა- კორნათა ჩემი მკუიდრი გლეხი შერგილაშვილი მისითა მამულითა სრულიად და უკლებად... არა ეთხოებოდეს რა მეფეთაგან ძაგნაკორელთა ზედა შემოწერილისაგან, არა ჩემგან ... და არ ჩემთა ჩამოვალთაგან ... (არა კულუხი, არა მესთულე, არა მერუე, არა პური, არა ჭმევა, არა გო- 59. დორი და სხ.)... ... მე ... პირველ აბაზასძემან მარალელმან და აწ თქუენმიერითავე შეწევნითა მეფეთაგან დიდად და საბატიოდ შეწყალებულმან აბულეთის ძე მან ამირახორმან ხიმშიამან და...(არ გეთხოვებოდესო: არა დიდი სათათრო ულუფა, არა კულუხი, მესთვლე, მეკულუხე...) აჰა ... თქუენ ... ქ | კ-ზო ელიოზ! ... (აღაპს გადამიხდიდეთო სერობას, დიდს-ხუთშაბათს) დაი- წერა... ქ | ვს: ჟგ: აპრილსა იგ (ეს: იგ: დაწებებულია) დღესა, ყ-დ ბრწყინვალესა სერობასა ... დი- დსა ხუთშაბათსა ... ხელითა ... დემეტრე მარკოზისშვილისათა. (36). ამ დოკუმენტითაც მტკიცდება, რომ ხიმშია აბაზაძე პირველია, რომელიც დაესახლა ძაგნა- კორაში და შემდგომში მისი შთამომავლები თავადი ხიმშიაშვილების გვარით ჩანან აქ.

60. საბუთში ჩანს, ხიმშია-აბაზასძე-მარილელი ამირახორია და ის პირველია აბაზასძეთა გვა- რიდან, რომელიც სოფ. ძაგნაკორაში დაეფუძნა. ვნახოთ ეხლა, მოასწრო თუ არა ხიმშია აბაზასძის შვილა ამირინდომ ამირახორობა? ამონარიდი თ. ჟორდანიას „ქრონიკებიდან“. 1401-1413-წ. პალეოგრაფიული ნიშნებით და შინაარსის მიხედვით ამ დროებში უნდა იყოს დაწერილი მცხეთის გუჯარი, ქაღალდზე მხედრული ნაწერი № 479 (იხ. ნუსხა № სნა), რომე- ლიც მეტად დაზიანებულია: ...პატრონმა კზ.-მან...ამულახუარმან გვიჩივლა (მცხეთას და კ-ზს)...და ვითა პატრონისა ხი- მშიასძე ამირინდო ამულახურისა ჟამსა შიგან პატრონმან მეფემან ბაგრად შუა დამხუდომად ღუღაბერიძე და ინასარიძე გუიბოძნა...ჩუენ ჯუარი პატიოსანი ჩამოუსე-ნეთ ... და დავიფიცე- თო და პატრონმა ამილახუარმა გუარამ ... არა დაფიცულა და სიგელიცა მოიტანესო ... (37).

61. ზევით ვხედავთ საბუთს, რომელიც ინახება კორნელი კეკელიძის სახელმწიფო, ხელნა- წერთა ინსტიტუტში, ფონდ Hd-15046-ში 1478 წლის ახლო-საჩივრის წიგნი ავთანდილ ზე- ვდგინიძისა. ავთანდილ ზევდგინიძე დარბაზისერნს აუწყებს, რომ „ ... ამილახორობისა ეს ვიკადრო, ოდეს ხიმშიაშვილი (ამირინდო ხიმშიას ძე-ზეა საუბარი.ვ.ხ.) მოკლეს თათართა, მას ჟამსა უბოძა ამილახორობა... უბოძა მამული მკუიდრი და ნასისხლი გიორგი მეფემან, (გიორგი მერვე-ვ.ხ.). ამ საბუთით დგინდება, რომ ამირინდი ხიმშიას ძე ხიმშიაძე (ხიმშიაშვილი) ამირახორი იყო და მისი სიკვდილის მერე ეს სახელო და სახელი, მამულთან ერთად გიორგი VIII-ემ, ზევდგინიძეების გვარს გადასცა. ამ საბუთში საინტერესო ის არის, რომ ხიმშია აბაზაძის შვილი ამირინდო ხიმშიაშვილად

არის მოხსენიებული. ეს კიდევ ამყარებს იმ ფაქტს, რომ ამირინდო არის ის პირველი პირო- ვნება, რომელიც ხიმშიაშვილად დაეწერა და სათავე დაუდო თავად ხიმშიაშილების გვარს. როგორც ვხედავთ ხიმშიას შვილმაც მოასწრო ამირახორობა. ამ საბუთში უნდა მივაქციოთ ერთ საინტერესო ფაქტს, ამირინდო დოკუმენტში მოხსენიებულია არა, როგორც აბაზასძედ, არამედ ხიმშიასძედ (ხიმშიაშვილად). მანამდე არც-ერთ დოკუმენტურ წყაროებში ხიმშიაშვი- ლის გვარი არ ფიქსირდება. აქედან გამომდინარე, ამირინდო ის პირველია, რომელიც ხიმში- ასძედ (ხიმშიაშვილად) მოიხსენიება. ე.ი. ამირინდო უნდა ჩაითვალოს პირველ პიროვნებად ვინც უკვე, როგორც ხიმშიაშვილის გვარად გვევლინება. ამირინდო არის გვარის ფუძემდებელი, რომელმაც გვარს დაუდო სათავე. ხოლო მამამისის სახელი „ხიმშია“, ხიმშიაშვილი-ს გვარის ფუძეა. მკვლევართა აზრით ხიმშიას ხევი იგივე ჰერეთის საერისავო უნდა იყოს, ხოლო ხიმშია კა- ხეთის ფეოდალური სახლის ხიმშიაშვილების წინაპარი. (38). ვნახოთ ვინ იყვნენ აბაზაძეები: აბაზასძენი-აღმოსავლეთ საქართველოს ფეოდალური საგვარეულო. წარმომავლობით და- კავშირებული ჩანს IX-XI საუკუნის შიდა ქართლის ერისთავების-ტბელების ფეოდალურ სახ- ლთან. ვარაუდობენ, რომ აბაზასძეთა გვარის ფუძემდებელია ბორცვისჯვრის X საუკუნეში მოხსენიებულ წარწერაში ტბელი აბაზი. XI საუკუნის პირველ ნახევარში აბაზასძენთ ეპყრათ 62. ქართლის ერისთავობა. „გიორგი მთაწმინდელის ცხოვრების მიხედვით, აბაზასძენი იყვნენ ძლიერი ახოანნი სიმდიდრესა ზედა, მკლავისათვისასა, მოქადულნი და სიმრავლესა ზედა ერისასა აღზუავებულნი“. XI საუკუნის შუა წლებში აბაზასძენი ცენტრალური ხელისუფლების წინააღმდეგ მებრძოლ ფეოდალთა პირველ რიგებში იყვნენ. მათი განდგომა მარცხითა და ერისთავობის დაკარგვით დამთავრდა. ამის შემდეგ აბაზასძენი დაკნინდნენ და ისტორიულ წყაროებში იშვიათად იხ- სენიებიან. 1405 წლის დოკუმენტის ცნობით, აბაზასძეთა ერთ შტოსათვის მეფეს კახეთში აბულეთისძეთა მამულები უბოძებია. XV-XVIII-საუკუნეებში აბაზასძენი ზემო ქართლის სა- მეფო აზნაურები იყვნენ. (38).

ეხლა ვნახოთ, სად მდებარეობდა სოფ. ძაგნაკორა, რომელიც მეფემ გიორგი VII უბოძა ხიმ- შია აბაზასძეს, როლისგანაც და საიდანაც წარმოიშვა ხიმშიაშვილების გვარი. ძაგნაკორა-არაგვის ხეობაში დიდი საფეოდალო იყო, რომელსაც ძაგანისძენი განაგებდნენ, რომელნიც ქართლ-კახეთის ერისთავ-ერისთავებად იწოდებოდნენ. დავით აღმაშენებელმა მათ ტიტულები და ქონება ჩამოართვა. ძაგნაკორა გადადის კახეთის ფეოდალურ გვარ-აბუ- ლეთისძეთა ხელში. 1405 წლის ერთი დოკუმენტის ცნობით, აბაზასძეთა ერთ შტოსათვის მე- ფეს კახეთში-არაგვის ხეობაში აბულეთისძეთა მამულები უბოძებია... ... რაც შეეხება ძაგნაკორნას, იგი უნდა მდებარეობულიყო საგურამოს ჩრდილოეთით ... ... ყანჩაეთი და აბაზასძეთა მამული ქსნის ხეობის შუა წელზეა ... გავაზი ჭურთის ხეობაში (თუ აქ ქსნის საერისთავოში სხვაგან სადმე მდებარე გავაზი არ იგულისხმება). ძაგნაკორანი უნდა იყოს არაგვის მარცხენა მხარეს საგურამოს ჩრდილოეთით... (39). შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სოფ. ძაგნაკორა, რომელიც 1405 წლის დოკუმენტის ცნობით მეფე გიორგიVII-ემ აბაზასძეების ერთ-ერთ შტოს უბოძა, რომელიც მდებარეობს არაგვის მარცხენა სანაპიროზე და შედიოდა კახეთის სამეფოში. ზუსტად სოფელი ძაგნაკორა ითვლება თავად ხიმშიაშვილების წარმოშობის ადგილად და არა მესხეთი და აჭარა. „...არაგვის მარცხენა სანაპირო ეკუთვნოდათ თავად ხიმშიაშვილებს, რომელთა რეზიდენ- ციაც მდებარეობდა სოფ. ბულაჩაურში. დღემდე შემორჩენილია თავად ხიმშიაშვილთა ნასახ- ლარი, ნაციხარი და ეკლესია, რომელიც განეკუთვნება XV-ე საუკუნეს. (40). „... ტაძარი XV-ე საუკუნისაა, ის ვინმე კონსტანტინე ხიმშიაშვილს აუგია. კომუნისტების დროს ეკლესიისთვის სახურავი გადაუხდიათ და დაუნგრევიათ...“. (41). ვნახოთ ერთი ფრიად საინტერესო დოკუმენტი, სადაც მოხსენიებულნი არიან თავადი ხიმ- შიაშვილები. ამონარიდი თ. ჟორდანია „ქრონიკებიდან“. 1408-1420 წწ, ამ წლებში უნდა იყოს მოცემული უთავბოლო სიგელი, მცხეთის ნუსხაში ( № სკპ) ჩაწერილი, რომელშიც მოხსენიებულნი არიან ხიმშიასშვილნი (ხიმშია ამილახორი 1405 წ. ზემო გვ. 213-214). (ამილახორი) ზევდგინიძე ვახტანგ და ტოხაძე (სჩანს 1420 წ. ქვეშ) ამ ნუს- ხიდან ამოვწერთ რამდენიმე სტრიქონს: {მოლარეთ} უხუცესი რევაზ, როსტევან, ზაალ ადამ ბატონის კ:-ზის ყმათა და ხიმშიასშვი- ლთა ყმათა საქმის გასაჩენლად. სარჩელი ორთავესი გავიგონეთ აგრეთვე ზევდგინიძე ვახ- ტანგ სვრმანელს ჩებაშვილებს ესარჩლებოდეს ... აგრეთვე შიმშილობის წელს რამაზის კაცი 63. ტოხაძეს მისლოდა (დ) იმას რამას ემართლებოდეს, ისრევე მისცეს ... (42). ეხლა ვნახოთ ეს დოკუმენტი სრულად, რომელიც ინახება საქართველოს კორნელი კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტში; ფონდის ნომერი-ad-1791.

64.

ეს ისტორიული დოკუმენტები, ცხადად გვიჩვენებენ თავად ხიმშიაშილების გვარის წარ- მოშობა უკავშირდება ხიმშია ამილახორს. ეს ხიმშია ამილახორი არის თემურ ლენგთან მებრ- ძოლი ჰერეთის მმართველი ხიმშია აბაზასძე, რომელსაც მეფემ გიორგი VII-ემ კახეთში, კერ- ძოდ არაგვის მარცხენა სანაპიროზე სოფ. ძაგნაკორა უბოძა თავის ადგილ-მამულებით. ამით კიდევ ერთხელ მტკიცდება, რომ თავადი ხიმშიაშვილების წინა გვარია-აბაზაძე. ვაჰანის ქვაბ- თა განგების, წმინდა გიორგის სახელობის მონასტერში მოღვაწე ბერი იასე ხიმშიაშვილიც ხომ აბაზაძეთა საგვარეულოდან იყო. როგორც ვნახეთ ხიმშია აბაზაძის შვილი ამირინდო მო- ხსენიებულია არა როგორც აბაზაძე, არამედ ხიმშიაშვილად. აქ უდავოა, რომ ამირინდო არის გვარის ფუძემდებელი და პირველი პიროვნება ვინც ხიმშიაშვილად იხსენიება. ამის დამა- მტკიცებელ გენეალოგიას ვნახავთ ქვევით ტაბულებში. ძაგნაკორა ისტორიულად თავად ხიმშიაშვილებს ეკუთვნოდათ, რაც პირველად 1392 წლის საბუთშია დადასტურებული. როგორც ვხედავთ თავადი ხიმშიაშვილის გვარი ფიქსირდება XIV -საუკუნეშიც. აქ შეიძლება გაჩნდეს კითხვა, თუ ხიმშია აბაზასძეს სოფ. ძაგნაკორა მეფე გიორგი VII-ემ, 1405 წელს უბოძა და მის მერე გაჩნდნენ ხიმშიაშვილები, მაშ ვინ არიან ეს თა- ვადი ხიმშიაშვილები 1392 წელს ძაგნაკორას მფლობელები, რომ არიან, ან რა კავშირი აქვთ

65. მათ ხიმშია აბაზაძისგან წამოსულ ხიმშიაშვილებთან? (43). გავიხსენოთ აბაზასძეებს სად ჰქონდათ მამულები. სოფ. ძაგნაკორას გარდა. ძაგნაკორა ერ- ქვა ხევს, არაგვის მარცხენა მხარეში მიკრორეგიონს წარმოადგენდა, რომლის მცირედ ნაწილს ფლობდნენ აბაზასძენი. დანარჩენი ნაწილის და სოფ. ძაგნაკორას მფლობელები იყვნენ კახე- თის ფეოდალები აბულეთისძენი, რომელნიც მეთოთხმეტე საუკუნის ნახევარში შეწყვიტეს არსებობა. გავიხსენოთ, რომ ძაგნაკორის ხევს ასევე პატრონობდნენ და იქ თავიანთი ყმები ჰყა ვდათ მეფეს, მცხეთის კათოლიკოს, შაბურიძეებს და ღვარიფიძეებს. 1405 წელს მეფე გიორგი VII-ემ 1405 წელს ხიმშია აბაზაძეს უკვე მთლიანად ძაგნაკორას ხე- ვი (მოიცავდა არაგვის მარცხენა სანაპიროს) უბოძა. ესე იგი მთელი ეს ხევი მას დაუმტკიცა განსაკარგავად. ამიერიდან ხიმშია აბაზასძე მთელი ამ ხევის უფროსი გახდა. მანამდე აბაზა- ძეები ძაგნაკორის რაღაც ნაწილს განკარგავდნენ, ეკუთვნოდათ ისტორიულად, ხოლო 1405 წლის მერე პრაქტიკულად მთელი ხევის მფლობელები, ბატონები გახდნენ. (44). რაც შეეხება გვარ-ხიმშიაშვილს. გავიხსენოთ მცხეთის გუჯარი № 479 სადაც ხიმშია აბაზა- ძის შვილი ამირინდო ამლახორია და ის 1401 წლისთვის უკვე ხიმშიაშვილად (ხიმშიაძე) იხ- სენიება. ესე იგი გვარი ხიმშიაშვილის გვარი არსებობდა და ის უკვე ბატონად ჩანს, XIV საუ- კუნის მეორე ნახევრის ბოლოსთვის ისტორიული დოკუმენტით და საბუთით მტკიცდება. ხიმშია აბაზაძის შვილი-ამირინდო სანამ დაესახლებოდნენ სოფ. ძაგნაკორაში და მხარის ბა- ტონი გახდებოდა ის უკვე იყო ამილახვარი და უკვე ხიმშიაშვილი. ამ ფაქტს ისიც ამყარებს, რომ მისი შვილები რამაზი და რევაზი 1408 წელს უკვე იყვნენ მემამულე-ბატონები . ეს ნათ- ლად ჩანს 1408-1420 წლების განჩინების ნაწყვეტში. ასევე მისი კიდევ ერთი შვილის იასე ხიმ- შიაშვილი, რომელიც ვაჰანის ქვაბთა განგების წმინდა გიორგის მონასტერში შედგა-ბერად. ჩვენ კი ვიცით, რომ ამ მონასტერთა დასში ისე ვერ მოხვდებოდი, თუ წარჩინებული და დი- დად ნამსახურევი გვარის შვილი ვერ იქნებოდი. ესე იგი XIV-ე საუკუნის მეორე ნახევრის მე- რე გვარი ხიმშიაშვილი უკვე არსებობდა აღმოსავლეთ საქართველოში, არაგვის მარცხენა სა-

ნაპიროზე და ის უკვე თავადის ტიტულის მქონე იყო. ყოველივე აქედან გამომდინარე, შეგვიძლიათ ვთქვათ, რომ ის სრულიად აბსურდული მო- 66. საზრება თითქოს ხიმშიაშილების გვარი სამხრეთ დასავლეთიდან მოდის სინამდვილეს არ შე- ესაბამება. ვთქვათ, რომ გვარის ძირი არის აჭარიდან და ისინი აღმოსავლეთ საქართველოში იმიტომ წამოვიდნენ, რომ, როცა აჭარა ოსმალოებმა დაიპყრეს და გამუსულმანებას გამოექც- ნენ 400 წლის უკან. პირველი; როგორც ვიცით აჭარა ომალოებმა დაიპყრეს 1775 - 78 წლებში, როცა თავადი ხიმშიაშვილები უკვე სახლობდნენ XIV საუკუნის ბოლოსთვის, ისტორიულ დოკუმენტებში ეს ნათლად ჩანს. სად არის ლოგიკა? ეს რა თქმა უნდა სრული აბსურდია. ქვე- ვით ვნახავთ, თუ ვინ და როდის გადავიდა და საფუძველი ჩაუყარა აჭარაში მცხოვრებ ხიმ- შიაშვილებს. თუ მათ გადმოცემებს დავუჯერებთ აბდული იყო ის პირველი პიროვნება, რო- მელმაც გვარს ჩაუყარა საფუძველი, და ბეგი გახდა, აჭარელი ხალხის მოთხოვნით, მაშინ, რო- გორ და ვინ გადმოვიდა 400 წლის უკან აჭარიდან აღმოსავლეთ საქართველოში? ან როგორ და რანაირად გადმოვიდა, როცა აღმოსავლეთ საქართველოში 400-ზე მეტი წლის წინ უკვე ცხოვრობდნენ თავადი ხიმშიაშვილები, ვიდრე აჭარაში,აბდულამდე ? ეს რა თქმა უნდა სრუ- ლი აბსურდია და სისულელე ამის მტკიცება, როცა დოკუმენტები საპირისპიროს ცხადყო- ფენ. კორნელი კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტში არის ერთი საინტერესო საბუ- თი (ფონი df-368). ეს არის შეწირულობის გუჯარი, რომელიც დათარიღებულია 1460 წლით. საბუთი ძალზედ დაზიანებულია, მაგრამ შინაარსი იკითხება. ვინმე შერმაზან ხიმშიაშვი- ლი ერთ-ერთ ეკლესიას სწირავს ხატს. ესეც კიდევ ერთი ისტორიული, დოკუმენტური ფაქ- ტია, რომ აღმოსავლეთ საქართველოში, კახეთში კერძოდ არაგვის მარცხენა სანაპიროზე, სოფ. ძაგნაკორაში-ბულაჩაურში თავადი ხიმშიაშვილები უკვე სახლობდნენ, როცა სამხრეთ-საქარ- თველოში, აჭარაში ხიმშიაშვილის გვარის ხსენება საერთოდ არ იყო. საერთოდ არც საქართვე- ლოს და არც თურქეთის არქივებში ამის დამადასტურებელი რაიმე დოკუმენტი არ არსებობს. ზემოთ მოყვანილი ისტორიულ დოკუმენტებზე დაყრდნობით, მივედით იმ ჭეშმარიტება- მდე, რომ შეგვიძლია მტკიცებულებით ვთქვათ, რომ: 1. თავადი ხიმშიაშვილები არსაიდან არ არიან მოსულები აღმოსავლეთ-საქართველოში, არაგვის ხეობაში, სოფ. ძაგნაკორაში-ბულაჩაურში. არც მესხეთიდან და მითუმეტეს აჭარი- დან. 2. თავადი ხიმშიაშვილი იყვნენ კახეთის თავადები და კახელები (და არაკარდანახიდან), იმის გათვალისწინებით, რომ ისტორიულად არაგვის მარცხენა სანაპირო ყოველთვის კახე- თის სამეფოში შედიოდა და ისტორიულად კახეთს წარმოადგენდა. 3. ხიმშია, არის ხიმშიაშვილების საგვარეულოს შტოს დამწყებ უფროს მამაკაცის სახელი და ხიმშია აბაზასძის შვილი ამირინდო არის ის პირველი პიროვნება, რომელიც პირველად მოიხსენიება ხიმშიაშვილად („ამირინდო ხიმშიასძე (ხიმშიაშვილი) ამილახორი). და ის არის თავადი ხიმშიაშვილების გვარის ფუძემდებელი.

4. თავადი ხიმშიაშვილები მოდიან საქართველოს ერთ-ერთი ძლიერი ფეოდალური გვა- რიდან - აბაზასძეებიდან (აბაზაძეები). ე. ი. თავადი ხიმშიაშვილების წინა გვარია - აბაზასძე (აბაზაძე). 5. თავადი ხიმშიაშვილების გვარის წარმოშობის დროდ ჩაითვალოს XIV-საუკუნის მეორე ნახევრის ბოლო 1390-92 წელი. ამ წლებში ჩანს პირველი ხიმშიაშვილი, „ამირინდო ხიმშიასძე 67. (ხიმშიაშვილი)“. 6. თავადი ხიმშიაშვილების გვარის წარმოშობის ადგილად ჩაითვალოს არაგვის მარცხენა სანაპირო, ძაგნაკორის ხევი და მიმდებარე სოფელი ძაგნაკორა-ბულაჩაური. 7. თავადი ხიმშიაშვილების გვარი XIV-საუკუნეში უკვე ფეოდალურ (თავადურ) გვარს წა- რმოადგენდა. 8. აჭარელი თავადი ბეგი ხიმშიაშვილები ენათესავებიან არაგვისპირელ სოფ. ძაგნაკორელ- ბულაჩაურელ თავად ხიმშიაშვილებს. მათი გვარის ფუძემდებელი არაგვისპირიდან XVIII სა- უკუნის დასაწყისში აჭარაში გადადის და იქ ხიმშიაშვილების გვარს დაუდო სათავე. ხიმშიაშვილები-შემძლე; მეომარნი; ერთობილნი; განყოფით; ყმით; სახელოთი; სახლის კა- ცით. (45). ასე ხასიათდებიან თავადი ხიმშიაშვილები. თავადი ხიმშიაშვილები ყოველთვის ერთგულად იდგნენ საქართველოს და მეფის სამსა- ხურში. საქართველოს გასაბჭოების მერე მოხდა თავადი ხიმშიაშვილების და მათი ოჯახების რეპ- რესირება, დახვრეტა, გადასახლება. ჩამოართვეს ადგილ მამულები და ქონება. ზოგმა ემიგრა- ციაში ჰპოვა თავშესაფარი. აჭარა, თბილისი, მარტყოფი, სიღნაღი, რუისი, ზემო ხანდაკი, თელავი, ოდიში ეს ის დასა- ხლებული პუნქტებია, სადაც საცხოვრებლად გადავიდნენ სოფ. ბულაჩაურიდან თავადი ხი- მშიაშვილების ცალკეული პირები და ოჯახები. ამჟამად ხიმშიაშვილები ცხოვრობენ: თურქეთში, ა.შ.შტატებში, საფრანგეთში, რუსეთში, გერმანიაში, იუგოსლავიის ყოფილ რესპუბლიკის ქვეყნებში, ბულგარეთში, ბელგიაში და სხვ. ნაწილი-III. აჭარის ისტორიაში, მის გამოხსნაში ოსმალთა კლანჭებიდან და დედასამშობლოში დაბრუ- ნებისათვის დიდი როლი ითამაშეს, იქ მცხოვრები ხიმშიაშვილის გვარმა. ყოველთვის დიდ ინტერეს იწვევდა, თუ როგორ, როდის და რანაირად გაჩნდა აჭარაში, როდის ამაღლდა, ხიმ- შიაშვილების გვარი? არის რამოდენიმე მოსაზრება. შევეცადოთ სწორი პასუხი გავცეთ ამ კითხვებს, ისტორიულ დოკუმენტებზე დაყრდნო- ბით. აჭარელი ხიმშიაშვილების გვარის ერთ-ერთ ფუძემდებლად ითვლება აბდულ ბეგ ხიმშია-

შვილი. გადმოცემით აჭარელი ხიმშიაშვილი ცნობილი წინაპარი აბდული ბავშვობაში თხის არვესა და ცხვრის ფარის მწყემსი ყოფილა. ძალზედ ღარიბულად ცხოვრობდა, ხშირად ლუ- კმა პურიც ენატრებოდა. როდესაც შიმშილი მოეძალებოდა, თურმე წალდს შემოკრავდა ხეს და მწყემსების გასაგონად შესძახებდა: ხევ მშია, ხევ მშია! ამიტომაც შეარქვა მას ხევმშიაშვი- ლი, იგივე ხიმშიაშვილი. ცხადია, გვარის წარმოშობის ასეთი ახსნა აბსურდულია. საკმარისია, ითქვას, რომ ხიმშია- შვილის გვარი XIV-საუკუნის ბოლოს XV-საუკუნის დასაწყისში აღმოსავლეთ საქართველოში უკვე არსებობდა, თანაც უკვე ფეოდალები იყვნენ. 68.

69. მინდა, შევაჩერო თქვენი ყურადღება! იოსებ ხიმშიაშვილის წიგნ „ხიმშიაშვილები“ -ს, 385-ე გვერდზე მოყვანილია ერთი დოკუმენტი, რომელიც გვამცნობს; „ადამ-მონაწილეობს კათო- ლიკოსის ყმების: ტოხაძის, სუირმერნელის და რამაზ და რევაზ ხიმშიაშვილებს შორის, ყმა- მამულზე დავის გარიგებაში (I ს - 1791 წ). წიგნში მოყვანილი დოკუმენტის მიხედვით, ეს დავა მოხდა 1791 წელს? მე ვერ გეტყვით, რას ნიშნავს I-ს (იმედია პირველ საუკუნეს არა). ან გვ. 69. როგორც ზევით დოკუმენტში ჩანს

ეს დავა მოხდა 1408-1420 წლებში. არ მინდა ვიფიქრო, რომ, რაც შეეხება აღმოსავლეთ მცხოვ- რებ თავად ხიმშიაშვილებს, ხდება ისტორიული დოკუმენტების შეგნებულად დამახინჯება, გაყალბება. ამის მაგალითებია წიგნში. მე პირადად მაქვს გადაცემული ეს მასალები იოსებ ხიმშიაშვილისთვის 2000 წელს თბილისში და 2003 წელს ბათუმში, სექტემბერში. იმ საბუთე- ბში არსად არ ეწერა, 1791 წ.- ნიშნავს წელს. ad-1791 არის ხელნაწერთა ინსტიტუტის ფონდი, რომელშიც ზემოთ მოყვანილი საბუთი ინახება. წიგნში აღმოსავლეთელი თავადი ხიმშიაშვილები, „არაგვის ხევსა და კახეთს ჩასახლებუ- ლი ხიმშიაშვილები მსახურის სისხლისგან არ განსხვავდებოდა“ გვ. 477. პირველი: არავითარი „არაგვის ხევისა და კახეთს ჩასახლებული ხიმშიაშვილები“ ამაზე ჩვენ უკვე დავწერეთ, რომ კახეთში, სოფ. კარდანახელ „ ხიმშიაშვილებს“ არავითარი კავშირი არა აქვთ თავად ხიმშიაშვილებთან და არც თავადობასთან. მეორე: აღმოსავლეთ საქართველოში მცხოვრები თავადი ხიმშიაშვილები, საქართველოს დიდებულ თავადების ათეულში შედიოდა. თავად აზნაურთა საგვარეულოთა მეექვსე წიგნში შედიოდნენ. მეექვსე წიგნში შედიოდნენ, მხოლოდ ის თავადური გვარები, რომელთაც გააჩნ- დათ ყმა-მამულები, საკუთარი ეკლესია, ციხე-სიმაგრე და რომლის წინა გვარიც დიდგვაროვ- ნული წარმოშობისა იყვნენ (მაგ. ზევდგინიძე-გურამიშვილი, სააკაძე-თარხნიშვილი და სხვ.). მეექვსე წიგნში შედიოდნენ: ბაგრატიონები, არაგვის და ქსნის ერისთავები, დადიანები, გუ- რიელები, ანდრონიკაშვილები, ჩოლოყაშვილები და ასე შემდეგ. ასე, რომ სანამ რამე დაიწერება და გამოქვეყნდება, ისტორიულად უნდა იყოს გამყარებუ- ლი და არა სხვის დამცირებაზე და ისტორიის შეგნებულად გაყალბებაზე იყოს ორიენტირე- ბული. რაც, შეეხება აბდულის მწყემსობას და მისი ხეზე წალდის შემოკვრას და ხევ მშიასო, ვერ დავეთანხმები. პირველი; აქედან გამონდინარე აბდული მართლაც ცხოვრობდა XVIII-ე საუ- კუნეში და ის ხიმშიაშვილი იყო გვარად. თუ ამ გადმოცემას დავუჯერებთ ის ადრე სხვა გვა- რისა იყო, სანამ ხევმშიაშვილი (ხიმშიაშვილი) გახდებოდა? მეორეც; შემდგომში რაც არუნდა 70. ფული, ქონება და სახელი მოეხვეჭა (გინდაც ხალხის თხოვნით) ის ბეგი, მითუმეტეს ზემო- აჭარის სანჯაყ ბეგი ვერაფრით ვერ გახდებოდა. ეგეთი რამე არც ერთ ქვეყანაში და არც ოსმა- ლეთში არ მომხდარა. თუ ეს გადმოცემა მართალია, მაშინ გამოდის, რომ ეხლანდელი აჭარე- ლი ხიმშიაშვილები ისტორიულად ხიმშიაშვილები არ არიან, იმის გათვალისწინებით რომ აბდულის ეს გვარი მერე დაეწერა (შეარქვეს) და ადრე სხვა გვარის წარმომადგენელი იყო. ეს რა თქმა უნდა აბსურდია და სიმართლეს არ შეესაბამება. ერთხელ გადასახადის ამკრებნი ქედიდან სოფ. ხულოში ამოსულან. ისინი მოსახლეობას ფულს, პირუტყვსა და სურსათს ართმევდნენ. აბდულის ისედაც გაჭირვებული ოჯახისათვის ერთი ყოჩი წაურთმევიათ. აბდული ჯანღონით სავსე თავმოყვარე და სამართლიანი ახალგა- ზრდა იყო. მესამე დღეს დახვედრია გადასახადების ამკრებთ, წაურთმევია ყველაფერი და შინ წამოუღია. ეს ამბავი მალე გაუგია ზემო აჭარის გლეხობას და ყველას აბდულის მამაცობა

მოსწონებია. აბდულამ იცოდა, რომ ამის გამო მას დასჯიდნენ, ამიტომ მომხრეები დაურაზმავს და საგა- დასახადო უწყების წინააღმდეგ გაულაშქრიათ, ამის შემდეგ გადასახადების ამკრებთ რამდე- ნიმე წელს აღარ უშვებდნენ თურმე ქედს ზემოთ. ასეთი ვაჟკაცობით აბდულამ აღიმაღლა ავ- ტორიტეტი, გაითქვა სახელი და ხალხიც უკვე აბდულ აღას უწოდებდა. თვითონ თავის თავი ბეგად გამოაცხადა და ზემო აჭარის მმართველიც გახდა. (46). როგორც, მოცემული საბუთი გვამცნობს აბდული სოფ. ხულოს მცხოვრებია. ესე იგი მისი მშობლებიც და წინაპრებიც ხულოს მკვიდრნი ყოფილან. აქედან გამომდინარე სოფ. ნიგაზე- ულთან არაფერი კავშირი არ უნდა ჰქონოდა. ალბათ მერე გადასულა საცხოვრებლად სოფ. ნიგაზეულში და ამჟამად სოფ. ნიგაზეულში მცხოვრები ხიმშიაშვილები ისტორიულად სოფ. ნიგაზეულიდან არ ყოფილან? ამ გადმოცემის თანახმად, აბდული და მისი ოჯახი გაჭირვებული გლეხები ყოფილნან და თავადობასთან არაფერი ესაქმებოდა. მაშინ როგორ გადავიდა 400 წლის უკან, აღმოსავლეთ საქართველოში თავადი ხიმშიაშვილი აჭარიდან? აბდული, ხომ 400წლის წინ არ ცხოვრობდა? აქვე იბადება კითხვა, თუ აბდულ ხიმშიაშვილი გლეხი იყო, ვიღაცა, ხომ განაგებდა ზემო აჭა- რას? ეგეთი რამე არ არსებობდა, რომ ამხელა რეგიონი ბატონის გარეშე ყოფილიყო? და თუ იყო-ვინ? დავუშვათ, აბდულიმ წაართვა გადასახადების ამკრებთ ყველაფერი, დარაზმა ხალხი და რა მოდენიმე წელი ქედას ზემოთ გადასახადების ამკრებნი არ შეუშვა. შეიძლება წაართვა, მა- გრამ რამოდენიმე წლით იქ სახელმწიფო მოხელეების იქ არ აშვება სიმართლეს არ შეესაბამე- ბა. ოსმალოები ეგეთ რამეს არ დაუშვებდნენ, ისინი მიწასთან გაასწორებდნენ იქაურობას და ეგეთ გამოხტომას არავის არ აპატიებდნენ, მითუმეტეს ხარკი, რომ არ გადაეხადათ. ვერც იმას მივიღებთ სიმართლედ რომ აბდულმა თავის თავს ბეგი უწოდა და ამ მხარის პა- ტრონი გახდაო. ხიმშიაშვილები ბეგები იყვნენ, მაგრამ მაინც სულთნის ნებართვის გარეშე მა- მას შვილი არ შეეძლო მხარის ბატონად და ბეგად ეცნო. ისტორიაში ეგეთი მოვლენა პრაქტი- კულად არ არსებობდა და არც მომხდარა. თუ, მხარის ბატონი გახდა, მაშინ სად წავიდა მანამ- დე იქ მყოფი იმ მხარის ბატონი? ვერც ამ ვერსიას ვერ განვიხილავთ დადასტურებულად და სიმართლედ. რა თქმა უნდა ის- 71. ტორიულ სიმართლისგან ძალიან აცდენილი ვერსიაა. რა თქმა უნდა, ყველა გვარს აქვს თავი- სი გვარის წარმოშობის მცდარი ვერსიებიც, რომელსაც ისტორიულ სიმართლესთან არავითა- რი საერთო არა აქვთ. ასეა ამ შემთხევაშიც. მოდი ვნახოთ, რა ცნობებს გვაწვდიან XIX საუკუნეში, მაშინდელი მკვლევარები და მეცნი- ერები, რომლებმაც იმოგზაურეს აჭარაში და ეს გადმოცემები ძირითადად ხიმშიავილების მიერ აქვთ გაგონილი. „ ... წარმოშობით ხიმშიაშვილები არაგვის ხეობიდან არიან. აჭარაში ისინი XVIII საუკუნი- დან ჩანან. აჭარელი ხიმშიაშვილები ენათესავებიან არაგვის ხეობაში მცხოვრებ თავად ხიმ-

შიაშვილებს. არაგვის ხეობაში მათ რომელიღაც წინაპარს კაცი მოუკლავს და შურისძიებას გა- მოქცეულს,აჭარაში შეუფარებია თავი. შემდეგ მისი შთამომავლობიდან დაწინაურებულა აბ- დულა ბეგი, რომელიც თურმე იმამის ტიტულსაც ატარებდა“. (47). „ ... ხიმშიაშვილთაგან ... ეხლანდელი ბეგის შერიფის პაპა ერთი უბრალო ხიზანი კაცი იყო ... რადგან ძალიან გონიერი შეძლებული კაცი გამოვიდა, დიდი სახელი გაუვარდა აჭარაში, თვითონაც ბეგობა დაირქვა, რადგან ძველი თავადისშვილის ჩამომავალი იყო ... მის წინაპარს არაგვისპირში კაცი მოუკლავს, მეფის რისხვას გამოქცეულს აჭარაში უპოვია თავშესაფარი ...“. (48). გავიხსენოთ, თუ რას წერდა დავით სუმბათაშვილი, კავკასიის მთავარმართებელს სვიატო- პოლკ მირსკის: „...თქვენო აღმატებულებავ, მოგახსენებთ, რომ თავადი ხიმშიაშვილები, მართლაც მიეკუთ- ვნებიან ძველ კავკასიურ ოჯახს-ქართველებს. ვადასტურებ, რომ ისინი მართლა ეკუთვნიან და მოიხსენიებიან ძველ თავადურ გვარებს შორის. ისინი იმჟამიდანვე სახლობენ დუშეთის მაზრაში და არიან თავადები. რაც შეეხება აჭარაში მცხოვრებ ხიმშიაშვილებს ისინი უნდა იყვნენ დუშეთის მაზრის მცხოვრებ თავად ხიმშიაშვილების ოჯახის განყოფილნი და ისინი ცხოვრობენ აჭარაში“. „ ... აჭარაში ხიმშიაშვილების პირველი წარმომადგენლები, გადმოცემით, ძმები ლეონი და გიორგი ყოფილან. უმცროსი ძმა ვერ შეგუებია ნიგაზეულში ცხოვრებას და დაბრუნებულა თავის ძველ საცხოვრებელში. ლეონის შთამომავლობას თავადის ტიტული შეუნარჩუნებია. მას შესძენია ვაჟიშვილი აბდული: (აბდული,სელიმი, ახმედი, შერიფი, ჯემალი), (მათ შორის სელიმი, ახმედი ფაშები იყვნენ...). (49). 72. ვერ გეტყვით, რომელ წყაროებზე დაყრდნობით დაიწერა ეს ინფორმაცია, რომელიც მოყ- ვანილია იოსებ ხიმშიაშვილის წიგბში-„ხიმშიაშვილები“. არსად არ შემხვედრია ეგეთი ინ- ფორმაცია, რომ ორი ძმა გადმოვიდა და უფროს ძმას ლეონი ერქვა, ხოლო უმცროს გიორგი. საერთოდ ხიმშიაშვილების გენეალოგიაში არ შემხვედრია სახელი-ლეონი.

ჟურნალ ჭოროხის 1990 წლის 3 ნომერში არის სერგო ჯაიანის სტატია „ხალხური გადმო- ცემები ხიმშიაშვილის შესახებ“. აქ ვკითხულობთ, რომ ხიმშიაშვილები თავდაპირველად აჭარაში არ ცხოვრობდნენ, ისი- ნი აქ საქართველოს სხვა კუთხიდან მოსული არიან. ერთი გადმოცემის მიხედვით, რაღაც შემთხვევის გამო, აღმოსავლეთ საქართველოდან სოფელ ნიგაზეულში გადმოხვეწილა ორი ძმა. უფროსი ძმის სახელი უცნობია, უმცროსს კი გიორგი რჰმევია. უმცროსი ძმა ვერ შეგუე- ბია ნიგაზეულში ცხოვრებას და დაბრუნებულა თავის ძველ საცხოვრებელში. ნიგაზეულში დარჩენილა უფროსი ძმა, რომელსაც შესძენია ვაჟიშვილი აბდული. როგორც ვხედავთ, აქ არა წერია უფროსი ძმის სახელი „ლეონი“. და არცერთ წყაროში თუ გადმოცემებში ხიმშიაშვილის გვარის შესახებ სახელი „ლეონი“ არსად არ ფიქსირდება. მაშინ საიდან, რომელი დოკუმენტის, გადმოცემის და წყაროზე დაყრდნობით გვამცნობენ, ნიგაზე- ლში დარჩენილ ძმას, რომელმაც თავადის ტიტული შეინარჩუნა, „ლეონი“ ერქვა? მინდა შევეხო ორ საკითხს, რომელიც მე მნიშვნელოვანი მიმაჩნია და რბილად, რომ ვთქ- ვათ სიცრუეს წარმოადგენს. საქმე ეხება აბდულ ხიმშიაშვილის სურათს. სურათში აბდულ ხიმშიაშვილი წარმოდგე- ნილია რუსეთის იმპერიის არმიის კავალერიის გენერლის ფორმაში??? მას მუნდირზე აქვს კავალერიის ლენტა, მკერდზე წმ. ანნას საიუბილეო ორდენი??? და ყელს უმშვენებს წმინდა ჯვრის საპატიო ორდენი და რაღაც გაურკვეველი მედლები. იქნებ ვინმემ მითხრას და ამი- ხსნას ეს რა არის? როგორც ვიცით აბდულ ხიმშიაშვილი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა 1700 -იან წლებში და მოკლეს 1784 წელს სოფ. აკეთზე თავდასხმის დროს. იმ პერიოდისათვის არათუ აჭარაში, საქართველოში რუსეთის იმპერიის არცერთი სამხედრო პირი არ ჭაჭანებ- 73. და. იქნებ აბდული რუსეთში ცხოვრობდა და იქ რომელიმე დრაგუნთა პოლკში მსახურობ- და კავალერისტად? ან ეს ჯილდოები მან თურქების წინააღმდეგ ბრძოლისას მიიღო? ეს რა თქმა უნდა სრული აბსურდია და სიცრუე. როგორ შეიძლება ეგეთი აბსურდული და

ცრუ სურათის დამზადება და მუზეუმში დადო. საერთოდ არ არის ცნობილი თუ როგორ გა- იყურებოდა ის. იმედია ამ შეცდომას გამოასწორებენ და ამ სურათს უგულველყოფენ და მუ- ზეუმიდანაც გაიტანენ. მერე საკითხი შეეხება ახმედ ბეგ ხიმშიაშვილს, სელიმის შვილს ერზრუმის სერასკირს და ფაშას. 74.

ზევით სურათს აწერია ახმედ ფაშა ხიმშიაშვილი?3 ქვემოთ სურათებზე ნათლად ჩანს, რომ სინამდვილეში ეს არის რუსეთის არმიის ინფანტერიის გენერალ-ლეიტენანტი ვასილი იოსე- ბის ძე ბებუთოვი. რა კომენტარის გაკეთება შეიძლება? მგონი ყველაფერი ნათელია. არ შეი- ძება ყველაფრის გაყალბება. არ მინდა დავიჯერო, რომ ამ სურათს, რომ დებდნენ არავინ უთ- ხრა, რომ ეს არ არის ახმედ ხიმშიაშვილი არამედ ვასილ ბებუთოვია გამოსახული ამ სურათ- ზე. არ შეიძლება ყველაფრის გაყალბება. დანარჩენი კომენტარი მკითხველისთვის მიმინდია. ვნახოთ, შეესაბამება, თუ არა ის გადმოცემა, რომ აჭარაში ხიმშიაშვის გვარი აჭარაში არ ცხოვრობდა და ის რაღაც შემთხვევის გამო აღმოსავლეთ საქართველოდან აჭარაში ორი ძმა გადმოვიდაო. უფროსის სახელი უცნობიაო, ხოლო პატარა ძმას გიორგი ერქვაო. უმცროსი ძმა გიორგი ვერ შეგუებია ნიგაზეულში ცხოვრებას და უკან დაბრუნებულაო. ისტორიულ-დოკუმენტური წყაროებით ცნობილია, რომ ზაალი და გიორგი იყვნენ მეფის კარზე, იქ მყოფმა ერთ-ერთმა პიროვნებამ მანდილოსანს შეურაცყოფა მიაყენა. ზაალმა არ შე-

არჩინა მანდილოსნის შეურაცყოფა და ხანჯლით მოკლა.ზაალი მეფის რისხვას გაექცა და აჭა- 75. რას შეაფარა თავი.ზაალს აჭარაში გაჰყოლია თავისი ძმა გიორგი და თავისი ერთგული მსახუ- რები. ერთ-ერთი იქ იყო თავისი ერთგული მოურავის შვილი, გვარად უშარიძე. ზუსტად ამ ფაქტს უკავშირდება უშარიძეების გვარის გაჩენა აჭარაში. VIII თაობა თავადი შერმაზან1 ხიმშიაშილი ნუსხა IV o1648-1670 IX თამაზი2 ზაალი3 იასე4 გიორგი5 კახი6 o1727 o1724-1727 o1727 o1727 o1727 (აჭარა) (აჭარა) თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიურ ნუსხის ფრაგმენტში ვხედავთ, რომ შერმაზანის შვილები, ზაალის და გიორგის ქვეშ მიწერილია „აჭარა“. ეს იმის მანიშნებელია, რომ ისინი აღმოსავლეთ საქართველოდან (სოფ. ბულაჩაური), გადადიან აჭარაში. თამაზის, იასეს და კა- ხის შთამომავლები ცხოვრობდნენ და ცხოვრობენ აღმოსავლეთ საქართველოში, რომელზეც ვერ ვიტვით ზაალისა და გიორგის შთამომავლებზე. ამას თქვენ იხილავთ აღმოსავლეთ საქარ- თველოს თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიურ ნუსხებში. აჭარაში გადასვლის შემდეგ ზაალი თავისი მამაცობით, ჭკუით, სახელისა, რწმენის შეცვ- ლით და პირადი დამსახურების გამო ის იღებს ზემო აჭარის სანჯაყ ბეგობას. ზემო აჭარის, მხარის პატრონი ხდება და სახლდება სოფ. ნიგაზეულში. ამ ფაქტს ამყარებს, სტამბულის არქივში შენახული ფირმანი ნომრით-112, რომლის გამცემია სულთანი მაჰმუდ ხანი მუსტა- ფა ხანის ძე(1730-1754), გაცემულია 1734-1735 წლებში. ფირმანი-112. ...თუღრა: სულთან მაჰმუდ ხანი მუსტაფა ხანის ძე, მუდამ გამარჯვებული. უწმინდესი, მა- ღალღირსეული ბრძანება, ზეციური სასულთნოს ნიშნის, ბრწყინვალე და მსოფლიოს მპყრო- ბელის-უზენაესი თუღრას-ბრძანება ისაა, რომ რადგანაც ქვეყნის, ლაშქრისა და მმართველთ- დადმი პატივისცემა და ყურადღება პასუხისმგებელ პირთა მოვალეობაა და დიდებულ ხაკან- თათვის იგი ბედნიერების ძალაა, კეთილშობილ დესთურს, დიდებულ მრჩეველს, ქვეყნის მომწესრიგებელს, ჩილდირის ვალის, ჩემ ვეზირს, იუსუფ ფაშას, მაღალმა ალაჰმა დღეგრძე- ლყოს დიდებულება მისი, ჩემი ბედნიერების დედაქალაქში წერილი გამოუგზავნია. ზემო აჭარის სანჯაყსა და ნაჰიე-ნიგაზეულის სახელწოდების სოფელსა და სხვათაგან 20000 ახჩა ზიამეთი და ბერათი მის მფლობელ ისმაილს, ტოლთა და სწორთა შორის უპირველესი სამე- უფეო საბუთის საბოძებლად ხსენებული ლივის ალაი ბეგის მხრიდან აღნიშნულისათვის წყალობის სათხოვნელად არზა გაიცა. იგი სანჯაყში დამკვიდრდა და თავისი ალაი ბეგის ბაი- რაღის ქვეშ ლაშქრობაში მონაწილეობის მიღების პირობით დარჩა. ხსენებულისათვის საბო-

ძებლად 1146 წლის ზიილ - ჰიჯეს მე-8 დღეს პატიოსანი ჰუქმის ბოძების შემდეგ თექსერე გა- მოვიდა. ამიტომ მისმა სიძლიერემ, ებოძა, ჩემი ბედნიერების დედაქალაქიდან ღირსეულად და დამსახურებულად მიეკუთვნა. რადგან ვუბოძე იყოს რეგისტრირებული. რაც აქვე აღნიშ- 76. ნული, განმარტებული, ცხადყოფილი, დაწვრილებით აღწერილი და გამოცხადებულია: სოფელი ნიგაზეული, ახლოსაა სოფელ კურძასთან, ექვემდებარება ხსენებულს, 6000 ახჩა. სოფელი თაგო ახლოსაა სოფელ კურძასთან, ექვემდებარება ხსენებულს 5000 ახჩა. სოფელი დიოკნისი ახლოსაა სოფელ ნიგაზეულთან, ექვემდებარება ხსენებულს, 6000 ახჩა. სოფელი ტაბახმელა ახლოსაა ბალახვანთან, ექვემდებარება ზემო აჭარას, ახჩა 6000 / 3000, ჯამი 20000. და ვბრძანებ, რომ ამიერიდან მის ხელში და მის მფლობელობაში იყოს, ისე, რომ საკეთილო და უხვი საფადიშაჰო სამსახურებრივი მოვალეობანი და სამადლობელო სამსახური სამეფო და ძლევამოსილი ჯარისადმი სახელმწიფო დავთრის შესაბამისად უნაკლოდ და მტკიცედ შეასრულოს. ზიამეთზე მობინადრე მოსახლეობამ ზემოაღნიშნული სუბაშად იცნონ და საშუ- ბაშოსადმი განკუთვნილი საქმეების გამო ზემოაღნიშნულს მიმართონ. ამ საქმეში არავინ არ ჩაერიოს და არავინ ხელისშემშლელი და წინააღმდეგის არ იყოს. ასე იცოდეთ, პატიოსან ნი- შანს ენდეთ. ადგილი: ღვთივდაცულ კონსტანტინიეში.

77. ეს ფირმანი ნომრით 112, რომელიც ინახება სტამბულის არქივში, გაცემულია სულთან მაჰ- მუდ ხანის (1730-1754 წწ.) მიერ 1734-1735 წლებში. აქ მოყვანილი ისმაილი ბეგი რაღაც დამსა- ხურების გამო სულთნის ბრძანებით გახდა ზემო აჭარის სანჯაყბეგი და დამკვიდრდა სოფელ ნიგაზეულში. ფირმანში ნათლად ჩანს, რომ სულთანმა უბოძა სოფ. ნიგაზეული, ასევე ფირ- მანში ჩამოთვლილი სოფლები. სულთანი ბრძანებს, რომ ზემოაღნიშნული (ისმაილი), მცხოვ- რებლებმა სცნონ ამ მხარის ბატონად (უფროსად) და ყველა საჭირბოროტო საქმეზე მას მიმა- რთონ და წინააღმდეგობა არავინ არ გაუწიოსო. აქედან ერთი დასკვნის გამოტანა შეიძლება; რომ ისმაილი ადგილობრივი წარმოშობის (მა- ცხოვრებელი) არ არის. მას რაღაც დამსახურების გამო, სულთანმა უბოძა ზემო აჭარის სანჯაყ ბეგობა. ის ახალი კაცია ამ მხარეში, მას ადგილობრივი მოსახლეობა არ იცნობს და სულთანი ბრძანებს, რომ ყველაფერზე მას მიმართეთო და წინააღმდეგობა არავინ გაუწიოსო. ე. ი. მას ამ

მხარეში ჯერ არავინ არ იცნობს, ე. ი. სხვა კუთხიდანაა მოსული. აქ კიდევ ერთი ფაქტია გასა- თვალისწინებელი, ისმაილი თუ ადრე დიდგვაროვნული წარმოშობის არ იქნებოდა, მას არა- ვითარ შემთხვევაში სანჯაყ ბეგად და ზემო აჭარის მმართველად არ დანიშნავდნენ. ეს კიდევ ამტკიცებს იმ ფაქტს, რომ ისმაილი (ზაალი), რომელმაც ზემო აჭარაში ბეგ ხიმშიაშვილების გვარს დაუდო სათავე, არ იყო აჭარელი, არამედ სხვა კუთხიდან მოსული კერძოდ არაგვისპი- რიდან-სოფ. ბულაჩაურიდან იყო მოსული. აქედან გამომდინარე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ხი- მშიაშვილებს აჭარაში მანამდე არასოდს არ უცხოვრიათ და აჭარიდან არსად არ გადასულან, არამედ პირიქით არაგვისპირიდან, სოფ. ბულაჩაურიდან გადმოვიდა ზაალ (ისმაილ) ხიმშია- შვილი, რომელიც თავისი ნიჭით, მამაცობით, დაიმსახურა ზემო აჭარის სანჯაყ ბეგობა და მთელი მხარის ბატონობა. და ამით სათავე დაუდო ზემო აჭარაში მცხოვრებ ხიმშიაშვილთა გვარს. შეიძლება ვინმემ დასვას კითხვა, რითი მტკიცდება რომ ზემოთ ხსენებული ისმაილი ნამ- დვილად ხიმშიაშვილია და არა ხვა გვარის წარმომადგენელი, რომელიც ზემო აჭარის სანჯაყ 78. ბეგი და მხარის პატრონი გახდა და ფირმანი 112 იმ სხვა გვარის ისმაილზეა გაცემული? ხიმ- შიაშვილები, ხომ ძირძველი აჭარლები არიან და ისინი იმჟამიდანვე სოფ. ნიგაზეულში ცხო- ვრობდნენ, თანაც ბატონები იყვნენო! ვერ დავეთანხმები მათ მოსაზრებას, რომ ისინი ძირძველი აჭარლები არიან და ისინი სოფ. ნიგაზეულში ცხოვრობდნენ, თანაც ბატონები იყვნენ. დავუშვათ, რომ ზემო აჭარაში, სოფ. ნიგაზეულში მართლაც სახლობდნენ თავადი ხიმშიაშვილები. რატომ დასვა სულთანმა ზემო აჭარის სანჯაყ ბეგად სხვა გვარის წარმომადგენელი-ისმაილი? რატომ მისცა საცხოვრებლად სოფ. ნიგაზეული? როგორც, ისტორიულად ცნობილია ერთ მხაში და სოფელში ორი ბატონი (თავადი-ბეგი) არ სახლობდა. მაშინ, ხიმშიაშვილებს აართვა ყველა ის პრივილეგია და ბეგო- ბა? თუ სხვა გვარის ისმაილი გახდა ზემო აჭარის სანჯაყ ბეგი და სოფ. ნიგაზეულში დასახლ- და, სად არიან მისი შთამომავლები დღეს? რა თქმა უნდა, ხიმშიაშვილები მანამდე ზემო აჭარაში და სოფ. ნიგაზეულში არ სახლობდ- ნენ. ზუსტად ისმაილ (ზაალ) ხიმშიაშვილი არის ის პირველი ხიმშიაშვილი, რომელიც პირვე- ლი დაესახლა ზემო აჭარაში, სოფ. ნიგაზეულში და იქ ბეგ ხიმშიაშვილების გვარს დაუდო სა- თავე. არის თუ არა ისმაილი ხიმშიაშილი, ამას გვიჩვენებს ფირმანი 138, რომელიც ინახება სტამ- ბულის არქივში, რომლის გამცემია სულთანი მუსტაფა ხანი მაჰმუდ ხანის ძის მიერ 1757-1758 წლებში, აბდულა ისმაილის ძე-ზე, მცხოვრებ სოფ. ნიგაზეულში. ფირმანი-138. ... ფირმანი...თუღრა სულთან მუსტაფა ხანი მაჰმუდ ხანის ძე, მუდამ გამარჯვებული. სახე- ლმწიფოსგან აბდულა ისმაილის ძეს ებოძა. სწორია. სახელმწიფოსგან აბდულა ისმაილის ძეს

გულითადობით ებოძა. ბრძანება გაიცა 5-შაბანს 1147 წლის რები ალ ახირის 24-ე დღეს. პატი- ოსანი, მაღალღირსეული, ზეციური სასულთნო ნიშნის, ბრწყინვალე და მსოფლიო მყრობე- ლის-უზენაესი თუღრას ბრძანება ისაა, რომ სულთნის ბრწყინვალე დოკუმენტის მფლობელი აბდულა ისმაილის ძე ჩემი ბედნიერების დედაქალაქში მოვიდა. სოფელი ჩანჩხალო, ფოთელაური ქვიანი და ტყიანი იყო, არა იქნა აღწერილი და არავის თიმარს, ზიამეთს, ოჯაკს (1) და ემლაქს არ წარმოადგენდა და დავთრის გარეშე დარჩა. რად- გან დასამუშავებლად ძნელი და მოუსავლიანი ადგილები იყო, სავარაუდოდ 5000 ახჩა შემო- სავლით მისთვის ყალიჩ თიმარად ბოძება და დავთარში შეტანა ითხოვა. აქვე აღნიშნული ლივის ალაი ბეგმა ჰასანმა, იმიტომ მისმა სიდიადემ, მოკლე და ვრცელი დავთრების შესწავ- ლა საჭიროდ მიიჩნია. აღნიშნული სოფლები და მისი სათესველები რადგან რეგისტრირებუ- ლი არ იყო, მისი უდიდებულესობას დავთარ ემინს (2) აბდულს, იყოს მასზე სიდიადე, აზრა წარედგინა. თეკვის (3) უწყებით და დავთარი მიეცა. სანჯაყში ცხოვრების და თავილი ალაი ბეგის და თიმარის მფლობელისათვის არსებული პირობითი ბერათის გაცემა. ამის შემდეგ მკვიდრთათვის აღნიშნული თიმარის, ჩასწორებული იჯმალის სახით, სანჯაყში ცხოვრებისა და ალაი ბეგის ბაირაღის ქვეშ ლაშქრობაში მონაწილეობის მიღების პირობით, გაცემა ვბრძანე 5000ახჩა ყილიჩ თიმარი არსებული წესის მიხედვით, ხსენებულა აბდულა ისმაილის ძეს ებო- 79. ძა. ჩემი პატიოსანი ბრძანების გაცემის შემდეგ თექსერე მოვიდა. იჯმალ დავთარში ჩასწორე- ბულია. მივეცი, რომ ხსენებული ამიერიდან მის ხელში და მის მფლობელობაში იყოს. ასე რომ საკეთილო და საფადიშაჰო, სამსახურებრივი მოვალეობანი და სამსახური სამეფო და ძლევამოსილი ჯარისადმი სახელმწიფო დავთრის შესაბამისად, უნაკლო და მტკიცედ შეას- რულოს. ამ საქმეში არავინ არ ჩაერიოს და ხელის შემშლელი და წინააღმდეგობის გამწევი არ იყოს. ასე იცოდეთ, პატიოსან ნიშანს ენდეთ. ადგილი: ღვთივდაცულ კონსტანტინიეში.

ორივე ფირმანი თარგმნა, თურქოლოგმა, ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფე- სორმა, ბატონ: ნოდარ შენგელიამ. 80. ეს ფირმანი 138-ე ინახება სტამბულის არქივში. რომლის გამცემია სულთანი მუსტაფა ხანი მაჰმუდ ხანის ძეს (1757-1774წწ.) მიერ, 1757-1758 წლებში. ფირმანში წერია, რომ აბდულ ისმა- ილის ძე სულთანს ეახლა და სთხოვა, რომ მისთვის გადაეცათ სოფ. ჩანჩხალო და სოფ. ფოთე- ლაური თავისი ტერიტორიებით. ამ დოკუმენტში საყურადღებოა, რომ ზემო აჭარის ბეგი აბ- დული იხსენიება ისმაილის ძედ. ესე იგი აბდულ ისმაილის ძე ხიმშიაშვილი. იმედია არავინ შემომედავება რომ იმ პერიოდში აბდულ ბეგ ხიმშიაშვილის გარდა ზემო აჭარაში სხვა კიდევ იყო აბდული ისმაილის ძე ბეგი და აქ სხვა აბდულ ბეგზე იყოს საუბარი. აქედან გამომდინარე იხატება ერთი ჭეშმარიტება, რომ ფირმანში ნახსენები აბდულ ისმაი- ლის ძე და აბდულ ბეგ ხიმშიაშვილი ერთი და იგევე პიროვნებაა. აქედან მხოლოდ ერთი და- სკვნის გამოტანა შეიძლება, რომ ზემო აჭარაში მცხოვრები ხიმშიაშვილების წინაპარი, აბდუ- ლის მამა ისმაილი აღმოსავლეთ-საქართველოდან, სოფ. ბულაჩაურიდან გადმოსული თავა- დი ზაალ ხიმშიაშვილია. ეს ფაქტი კი იმას ამტკიცებს, რომ აჭარაში ხიმშიაშვილები XVIII-სა- უკუნამდე არასოდეს არ სახლობდნენ და არასოდეს აჭარიდან არსად არ გადასულან, არამედ პირიქით აღმოსავლეთ-საქართველოდან, სოფ. ბულაჩაურიდან თავადი ზაალ (ისმაილ) ხიმ- შიაშვილი გადავიდა აჭარაში და იქ ხიმშიაშვილების გვარს დაუდო სათავე. აქედან გამომდი-

ნარე, აბსურდულად, სიცრუედ უნდა ჩაითვალოს ის მცდარი მოსაზრება, რომ აჭარელი ხიმ- შიაშვილები ძირძველი აჭარლები არიან, თან თავადები . სანამ აჭარაში ხიმშიაშვილის გვარი გამოჩნდებოდა, აღმოსავლეთ-საქართველოში, არაგვისპირში 400 წლით ადრე თავადი ხიმ- შიაშილის გვარი უკვე ფიქსირდებოდ თანაც თავადის ტიტულით. მინდა გავიხსენოთ ერთი საინტერესო ისტორია, რომელიც ეხება ილია ჭავჭავაძისა და შე- რიფ ბეგ ხიმშიაშვილის შეხვედრას. ილია გაკვირვებით კითხა შერიფ ბეგს „ნუ მიწყენთ, მე ფრიად გაკვირვებული ვარ, თქვენ აჭარელ ბეგს კახური ჩოხა გაცვიათო“. გავიხსენოთ შერი- ფის პასუხი; „ნუ გიკვირთ ბატონო ჩემო, მე ხომ ჩემი წინაპრების ჩოხა მაცვიაო“. (50). ერთი საინტერესო ფაქტი, აჭარაში ქართლკახურ ჩოხას ყოველთვის მხოლოდ ბეგი ხიმშია- შვილები ატარებდნენ. 81. არა მგონია შერიფ ხიმშიაშვილს ეს უმიზეზოდ ეთქვა ილიასთვის. XIX-ე საუკუნეში ყველა ის მკვლევარი, რომელმაც აჭარაში იმოგზაურა და იმ ინფორმაციას გვაწვდის, რომ აჭარელი ხიმშიაშვილების წინაპარი აღმოსავლეთ საქართველოდან არის გადმოსული ამ ინფორმაციას ძირითადად ხიმშიაშვილების ოჯახებიდან გებულობდნენ.

აჭარელი და აღმოსავლეთ საქართველოს, სოფ. ბულაჩაურელ ხიმშიაშვილების ნათესავურ კავშირზე XVIII-XIX საუკუნეში უფრო იცოდნენ, როგორც აღმოსავლეთ საქართველოში ასევე აჭარაში მცხოვრებმა ხიმშიაშვილებმაც. გავიხსენოთ, რას წერდა საქართველოს მართებელს პ. ციციანოვს, თბილისის კომენდანტი მაიორი დავით სააკაძე, 1803 გენერალ ლაზარევის მკვ- ლელ თავად ნიკოლოზ ხიმშიაშვილზე, „ის ვერაგი ხიმშიაშვილი ოჯახთან ერთად ახალციხე- ში გაიქცა,თავის ნათესავთანო“. ბევრი მკითხაობა არ დასჭირდება ადამიანს, რომ ვერ გაიგოს რომელ ნათესავზეა აქ საუბარი. არც ეს უნდა იყოს შემთხვევითი, რომ აბდულიდან დაწყებული მისი მომდევნო თაობები განსაკუთრებულ და დიდ მფარველობას უწევდნენ არაგვის ხეობიდან და ფშავ-ხევსურეთი- დან ჩამოსულ მეცხვარეებს. ჩემი აზრით, მათ იცოდნენ საიდან იყვნენ წარმოშობით და ამ საქ- ციელით პატივს მიაგებდნენ თავის გვარის წარმოშობის კუთხის ხალხს. 82.

უკვე ზუსტად შეგვიძლია ვთქვათ და რომელიც ისტორიულად მტკიცდება, რომ ხიმშია- შვილის გვარი აჭარაში აღმოსავლეთ საქართველოდან, სოფ. ბულაჩაურიდან არის გადასული და ენათესავებიან სოფ. ბულაჩაურელ ხიმშიაშვილებს. და გვარი არაგვის ხეობიდან მოდის. ერთი საინტერესო ფაქტი, სახელი „ხიმშია“, მხოლოდ აღმოსავლეთ საქართველოში ერქვა კაცს და არასოდეს სამხრეთ დასავლეთ საქართველოში. ე. ი. „ხიმშია“ გვარის ფუძე ვერასგ- ზით ვერ იქნებოდა სამხრეთ დასავლეთ საქართველოში და გვარი ხიმშიაშვილი ვერასოდეს ვერ წარმოიშობოდა. როგორც ვიცით, ამჟამად აჭარაში, სოფ. ნიგაზეულში ხიმშიაშვილების რამოდენიმე შტო ცხოვრობს. გენეალოგიური კვლევებით დამტკიცდა, რომ სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილის მხო- ლოდ ორი ვაჟის (ქორ) ხუსეინის და აბდი-ბეგის შთამომავლები არიან. (ქორ) ხუსეინის შთა- მომავლები არიან; არიფ-აღას და მისი ძმების ზექერიას და დიდ აჭარაში მცხოვრები გობაძე- ხიმშიაშვილები (ქვემოვრები და წიაღი). აბდი ბეგის შთამომავლები; შაქირის, სელიმის, ახმე- დის (ქომოსნები, სელიმ აღაშვილები, მემედ აღაშვილები, სოფ. ფურტიოში და სოფ. შუბანში მცხოვრები ხიმშიაშვილები). ასევე ცხოვრობენ; ახმედ აღსანის, ყავთან აღას და უსტა ალის შთამომავლები. მათი შტო- ები ვერაფრით ვერ უკავშირდება სელიმ-ფაშა ხიმშიაშვილს. ესე იგი, ისინი არ არიან სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილის შთამომავლები. როგორც ცნობილია, ისმაილ (ზაალ) ხიმშიაშვილის შემ- დგომი შთამომავლების გარდა სხვა შტოს ხიმშიაშვილებზე, როგორც ვიცით არაფერი საბუ- თი, ცნობა ან რაიმე დოკუმენტი, რომ ისინი აჭარაში ან სოფ. ნიგაზეულში, როგორ მოხვდნენ ჯერჯერობით არ მოიპოვება. ისმის კითხვა, ვინ არიან და როგორ მოხვდნენ ისინი აჭარაში და სოფ. ნიგაზეულში? და რა ნათესავური კავშირი აქვთ მათ ხიმშიაშვილებთან, საერთოდ და სე- ლიმ ხიმშიაშვილის შთამომავლებთან? ბატონი: მერაბ გულას ძე ხიმშიაშვილი (აბდი ბეგის შთამომავალი) იკვლევდა და ადგენდა ხიმშიაშვილების გვარის ისტორიას და გენეალოგიას მთელი საქართველოს მაშტაბით, ამას- თან დაკავშირებით თქვა (ახმედ ახსანების მიმართ), რომ ისინი კი არიან ხიმშიაშვილები, მაგ- რამ სელიმ ხიმშიაშვილთან მოდებაში არ არიანო (ესე იგი სელიმის ხიმშიაშვილების შთამო- მავლები არ არიანო)! ვერ გეტყვით მისი სიტყვები, რას ეფუძნებოდა ან რა იცოდა და რა საბუ- თი ჰქონდა ამის შესახებ. მაგრამ ფაქტია, ის ამ საკითხში მართალი იყო. შემიძლია დავამატო, რომ ახმედ ახსანის გარდა სელიმის შტოს არ განეკუთვნებიან ასევე ყავთან აღას და უსტა

ალის შთამომავლები. 83. მოდი, მივყვეთ ისტორიას და ფაქტებს და ვნახოთ, ვინ არიან და როდის მოხვდნენ ისინი ზემო აჭარაში და სოფ. ნიგაზეულში. და რა ნათესავური კავშირი აქვთ მათ სელიმ ფაშა ხიმ- შიაშვილის შთამომავლებთან და საერთოდ ხიმშიაშვილებთან. არსებობს რამოდენიმე ვერსია ამ საკითხთან დაკავშირებით. ერთ-ერთი ვერსია. 1990 წლის ჟურნალ „ჭოროხის“ № 3 (მაისი-ივნისი), გვ. 73-80 გამოცემაში დაიბეჭდა სერგო ჯაიანის სტატია „ხალხური გადმოცემები ხიმშიაშვილის გვარზე“. გადმოცემით აღმოსავლეთ საქართველოდან აჭარაში იძულებით გადმოსულა ორი ძმა (ზაალი) და გიორგი. გიორგი ვერ შეგუებია ადგილობრივ ჰავას და უკან დაბრუნებულა. (ზაალი) დაფუძნებულა აქ, რომელსაც შესძენია შვილი აბდული (სელიმის მამა)..., შემდგომში გიორგიმ გაიგო თავის ძმის შვილი- შვილის გაფაშების ამბავი ოჯახით უკან დაბრუნებულა სოფელ ნიგაზეულში და დამკვიდრე- რებულა. ეხლა იქ მცხოვრები ხიმშიაშვილები გიორგის შთამომავლები არიან.

84. VIII თაობა თავადი შერმაზან1 ხიმშიაშილი ნუსხა IV o1648-1670 IX თამაზი2 ზაალი3 იასე4 გიორგი5 კახი6 o1727 o1724-1727 o1727 o1727 o1727 (აჭარა) (აჭარა) აქ მოყვანილ-თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიურ IV ნუსხის ფრაგმენტში ვხედავთ, თავადი შერმაზან ხიმშიაშვილის შვილებს: თამაზს, ზაალს, იასეს, გიორგის, კახას. ზაალი ის პიროვნებაა, რომელიც თავის ძმასთან, გიორგისთან ერთად (№3, №5) მეფის რისხვას გაექცა და იქ ხიმშიაშვილების გვარს „სელიმის შთამომავლებს“ დაუდო სათავე. რაც შეეხება, აჭარაში, სოფ. ნიგაზეულში მცხოვრებ ხიმშიაშვილების (ახმედ ახსანი, ყავთა- ნის) შთამომავლებს, ისინი სწორედ ზაალის (ისმაილის) ძმის გიორგის შთამომავლები არიან. აღმოსავლეთ საქართველოში გიორგის შთამომავლებზე და მასზე არავითარი ინფორმაცია არცერთ არქივში არ ფიქსირდება. ვერ ვიტყვი გაიგო თუ არა მან თავისი ძმის შვილიშვილის გაფაშების ამბავი, რაც ნაკლებად სავარაუდოა, მაგრამ თავისი ძმის ზაალის (ისმაილის), სან- ჯაყბეგობის ამბავს, თავისი ძმის შვილის სანჯაყბეგობის ამბავსაც ნამდვილად გაიგებდა, და ამის გამო დაბრუნებულიყო აჭარაში. იმის გამო, რომ ის თავის ძმასთან ერთად იყო მეფის კარზე და მეფის რისხვა მასაც შეეხო, დაბრუნების შემდეგ, ნაკლებ სავარაუდოა, რომ მას არ შეექმნა რაიმე პრობლემა აქეთ. სხვათაშორის ამ ამბავს უკავშირდება უშარიძეების (ხიმშია- შვილების ბაიახტარები) გადმოსვლა და დაფუძნებას ზემო აჭარაში, სოფელ ნიგაზეულში. როგორც ვიცით, სელიმ ხიმშიაშვილი დაიბადა და ცხოვრობდა ქვემოვრების უბანში, სად-

აც ამჟამად ცხოვრობენ მისი შთამომავლები. იბადება კითხვა, ზაალის ძმის დაბრუნების შემ- დეგ სად დასახლდა გიორგი და სად ცხოვრობენ დღეს მისი შთამომავლები? 85. დოკუმენტი ამტკიცებს, რომ არიფ აღა მართლა არის ქორ-ხუსეინის შვილი. დოკუმენტი დაწერილია 1895 წლის 10 თებერვალს, ზემო აჭარის რწმუნებულ ბერიძის მიერ. არიფ-აღას შთამომავლები ამჟამად ცვოვრობენ ქვემოვრების უბანში. როგორც ისტორიიდან ვიცით სე- ლიმის შვილებიდან, ახმედი გადავიდა საცხოვრებლად ხულოში, ფარხადი დაიღუპა 1828 წელს, რომელსაც შთამომავლობა არ დარჩენილა. დურსუნის შთამომავლები დაფუძნდნენ ტაოსკარში. აბდი ბეგის შთამომავლები შავშეთში, ფურტიოში, შუბანში და ნაწილი ნიგაზე- ულში, ციხესიმაგრესთან ახლოს. რაც შეეხება ქორ ხუსეინის შთამომავლებს, ისინი დარჩნენ იმ ძველს ნასახლარზე სადაც დაიბადა აბდული, სელიმი და სელომის შვილები. გიორგი ხიმშიაშვილი თავისი ოჯახით დაბრუნების შემდეგ უდაოდ დასახლდებოდნენ ციხესიმაგრესთან ახლოს, რადგან ფიზიკურად ქვემოვრებში უკვე სახლობდნენ ქორ ხუსეი- ნის შთამომავლები. თანაც იქ ციხესიმაგრესთან ახლოს უკვე სახლობდნენ აბდის შთამომავ-

ლები. ვიცით, რომ ახმედ აღხსანის, ყავთან აღას და უსტა ალის შთამომავლები ეხლაც ცხო- ვრობენ ციხესიმაგრესთან (გალავანთან). გიორგის და მისი ოჯახის გადმოსვლა უნდა მომ- ხდარიყო 1740-1750 წლებში. აჭარელი ხიმშიაშვილების გენეალოგიურ ნუსხებში ნახავთ, გი- ორგი ხიმშიაშვილების შთამომავლების ტაბულას და როგორ უკავშირდებიან ახმედ ახსა- ნის, ყავთან აღას და უსტა ალის შთამომავები, ზაალის(ისმაილი) ძმას გიორგი ხიმშიაშვილს. თავადი ხიმშიაშვილების მოყვანილ გენეალოგიურ IV ნუსხის ფრაგმენტში, თამაზის (რო- მლის შთამომავალიც გახლავართ მე და ჩემი ძმა დიმიტრი), იასეს და კახის შთამომავლებიც ამჟამად ცხოვრობდნენ და ცხოვრობენ აღმოსავლეთ საქართველოში. ხოლო ზაალის და გი- ორგის შთამომავლებზე არც ერთ არქივში ცნობა არ მოიპოვება. ამის მიხედვით, შეგვიძლია ვთქვათ ის ცნობა, რომელიც გადმოცემულია სერგო ჯაიანის სტატიაში და დაბეჭდილია ჟუ- ნალ ჭოროხის 1990 წლის № 3-ში ხიმშიაშვილის გვარის შესახებ სინამდვილეს შეესაბამება. რაც შეეხება, რომ ნიგაზეულში გიორგის შთამომავლები ცხოვრობენო, უნდა ეხებოდეს აღმედ აღსანის, ყავთან აღას და უსტა ალის შთამომავლებს. როგორც ვნახეთ აჭარაში მცოვ- რები ხიმშიაშვილები, აღმოსავლეთ საქართველოდან, სოფ. ბულაჩაურიდან არიან გადასუ- ები. ეს კიდევ ერთხელ ამტკიცებს რომ ხიმშიაშვილების ფუძე არის აღმოსავლეთ საქართვე- ლო, სოფ. ბულაჩაური (ძაგნაკორა) და არასოდეს სამხრეთ დასავლეთ საქართველოს რომე- ლიმე კუთხე და მითუმეტეს აჭარა, არამედ აღმოსავლეთ საქართველო, კახეთი, ძაგნაკორას 86. ხეობა, სოფ. ბულაჩაური (ძაგნაკორა). იმედია, შეძლებისდაგვარად გაეცა პასუხი იმ კითვებს, რომელიც აჭარელ ხიმშიაშვილებს ეხება. ისინი წარმოშობით აღმოსავლეთ საქართველოდან არიან წარმოშობით და სოფ. ბულა- ჩაურელი თავადი ხიმშიაშვილების შთამომავლები არიან. 1. გიორგი(გოგია). 2. შერმაზანი. 3. თამაზი. 4. ასული ( მათი და). o 1641-1673 o 1670 o 1670 o 1651 თამაზი ზაალი(ისმაილი) იასე გიორგი კახი ბეჟანი აბდული _____ ქაიხოსრო სელიმი სულეიმანი ზაალი ხუსეინი ახმედი ხასანი ალექსანდრე არიფი სულეიმანი ყავთანი ალი

ასე გამოიყურება ხიმშიაშვილების გენეალოგიური ცხრილი, რომელნიც აღმოსავლეთ სა- ქართველოდან, სოფ. ბულაჩაურიდან გადავიდნენ აჭარაში. პირველ ცხრილში მოყვანილია, ჩემი წინაპრების სია. თამაზი, ზაალის (ისმაილის) და გი- ორგის ძმა იყო, ჩემი პირდაპირი წინაპარები, შერმაზანი, თამაზი, ბეჟანი, ქაიხოსრო, ზაალი, ალექსანდრე, დიმიტრი, ალექსანდრე, ნოდარი და დიმიტრი-ვალერიანი. მეორე ცხრილში მოყვანილია, ზაალის (ისმაილის) შთამომავლების სია. მესამე ცხრილში მოყვანილია, გიორგის შთამომავლების სია. ამ სიაში ნათლად სჩანს, თუ სადაურები იყვნენ, სადაური ფესვები ჰქონდათ აჭარაში მცხოვრებ ხიმშიაშვილების გვარს. აჭარაში მცხოვრები ხიმშიაშვილების გენეალოგიურ სრულ ცხრილს ნახავთ ქვემოთ. 87. სია თავადი ხიმშიაშვილებისა, რომლებიც სოფ. ბულაჩაურიდან გადავიდნენ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, რუსეთში და საზღვარგარეთ გადავიდნენ საცხოვრებლად. 1. ზაალი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილი-(o 1724-1727). ბულაჩაური-აჭარა, სოფ. ნიგაზეული. 2. გიორგი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილი-(o 1727). ბულაჩაური-აჭარა, სოფ. ნიგაზეული. 3. სოლომონი ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი-(01.02.1791-1826). ბულაჩაური-თელავი. 4. გრიგოლი ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი-(?-p.1825), (o1824). ბულაჩაური-ოდიში. 5. ნიკოლოზ ბარძიმის ძე ხიმშიაშვილი-(?-1807), (1803). ბულაჩაური-ახალციხე. 6. ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(13.01.1805-1860). ბულაჩაური-რუსეთი (სიმბი- რსკი). 7. გიორგი (გლახა) დავითის ძე ხიმშიაშვილი-(?-p1925). ბულაჩაური-ცხინვალი. 8. სოლომონი იორამის ძე ხიმშიაშვილი-(?-p1925). ბულაჩაური-წვერი. 9. სპირიდონი გიორგის ძე ხიმშიაშვილი-(?-a1846). ბულაჩაური-თბილისი. 10. ანტონი გიორგის ძე ხიმშიაშვილი-(1809-15.05 1862). ბულაჩაური-ახატანი. 11. სოლომონი ქაიხოსროს ძე ხიმშიაშვილი-(10.02.1817-p1837). ბულაჩაური-სიღნაღი. 12. დიმიტრი ქაიხოსროს ძე ხიმშიაშვილი-(1796-1856). ბულაჩაური-რუისი.

13. ნიკოლოზი ზურაბის ძე ხიმშიაშვილი-(21.11.1825-1842). ბულაჩაური-რუსეთი (პეტერ- ბურგი). 14. ალექსანდრე ზაალის(ზაქარია) ძე ხიმშიაშვილი-(08.12.1832-1908). ბულაჩაური-მარტყო- ფი. 15. რაჟდენი ზაალის (ზაქარია) ძე ხიმშიაშვილი-(27.10.1835-a1869). ბულაჩაური-ზემო ხან- დაკი. 16. ივანე ზაალის (ზაქარია) ძე ხიმშიაშვილი-(25.06.1848-1928). ბულაჩაური-თბილისი. 17. ნიკოლოზი გიორგისძე ხიმშიაშვილი-(12.04.1864-11.11.1914). ბულაჩაური-რუსეთი (ვლა- დიკავკასი). 18. ნიკოლოზი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი-(12.02.1869-1911). მარტყოფი-თბილისი. 19. ვლადიმერი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი-(04.02.1871-1914). მარტყოფი-თბილისი. 20. მიხეილი გიორგის ძე ხიმშიაშვილი-(28.09.1878-1929). თბილისი-რუსეთი (პეტერბურგი). 21. გიორგი (გოგი) ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(18.02.1892-23.05.1923). ბულაჩაური-თბი- ლისი. 22. გიორგი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(?-?). თბილისი-ბულგარეთი (სოფია). 23. იგორი ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი-(03.01.1901-28.03.1942). თბილისი-იუგოსლავია (ბელგრადი). 24. ალექსანდრე ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(1902-?). ბულაჩაური-საფრანგეთი (ლიზა). 25. გიორგი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(1915-2012). თბილისი-რუსეთი (პეტერბურგი). 26. ნიკოლოზი იგორის ძე ხიმშიაშვილი-(1936-?). იუგოსლავია-საფრანგეთი (ლიონი). 27. ნიკოლოზის ვლადიმერის ძე ძე ხიმშიაშვილი-(13.08.1877-31.03.1959). რუსეთი (სარა- ტოვი)-ბულგარეთი-ა.შ.შ. 28. ვიაჩესლავ ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი-(15.10.1889-1947). რუსეთი (სარატოვი)-ბულ- 88. გარეთი. 29. ვლადიმერი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(?-1943). რუსეთი (სარატოვი)-ბულგარე- რეთი-იუგოსლავია.

89. 1. ამირინდო ხიმშია ძე ხიმშიასძე-ხიმშიაშვილი -o (1405). ძაგნაკორა. თავადი ხიმშიაშვი- ლების გვარის ფუძემდებელი, რომელიც პირველად მოიხსენიება ხიმშიაშვილად. 2. იასე ამირინდოს ძე ხიმშიაშვილი - o (1451). ძაგნაკორა. დაყუდებული ბერი, რომელიც ვაჰანის ქვაბთა განგების, წმინდა გიორგის მონასტერში მოღვაწეობდა ბერად. 3. კონსტანტინე რევაზის ძე ხიმშიაშვილი - o (1470). ძაგნაკორა. 1470 წელს, სოფ. ბულაჩა- ურში ააშენა, წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია (ხიმშიაშვილების ეკლესია). 4. გიორგი (გოგია) გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - o (1641-1673). ბულაჩაური. ნიჩბისის მამა- სახლისი. 5. დათუნა გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - o (1693). ბულაჩაური. ფერხადანის მამასახლისი. 6. თამაზ შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილი - o (1727). ბულაჩაური. სპარსეთში დაუღუპა.

7. ზაალ შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილი - o (1724). ბულაჩაური. გადავიდა აჭარაში და დაუ- დო სათავე, ზემო აჭარაში მცხოვრებ ხიმშიაშვილების გვარს. 8. გიორგი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილი-o (1727). ბულაჩაური. გადავიდა აჭარაში და დაუ- დო სათავე, ზემო აჭარაში მცხოვრები მეორე შტოს ხიმშიაშვილების გვარს. 9. შერმაზან თამაზის ძე ხიმშიაშვილი - o (1796). ბულაჩაური. ინდოეთში დაიღუპა. 10. დავით გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - o (1786-1789). ბულაჩაური. იასაული. 11. გიორგი სულხანის ძე ხიმშიაშვილი - o (1788-1799). ბულაჩაური. იასაული. 12. ნიკოლოზ ბარძიმის ძე ხიმშიაშვილი - (?-1907). ბულაჩაური -ახალციხე. მარიამ დედო- ფლის „ყულუხჩი“-დაცვის უფროსი. გენერალ ივანე ლაზარევის მკვლელი. დაიბადა სოფ. ბულაჩაურში - ?. გარდაიცვალა ქ. ახალციხეში 1807 წელს. სადაც ოჯახთან ერთად გაიქცა ქ. ახალციხეში, თავის ნათესავთან სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილთან, გენერალ ლა- ზარევის მოკვლის მერე 1803 წელს. 13. გიორგი სპირიდონის ძე ხიმშიაშვილი - (1836-1917). ბულაჩაური - თბილისი. არტილე- რიის გენერალ-ლეიტენანტი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენის კავალერი. დაიბადა 1836 წლის 14 ივნის, სოფ. ბულაჩაურში. 1855 წლის 11 ივნის პრაპორშიკის ჩინით დაამთავრა პავლოვსკის კადეტთა კორპუსი. სამხედრო სამსახური დაიწყო საველე არტილე- რიის მეცამეტე ბრიგადაში. მონაწილეობდა ყირიმის (1853-1856) და რუსეთ-თურქეთის (1877- 1878) ომებში. 1856 წლის 23 სექტემბერს მიენიჭა პოდპორუჩიკის წოდება; 1859 წელს მონაწი- ლეობა მიიღო დასავლეთ კავკასიაში მთიელთა წინააღმდეგ გამართულ კომპანიაში და და- წინა ნურდა პორუჩიკად; 1865 წელს გახდა შტაბს-კაპიტანი; 1873 წლის 29 აგვისტოს გახდა კა- პიტანი; 1873 წლის 29 დეკემბერს გახდა პოდპოლკოვნიკი; ხოლო 03.10.1877 წელს გახდა პო- ლკოვნიკი; 23.10.1874 წლიდან 27.04.1878 წლამდე გიორგი ხიმშიაშვილს ეკავა 21-ე საარტი- ლერიო ბრიგადის მეორე ბატარეის მათაურის თანამდებობა; 1878 წლის 27 აპრის დაინიშნა კავკასიის გრენადერთა საარტილერიო ბრიგადის 1-ლი ბატარეის ხელმძღვანელად; 13. 01. 1892-დან არტილერიის 6-ე ბრიგადის მეთაური; 1893 წლის 30 იანვრიდან ხელმძღვანელობდა 39-ე საარტილერიო ბრიგადას; 1897 წლის 9 თებერვლიდან კავკასიის გრენადერთა ბრიგადის არტილერიას; 13.04.1899 წლიდან კი კავკასიის 1-ლი საარმიო კორპუსის მთელ არტილერიას ჩაუდგა სათავეში. 12.01.1892 წელს მიენიჭა გენერალ-მაიორის ჩინი; 06.12.1900 წელს გენერალ-ლეიტენანტის; 90. ხოლო 13.04.1908 წელს არტილერიის გენერალია. 1905 წლის 5 მარტს გენერალმა თავად გიორგი ხიმშიაშვილმა დატოვა დაკავებული ,თანამ- მდებობა და გახდა დაჭრილებზე მზრუნავი ალექსანდროვის კომიტეტის წევრი. 1906-1913 წ.წ. თავადმა გიორგი ხიმშიაშვილმა გადასცა 339 კვადრატული საჟენი მთაწმინ- დაზე ეპარქიის სასულიერო-განმანათლებელ საძმოს, მიხეილ ტრეველის ეკლესიის ასაშენებ- ლად. გენერალ-ლეიტენანტი თავადი გიორგი ხიმშიაშვილი გარდაიცვალა1917 წლის 16 ივლისს

ბორჯომში. დაკრძალულია თბილისის წმინდა მიხეილ ტრეველის ეკლესიის ეზოში. (საფლა- ვი დაკარგულია). ღვაწლმოსილი გენერალი თავადი გიორგი ხიმშიაშვილი ბრძოლაში სიმამაცისთვის და- ჯილ დოვებული იყო: 2 ბატარეისა და 21 საარტილერიო ბრიგადის მუნდირით. ასევე ორდე- ნებით: წმ. გიორგის 4 ხარისხის (19.04.1878); წმ. ანნას 3 ხარისხის (1896); მეორე ხარისხის (1874); პირველი ხარისხის (1899); წმინდა სტანისლავის 3 ხარისხის (1860); 2-ე ხარისხის (1871); 1-ლი ხარისხის (02.04.1895); წმინდა ვლადიმირის 2 ხარისხის; 50 წელი ოფიცრის უმ- წკვივლო სამსახურისათვის (1906); თეთრი არწივი (1911); წმინდა ნეველის (1913). 14. ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1805-1860). სიმბირსკი. გენერალ-მაიორი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენის კავალერი. დაიბადა 1805 წელს ქ. სიმბირსკში. დაამთავრა სარატოვის სამხედრო სასწავლებელი. 1848 წელს პოლკოვნიკის ჩინით იყო ბრესტის კადეტთა ბატალიონის უფროსი. 30.03.1852 წელს გა- ხდა გენერალ-მაიორი. 1855 წელს გენერალ-მაიორის ჩინით 6-ე ქვეითთა დივიზიის, 15-ე არ- მიის კორპუსის, 1 ბრიგადის უფროსი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენი 26.11.1849 წ. გარდაიცვალა 13.01.1860 წელს. დასაფლავებულია ქ. სიმბირსკის, პაკროვსკის მამათა მონა- სტრის სასაფლაოზე. 15. კონსტანტინე ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი-(11.05.1854-10.011.912).სარატოვი. გენერალ- მაიორი. დაიბადა 11.05.1854 წელს. ქ. სარატოვში. სწავლობდა სანკტ-პეტერბურგის სამხედრო გიმ- მნაზიაში, ნიკოლაევსკის საკავალერიო სასწავლებელში. მსახურობდა: 1870 წელს-ულანსკის, ლიტვის პოლკში. 31.081876-01.08.1880 წლებში იყო ბრიგადის ადიუტანტი. 01.05.1884-21.09.1893 წლებში იყო ესკადრონის უფროსი. 06.03.1905 წელს იყო ნიკოლაევის ოლქის სამხედრო უფროსი-პოლკოვნიკი. 01.01.1909 წელს იყო ყა- ზანის სამხედრო ოლქის უფროსი-პოლკოვნიკი. 12.07.1909 წელს მიენიჭა გენერალ-მაიორის წოდება და იმავე წელს გავიდა თადარიგში. მონაწილეობა ჰქონდა მიღებული სხვადასხვა საბრძოლო ოპერაციებში. სამხედრო წოდებები: უმცროსი ოფიცერი-03.08.1870 წელს. კორნეტი-17.07.1872 წელს. პო- რუჩიკი-01.03.1874 წელს. შტაბს-როტმისტრი-27.02.1876 წელს. როტმისტრი-20.02.1880 წე- ლს. პოდპოლკოვნიკი-26.02.1892 წელს. პოლკოვნიკი-25.12.1900 წელს. გენერალ-მაიორი- 12.07.1909 წელს. სამხედრო ჯილდოები: წმ. სტანისლავის 3 ხარისხის ორდენი-1886 წელს. წმ. ანნას 3 ხარი- სხის ორდენი 1898 წელს. წმ. სტანისლავის 2 ხარისხის ორდენი-25.05.1907 წელს. წმ. სტანი- 91. სლავის 1 ხარისხის ორდენი-11.02.1908 წელს. წმ. სტანისლავის 4 ხარისხის ორდენი, არწივით -„35 წელი უმწკივლო სამსახურისთვის“-22.09.1909 წელს. უცხოური ჯილდო: ავსტრიის-რკინის ჯვრის ორდენი-1890 წელს. გარდაიცვალა: 10.01.1912 წელს. დასაფლავებულია-ნიკოლაევსკში.

16. ივანე ზაალის ძე (ზაქარია) ხიმშიაშვილი - (1848-1928). ბულაჩაური-თბილისი. იუსტი- ციის გენერალ-მაიორი. მოსამართლე. დაჯილდოებილი იყო, წმინდა გიორგის ჯვრის ორდე- ნით. დაიბადა 25.06.1848 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. დაამთავრა თბილისის გიმნაზია. პეტერბურ- ბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტის, იურდიული ფაკულტეტი. იყო იურისტი. ქ. გორის სა- სამართლოს კოლეგიის მრჩეველი. შემდგომში ქ. გორის სასამართლოს მომრიგებელი მოსამა- რთლე. თბილისის გუბერნიის სასამართლო კოლეგიის წევრი. იყო ხალხოსანი. ილია ჭავჭავა- ძის ახლო მეგობარი და თანამებრძოლი. გარდაიცვალა 1928 წელს. დაფლავებულია, ქ. თბილი- სის ვერის სასაფლაოზე. საფლავი დაკარგულია. 17. ვლადიმერ ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1839-?). სიმბირსკი. პოლკოვნიკი. დაიბადა 04.11.1839 წელს. ქ. სიმბირსკში. დაამთავრა ცარიცინის სამხედრო სასწავლებელი. იყო ქ. ცარიცინის სამხედრო შენაერთების გაერთიანებული შტაბის უფროსი. გარდაცვალების თარიღი უცნობია. დასაფლავებულია ქ. ცარიცინში. 18. ნიკოლოზ ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი - (1877-1959). სარატოვი. პოლკოვნიკი. დაიბადა 1877 წელს. ქ. სარატოვში. სწავლობდა ქ. ვორონეჟის კადეტთა კორპუსში 1894 წე- ლს. კონსტანტინოვსკის საარტილერიო სასწავლებელში. 1906 წელს არტილერიის პოლკოვ- ნიკი. ქ.სუმის სამხედრო სასწავლებლის 1-ელ კადეტთა კორპუსის აღმზრდელ-პედაგოგი. შე- იარაღებულ ძალებში აღმოსავლეთ რუსეთში. ემიგრაციაში წავიდა 1922 წელს ბულგარეთში. შემდეგ ამერიკის შეერთებულ შტატებში. გარდაიცვალა 31.03.1959 წელს ა.შ.შტატებში, ქ. ლოს-ანჯელესში. 19. ვიაჩესლავ ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი - (15.10.1889-1947). სარატოვი. პოლკოვნიკი. დაიბადა 15.10.1889 წელს. ვოლინსკის გუბერნიაში. დაამთავრა სუმის კადეტთა საწავლე- ბელში და ალექსანდროვსკის სამხედრო სასწავლებელი 1-ლი თანრიგით. სამხედრო სამსახურში შევიდა 01.07.1907 წელს. სამხედრო ფიცი მიიღო რიგითი წოდებით და გახდა იუნკერი 21.09.1907 წელს. 01.06.1909 წელს გახდა უმცროსი პორტუპეი-იუნკერი. წოდების მომაწებისთვის წარდგენილია 19.08.1907 წელს. 06.08.1909 წელს მიენიჭა პოდპორუ- ჩიკის წოდება და დაინიშნა კონევსკის საარტილერიო ძალებში-ოფიცრად. 1869 წლის სამხედ- რო ხელშეკრულების № 741 ბრძანების თანახმად უნდა ემსახურა 3 წელი, შვებულებაში გასვ- ლით 1909 წლის 8 აგვისტოსთვის. 1909 წლის 9 სექტემბერს ნაწილში დაბრუნების მერე მივლინებული იყო 18-ე ასეულში უმ- ცროს ოფიცრად. 1910 წლის 17 მაისს,მივლინებული იყო 17-ე ასეულში სამსახურის გასაგრძე- ლებლად. 1911 წლის 29 იანვარს დაინიშნა 18-ე ასეულის უფროსად ( დროებით შემსრულებ- ლად). 1911 წლის 26 თებერვალს გადაყვანილი იქნა 17-ე ასეულის უროსად. 1911 წლის 14 სე- ქტემბერს დაინიშნა 10-ე სათადარიგო ასეულის ოფიცრად და მასწავლებლად, თადარიგში გასული უმცროსი ოფიცრების გადამზადებისათვის. 92. 08.11.1911 წელს მისი უმაღლესობის ბრძანებით გადაყვანილია 4-ე მძიმე არტილერიის დი-

ვიზიონში. 1911 წლის 28 ნოებმერს განთავისუფლებული იყო დაკავებული თანამდებობიდან სხვა ნაწილში გადასვლასთან დაკავშირებით. 1912 წლის 1 თებარვალს მივლინებული იყო სხვა ნაწილში. 1912 წლის 3 თებარვალს 4-ე მძიმე არტილერიის დივიზიის 3-ე სასწავლო ასე- ულის უმცროს ოფიცრად და მასწავლებლად ჩაირიცხა. 1912 წლის 4 აპრილს დაინიშნა დივი- ზიონის სასწავლო ცენტრის უფროსად. 15.06.1912 წელს წარდგენილი იყო წოდების მომატებაზე. 31.08.1912 წელს, დივიზიონის უფროსის ბრძანებით მიეიჭა პორუჩიკის წოდება. 1912 წლის 12 სექტემბერს მივლინებული იყო კიევის საარტილერიო სასწავლო ცენტრის უფროს მასწავლებლად. 1912 წლის 20 დეკემბერს მძიმე ავადმყოფობის გამო დატოვა თანამ- დებობა. 1913 წელს დაინიშნა კიევის საარტილერიო სასწავლებლის უფროსად. სევე 1913 წელს და- რთო უფლება, დაესწროს იმპერატორის-რომანოვების სამეფო კარის შეკრებებზე. 1913 წლის 3 ნოემბერს მივლინებული იყო უფროსი ოფიცრების სასწავლო ცენტრის უფ- როს მასწავლებლად. 1913 წლის 17 დეკემბრიდან დაინიშნა, 31-ე ცალკეული საველე მძიმე არტილერიის დივი- ზიონის უფროსად. 1915 წელს დაინიშნა აღმოსავლეთ რუსეთის შეიარაღებული ძალების, საარტილერიო ჯა- რების უფროსად, სადაც მსახურობდა 1918 წლამდე. ემიგრაციაში წავიდა 1922 წელს, ბულგარეთში. გარდაიცვალა 1947 წელს. სამხედრო წოდებები: უმცროსი ოფიცერი-პარტუპეი იუნკერი 1907 წლის 1 ივლისი. პრაპორშიკი 1909 წლის 9 სექტემბერი. პორუჩიკი 1912 წლის 31 აგვისტო. შტაბს კაპიტანი 1915 წლის 1 აგვისტო. კაპიტანი 1917 წლის სექტემბერი. პოლკოვნილი 1917 წლის 12 დეკემბერი. დაჯილდოებული იყო: წმინდა ვლადიმირის IV ხარისხის ორდენით 1911 წელს. წმინდა ან- ნას IV ხარისხის ორდენით (ანინის იარაღით) 1913 წელს. წმინდა სტანისლავის III ხარისხის ორდენით, ბაფთით და ხმლებით. 1916 წელს. წმინდა სტანისლავის II ხარისხის ორდენით, ბა- ფთით და ხმლებით. 1917 ელის 22 მარტი. 20. ნიკოლოზ ქაიხოსროს ძე ხიმშიაშვილი - (1852-1915). ბულაჩაური - პეტერბურგი. პოლ- კოვნიკი. დაიბადა 02.01.1852 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. სწავლობდა თბილისის სამხედრო გიმნაზი- აში. იყო პეტერბურგის სამხედრო სამართველოს, კომენდატურის კაპიტან-ადიუტანტი. კრო- ნდშტატის სამხედრო ნაწილის უფროსი, პოლკოვნიკი. გარდაიცვალა 30.04.1915. დასაფლავებულია პეტერბურგში. 21. ნიკოლოზ ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი - (1869-1911). მარტყოფი-თბილისი. პოლკოვ- ნიკი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენოსანი.

დაიბადა 12.02.1869 წელს. სოფ. მარტყოფში. სწავლობდა თბილისის სამხედრო გიმნაზია- 93. ში, მიხაილოვსკის სამხედრო სასწავლებელში. მსახურობდა 5-ე ულანსკის, ლიტვის მსროლე- ლთა პოლკში. ვაზიანის სამხედრო ნაწილში. ამიერკავკასიის სამხედრო შენაერთის შტაბში. მონაწილეობდა სხვადასხვა საომარ მოქმედებებში. დაიღუპა საომარი მოქმედებების დროს თურქებთან 1911 წელს. დაჯილდოვებული იყო: წმ. ანნას 3 ხარისხის ბაფთიანი ორდენით-ხმლებით; წმ. სტანის- ლავის 4 ხარისხის ბაბთიანი ორდენით-ხმლებით; წმ. მიხეილის 2 ხარისხის ბაფთიანი ორდე- ნით; წმ. გიორგის ჯვრის ორდენით. 30 წელი ოფიცრის უმწკვილო სამსახურის-თვის; ბაფთი- ანი ჯვრით და სხვადასხვა მედლებით. 22. გიორგი (გოგი) ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1892-1923). ბულაჩაური-თბილისი. პო- ლკოვნიკი. საქართველოს ეროვნული გმირი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენოსანი. დაიბადა 18.02.1892 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. სწავლობდა ნიკოლაევის საკავალერიო სას- წავლებელში,იყო იუნკერი. 1907 წელს პორუჩიკი. ოფიცრობა მიიღო 1913 წელს, შტაბს-როტ- მისტრის ჩინით 17 დრაგუნთა პოლკში. რუსეთის იმპერიის არმიის რიგებში იბრძოდა პირ- ველ მსოფლიო ომში. ყუბანის (ყინულოვანი) ლაშქრობის მონაწილე. 1916-1917 წლებში მონა- წილეობდა გენერალ ბარათოვის ექსპედიციაში სპარსეთში. იყო ქართული ცხენოსანთა პოლ- კის ოფიცერი. 1918-1921 წლებში მეთაურობდა საქართველოს სახალხო გვარდიის ცხენოსან- თა დივიზიონს, რომლის ერთ-ერთი ესკადრონის უფროსი იყო პორუჩიკი ქაიხოსრო ჩოლო- ყაშვილი. ჰქონდა პოლკოვნიკის წოდება. განსაკუთრებით გამოიჩინა თავი 1918 წლის სომხ- ეთ-საქართველოს ომში. 1919 წელს დენიკინელთაგან გაგრის განთავისუფლებაში და აზერბა- იჯანის საზღვარზე წითელი არმიის ნაწილების წინააღმდეგ ბრძოლაში. 1920 წლის ივლისში ბათუმში საქართველოს ჯარების შესვლისას იყო გვარდიული ნაწილების ერთ-ერთი ხელმ- ძღვანელი. 1921 წელს რუსეთთან ომის დაწყების წინ ის სომხეთთან ერთ-ერთ მიმართულება ( ბობკაირის მთა) იცავდა. ომის მიმდინარეობის დროს გაურკვეული მიზეზით გადაყენებუ- ლი იქნა თანამდებობიდან. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, ბოლშევიკურმა მთავრობამ ქართული წითელი არმიის ბრიგადის სასწავლო ბატალიონის მეთაურად დანიშნა. მონაწილეობდა საბჭოთა რეჟიმის წი- ნააღმდეგ იატაკქვეშა მოძრაობაში; საქართველოს დამოუკუდებლობის კომიტეტის „სამხედ- რო ცენტრში“ წარმოადგენდა სოციალ-დემოკრატიულ პარტიას. 1923 წელს დააპატიმრეს და „სამხედრო ცენტრის“ სხვა წევრების მსგავსად დახვრეტა მიუსაჯეს. განაჩენის გამოცხადების შემდეგ მისი ბოლო საჯარო სიტყვები იყო: „თქვენ კარგად იცით, რომ ბანტიტები არა ვართ! მალე დადგება დრო და თეთრი გიორგი მრისხანედ მოგთხოვთ პა- სუხს. გაუმარჯოს საქართველოს!“. სიკვდილის დასჯის ადგილას (ეხლანდელი ვაკის პარკი თბილისში) მიმავალ გზაზე გაქცევა სცადა, მაგრამ დაჭრეს, შეიპყრეს და დახვრიტეს 1923 წლის 23 მაისს. დაჯილდოებული იყო; წმინდა ანნას IV ხარისხის ორდენი (ანინის იარაღით) 1907 წელი.

წმინდა ანნას III ხარისხის ორდენი, ბაბთით და ხმლებით 1909 წელი. წმინდა ანნას II ხარის- სხის ორდენი, ბაბთით და ხმლებით 1913 წელი. წმინდა ვლადიმირის IV ხარისხის ორდენი 1915 წლი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენი-16.03.1918 წელი. 1920 წელს ბათუმში ყოფნისას თავადმა გიორგი ხიმშიაშვილმა შეიძინა აფრიკელი მავრულ 94. წარმოშობის ზანგის ბავშვი-ბაშარ შამბე. ეს იყო პირველი ზანგი, რომელიც თბილისში დასახ- ლდა და მუშთაიდის ბაღში მეხანძრედ დაიწყო მუშაობა. მისი შვილიც მეხანძრე იყო. 1932 წელს ბაშარს მეხანძრეთა შორის პირველს, გადასცეს საბჭოთა კავშირის შრომის წითელი დროშის ორდენი. ბაშარმა მიიღო მონაწილეობა მხატვრულ ფილმში „წითელი ეშმაკუნები“. 23. მიხეილ დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1833-?). რუისი. პოლკოვნიკი. დაიბადა 1833 წელს. სოფ. რუისში. დაამთავრა თბილისის სამხედრო გიმნაზია. იყო პოლკოვ- ნიკი. პეტერბურგის სამხედრო კომენდატურის უფროსი. თადარიგში გასვლის შემდეგ საქარ- თველოში დაარსა რამოდენიმე აგურისა და კრამიტის ქარხანა. მის ქარხნებში საქართველოში პირველმა დაიწყო აგურისა და კრამიტის მექანიკური გამოშვება. ძველი თბილისის ნახევარი სახლები თავად მიხეილ ხიმშიაშვილის ქარხნებში გამოშვებული აგურითაა აშენებული და კრამიტითაა გადახურული. მისი გარდაცვალების თარიღი უცნობია. 24. მიხეილ რამაზის ძე ხიმშიაშვილი - (1871-1818). ბულაჩაური. პოლკოვნიკი. დაიბადა 12.01.1871 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. სწავლობდა თბილისის სამხედრო გიმნაზი- აში. შემდეგ ცარიცინის სამხედრო სასწავლებელი. მონაწილეობა ჰქონდა მიღებული სხვადა- სხვა საომარ მოქმედებებში. დაიღუპა პირველ მსოფლიო ომში 1818 წელს. 25. გრიგოლ ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი - (?-?). ბულაჩაური-ოდიში. პოლკოვნილი. დაიბადა ბულაჩაურში. გადავიდა ოდიში. იყო ზუგდიდის და გარშემო მყოფი ადგილების ჟანდარმერიის უფროსი. 26. ნიკოლოზ რამაზის ძე ხიმშიაშვილი - (1864-1914). ბულაჩაური. პოდპოლკოვნიკი. წმი- ნდა გიორგის ჯვრის ორდენოსანი. დაიბადა 12.04.1864 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. სწავლობდა თბილისის სამხედრო გიმნაზი- აში. შემდგომში ქ. თბილისის ქვეითთა იუნკერთა სასწავლებელში. სამხედრო სამსახურში შევიდა 27.10.1884 წელს, აფშერონის 81-ე ქვეითთა პოლკში პორუჩიკად. 1909 წელს მსახურო- ბდა კაპიტნად, ბრწყინვალე თავად გიორგი მოხეილის ძის პოლკში. პირველი მსოფლიო ომის დროს პოდპოლკოვნიკის ჩინით მსახურობდა 26 ციმბირის მსროლელთა პოლკში. დაიღუპა 1914 წელს, პირველი მსოფლიო ომის დროს. 15.05.1887 წელი-პოდპორუჩიკი; 15.051891 წელი-პორუჩიკი; 06.05.1900 წელი-შტაბს კაპი- ტანი; 07.10.1902 წელი-კაპიტანი; 1911 წელს-პოდპოლკოვნიკი. დაჯილდოებული იყო: წმინდა ვლადიმირის IV ხარისხის ორდენით. წმ. სტანისლავის 3 ხა- ხარისხის ორდენით 1909 წელს; წმინდა გიორგისჯვრის ორდენით 1914 წელს; წმ. ანნას 2 ხა- რისხის ბაფთიანი ორდენით-ხმლებით 1916 წელს (სიკვდილის მერე). 27. ვლადიმერ ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი - (1871-1914). მარტყფი-თბილისი. პოდპოლ-

კოვნიკი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენოსანი. დაიბადა 13.05.1871 წელს. სოფ. მარტყოფში. სწავლობდა თბილისის სამხედრო გიმნაზია- ში. ელისავეტოპოლსკის სამხედრო სასწავლებელში. მსახურობდა ფინლანდიის მერვე მსრო- ლელთა პოლკში. აღმოსავლეთ ციმბირის 4 მსროლელთა პოლკში. 26 ციმბირის მსროლელთა პოლკის ბატალიონის უფროსად. მონაწილეობდა რუსეთ-იაპონიის ომში, პიველ მსოფლიო ომში. დაიღუპა პიველ მსოფლიო ომში 1914 წელს, ავსტრიაში. 95. 1893 წელი-პოდპორუჩიკი; 1897 წელი-პორუჩიკი; 1901 წელი-შტაბს-კაპიტანი; 1906 წელი- კაპიტანი; 1910 წელი-პოდპოლკოვნიკი. დაჯილდოვებული იყო: წმ. სტანისლავის 4 ხარისხის ორდენით 1895 წელს; წმ. სტანისლა- ვის 3 ხარისხის ორდენი 1906 წელი; წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენი 1907 წელს; წმ. ანნას 3 ხარისხის ბაფთიანი ორდენი-ხმლებით 1912 წელს; წმ.ანნას 2 ხარისხის ბაფთიანი ორდენი- ხმლებით 1914 წელს. 28. სერგეი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1848-?). სიმბირსკი-პეტერბურგი. მეორე რანგის კაპიტანი-პოდპილკოვნიკი. დაიბადა 1848 წელს. ქ. სიმბირსკში. 1865 წელს დაამთავრა პეტერბურგის სამხედრო-სახო- მალდო საზღვაო კადეტთთა სასწავლებელი. მსახურობდა ჩრდილოეთის სამხედრო საზღვაო ფლოტში-მიჩმანად. შემდეგ მეორე რანგის კაპიტნის (პოდპოლკოვნიკი) წოდებით სამხედრო ხომალდ „ცარის“-ს მეთაურად. სამხედრო სამსახური დატოვა ჯამრთელობის ავადმოყოფის გამო. გარდაცვალების თარიღი უცნობია. დასაფლავებულია პეტებურგში. 29. მიხეილ გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - (1878-1929). თბილისი-პეტერბურგი. როტმისტრი. პირველი მსოფლიო ომის გმირი. წმინდა გიორგის ჯვრის ორდენის კავალერი. დაიბადა 28.09.1879 წელს. ქ. თბილისში. დაამთავრა თბილისის სამხედრო სასწავლელებე- ლი. რუსეთ-იაპონიის ომის მონაწილე 1404-1405 წლებში. პირველი მსოფლიო ომის მონაწი- ლე 1914-1918 წლებში. 1909 წელს ფინლანდიის 20-დრაგუნთა პოლკის-პორუჩიკი. 1914 წელს ველური დივიზიის-ინგუშეთის ცხენოსანთა პოლკის-როტმისტრი. 1916 წელს ამავე პოლკის 4 ასეულის მეთაური. დაჯილდოვებული იყო: წმ. ანნას 4 ხარისხის ორდენით, წარწერით „მამაცობისთვის“- 1906 წელს; წმ. სტანისლავის 3 ხარისხის ბაფთიანი ორდენი-ხმლებით. 1907 წელს; წმინდა ანნას 3 ხარისხის ბაფთიანი ორდენი-ხმლებით 1915 წელს; წმ. სტანისლავის 2 ხარისხის ბაბთიანი ორდენი-ხმლებით 1915 წელს; წმ. გიორგის ჯვრის 4 ხარისხის ორდენი 1915 წელს; წმ. გიორ- გის ჯვრის ჯვრის 4 ხარისხის ორდენი განმეორებით 17.05.1915 წელს. წმ.ანას 2 ხარისხის ბაფ- თიანი ორდენი-ხმლებით 1916 წელს. წმ. გიორგის ჯვრის 3 ხარისხის ორდენი 1916 წელს; წმ. გიორგის ჯვრის 2 ხარისხის ორდენი 22.03.1917 წელს. დახვრიტეს ბოლშევიკებმა 1929 წელს. საფლავი უცნობია. 30. ალექსანდრე ზაალის ძე (ზაქარია) ხიმშიაშვილი - (1832-1908). ბულაჩაური-მარტყოფი.

კაპიტანი. დაიბადა 08.12.1832 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. დაამთავრა თბილისის სამხედრო სასწავლე- ბელი. პორუჩიკის ჩინით მსახურობდა და მონაწილეობას იღებდა ჩრდილო კავკასიაში, მთი- ელთა წინააღმდეგ ბრძოლებში. კაპიტნის ჩინით იყო ოზურგეთის სამხედრო გარნიზონის უფროსი. მონაწილეობას იღებდა 1878-1879 წლის რუსეთ-თურქეთის ომში. დაჯილდოვებული იყო: წმ. ანნას 4 ხარისხის ორდენით; წმ. ანნას 3 ხარისხის ბაფთიანი ორდენი-ხმლებით; წმ. სტანისლავის 4 ხარისხის ორდენით. დაოჯახების შემდეგ დასახლდა სოფ. მატყოფში. გარდაიცვალა 1908 წელს. დასაფლავებუ- ლია სოფ. მარტყტოფში, საფლავი დაკარგულია. 31. კონსტანტინე ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი - ( 08.12.1864-1897). მარტყოფი. კაპიტანი. 96. დაიბადა 08.12.1864 წელს. სოფ. მარტყოფში. სწავლობდა თბილისის სამხედრო გიმნაზია- ში. მოსკოვის კადეტთა სასწავლებელში. ელისავეტგრადის სამხედრო სასწავლებელში. მსა- ხურობდა მისი უმაღლესობის თავად მიხეილ ნიკოლოზის ძის, ბელორუსიის 21 დრაგუნთა პოლკში-კორნეტად. შემდეგ კავკასიის სასაზღვრო დაცვის ცალკეულ კორპუსში-კაპიტნად. გარდაიცვალა 1897 წელს, გულის შეტევით. დასაფლავებულია სოფ. მარტყოფში. საფლავი დაკარგულია. 32. მიხეილ დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1822-1867). ბულაჩაური. კაპიტანი. დაიბადა 1822 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. დაამთავრა თბილისის სამხედრო გიმნაზია. გარდაიცვალა 13.04.1867 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ბულაჩაურში. 33. ალექსეი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1859-1911). სიმბირსკი. პორუჩიკი. დაიბადა 1959 წელს. ქ. სიმბირსკში. იყო პორუჩიკი. გარდაიცვალა 1911 წელს. დასაფლავე- ბულია ქ. პეტერბურგში. 34. გიორგი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1895-1944). თბილისი. პორუჩიკი. დაიბადა ქ. თბილისში. დაამთავრა თბილისის სამხედრო სასწავლებელი. მონაწილეობას იღებდა ბოლშევიკების წინააღმდეგ ბრძოლაში. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ემიგრა- ციაში წავიდა ბულგარეთში დედასთან და დასთან ერთად. მსახურობდა გერმანიის არმიაში. დაიღუპა 1944 წელს ავსტრიაში, ბრძოლის დროს. 35. სპირიდონ გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - (?-1846). ბულაჩაური-თბილისი. პორუჩიკი. დაიბადა სოფ. ბულაჩაურში. იყო პორუჩიკი. გარდაიცვალა 1846 წელს ქ. თბილისში. 36. ქაიხოსრო დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1826-1873). ბულაჩაური. პოდპორუჩიკი. დაიბადა 1826წელს. სოფ. ბულაჩაურში. იყო პოდპორუჩიკი. გარდაიცვალა 1873 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ბულაჩაურში. 37. ირაკლი ივენეს ძე ხიმშიაშვილი - (16.06.1892-27.12.1916). თბილისი. პოდპორუჩიკი. დაიბადა 16.06.1892 წელს. ქ. თბილისში. დაამთავრა თბილისის 1-ლი მამაკაცთა გიმნაზია, 6 კლასი. 1912 წლის 10 ნოემბერს ჩარიცხული იყო დიდი თავადის კონსტანტინე კონსტანტი- ნესძის თბილისის 15-ე გრენადერთა პოლკში, 16-ე ასეულში, 1-ლი თანრიგის უმცროს პარ-

ტუპეი-იუნკერად. 1913 წლის 14 აგვისტოს მივლინებული იყო თბილისის სამხედრო სასწავლებელში გამოც- დების ჩასაბარებლად. 1913 წლის 8 ოქტომბერს მიენიჭა უმცროსი უნტერ ოფიცრის წოდება. 1913 წლის 14 ნოემბერს განთავისუფლებულია არმიის თადარიგში. მნილინებულია და ჩარიცხულია კავკასიის საოლქო ინდენტანტის სამართველოში. 1914 წლის 15 ოქტომბერს გამოცდების გარეშე ჩაირიცხა, დიდი თავადის მიხეილ ნიკოლოზის ძის, თბილი- სის 4-თვიან სამხედრო სასწავლებელში-იუნკერად. 1915 წლის 1 თებერვალას, კავკასიის შტა- ბის მთავარი უფროსის ბრძანებით მიენიჭა პრაპორშიკის წოდება და ჩაირიცხა შტაბის 39-ე ქვეითი დივიზიის 8-ე ასეულში უმცროს ოფიცრად. 1915 წლის 17 ივლის, კავკასიის შტაბის უფროსის ბრძანებით გადაყვანილი იქნა 156-ე ელი- სავეტოპოლსკის, გენერალ ციციანოვის პოლკში. 1915 წლის 30 სექტემბერს, კავკასიის არმიის უფროსის ბრძანებით-№ 99, გამოჩენილი მამა- ცობისთვის თურქებთან ბრძოლის წინააღმდეგ, დაჯლდოებულია-წმინდა სტანისლავის 3 ხა- 97. რისხის ბაბთიანი ორდენით, ხმლებით. 1916 წლის 21 მარტს, კავკასიის არმიის უფროსის უმაღლესი ბრძანებით № 689 მიენიჭა პო- დპორუჩიკის წოდება. 1916 წლის 4 მაისის, კავკასიის არმიის უფროსის უმაღლესი ბრძანებით № 209, თურქების წინააღმდეგ ბრძოლაში გამოჩენილი სიმამაცისთვის დაჯილდოებულია-წმინდა ანნას 4 ხა- რისხის ორდენით, წარწერით „მამაცობისთვის“. კავკასიის არმიის მთავარსარდლის 1916 წლის 15 მაისის ბრძანებით, ფრიადი სამსახურის- თვის და მამაცობისთვის დაჯილდოვდა-წმინდა ვლადიმირის 4 ხარისხის ბაბთიანი ორდე- ნით და ხმლებით. კავკასიის არმიის მთავარსარდლის 1916 წლის 14 დეკემბრის ბრძანებით, გამოჩენილი მა- მამაცობისთვის, თურქების წინააღმდეგ დაჯილდოებულია-წმინდა სტანისლავის 3 ხარის- ხის ბაბთიანი ორდენით,ხმლებით. მონაწილებდა: ალაშკერტის და კიოპრიკეისკის საბრძოლო ოპერაციებში. ერთ-ერთი ბრძოლის დროს დაიჭრა. მკურნალობას გადიოდა თბილისის 8-ე ლაზარეთში. დაიღუპა ჭრილობებისგან 27.12.1916 წელს. დასაფლავებულია კუკიის სასაფლაოზე. საფლა- ვი დაკარგულია. 38. იგორი ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი - (1901-1942). თბილისი- ბელგრადი (იუგოსლავ- ია). პოდპორუჩიკი. დაიბადა 03.01.1901 წელს. ქ. თბილისში. სწავლობდა სერგიევსკის საარტილერიო სასწავ- ლებელში. მონაწილეობას იღებდა ბოლშევიკების წინააღმდეგ ბრძოლებში, ბარონ ვრანგელის არმიაში. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ემიგრაციაში წავიდა, ბულგარეთში, შემდეგ იუ- გოსლავიაში, დედასთან და დასთან ერთად. იყო ოფიცერ არტილერისტების საზოგადოების წევრი. მსახურობდა იუგოსლავიის არმიის კორპუსში, დაცვის ჯგუფია 2 ათეულში-პოდპო-

რუჩიკად, რომელიც შედიოდა გერმანელების არმიის შემადგენლობაში. დაიღუპა 1942 წლის 10 აპრილს, ქალაქ პოჟარევაცემთან. დასაფლავებულია ბელგრადში, ძმა- თა სასაფლაოზე. 39. ვლადიმერ ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (?-1943). სარატოვი - იუგოსლავია. პოდპო- რუჩიკი. დაიბადა ქ. სარატოვში. მონეწილეობდა ბილშევიკების წინააღმდეგ ბრძოლებში. ემიგრაცი- აში 1922 წლიდან იუგოსლავიაში. მსახურობდა გერმანიის არმიის რუსულ კორპუსში. დაიღუპა 1943 წელს მალანოვიცემთან. დასაფლავებულია ბელგრადში, ძმათა სასაფლაოზე. 40. ალექსანდრე ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი - (1902-?). ბულაჩაური-საფრანგეთი. იუნკე- რი. დაიბადა 1902 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. სწავლობდა თბილისის იუნკერთა სასწავლებელ- ში. მონაწილეობდა ტაბახმელასთან ბრძოლებში, რუსეთის წითელ არმიასთან. ასევე იღებდა 1924 წლის აჯანყებაში მონაწილეობას. აჯანყების დამარცხების შემდეგ, პოლკოვნიკ ირაკლი ცაგურიასთან ერთად წავიდა ემიგრაციაში, საფრანგეთში ქ. ლიზაში. 41. დიმიტრი (ტიტიკო) ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი -(1879-1958). მარტყოფი-თბილისი. რეპრესირებული. 98. დაიბადა 1979 წელს. სოფ. მარტყოფში. იბრძოდა ბოლშევიკების წინააღმდეგ. იყო 1924 წლის აჯანყების მონაწილე. კახეთში მეთაურობდა აჯანყებულთა ერთ-ერთ ჯგუფს. აჯანყე- ბის დამარცხების შემდეგ დაიჭირეს და გადაასახლეს, ჯერ ციმბირში 9 წლით, შემდეგ ნახჩე- ვანში 6 წლით. გარდაიცვალა 1958 წელს. დასაფლავებულია თბილისში. 42. ვახტანგ ილიას ძე ხიმშიაშვილი - (1903-1924). ბულაჩაური. რეპრესირებული. დაიბადა 01.08.1903 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. იყო 1924 წლის აჯანყების მონაწილე. აჯან- ყების დამარცხების მერე დააპატიმრეს და დახვრიტეს 1924 წელს. 43. სვიმონ (სულხან) ილიას ძე ხიმშიაშვილი - (1906-1937). ბულაჩაური. რეპრესირებული. დაიბადა 05.07.1906 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. დახვრიტეს 1937 წელს. 44. დიმიტრი დავითის ძე ხიმშიაშვილი - (1904-1946). ბულაჩაური. რეპრესირებული. დაიბადა 1904 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. იყო საფრანგეთში ემიგრირებული. მეორე მსო- ფლიო ომის დამთავრების შემდეგ ჩამოვიდა საქართველოში. 1946 წელს დააპატიმრეს და იმავე წელს დახვრიტეს. 45. ნიკოლოზ გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - (1861-1909). ბულაჩაური. საზოგადო მოღვაწე. დაიბადა 15.06.1861 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. იყო პოეტ რაფიელ ერისთავის (არაგვის) სი- ძე. საქართველოს ეროვნული გმირის, პოლკოვნიკ გიორგი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილის (1892-1923) მამა. იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წე- ვრი (1904-1909). იგი მოკლეს ილია ჭავჭავაძის მკვლელებმა, ილია იმერლიშვილმა, გიგლა ბე- რბიჭაშვილმ და ლადო ფეიქრიშვილმა 1909 წელს. გამოძიების დასკვვნით, მკვლელობის მო-

ტივი იყო „ ნიკოლოზ ხიმშიაშვილის ქმედითი მონაწილეობა თავად ილია ჭავჭავაძის მკვლე- ლობის ძებნაში“. იყო ილია ჭავჭავაძის მეგობარი. დასაფლავებულია სოფ. ბულაჩაურში. 46. რამაზ (რომანი) პაპუას ძე (ერმანოზ) ხიმშიაშვილი - (1837-1886). ბულაჩაური. კოლეგი- ის რეგისტრატორი. დაიბადა 20.01.1837 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. იყო დუშეთის მაზრის კოლეგიის რეგისტრა- ტორი. გარდაიცვალა 17.04.1886 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ბულაჩაურში. 47. დიმიტრი სპირიდონის ძე ხიმშიაშვილი - (1839-1901). ბულაჩაური-თბილისი. მოსამა- რთლე. დაიბადა 13.08.1839 წელს.სოფ. ბულაჩაურში. იყო დუშეთის მაზრაში, შემდეგ თბილისში მოსამართლედ. იყო სასამართლოს ტიტულოვანი მრჩეველი. გარდაიცვალა 12. 08.1901 წელს. დასაფლავებულია ვერის სასაფლაოზე. საფლავი დაკარ- გულია. 48. მელანია უთრუთის ასული ხიმშიაშვილი - (1822-1855). ბულაჩაური. მონაზონი. დაიბადა 1822 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. 1840 წელს აღიკვეცა მონაზვნად, მცხეთის სამთავ- რო დედათა მონასტერში. გარდაიცვალა 1855 წელს. საფლავი უცნობია. 49. ალექსანდრე დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1833-1862). ბულაჩაური. ბერ-მონაზონი. 99. დაიბადა 10.10.1833 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. ბერად აღიკვეცა 1852 წელს, მცხეთის ჯვრის მონასტერში. ბერობაში-ილია. გარდაიცვალა 15.03.1862. წელს. საფლავი უცნობია. 50. ალექსანდრე მიხეილის ძე ხიმშიაშვილი - (?-1917). არბო. მორჩილი, ბერი. დაიბადა სოფ. არბოში. მოღვაწეობდა მარტყოფის ღვთაების მამათა მონასტერში, ბერად. მოკლეს 09.08.1917 წელს, ბოლშევიკებმა, ანტიბოლშევიკური ქადაგების გამო. 51. დიმიტრი ივანეს ძე ხიმშიაშვილი - (1889-1943). ბულაჩაური. დაიბადა 15.08.1889 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. დაიღუპა მეორე მსოფლიო ომში 1943 წელს. 52. ერმილე დავითის ძე ხიმშიაშვილი - (1907-1943). ბულაჩაური. დაიბადა 09.03.1907 წელს. სოფ. ბულაჩაურში. დაიღუპა მეორე მსოფლიო ომში 1943 წელს. 53. ვალერიან (ვალიკო) დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1918-1942). მარტყოფი. დაიბადა 1914 წელს. სოფ. მარტყოფში. დაუღუპა მეორე მსოფლიო ომში 1942 წელს, ქერჩში. 54. ალექსანდრე დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1912-1993). მარტყოფი-თბილისი. დაიბადა 08.12.1912 წელს. სოფ. მარტყოფში. მეორე მსოფლიოს მონაწილე, ვეტერანი, ინვა- ლიდი. გარდაიცვალა 09.05.1993 წელს. დასაფლავებულია თბილისში. 55. ევგენი (გენო) დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი - (1914-1994). მარტყოფი-თბილისი.

დაიბადა 1914 წელს. სოფ. მარტყოფში. მეორე მსოფლიო ომის მინაწილე, ვეტერანი, ინვა- ლიდი. გარდაიცვალა 1994 წელს. დასაფლავებულია თბილისში. 56. ირაკლი ირაკლის ძე ხიმშიაშვილი - (1916-1974). თბილისი. დაიბადა 21.01.1916 წელს ქ. თბილისში. მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე, ვეტერანი. გარდაიცვალა 1974 წელს დასაფლავებულია თბილისში. 57. ნიკოლოზ გიორგის ძე ხიმშიაშვილი - (1915-2012). თბილისი. პროფესორი. დაიბადა 1915 წელს. ქ. თბილისში. მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე, ვეტერანი, ინვალი- დი. გარდაიცვალა 2013 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ბულაჩაურში. 58. ნოდარ ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი - (1940-1989). თბილისი. ჟურნალისტი. დაიბადა 02.09.1940 წელს თბილისში. 1947-1958 წლებში სწავლობდა თბილისის ვაჟთა 29-ე სკოლაში. 1961-1966 წლებში სწავლობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში-ჟურნა- ლისტიკა-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე. 1975-1977 წლებში სწავლობდა მარქსიზმ-ლენინი- ზმის ინსტიტუტში. მუშაობდა გაზეთ „თბილისის“ და „კომუნისტის“ რედაქციებში-ჟურნა- ლისტად. 1980 წლიდან, სიკვდილამდე მუშაობდა საქართველოს სახელმწიფო ტელე-რადიო კომიტეტში, სოფლის მეურნეობის განყოფილებაში-რედაქტორად. მღეროდა სახელმწიფო კა- პელაში, ანსაბლ: შვიდკაცაში. დაჯილდოვებული იყო: მედლით „За трудовие отличие“, მადლობის სიგელებით. გარდაიცვალა 14.11.1989 წელს. დასაფლავებულია თბილისში. 59. ირაკლი ირაკლის ძე ხიმშიაშვილი - (1940-1995). თბილისი. ჟურნალისტი. დაიბადა 1040 წელს თბილისში. დაამთავრა თბილისის საველმწიფო უნივერსიტეტი, ჟურ- ნასისტიკის ფაკულტეტი. მუშაობდა გაზეთ „ВЕЧЕРНИ ТБИЛИСИ»-ში ჟურნალისტად. გარდაიცვალა 1995 წელს. დასაფლავებულია თბილისში. 100. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...ერთ დროს. დღევანდელი რუსთაველის გამზირზე, ვანო სარაჯიშვილის და ალექსანდრე გრიბოედოვის ქუჩის შესაყარზე მდებარეობდა დიდი წმინდა მამის. თეოდისი ჩერნიგოვე- ლის მთავარეპისკოპოსის (+1696) სახელობის მართმადიდებელი ტაძარი, რომელშიც დღეს „ქართული საზოგადოების სასირცხვილოდ, მამათმავლების კლუბია გახსნილი და წმინდა ად გილი უწმინდურთა თავშეყრის ადგილი გამხდარა...“. XIX -ე საუკუნის მეორე ნახევარში თბილისის მცხოვრებლების ერთმა ჯგუფმა, რომელიც ეკლიანი ხევის დასახლებაში (დღევანდელი ალ. გრიბოედოვია და ვ. სარაჯიშვილის ქუჩების მიმდებარე ტერიტორია) ცხოვრობდა, მიმართა თბილისის მმართველობას თხოვნით ყურად- ღება მიექციათ მათი ქუჩებისათვის, რადგან ტერიტორიაზე განთავსებული დუქანი და საეჭ- ვო რეპუტაციის სახლი. დუქნებიდან გამოსული მთვრალი ხალხი ბევრ პრობლემას უქმნიდა ადგილობრივ მოსახლეობას.

მას შემდეგ, რაც ადგილობრივმა ხელისუფლებამ არ შეისმინა მოსახლეობის თხოვნა, მოქა- ლაქეემბა თხოვნა საქართველოს ეგზაქორსს ვლადიმერს გაუგზავნეს, რათა მათ უბანში გახს- ნილიყო სამლოცველო სახლი. 1896 წლის 8 დეკემბერს ეგზაქორსისაგან სახლეებმა კურთხევა მიიღეს წმინდა თეოდოსი ჩერნიგოველის სახლის გახსნაზე. თბილისელმა ქალბატონმა ზოსიბერგმა უსასყიდლოდ დაუთმო სასულიერო პირებს თავი- სი სახლის სამი ოთახი, თუმცა ეს სამი ოთახი ძალიან მალე არა საკმარისი აღმოჩნდა მრევლი- სთვის. ამიტომ ეგზარქოსს ვლადიმერის გადაწყვეტილებით ამ სამ ოთახს მიემატა კიდევ ხუ- თი ოთახი: ერთი მოძღვრისათვის, ბოლო ორი ოთახი უმწეოთა თავშესაფრად და სასადი- ლოდ. ეკლესიის მოძღვრად დაინიშნა მღვდელი იასონ ლაბაძე, რომელიც უსასყიდლოდ ემ- სახურებოდა მრევლს. ეკლესია 1899 წლიდან თბილისის ეპარქიის სასულიერო-საგანმანათლებლო საძმოს მფარ- ველობაში გადადის, საძმოს გადაწყვეტილებით სამლოცველოს გაუკეთდა რემონტი. სამივე ოთახი გააერთიანეს და დადგეს ხის კანკელი, შენობა გარედან შეკეთდა. 1900 წლის 12 ნოემბერს თბილისის სასულიერო სემინარიიდან დაიწო მსვლელობა. მოაბრ- ძანებდნენ ღვთისმშობლის ხატს, რომელიც საქართველოს ეგზაქორსმა შესწირა წმინდა თეო- დოსი ჩერნიგოველის ეკლესიას. პროცესიას მოყვებოდა უამრავი ხალხი. პიველი წირვა ახალ- გარემონტებულ სამლოცველო სახლში აღავლინა გორის ეპისკოპოსმა კირიონმა. ამ პერიო- დიდან სამლოცველომ მიიღო კარის ეკლესიის სტატუსი. ამავე პერიოდიდან იწყება მისიონერების საძმოს ზრუნვა კარის ეკლესიის ახალ დამოუკი- დებელ შენობაში გადატანაზე. ახალი დამოუკიდებელი შენობისათვის აირჩია თავად ეკატე- რინე ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილის მიწის ნაკვეთი. თავადმა ხიმშიაშვილებმა თანხმობა განა- ცხადეს გადაეცათ საძმოსთვის მიწის ნაკვეთი ეკლესიის ასაშენებლად, სანაცვლოდ კი მოით- ხოვეს ვერის წმ. ნათლისცემლის ეკლესიაში მათთვის გამოყოფილიყო საგვარეულო საძვალე. 1901 წელს შედგა შეთანხმება და საძმოს გადაეცა მიწის ნაკვეთი ახალი ეკლესიის ასაშენებ- ლად. ეკლესიის ასაშენებელი თანხები ყოფილი საქართველოს ეგზაქორსის და შემდეგ მოსკოვის 101. მიტროპოლიტის ვარლამის ინიციატივით შეგროვდა მოსკოვის 27-ე ეკლესიაში. ასევე ეკლე- სიის ასაშენებლად თანხები გაიღეს მოსკოვში მცხოვრებმა რუსმა დიდგვაროვნებმა. 1904 წე- ლს კ.ანტონოვმა შეადგინა ასაშენებელი ეკლესიის პროექტი. მშენებლობა დაიწყო 1906 წლის 16 აპრილს. საძირკვლის კურთხევას სამღვდელოეობასთან ერთად დაესწრო კავკასიის მეფისნაცვალი ე. ვორონცოვ-დაშკოვი მეუღლითურთ. ეკლესიის მშენებლობას ხელმძღვანელობდა გენერალ-ლეიტანტი თავადი გიორგი ხიმშიაშვილი და სა- ბჭოს თავჯდომარე ს. გოროდცევი. ეკლესიის მშენებლობა 1909 წლის 4 ოქტომბერს დასრულ- და და ის 1910 წლის 4 აპრილს აკურთხეს. ღმერთო აკურთხე და ამრავლე ხიმშიაშვილების გვარი.

ვალერიან ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი. 102. ა ღ მ ო ს ა ვ ლ ე თ ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს

თ ა ვ ა დ ი ხ ი მ შ ი ა შ ვ ი ლ ე ბ ი ს გ ე ნ ე ა ლ ო გ ი უ რ ი ნ უ ს ხ ე ბ ი ( ც ხ რ ი ლ ე ბ ი ) 103. ნუსხა I. თათარა აბაზასძე o (1378-1405).-1.

მამა ხიმშია აბაზასძისა. | ხიმშია აბაზასძე o (1399-1405).-2. ~ესნია N.N. o (1405). ჰერეთის მმართველი, თემურ ლენგთან მებრძოლი გმირი-1399 წ. 1405 წელს გიორგი VII-ემ, უწყალობა სოფ. ძაგნაკორა, მამულებით. | I. თაობა. ამირინდო ხიმშიასძე(ხიმშიაშვილი) o (1405-1408).-3. პირველი პიროვნება, რომელიც მოხსენიებულია ხიმშიაშვილად. ამირინდო არის თავადი ხიმშიაშილთა გვარის ფუძემდებელი. | | | II. რამაზი o (1408-1420).-4. რევაზი o (1408-1420).-4. იასე o (1451).-5. დაყუდებული ბერი, ვაჰანის ქვაბთა მონასტერში. | III. კონსტანტინე o (1470).-6. 1470 წელს სოფ. ბულაჩაურში ააშენა წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია. | IV. N. ხიმშიაშილი o (1505).-7. სახელი არ იკითხება, კონსტანტინეს შვილია. | V. სუხიტა o (1560-1644).-8. | VI. დავითი (დათუნა) o (1580).-9. | VII. გიორგი o (1614-1624).-10. | | | | VIII. გიორგი(გოგია).-11. შერმაზანი.-12. თამაზი.-13. ასული.-14. o (1641-1673). o (1648-1662-1670). o (1548-1662-1570). o (1651). 104.

წყაროები. 1. ქართული-სიგელ გურჯები. თ. ჟორდანია-ქრონიკები. წ. II. გვ. 213. 1897 წ. სარგის კაკაბაძე-ისტორიული საბუთები. წ. III. გვ. 3. 1913 წ. ქართული ისტორიული საბუთების კორპუსი. ტომი II. №25. 2013 წ. სინოდის კანტორის მცხეთის საბუთები №106. სინოდის კანტორის საბუთები №507. პირთა კრებული №228. ს.ც.ა. ფონდი 1449 15/10. ს.ც.ა./კ.კ.ს.ხ.ი. ფონდი H-06/18. ს.ც.ა. ფონდი 1451 01/04. №106. 2. ქართულ-სიგელ გურჯები. თ. ჟორდანია-ქრონიკები. წ. II. გვ. 213. 1897 წ. სარგის კაკაბაძე-ისტორიული საბუთები წ. III. გვ. 3. 1913 წ. ქართული ისტორიული საბუთების კორპუსი. ტომი II. №25. 2013 წ. სინოდის კანტორის მცხეთის საბუთები №106. სინოდის კანტირის საბუთები №507. პირთა კრებული №228. ს.ც.ა. ფონდი 1449 15/10. ს.ც.ა. ფონდი./კ.კ.ს.ხ.ი. ფონდი H-06/18. ს.ც,ა. გონდი 1451 01/04. №106. გიორგი ოთხმეზური-ქართველი ფეოდალები. გვ. 123. 2008 წ. 3. ქართული-სიგელ გურჯები. თ. ჟორდანია-ქრონიკები. წ. II. გვ. 213-302. 1997 წ. ქართული ისტორიული საბუთების კორპუსი ტომი II. №25. 2013 წ. სინოდის კანტორის მცხეთის საბუთები №106. სინოდის კანტორის საბუთები №507. პირთა კრებული №228. ს.ც.ა. ფონდი 1449 15/10. ს.ც.ა. ფონდი 1451 01/04. №106. 4. ქართული-სიგელ გურჯები. თ. ჟორდანია-ქრონიკები. წ. II. გვ. 217. 1997 წ. ქართული ისტორიის საბუთების კორპუსი. ტომი II. №29. 2013 წ. სინოდის კანტორის №507. პირთა კრებული №286Ю ს.ც.ა./კ.კ.ს.ხ.ი. ფონდი ad-1791. ს.ც.ა. ფონდი 1450 38/19.

პირთა ანოტირებული ლაქსიკონი. ტომი V. გვ. 394. 2005 წ. 105. 5. ქართული-სამართლის ძეგლები. თ. ჟორდანიას-ქრონიკები. შიომღვიმის მონასტრისა და „ძეგლი“ ვაჰანის ქვაბთა. გვ. 31. ტიფლისი. 1896 წ. ქართული სამართლის ძეგლები. №I. ვაჰანის ქვაბთა განგება XIII-XIV სს. გვ. 32. 1933 წ. ლ. მუსხელიშვილი. სინოდის კანტორის მცხეთის საბუთები №132. პირთა ამოტირებული ლექსიკონი. ტომი V. გვ. 393. 2005 წ. ს.ც.ა./კ.კ.ს.ხ.ი. ფონდი ad-933. კეფი 9 v. კ.კ.ს.ხ.ი. ფონდი H.P.Q.-245. სია ბერებისა, რომელნიც მოღვაწეობდნენ ვაჰანის ქვაბთა მონასტერში. 6. ქართული-სიგელ გურჯები. ქართული ისტორიული საბუთების კორპუსი. ტომი №45. 2013 წ. სინოდის კანტორის საბუთები №507. პირთა კრებული №346. ს.ც.ა./კ.კ.ს.ხ.ი. ფონდი ad-1637. ს.ც.ა. ფონდი 1451 41/21. 7. ქართული-სიგელ გურჯები. სარგის კაკაბაძე-ისტორიული საბუთები. წ. III. გვ. 16. 1913 წ. ქართული ისტორიული საბუთების კორპუსი. ტომი II. №61. 2013 წ. ს.ც.ა. ფონდი 1449 30/27. 8. ქართული-სიგელ გურჯები. პირთა ანოტირებული ლაქსიკონი. ტომი V. გვ. 393. 2005 წ. ს.ც.ა. ფონდი 1450 19/133. 9. ქართული-სიგელ გურჯები. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. ტომი V. გვ. 393. 2005 წ. სარგის კაკაბაძე-ისტორიული საბუთები. წ. III. გვ. 34. 1913 წ . ს.ც.ა ფონდი 1450 37/197. 10. სარგისკაკაბაძე-ისტორიული საბუთები წ. III. გვ. 41. 1913 წ. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. ტომი V. გვ. 393. 2005 წ. ს.ც.ა ფონდი 1450 37/197.

11. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. ტომი V. გვ.393. 2005 წ. ს.ც.ა. ფონდი 1448 50/52. 12. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. ტომი V. გვ.394. 2005 წ. 106. ს.ც.ა. ფონდი 1450 37/197. 13. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. ტომი V. გვ. 394. 2005 წ. ს.ც.ა ფონდი 1450 37/198. 14. პირთა ანოტირებული ლაქსიკონი. ტომი V. გვ. 394. 2005 წ. ს.ც.ა. ფონდი 1450 37/199. ს.ც.ა.-საქართველოს ცენტრალური არქივი. კ.კ.ს.ხ.ი.-კორნელი კეკელიძის სახელმწიფო ხელმაწერთა ინსტიტუტი. 8-14 ასული o (1651). ბულაჩაური ~თავ. შერმაზან მერაბის ძე ბარათაშვილი o (1654-62). (აბაშის სახლი).

107. ნუსხა II

108. 1. 8-1 გიორგი (გოგია) o (1641-1673). ბულაჩაური. 2. 9-10 ღონენა (ონანი) o (1788). ბულაჩაური. ~მარიამ N.N. (1765-01.10.1825). 3. 11-12 დავითი. o (1786-1789). ბულაჩაური. იასაული (1786). 4. 11-14 ნიკოლოზი (?-1807).ბულაჩაური-ახალციხე. o (1803). მარიამ დედოფლის ყუ- ლუხჩი-მცველი. ~თავ. ასული მარიამ ანდრონიკაშვილი. 5. 12-15 ქაიხოსრო (იესე). (1780-1853). ბულაჩაური. ~1. N.N.N. ~2. (1810. თბილისი). ნინო, აზნ. მიხეილ ჯომარჯიძის ასული. 6. 12-16 უთრუთი (ბარამი) (?-a.1848). ბულაჩაური. ~1. N.N.N. ~2. ანა, აზნ. სიმონ კობიაშვილის ასული (1805-1845). 7. 12-17 იორამი (?-1848). ბულაჩაური. ~მარიამ (მაია), აზნ. ფარსადან ქარუმიძის ასული (?-p.1826). 8. 12-18 გიორგი (1786-1853). ბულაჩაური. ~1. (15.01.1819). ჯავარ (ჯახანა), აზნ.იოანე ანდრონიკაშვილის ასული (1800- 1824). ~2. ნინო, აზნ. იოსებ ფურცელაძის ასული (?-p.1848). 9. 13-25 სოლომონი (10.02.1817.-p.1837). ბულაჩაური-სიღნაღი. 10. 13-26 ანახანუმ (ხახატო) (1810-?). ბულაჩაური. ~(10.11.1826). აზნ. გაბრიელ დავითის ძე მიქელიშვილი. 11. 13-27 ანასტასია (1812-29.12.1837). ბულაჩაური. მშობიარობას გადაყვა. ~(12.11.1833). თავ. გიორგი ნიკოლოზის ძე გედევანიშვილი (1779-1875). 12. 13-28 გრიგოლი (გიორგი) (1814-10.03.1867). ბულაჩაური.

~1. (12.11.1838). ნატალია, აზნ. დიმიტრი ანდრონიკაშვილის ასული (1818- 1862). ოჟიო. ~2. ეკატერინე, აზნ. სოლომონ მიქელიშვილის ასული (1846-1879). 13. 13-30 მელანია (1822-p.1855). ბულაჩაური-მცხეთა. მონაზონი. მონაზვნობაში ეფრაქ- სია. აღიკვეცა 1840 წელს. 14. 13-31 ბარძიმი (1819-18.01.1885). ბულაჩაური. ~თებრონე, მღვდელ ვასილი გლურჯიძის ასული (?-p.1846). 15. 13-34 ელისაბედი (1821-p.1856). ბულაჩაური. ~(05.11.1 ბ844). თავ. იოსებ გიორგის ძე ტუსიშვილი (1815-?). ბულაჩაური. 16. 14-38 მაგდანა (1843-p.1856). ბულაჩაური. ~აზნ. პავლე პეტრეს ძე გაბაშვილი (1826-1889). 17. 14-45. მარიამი (1843-1937). ბულაჩაური. ~(1872). თავ. ალექსანდრე სიმონის ძე ბაგრატიონ-მუხრანელი o (1865). 109. ნუსხა III

110. 1. 12-2 ზურაბი (1790-1830). ბულაჩაური. ~(11.02.1816. მცხეთა). სალომე, თავ. ნიკოლოზ გედევანიშვილის ასული (1796- 1845). 2. 12-3 ივანე (1797-1854). ბულაჩაური. ~1. (27.01.1822). ანა, თავ. იაკობ მაღალაშვილის ასული (1803-1823). ~2. ანახანუმ (ახუა), აზნ. ივანე თულაშვილის ასული (1807-1839). 3. 12-4 პაპუა (პაპა, ერმანოზ) (1807-p.1853). ბულაჩაური. ~1. აზნ. ასული ელისაბედ ყაზიბეგიშვილი o (1848). ~2. (07.04.1831. ახმეტა). სალომე, თავ. ზაალ (იოსებ) ჩოკა-ჩანდიერის ასული (1817-1870). 4. 13-5 მარიამი (მარინა) (1823-10.02.1847). ბულაჩაური. ~(13.11.1839). თავ. ნიკოლოზ გაბრიელის ძე მაღალაშვილი (1808-1859). (2. მარიამი,თავ. ქაიხოსრო ჯავახიშვილის ასული). 5. 13-6 ნიკოლოზი (21.11.1825-1842). ბულაჩაური-პეტერბურგი. 6. 13-8 ლევანი (11.11.1829-1839). ბულაჩაური. } ტყუპები. 7. 13-9 დავითი (11.11.1829-1868). ბულაჩაური. ~(03.05.1847). დარია, აზნ. გიორგი ზანდუკელის ასული (1831-1868). 8. 13-10 ანა (1829-p.1846). ბულაჩაური.

~აზნ. მიხეილ კობიაშვილი. 9. 13-11 რევაზი (1831-21.02.1879). ბულაჩაური. ~(17.01.1854). სიდონია, აზნ. ბეჟან ქუმსიაშვილის ასული (1837-?). 10. 13-14 გიორგი (30.11.1837-20.02.1876). ბულაჩაური. ~ სოფიო, აზნ. გაბრიელის ასული N. (1856-?). (2. თავ. ზაქარია ქაიხოსროს ძე ჩოლოყაშვილი-მატანი). 11. 13-16 რამაზი (რომანი) (20.01.1837-17.04.1886). ბულაჩაური. კოლეგიის რეგისტრა- ტორი. ~(09.01.1862). ნინო, აზნ. ჩრდილელ ჩრდილელია ასული (1845-1918). 12. 14-19 დარია (14.03.1862-p.1926). ბულაჩაური. ~(18.05.1842). თავ. ზაქარია სიმონის ძე გედევანიშვილი (1857-a.1926). 13. 14-20 ეკატერინე (ანა,ანეტა) (05.05.1864-p.1924). ბულაჩაური. ~(19.08.1890). თავ. კონსტანტინე ალექსანდრეს ძე ფალავანდიშვილი (1864-?). 14. 14-22 მარიამი (08.03.1874-04.05.1891). ბულაჩაური. ~(30.08.1987). თავ. იოსებ სვიმონის ძე რატიშვილი (1862-1934). 15. 14-23 ოლღა (1863-?). ბულაჩაური. ~(06.01.1880). თავ. ივანე მიხეილის ძე ამილახვარი (1863-p.1916). 16. 14-24 ნიკოლოზი (12.04.1864-11.11.1914). ბულაჩაური-ვლიდიკავკაზი. პოდპოლკოვ- ნიკი. ომში დაიღუპა. ~ელიზავეტა, აზნ. ივანეს ასული აპრიამოვა. 111. 17. 14-26 დავითი (15.06.1868-1918). ბულაჩაური. ომში დაუღუპა. ~(17.04.1898). ეკატერინე, აზნ. ივანე მაღალაშვილის ასული (1877-?). 18. 14-27 მიხეილი (28.01.1871-1918). ბულაჩაური. პოლკოვნიკი. ომში დაიღუპა. ~(17.02.1899). მარიამ, თავ. ივანე ამილახვარის ასული (1880-1906). მშობიარო- ბას გადაყვა. 19. 14-29 ილია (09.09.1875-a.1912). ბულაჩაური. ომში დაიღუპა. ~(09.01.1902). ოლღა, აზნ. ნიკოლოზ მაღალაშვილის ასული (1881-1955). 20. 14-30 გიორგი (01.04.1879-p.1918). ბულაჩაური. ომში დაიღუპა. ~(15.02.1908). ნინო, აზნ. ნიკოლოზ კოტეტიშვილის ასული (1889-?). 21. 15-32 თამარი (15.05.1889-1975). ბულაჩაური. ~ივანე ნიკოლოზის ძე ოსიტაშვილი(1897-1965). 22. 15-34 დიმიტრი (10.01.1904-1946). ბულაჩაური. რეპრესირებული. დახვრიტეს. ~N.N.N. 23. 15-35 ერმილე (09.03.1907-1943). ბულაჩაური-თბილისი. ომში დაიღუპა. ~მარგალიტა (მერი). აზნ. ივანეს ასული მამფორია (1908-2016). 24. 15-36 შალვა (შერმაზანი) (13.01.1910-1978). ბულაჩაური-თბილისი.

~1. თავ. ასული ეკატერინე გელოვანი. ~2. თამარ ამილოვა (1924-2006). 25. 15-37 ნატალია (1913-1944). ბულაჩაური. ~გიორგი დავითის ძე გონაშვილი (01.09.1909-2000). 26. 15-40 ვახტანგი (01.08.1903-1924). ბულაჩაური. რეპრესირებული. დახვრიტეს. 27. 15-42 სვიმონი (სულხანი) (05.07.1906-1937). ბულაჩაური. რეპრესირებული. დახვრი- ტეს. 28. 15-43 ნინო (03.01.1903-?). ბულაჩაური. ~აკაკი ტატიშვილი. 29. 15-45 მარიამი (10.07.1911-2003). ბულაჩაური. ~გრიგორი კონსტანტინეს ძე ტატიშვილი (1910-1992). 30. 16-46 გულნარი (1934). ბულაჩაური. ~არსენ ლონდარიძე. 31. 16-47 თინა (1939). ბულაჩაური. ~ვლადიმერ თინიკაშვილი. 32. 16-49 დავითი (1935). თბილისი. ~ეთერი ლევანის ასული ბაკიძე (1941-06.01.2022). 33. 16-50 შოთა (1937-2015). თბილისი. ~თამარი (ლამარა) სერგოს ასული ნერგაძე (1941). 34. 16-53 ნანა (1944-2012). თბილისი. ~შოთა დევდარიანი (1938-1995). 35. 16-54 თამაზი (29.01.1948-21.06.2020). თბილისი. ~ზაირა მინდიაშვილი (20.01.1951). 112. 36. 16-56 რამაზი (22.06.1958-2012). თბილისი. ~1. ქეთევან (ქეთინო) ბალიაშვილი. ~2. ნინო ბურჯანაძე. 37. 17-57 გელა (1963). თბილისი. ~თამარ გურამის ასული რუხაძე (1963). 38. 17-59 მალხაზი (1968). თბილისი. ~ია ტატიშვილი (1968). 39. 17-60 კობა (02.02.1973). თბილისი. ~მაკა მამუკას ასული ჟორდანია (11.11.1977). 40. 17-61 დავითი (26.12.1974). თბილისი. ~მაია გალოგრე (28.02.1975). 41. 17-62 ზურაბი (22.10.1978). თბილისი. ~მაკა გაჩეჩილაძე.

42. 18-65 ნანი (1993). თბილისი. ~ზაური ნიკოლოზის ძე წიქარიძე (06.11.1992). 113. ნუსხა IV

114. 1. 9-2 თამაზი o (1727). ბულაჩაური. სპარსეთში დაიღუპა. ~1. თავ. მამუკა ჩოლოყაშვილის ასული. ~2. აზნ. ელიოზიშვილის ასული. 2. 9-6 კახი o (1727). ბულაჩაური. ~1. N.N.N. ~2. N.N.N. 3. 10-9 ბეჟანი.

~N.N.N. 4. 10-10 სულხანი o (1799). ბულაჩაური. ~N.N.N. 5. 10-11 შერმაზანი o (1796). ბულაჩაური. ინდოეთში დაიღუპა. 6. 10-15 მამუკა o (1799). ბულაჩაური-ნიჩბისი-ფრინევი. } ნახევარძმები. 7. 10-16 დავითი (დათუნა). ბულაჩაური. 8. 10-17 ასული. ბულაჩაური. ~თავ. ვარდენ ქაიხოსროს ძე ფალავანდიშვილი. 9. 11-20 იორამი o (1784). ბულაჩაური. ~მარიამი. აზნ. დავით ტარსაიძის ასული. 10. 12-23 გრიგოლი (?-p.1825). ბულაჩაური-ოდიში o (1824). 11. 12-24 სოლომონი (1791-01.02.1846). ბულაჩაური-თელავი. ~1. პელაგია, თავ. ისააკ ლეონიძის ასული. ~2. (26.11.1843). თინათინ, აზნ. იოსებ ციხისთავის ასული. (ქვრივი). 12. 12-25 დიმიტრი (1796-p.1856). ბულაჩაური-რუისი. ~მარიამი, თავ. ლევან ბაგრატიონ-დავითიშვილის ასული (1805-1856). 13. 12-26 ზაალი (ზაქარია) (1799-a.1869). ბულაჩაური. ~მარიამი, აზნ. გაბრიელ მამაცაშვილის ასული (?-a.1869). 14. 12-27 დავითი (?-p.1848). ბულაჩაური. ~ხორეშანი, აზნ. კალატოზ კავკასიძის ასული (1832). 15. 12-28 სილომონი (?-p.1848). ბულაჩაური-წვერი. 16. 12-29 სიმონი (?-p.1848). ბულაჩაური. ~აზნ. ასული ეკატერინე ბაქრაძე (1832-?). 17. 12-31 გიორგი (გლახა) o (1825). ბულაჩაური-ცხინვალი. ~აზნ. ასული მარიამ თავხელიძე. 18. 12-32 სპირიდონი (?-p.1846). ბულაჩაური-თბილისი. ~(31.01.1826). ეკატერინე (თეკლა), აზნ. დიმიტრი გაბაშვილის ასული (1812- 1909). 19. 12-33 ანტონი (1809-15.09.1862). ბულაჩაური-ახატანი. გარდაიცვალა ჭლექით. ~ სალომე, თავ. დიმიტრი ტუსიშვილის ასული (1814-1889). 20. 12-34 მელანია (პელაგია) (1814-?). ბულაჩაური. 115. ~აზნ. ლუარსაბ იოანეს ძე ხიმშიაშვილი (1787-1850). 21. 13-42 მარიამი (1842-?). ბულაჩაური. ~თავ. ლონგინოზ ზურაბის ძე გურამიშვილი (1832-?).

116. ნუსხა V

117. 1. 12-1 დიმიტრი (1796-p.1856). ბულაჩაური-რუისი. ~მარიამი, თავ. ლევან ბაგრატიონ-დავითიშვილის ასული (1805-1856). 2. 13-2 ქაიხოსრო (1826-02.02.1873). რუისი. პოდპორუჩიკი. ~(13.11.1846). ეკატერინე(კეკელა) ვარლამის ასული არქიმანდრიტოვა (1824-?). 3. 13-4 მიხეილი (1833-?). რუისი. პოლკოვნიკი. ~(25.09.1872).თინათინი, თავ. გიორგი ამილახვარის ასული (1847-1877). 4. 13-6 გიორგი (01.04.1838-?). რუისი. ~(07.01.1871). ევდოკია, აზნ. დავით პოპიაშვილის ასული (1855-?). 5. 14-8 ბარბარე (1850-?). რუისი. } ტყუპები. 6. 15-9 ალექსანდრე (1850-?). რუისი.

118. ნუსხა VI

119. 1. 12-1 ზაალი (ზაქარია) (1799-p.1869). ბულაჩაური. ~მარიამი, აზნ. გაბრიელ მამაცაშვილის ასული (?-a.1869). 2. 13-3 ალექსანდრე (08.12.1832-1908). ბულაჩაური-მარტყოფი. კაპიტანი. ~(04.02.1861). ნინო, თავ. კონსტანტინე გურგენიძის ასული (1842-1910). 3. 13-4 რაჟდენი (27.10.1835-a.1869). ბულაჩაური-რუისი-ზემო ხანდაკი. 4. 13-6 ივანე (25.06.1848-1928). ბულაჩაური-თბილისი. მოსამართლე. იუსტიციის გენერალი. ~(16.09.1887). ლიუდმილა, აზნ. მიხეილ იაკოვლევის ასული (1861-1928). 5. 14-7 კონსტანტინე (08.12.1864-1897). მარტყოფი. კაპიტანი. 6. 14-8 ნიკოლოზი (12.02.1869-1911). მარტყოფი-თბილისი. პოლკოვნიკი. ომში დაი- ღუპა. ~(21.01.1894). მარიამი. მღვდელ გრიგოლ კავსაძის ასული (1873-?). 7. 14-9 ვლადიმერი (13.05.1871-1914). მარტყოფი-თბილისი. პოდპოლკოვნიკი. ომში დაიღუპა. ~ოლღა, აზნ. ილია ზაზულევსკის ასული (1877-16.05.1944). 8. 14-10 მარიამი (15.08.1874-1947). მარტყოფი. ~თავ. ილია დიმიტრის ძე მაყაშვილი (1874-1931). რუისპირი. დახვრიტეს. } ტყუპები. 9. 14-11 ეკატერინე (15.08.1874-1914). მარტყოფი. ~თავ. კონსტანტინე ავაგის ძე აგიაშვილი (1876-?). თბილისი. პოლკოვნიკი. 10. 14-12 დიმიტრი (ტიტიკო) (1879-1958). მარტყოფი-თბილისი. რეპრესირებული. 1924 წლის აჯანყების მონაწილე. კახეთში ერთ-ერთი ჯგუფის ხელმძღვანელი. ~ელენე, მღვდელ (თავად) იოსებ მანსვეტოვის ასული (1892-1973). 11. 14-13 დიმიტრი (02.03.1889-1943). თბილისი. ომში დაიღუპა. ~აზნ. ასული ლუსია სოკოლოვსკაია. 12. 14-14 თამარი (02.03.1991-1980). თბილისი. სწავლობდა ბაქოს წმინდა ნინოს კეთილ- შობილ ქალიშვილთა სასწავლებელში, 1904 წლის გამოშვება. ~(29.09.1913) თან. ირაკლი რევაზის ძე ჩოლოყაშვილი (?-1924). დახვრიტეს. 13. 14-15 ირაკლი (16.06.1892-27.02.1916). თბილისი. პოდპორუჩიკი.ომში დაიღუპა.

~ეკატერინე, აზნ. დავით გარიცელოვის ასული (?-1963). 14. 14-16 ნინო (21.02.1897-1988). თბილისი. ~(18.02.18) გიორგი ნიკოლოზის ძე სესიაშვილი (1894-?). 15. 15-18 გიორგი (1895-1944). თბილისი-ბულგარეთი (ემიგრაციაში). პორუჩიკი. 16. 15-19 ვალერია (15.03.1897-07.05.1980). თბილისი-იუგოსლავია-ა.შ.შ. სწავლობდა წმინდა ელენეს კეთილშობილ ქალიშვილების ინსტიტუტში 1808-1809 წლებში. ~(1932). გრაფი პეტრე ალექსის ძე კონოვნიცინი (24.091901-29.07.1965). მწერალი. 17. 15-20 იგორი (03.01.1901-28.03.1942). თბილისი-იუგოსლავია. პოდპორუჩიკი. დაი- ღუპა ომში. ~ანდჟეი ბეკეტა. 120. 18. 15-21 ალექსანდრე (28.12.1912-09.05.1993). მარტყოფი-თბილისი. მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე, ვეტერანი, ინვალიდი. ~ქეთევან ზაქარიას ასული ჯადუგიშვილი (08.12.1914-04.03.1994). 19. 15-22 ევგენი (გენო) (1914-1994). მარტყოფი თბილისი. მეორე მსოფლიო ომის მონა- წილე, ვეტერანი, ინვალიდი. ~1. ნატალია (ნატო), თავ. ნიკოლოზ ვაჩნაძის ასული (1918-2004). ~2. ელიზავეტა ვალენტინის ასული გალინსკაია (1923-2001). 20. 15-23 ვალერიან (ვალიკო, ერასტი) (1918-1942). მარტყოფი-თბილისი. ომში დაიღუ- პა, ქერჩში. 21. 15-27 ირაკლი (რალია) (21.01.1916-1974). თბილისი. მეორე მსოფლიო ომის მონაწი- ლე, ვეტერანი, ინვალიდი. ~1. ირინა, სიმონ ნათიშვილის ასული (1921-?). ~2. ვალერია, ევგენი ბორისოვის ასული (1932-?). (1. დანილოვი). 22. 16-28 ნინა (1931-1972). ბელგრადი (იუგოსლავია). ~N.N. დამიანოვიჩი. 23. 16-29 ნიკოლოზი (1936-?). ლიონი (საფრანგეთი). 24. 16-30 ნოდარი (02.09.1940-14.11.1989). თბილისი. ჟურნალისტი. ~(28.10.1964) ლიანა ყარამანის ასული ნარიმანიძე (05.11.1942-09.09.2016). 25. 16-31 ნინო (ნუნუ) (1936-2009). თბილისი. 26. 16-32 იზაბელა (იზა) (1949-2015). თბილისი. ~ზურაბ შალვას ძე ჩიკვილაძე (1939-1983). 27. 16-33 ლიანა (ლია) (1954-1994). თბილისი. ~ზურაბ ტარასის ძე ბაღათურია (1939-2005). 28. 16-34 ირაკლი (ირისა) (1940-1995). თბილისი. ჟურნალისტი. ~იულიანა ვასილის ასული კუზმინა (03.10.1953).

29. 17-38 დიმიტრი (25.12.1964). თბილისი. ~N.N.N. } ტყუპები 30. 17-39 ვალერიანი (25.12.1964). თბილისი. ~ნინო ვახტანგის ასული შეყილაძე (09.01.1968). 31. 18-42 ქეთევანი (13.05.1995). თბილისი-ბათუმი. 32. 18-43 ნოდარი (29.08.1998). ჩაქვი-ბათუმი. ~თიკო ოლეგის ასული აბდუშელიშვილი (01.05.1999). 33. 18-44 ლია (10.08.1989). თბილისი. 34. 18-45 თეონა (31.12.1990). თბილისი-ნაპოლი (იტალია)-ბერლინი (გერმანია). ~ჯონატა ლეჯჯიერო (14.12.1982). 35. 19-46 ილია (18.06.2018). ბათუმი. 36. 20-47 სოფია-შარლოტა ლეჯჯიერო-ხიმშიაშვილი (13.05.2022).-ბერლინი (გერმა- ნია). 121. ნუსხა VII

122. 1. 12-1 სპირიდონი (?-1846). ბულაჩაური-თბილისი. ~(31.01.1826). ეკატერინე (თეკლა), აზნ. დიმიტრი გაბაშვილის ასული (1812- 1909). 2. 13-3 გიორგი (01.01.1835-16.07.1917). თბილისი. გენერალ-ლეიტენანტი. ~(09.01.1870). მარიამი, თავ. სოლომონ ერისთავის (ქსნის) ასული (1852-1931). 3. 13-5 დიმიტრი (13.08.1839-12.08.1901). თბილისი. მოსამართლე. ~დაფინა, თავ. ბიჭია გელოვანის ასული (1845-?). 4. 14-10 მიხეილი (28.09.1878-1929). თბილისი-პეტერბურგი. როტმისტრი. დახვრიტეს. ~(1908. პეტერბურგი). მარია, გრაფის ივენე დე-პარმას ასული (1880-1932). 5. 14-12 თამარი (06.09.1882-?). თბილისი. ~თავ. რაფიელ ნიკოლოზის ძე ჩხოტუა (1884-1937). დახვრიტეს. 6. 14-13 სოფიო (04.03.1874-25.07.1952). თბილისი-ონი-გერმანია. ~(20.06.1897). თავ. გრიგოლ ნიკოლოზის ძე დიასამიძე (1870-1950).

123. ნუსხა VIII

124. 1. 10-1 სულხანი o (1799). ბულაჩაური. ~აზნ. ასული მარიამ მაღალაშვილი o (1843). 2. 11-2 თამაზი o (1793). ბულაჩაური. ~დარეჯანი N.N. o (1813). 3. 11-3 გიორგი (გოგია) o (1788-1798). ბულაჩაური. იასაული. 4. 11-4 დიმიტრი (ჯიმშერი) (1773-12.02.1833). ბულაჩაური. ~(1817. დუშეთი). ირინე (შირინა), აზნ. იოსებ კობიაშვილის ასული (1796-1867). 5. 12-6 სოლომონი (1787-1842). ბულაჩაური. ~1. N.N.N. ~2. (01.02.1816). მარიამი, აზნ. იოანე (ივანე) მაღალაშვილის ასული (1798-1938). 6. 12-8 შერმაზანი (1793-08.02.1833). ბულაჩაური. ~(12.01.1819). სიდონია, აზნ. დიმიტრი (ტატია) თურქესტანიშვილის ასული (1795-1838).

7. 12-9 სულხანი (1796-p.1853). ბულაჩაური. ~თავ. ასული ეკატერინე ჭავჭავაძე (?-p.1829). 7. 12-10 მიხეილი (1922-13.04.1867). ბულაჩაური. კაპიტანი. ~(22.07.1849) ნატალია ალექსის ასული განჯუმოვა (1834-p.1869). 8. 12-12 ალექსანდრე (10.10.1833-15.03.1862). ბულაჩაური. ბერი. ბერად აღიკვეცა 1852 წელს. 9. 13-13 თამაზი (1812-?). ბულაჩაური. ~(28.01.1841). დარია, თავ. თეიმურაზ (იაკობ) ფალავანდიშვილის ასული (1820-?). 10. 13-14 გიორგი (გოგია) (07.02.1817-05.05.1874). ბულაჩაური. ~1. (20.05.1843). ერმონია, აზნ. სოლომონ რატიშვილის ასული (1826-p.1846). ~2. (1854). ეკატერინე, აზნ. ბეჟან წინამძღვრიშვილის ასული (1823-04.02.1879). 11. 13-15 სალომე (1819-1869). ბულაჩაური. ~(14.11.1838. ბულაჩაური). თავ. დავით ზაზას ძე ხერხეულიძე (1806-1853). 12. 14-19 მარიამი (05.01.1856-?). ბულაჩაური. ~აზნ. კონსტანტინე ღლონტი (?-1906). შეცდომით მოკლეს ცოლის ძმის ნიკო- ლოზის მაგივრად. 13. 14-20 ნინო (01.01.1859-?). ბულაჩაური. ~(15.07.1886). აზნ. კონსტანტინე იოსების ძე ყავრიშვილი (1850-?). 14. 14-21 ნიკოლოზი (15.06.1861-07.10.1909). ბულაჩაური. მოკლეს ილიას მკვლელებმა. ~(30.04.1889). ბარბარე, პოეტ თავ. რაფიელ ერისთავის (არაგვის) ასული (1863- 1925). 15. 15-22 გიორგი (გოგი) (18.02.1892-23.05.1923). ბულაჩაური-თბილისი. პოლკოვნიკი. საქართველოს ეროვნული გმირი. დახვრიტეს. ~ზინაიდა (ზექია) ფეიზულა ბეგ ქობლიანელის (ჯაყელი) ასული (1893-1982). 16. 15-23 ეკატერინე (რინა) (10.11. 1898-1982). ბულაჩაური-თბილისი. 125. ~აზნ. იაკობ ივანეს ძე ხოხლოვი. 17. 15-24 ალექსანდრე (1902-?). ბულაჩაური-საფრანგეთი. იუნკერი. წავიდა ემიგრაციაში. ~ N.N.N. 18. 16-25 ნიკოლოზი (03.03.1915-01.03.2013). თბილისი-ლენინგრადი(პეტერბურგი). პროფესორი. ~1. ვიოლეტა ბრეგვაძე (1919-?). ~2. ელენა სერგეევა. 19. 17-28 გიორგი (გოგი) (19.10.1951). თბილისი. პროფესორი. ~თამარ ლომიძე.

126. ნუსხა IX

127. 1. 12-2 ნიკოლოზი (13.01.1805-1860). ბულაჩაური-სიმბირსკი. გენერალ-მაიორი. ~1. ეკატერინე პავლეს ასული ტიტოვა. ~2. ალექსანდრა გუსტავოვა. ~3. მარიამი გრიგორის ასული პლეშევა (1820-?).

2. 13-3 ვლადიმერი (04.11.1839-?). სიმბირსკი. პოლკოვნიკი. 3. 13-4 სერგეი (1848-?). სიმბირსკი-პეტერბურგი. მეორე რანგის კაპიტანი (პოდპოლ- კოვნიკი). 4. 13-6 კონსტანტინე (11.05.1854-10.01.1912). სარატოვი. გენერალ-მაიორი. 5. 13-7 ალექსეი (1859-1911). სიმბირსკი-პეტერბურგი. პოდპორუჩიკი. ~(1908). მარია ბორისის ასული ბალაბინა. 6. 14-8 ნიკოლოზი (13.08.1877-31.03.1959). სარატოვი-ბულგარეთი-ა.შ.შ. პოლკოვნიკი. 7. 14-9 ვიაჩესლავი (1885-1947). სარატოვი-ბულგარეთი.პოლკოვნიკი. 8. 15-10 ვლადიმერი. (?-1943). სარატოვი-ბულგარეთი-იუგოსლავია. პორუჩიკი. ომში დაიღუპა. 9. 15-11 ნინა (?-1973). სარატოვი-ბულგარეთი-ა.შ.შ. მწერალი. ~აზნ. N.N. კოლოკოლოვი.

128. ბეგი-თავადი ხიმშიაშვილები

აჭარა „თქვენ შეგიძლიათ ჩემი თავი ჩემს სხეულს მოაშოროთ, მაგრამ აჭარა მაინც გურჯისტანს დარჩება. ამას მე ჩემს შვილებს ანდერძად ვუ ტოვებ“. სელიმ-ფაშა ხიმშიაშვილი ნაწილი-I. იშვიათად მოიპოვება მსოფლიოში მეორე ქვეყანა, რომელსაც ამდენი რბევა აოხრება გა- ნეცადოს. ისტორიამ შემოგვინახა მოძალადე მტრის წინააღმდეგ ბრძოლის არა ერთი გმი- რული მაგალითი. საქართველოს ისტორიაში ერთი მეტად საინტერესო და მნიშვნელოვანი ფურცელი, რო- მელიც ხალხის მომავლისათვის ბრძოლის საზომს წარმოადგენს. ეს გახლავთ აჭარის გადა- რჩენის ურთულესი და ტრაგიზმით აღსავსე ძირძველ ქართველთა თავდადებული ბრძო- ლის, თავისუფლების მოპოვებისა და დედასამშობლოსთან დაბრუნების ფურცელი. აჭარა მუდამ ასრულებდა ერთიანი საქართველოს კარიბჭის ერთგული მცველის ფუნქ- ციას. იგი პირველი იგერიაბდა მომხდურთა დარტყმებს და სისხლის ფასად იცავდა ქართ- ულ მიწა-წყალს. სამწუხაროდ, ყოველთვის არ ხერხდებოდა მოძალადეთა შეჩერება. XIV-ე საუკუნის ბოლოს ოსმალებმა დაიპყრეს სერბია და ბულგარეთი, 1453 წელს აიღეს კონსტანტინოპოლი, 1461 წელს ტრაპიზონის საკეისრო. საქართველო აღმოჩნდა ორი მუ- სულმანური იმპერიის-ოსმალეთისა და სპარსეთის პირისპირ. მიუხედავათ თავგანწირუ- ლი წინააღმდეგობისა, XVI-ე საუკუნის ბოლოს მან დაკარგა სამხრეთ-დასავლეთის ნაწილი სამცხე-საათაბაგო, შემდეგ კი აჭარაც. დამპყრობლის მიერ აქ გატარებულმა სოციალურმა, ეკონომიკურმა და რელიგიურმა პო- ლიტიკამ მოშალა მეურნეობა, შეარყია ქრისტიანული წესი და ძალადობით გაავრცელა ის- ლამი. ეროვნული ჩაგვრა, ოსმალო მოხელეთა თვითნებობა, ძარცვა, მექრთამეობა, ათასგვარი გადასახადები აუტანელ მდგომარეობაში აყენებდა ადგილობრივ მოსახლეობას. ყოველივე ამას აჭარის მკვიდრნი არ ეგუებოდნენ. დღითიდღე იზრდებოდა მათი უკმაყოფილება, რაც გამოიხატებოდა ხალხის მასობრივ გამოსვლებსა და აჯანყებაში. ეროვნული და სოციალუ- რი ჩაგვრის წინააღმდეგ ბრძოლა მიზნად ისახავდა აჭარის ოსმალოთა უღლისგან გამოხს- ნას და დედასაქართველოსთან დაბრუნებას. მიუხედავად გაუსაძლისი პირობებისა, აჭარელი მოსახლეობა მოწინავე ადამიანების ხე- ლმძღვანელობით, თავდადებით იბრძოდა სამშობლოს ერთიანობისათვის, ბევრი მათგანი კიდეც ამ ბრძოლას შეეწირა.

129. აჭარის ოსმალთა ბატონობისაგან განთავისუფლებაში ფასდაუდებელი წვლილი მიუძღ- ვნის იმ დროისთვის იქ მოღვაწე გულმხურვალე მამულიშვილებს, ბევრ ოჯახს და გვარს, რომლებმაც ბევრი მსხვერპლი გაიღეს ამ ბრძოლაში და არაფერი დაიშურეს სანუკვარის მი- საღწევად. ერთ-ერთი ასეთი წარმომადგენელი იყო ხიმშიაშვილების გვარი. ამ გვარმა დიდი მსხვე- რპლი გაიღო და იბრძოდა, რომ აჭარა დედასამშობლოს დაბრუნებოდა. „მე მჭრით თავს მაგრამ გეტყვით გურჯისტანი სამუდამოდ ოსმალოს არ შერჩება. ამის ხსოვნას მე ჩემ შვილებს დავუტოვებ“. ეს სიტყვები 1815 წლის 3 ივნისს, ბაკოში, სერიყანაში სიკვდილის დასჯის წინ წარმოთქვა, აჭარაში ეროვნულ-გამანთავისუფლებელი მოძრაობის სულის ჩამდგმელს, ერთ დროს თურქეთის დიდი ვეზირის რანგში აღზევებულს, ახალცი- ხის და ზემო აჭარის მმართველს სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილს. სელიმის შთამომავლებმა პირ- ნათლად შეასრულეს სელიმის დანაბარები. აჭარა დედასამშობლოს დაუბრუნდა. საქართველოს იმ მძიმე პერიოდში, როდესაც ოსმალების მიერ საქართველოსმდიდი ნა- წილი დაპყრობილი იყო 18-ე საუკუნის დასაწყისში, სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს სა- ხალხო განმანთავისუფლებელი დროშა ხელში აიღეს ხიმშიაშვილთა გვარის ღირსეულმა შვილებმა. სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს ისტორიაში, გამოჩენილი ადგილი უჭირავს ხიმშიაშვილთა გვარს. ზემო აჭარაში, სოფ. ნიგაზეულში ხიმშიაშვილთა გვარის შტო იწყება აბდულის მამის, ზაალი (ისმაილი) -დან. აბდული იყო გამოჩენილი პიროვნება, ხალხის ინტერესების გამტარებელი, დამცველი და ამ კუთხის პატრიოტი ადამიანი. მამის სიკვდილის მერე, სულთანმა აბდულ ბეგი ზემო აჭარის მართველად დანიშნა. სწორედ მისი მართველობის პერიოდში დაიწყო სოფელ ნი- გაზეულში ციხე-სიმაგრის მშენებლობა, მაგრამ დასრულება ვერ მოასწრო, რადგან ერთ- ერთი ლაშქრობის დროს ის გურიაში, სოფელ აკეთში დაიღუპა და ზემო აჭარის მმართვე- ლობა ერგო მის შვილს სელიმ ხიმშიაშვილს, რომელმაც მამის დაწყებული ციხე-სიმაგრის მშენებლობა დაასრულა. ასევე დაასრულა სახლის მშენებლობა, რომელიც ციხე-სიმაგრის შუაგულში იდგა. ეს იყო არა მარტო სახლი, არამედ რეზიდენციაც, საიდანაც ის მართავდა ზემო აჭარას. სელიმმა მისი მართველობის პერიოდში გააერთიანა ზემო და ქვემო აჭარა. მისი ფაშობის დროს, მისი ძალა გასწვდებოდა ფოთამდე და წარმომადგენელი ეჯდა ფო- თის ციხეში. სელიმ ხიმშიაშვილი იყო თავისი დროის ცნობილი პოლიტიკური მოღვაწე, რომელმაც კვალი დაამჩნია ოსმალთა ბატონობისაგან სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს განთავი- სუფლებისათვის ბრძოლას. მან ისარგებლა XVIII-XIX -საუკუნეების მიჯნაზე ოსმალთა იმ- პერიაში გაჩაღებული სეპარატისტული მოძრაობით, თავადაც ჩაება მასში და ორჯერ (1803- 1809 და 1812-1815 წლებში ) ამაღლდა ახალციხის საფაშო ტახტზე. სელიმ ხიმშიაშვილმა, წინარე ფაშებისაგან განსხვავებით ყველაზე მეტად გამოამჟღავნა პარტასადან გამოყოფის სურვილი და გვიანფეოდალური საქართველოს ორი დიდი ლოზუნგი-„გამოხსნა“ და „აღ-

დგომა“ დღის წესრიგში დააყენა. პირველი ლოზუნგი-გამოხსნა სამხრეთ საქართველოს დიდი ტერიტორიისა, რაც აშკარა პროგრესი იყო. ამით მან „ სამუსულმანო საქართველოს“ პოლიტიკოსთაგან პირველმა, ხელი შეუწყო ოსმალეთის ბატონობის დასუსტებას, მოსახ- 130. ლეობის ეროვნული-პატრიოტული თვითშეგნების გამოფხიზლება-ამაღლებას და გამან- თავისუფლებელ ბრძოლის ზრდას. აღსანიშნავია, რომ სელიმ ხიმშიაშვილს კავშირი და მიმოწერა ჰქონდა კავკასიის რუსულ ხელისუფლებასთან, მჭიდრო ურთიერთობა, შეხვედრები და მოყვრობაც კი- ქართველ დი- დგვაროვნებთან. ეხმარებოდა იმერეთის მეფეს სოლომონ მეორესა და ქართლ-კახეთის ტა- ხტის დაუცხრომელ მაძიებელს ალექსანდრე ერეკლეს ძე ბაგრატიონს. ყოველივე ამის გამო, იგი, როგორც ფეოდალური ეპოქის ღვიძლი შვილი, იყო რთული ხასიათის პიროვნება, რო- მელიც ცდილობდა ქრისტიან ძმებთან და რუსულ ხელისუფლებასთან საკმაოდ გულთბი- ლი ურთირთობა შეეხამებინა, მოღვაწეობის ადრინდელ ეტაპზე მაინც, სულთნისადმი სამ- სახურისა და ლეკ აბრაგთა კავშირისათვის. ასეთი გაორებული პოზიცია საერთოდ ნიშანდობლივი იყო დაშლილ - დანაწევრებული სახელმწიფოს მოღვაწისათვის, რომელიც „თავისი“ კუთხის ინტერესებით ცხოვრობდა და ზოგჯერ „სხვა“ქართული „ქვეყნის“ წინააღმდეგ მოქმედებას ხარისხიანად არ თვლიდა. ასე იყო ევროპასა და რუსეთში ფეოდალური დაქსაქსულობის ეპოქაში, ასე იყო საქართველო- შიც. ჩანს ვერც სელიმ ხიმშიაშვილი აცდა ამ ტენდენციას, მაგრამ მის საქმიანობაში ეს კი არაა ძირითადი და განმსაზღვრელი, არამედ ის ბრძოლა, რომელიც ასუსტებდა ოსმალე- თის იმპერიას, ამაღლებდა ქართველთა პატრიოტულ სულისკვეთებას და მით აჩქარებდა ოსმალთაგან მიტაცებული აჭარის განთავისუფლებას. საერთოდ, ქართულმა ისტორიოგრაფიამ კარგა ხანია სწორად შეაფასა მთავართა ინსტი- ტუტის რაობა, მთავართა როლი ქვეყნის ისტორიაში. ხუთასწლიანი ფეოდალური სეპარა- ტიზმით დაგესლილი ყველა ეს ჯაყელები, დადიანები, გურიელები და სხვ. აკადემიკოს ნ. ბერძენიშვილის სამართლიანი შენიშვნით, რეაქციის პირმშონი იყვნენ და მასვე ემსახურე- ბოდნენ, რადგან საქართველოს გაერთიანებას უპირისპირდებოდნენ. ცხადია, ამ მხრივ არც ხიმშიაშვილები იყვნენ გამონაკლისნი, მაგრამ სპეციფიკური პო- ლი ტიკური პირობების გამო სელიმს დიდი ისტორიული მისიის შესრულება მოუწია. ოს- მალეთის ცენტრალური ხელისუფლებისაგან განდგომითა და სამშობლოსაკენ ლტოლვით, იგი, უდაოდ პროგრესულ საქმეს აკეთებდა. პროგრესულს იმიტომ, რომ ჩქარობდა ოსმა- ლოთა ბატონობისაგან ქართული მიწების გამოხსნის დიდმნიშვნელოვანი ამოცანის წარმა- ტებით გადაწყვეტას. სელიმ ხიმშიაშვილის დაბადების თარიღად ასახელებენ 1755 წელს. სელიმ ხიმშიაშვი- ლის ცხოვრების ადრეული პერიოდის შესახებ ცნობები არ შემონახულა. ამის გამო ბევრი რამ უცნობია მის ბიოგრაფიიდან. განსაკუთრებით ოჯახური გარემოს შესახებ და ყრმობა, ახალგაზრდობის წლებიდან, როგორ გაიზარდა, რა განათლება მიიღო და სხვა.

როგორ გაიზარდა და რა ვითარებაში უცნობია, მის სწავლა-აღზრდა განათლებას, რაც შე- ეხება შეგვიძლია ვნახოთ გურიის მთავრისადმი და ქართველ დიდგვაროვნებისადმი გაგ- ზავნილი სელიმ ხიმშიაშვილის წერილებით შეგვიძლია გავარკვიოთ სელიმის სწავლა გა- ნათლების დონეც. უნდა ითქვას, რომ ეს წერილები (ბარათები), როგორც წესი დაწერილია ქართულ ენაზე. ეს იმის მაჩვენებელია, რომ მას პოლიტიკურად აღზევებული და ეკონომი- ურად გაძლიერებული ოჯახის შესაფერისი განათლება მიუღია და მშობლიურ ენაზე წერა- 131. კითხვას საფუძვლიანად დაუფლებია. როგორც ვიცით იმ პერიოდში აჭარაში დიდგვაროვნების წარმომადგენლობის ფენებმა ქართული წერა-კითხვა კი არა ლაპარაკიც არ იცოდნენ. ეს იმაზე მიუთითებს, რომ ხიმშია- შვილების აქ მოსვლა, დაწინაურება, აღზევების ამბავი იყო „გუშინ“ მომხდარი ფაქტი. ეს ფაქტი იმას ადასტურებს, ხიმშიაშვილები ახალი მოსულები იყვნენ აჭარაში, ქართული ენის სიყვარული და ცოდნა, განელებული არ ჰქონდათ. მოვიტანოთ ერთი საინტერესო ფა- ქტი. აჭარაში არც ერთ ბეგებს არ ეცვათ ქართლ-კახური ჩოხა. ქართლ-კახურ ჩოხას მხო- ლოდ ბეგი ხიმშიაშვილები იცმევდნენ. შერიფ-ბეგ ხიმშიაშვილის თბილისში ყოფნის დროს მოხდა მისი შეხვედრა ილია ჭავჭავაძესთან. გაკვირვებულმა ილიამ ჰკითხა „ნუმიწყენთ მე გაკვირვებული ვარ,თქვენ აჭარელ ბეგს კახური ჩოხა გაცვიათ სხვებისაგან განსხვავებით!?“, „ ნუ გიკვირთ, მე ხომ ჩემი წინაპრების ჩოხა მაცვია “-ო, უპასუხა შერიფ-ბეგ ხიმშიაშვილმა. აქედან მხოლოდ შეგვიძია დავასკვნათ, რომ შერიფსაც შესაძლოა სცოდნოდა, რომ მისი ფე- სვები აღმოსავლეთიდან, კერძოდ კახეთიდან- „ბულაჩაურიდან“ იყო. ახალციხის საფაშო ადმინისტრაციულად ვრცელი ოლქი იყო. სხვა რაიონებთან ერთად მასში ცალკე პოლიტიკური ერთეულის სახით შედიოდა აჭარაც. იგი სანჯაყი იყო, რაც ქა- რთულ სადროშოს შეესაბამებოდა. აჭარა ოსმალებმა XVI-ე საუკუნის დამდეგს დაიპყრეს, მაგრამ მისი გეოგრაფიული მდებარეობისა და მოსახლეობის გმირული წინააღმდეგობის გამო აქ მტკიცედ დამკვიდრება კარგა ხანს ვერ მოახერხა. ამის გამო XIX-ე საუკუნის დასა- წყისში აჭარა იყო ოსმალეთის ნახევრად ვასალური პროვინცია, რომელსაც ქართველი ბე- გები ხიმშიაშვილები განაგებდნენ. ცნობილია, რომ ოსმალეთში არ არსებობდა პროვინციების მართვის მემკვიდრეობითი სისტემა. თანამდებობა ყველას ეძლეოდა სულთნის ან ცენტრალური ხელისუფლების სპე- ციალური ფირმანით, რომელიც გარკვეული ვადით იყო გაცემული ( მე-XIX საუკუნეში იგი ერთ წლამდე შეამცირეს). ამ წესის მიზანი იყო ის, რომ მუდმივ მორჩილებაში ჰყოლოდათ სანჯაყების თუ საფაშოს გამგებლები. ე.ი. არ დაეშვათ სეპარატიზმი და შეენარჩუნებინათ იმპერიის ერთიანობა. ცხადია, ცენტრალური ხელისუფლების სიძლიერის პირობებში ხერ- ხდებოდა ამ წესის დაცვა, მაგრამ სახელმწიფოს სიმტკიცის მოშლის კვალდაკვალ იზრდე- ბოდა დეცენტრალიზაციის პროცესი და თითოეული ხელისუფალი ცდილობდა თანამდე- ბობის დასაკუთრებას, ე. ი. მის გადაქცევას მემკვიდრეობითად. ამ მხრივ თავიდანვე განსხვავებული მდგომარეობა იყო აჭარაში. მართალია, დაპყრობის

შემდეგ იგი მოაწყეს როგორც ოსმალური ადმინისტრაციული ერთეული, მაგრამ თავისი სტატუსით მაინც განსხვავდებოდა იმპერიის შიგა რაიონებისაგან. საქმე იმაშია, რომ ოსმა- ლური სოციალ-პოლიტიკური სისტემა (ოსმალობა) აქ ჯერ სუსტად იყო დამკვიდრებული, რის გამოც ეს სანჯაყი შედარებით თავისუფლებითა და დამოუკიდებლობით სარგებლობ- და. სანჯაყის მმართველი იგივე სანჯაყ ბეგი, ადმინისტრაციულად კი ემორჩილებოდა ახა- ლციხის ფაშას, მაგრამ ამავე დროს მნიშვნელოვანი პრივილეგიებითაც სარგებლობდა. საკ- მარისია ითქვას, რომ ოსმალეთის შიგა პროვინციებში არსებული წესისაგან განსხვავებით სახელმწიფო მიწებიდან მიღებული შემოსავლის გარკვეულ ნაწილს თავად ისაკუთრებდა და, რაც მთავარია, ჰქონდა თანამდებობის ( ესე იგი მამიდან შვილზე, ან უახლეს ნათესავ- 132. ზე), გადაცემის უფლებას. როგორც ჩანს, ამ გარემოებამ გარკვეულად დააჩქარა ხიმშიაშვილთა ეკონომიკური გაძ- ლიერება, რასაც მათი პოლიტიკური აღზევებაც უნდა მოჰყოლოდა და მოჰყვა კიდეც. ეს პროცესი განსაკუთრებით შეიმჩნევა XVIII-ე საუკუნის დამლევიდან, როდესაც დასუსტდა ახალციხის ფაშების(ჯაყელების) ხელისუფლება და საფაშოს სანჯაყ ბეგებმა იმუნიტეტისა- თვის დაიწყეს ბრძოლა, ანდა ისწრაფოდნენ საფაშო ტახტის ხელში ჩაგდებას. ცხადია მომძ- ლავრებული ხიმშიაშვილებიც არ უნდა ჩამორჩენოდნენ (და არც ჩამორჩნენ) ამ პროცესს. მართლაც სელიმ ხიმშიაშვილმაც ისარგებლა ჯაყელთა გვარის დასუსტებით და 90-იანი წლების დამლევიდან აქტიურად ჩაება ახალციხის საფაშო ტახტის დასაკუთრებისათვის სისხლისმღვრელ ბრძოლებში. თავდაპირველად ეს, როგორც ავღნიშნეთ, იყო საგვარეულო ბრძოლა, რადგან ფაშობას ერთმანეთს ეცილებოდნენ ჯაყელთა სახლის შვილები, მაგრამ ტახტის პრეტენდენტთა რი- ცხვი მალე გაიზარდა სანჯაყ-ბეგებიც ჩაითრია. სელიმ ხიმშიაშვილი ამ ბრძოლის შუაგულ- ში აღმოჩნდა. შემდეგ კი მოვლენები ისე განვითარდა, რომ თავად გახდა ტახტის პირველი მოცილე და ბოლოს სამთუღიანი ანუ უმაღლესი ჩინის ფაშაც. ახალციხის საფაშო ტახტისათვის ბრძოლაში გამარჯვებით სელიმ ხიმშიაშვილი იმპერი- ის სამოხელეო იერარქიის ერთ -ერთ უმაღლეს საფეხურზე შედგა. ამიერიდან იგი იყო ვრცელი პოლიტიკურ-ადმინისტრაციული ერთეულის,ჩილდირის ვიალეთის ( იგივე გურ- ჯისტანის ვილაეთის ან ახალციხის საფაშოს) ბეგლარბეგი. მას ეპყრა მთელი სამხედრო და ადმინისტრაციული ხელისუფლება და თავის საგამგეო ტერიტორიაზე ჰქონდა ასეთივე გა- ნუსაზღვრელი უფლებები, როგორც სულთანს იმპერიაში. ამის გამო ფაშა თითქმის შეუზ- ღუდველად განაგებდა მხარეს. ესე იგი იმპერიის ერთიანობისა და სიმტკიცის შენარჩუნება, საფინანსო ვალდებულებების მოგვარება და საჭიროების შემთხვევაში ჯარის გამოყვანა, ზრუნვა თავისი ოლქის განვითარებასა და მოსახეობის კულტურულ-საყოფაცხოვრებო პი- რობებზე. თავისი მაღალი მდგომარეობის აღსანიშნავად ფაშას ჰქონდა სპეციალური განმასხვავე- ბელი ნიშნები: თუღი, ხმალი და ფართო მოსასხამი. თუღი მზადდებოდა ცხენის ძუისაგან.

მოოქროვილი ბირთვით დაბოლოებულ ხის გრძელ ტარზე მიმაგრებული ძუის კონა ან კუ- დი არსებითად იყო ოსმალეთის სახელმწიფო დროშა. თუღი ფაშას და სხვა მოხელეებს თა- ვსაბურავზეც ჰქონდათ დამაგრებული. იყვნენ ერთ, ორ და სამთუღიანი ფაშები. თუღის რაოდენობა გამოხატავდა მათ მდგომარეობას და დამსახურებას, რასაც განსაზღვრავდა იმ- პერიის ცენტრალური ხელისუფლება. სელიმ ხიმშიაშვილს სამი თუღი ჰქონდა, ესე იგი უმაღლესი ხარისხის ფაშობა. ეს არა მა- რტო იმიტომ, რომ ახალციხე, როგორც რუსეთის მოსაზღვრე ოლქი, მნიშვნელოვანი პოლი- ტიკური ერთეული იყო, არამედ იმიტომაც, რომ აქაურ ფაშას ოფიციალურად ემორჩილე- ბოდა ვრცელი მიწა-წყალი, კერძოდ, ბათუმის ფაშისა და „ზღვის კიდეთა“ სამფლობელოე- ბი. მასვე ექვემდებარებოდა ფოთის ციხის გარნიზონი, რასაც, ცხადია, ზრდიდა მის ხელი- სუფლებას. ფაშას ოლქის მართვა-გამგეობაში ოჯახლი (იგივე მეჯლისი) ეხმარებოდა. იგი სათათბი- 133. რო უფლებით სარგებლობდა, მაგრამ ზოგჯერ მის ხმას, ფაშის არყოფნაში, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. მეჯლისში ერთიანდებოდნენ ფაშის ოჯახის წევრები, აგრეთვე სამოქალაქო, სასულიერო, სამხედრო და საფინანსო ხელისუფლების პირველი რიგის მოხე- ლეები. ფაშას ემორჩილებოდა სადამსჯელო ორგანოების მრავალრიცხოვანი აპარატიც. სელიმ ხიმშიაშვილის მოღვაწეობის სათანადო დ შეუსწავლელობის შედეგია რომ დღემ- დე არ ვიცით, განუსაზღვრელი უფლება-მოვალეობის შესაბამისად, რა სოციალურ-ეკონო- მიკური და კულტურული ხასიათის ღონისძიებები დაგეგმა და განახორციელა მან პირვე- ლი და მეორე ფაშობის დროს, ვის ეთათბირებოდა და ეყრდნობოდა თავის საქმიანობაში. როგორ ხვდებოდნენ მის გადაწყეტილებებს და სხვ. მოგვიანო ხანის მასალებიდან ჩანს, რომ სელიმი იყო ენერგიული კაცი, თან მახვილგონიერიც, რომელიც ხალხს კარგად ექცეო- და. ცხადია, ილუზია იქნებოდა ფაშის ტახტზე „სვიანად და მორჭმით“ მჯდომი, „ყოვლად ამაღლებული და დიდებით სავსე ცათა სწორი“ სელიმ ხიმშიაშვილი მთლად ხალხის ინტე- რესებისათვის თავდადებულ მოღვაწედ მიგვეჩნია (ასეთ პრეტენზიას ნურც წავუყენებთ- მას), მაგრამ გონიერ ბრძანებელს, საერთოდ კარგად უნდა სცოდნოდა ხალხთან კავშირის სარგებლიანობა და ეზრუნა მისი გულის მოგებისათვის. ბოლოს და ბოლოს, მხოლოდ ად- გილზე დასაყრდენის გაჩენით შეიძლებოდა ახალციხის ტახტზე „მისული“კაცის დამაგრე- ბა-განმტკიცება. სწორედ ამით უნდა აიხსნებოდეს მისი უპირველესი ღონისძიებანი ადმი- ნისტრაციული აპარატის საქმიანობის გაჯანსაღებისათვილ, რაც ნამდვილად შვება იქნებო- და აქაური მოსახლეობისათვის. სელიმ ხიმშიაშვილმა-ალაგმა მექრთამე მოხელენი და მე- ჯლისის ყადები, რის გამოც ხალხს დიდად უყვარდა. რა თქმა უნდა, სელიმ ხიმშიაშვილის ამ ღონისძიებებს მიზნად ჰქონდა თავისი ადმინისტრაციის საქმიანობის რამდენადმე მო- წესრიგება, თორემ მექრთამეობა ოსმალურ სახელმწიფო აპარატში იმდენად ჩვეულებრივი ამბავი იყო, რომ მისი ბოლომდე ამოძირკვა ახალ ფაშას მაინც არ შეეძლო.

როგორც კი სელიმ ხიმშიაშვილი ახალციხის ფაშა გახდა, მაშინვე დაიწყო რუსეთის ხე- ლი სუფლებასთან კავშირის დამყარება. 1803 წლის 21 აგვისტოს სელიმ ყიფიანი ბარათს უგზავნის კავკასიის მთავარმმართებელს პ. ციციანოვს და აცნობებს სელიმის დამტკიცებას ბეგლარბეგად. იგი წერდა: „ნასიამოვნები იქნებით, როცა გაიგებთ, რომ ჩვენ ბედნიერ ხელ- მწიფეს კაფუჯიბაშ ხიმშიაშვილს მიეცა ახალციხის ფაშობა... დიდმა აღამ მიიღო სამ თუღი- ანი ფაშის ხარისხი და როგორც ადრე ვიყავით მეგობრები და კეთილები, ასევე კიდევ უფ- რო... ბეჯითნი ვიქნებით თქვენდამი, ხალისით გავწევთ თქვენთვის სასარგებლო სამსა- ხურს... ღვთის დახმარებით ისიც და მეც ვეცდებით დღეიდან ვიყოთ თქვენი კეთილი და პირველი მეგობრები, როგორც ადრე ვასრულებდით, რამდენადაც შეგვეძლო, ისე ახლაც შევასრულოთ თქვენი ნება ბრძანება“. ეს წერილი იმაზე მიუთითებს, რომ სელიმ ხიმშიაშვილს გაფაშებამდისაც ჰქონდა ურ- თიერთობა რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებთან და ის ისახავდა აჭარის გამო- ყოფას ოსმალთა კლანჭებიდან და დედასამშობლოსთან დაბრუნებას. 1806 წლის 30 დეკემბერს გაჩაღდა რუსეთ-ოსმალეთის ომი. საბრძოლო ოპერაციების ძი- რითადი ასპარეზი იყო-ბალკანეთი. კავკასიის ფრონტს კი ევალებოდა მტრის ძალების მი- 134 . ზიდვა, რომ ამით დუნაისპირეთში გაეადვილებინა მოქმედება რუსთათვის. ამის მიუხე- დავად კავკასიის ფრონტს დიდი მნიშვნელობა მიეცა და ქართველი ხალხის პატრიოტული აღფრთოვანება გამოიწვია, რადგან რუსთა არმიის გამარჯვებები აქ აჩქარებდა საქართვე- ლოს ისტორიული მიწა-წყლის გამოხსნაის შესაძლებლობას ოსმალოთა ბატონობისაგან. მა- რთლაც კავკასიის არმიას (მთავარსარდალი გრაფი გუდოვიჩი) სამხრეთითა და დასავლე- თით მოქმედებისას დაევალა ახალქალაქ-ხერთვისის-ასპინძა-ყარსისა და ფოთის შემოერ- თება, რომ ამით ახალციხე საბოლოოდ მოეწყვიტათ ოსმალეთისაგან და მოემზადებინათ ნიადაგი მისი დაუფლებისათვის. რუსეთ-ოსმალეთს შორის დაწყებული ომი ახალციხეში ოფიციალურად გამოაცხადეს 1807 წლის 11 იანვარს, „ფარვანიც წაიკითხეს“ და „ სალაშქროდაც“ გაემზადნენ. სელიმ ხიმ- შიაშვილი იმპერიის ოფიციალური მოხელე იყო და ცხადია ომის შემთხვევაში გამოსვლა ევალებოდა. იგი ასე მოიქცა, 13 იანვარს მისი ჰექა დიდი ჯარით წავიდა აწყვერს, რომ იქი- დან „ ქართლს დასცემოდა“. ლაშქარი არ შედგა (რატომ?) და ორი დღის შემდეგ იგი „ უკან დაბრუნდა ... ცარიელი. ამასობაში რუსთა ჯარი ყარს შემოადგა. ახალციხის ფაშას ზურგში უნდა დაერტყა მოა- ლყე ლაშქრისათვის. ცხადია, ეს მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენებდა რუსებს. ახლა ბევრი რამ იყო დამოკიდებული სელიმ ხიმშიაშვილის პოზიციასა და მოქმედებაზე. ამიტომ 6 თე- ბერვალს მას ელჩად მიუგზავნეს „ხეჩინათ სიმონი“. მაჰმადიანმა ქართველმა და ოსმალე- თის მაღალი რანგის მოხელემ კათოლიკე თანამემამულესთან შეხვედრისას ისტორიული საღად შეფასების საოცარი უნარი გამოამჟღავნა. საკმარისია ითქვას, რომ ელჩის წასვლი- დან სამი დღის შემდეგ სელიმ ფაშა უქეიფოდ შეიქმნა. ავადმყოფობა კი შესანიშნავი საბაბი

გამოდგა ლაშქრობისაგან თავის არიდებისათვის, რითაც სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილმა რუ- სებს მაშინ დიდი სამსახური გაუწია. კავკასიის რუსულ ხელისუფლებასთან ახალციხის ფაშის საეჭვო ურთიერთობა, ყარსი- სათვის ბრძოლის დღეებშიც ავადმყოფობის და ბოლოს უმოქმედობის გამო მან დაჰკარგა ოსმალეთის ცენტრალური მთავრობის მხარდაჭერა. იგი ახლა მოღალატედ იყო გამოცხა- დებული და „ალაჰის სამჯავროში“ წარდგომის გარეშეც თავის მოკვეთა ელოდა. უკეთესი მდგომარეობა სელიმს არც საფაშოს შიგნით ჰქონდა. ტახტის მოპოვება-შენარ- ჩუნებისათვის სისტემატურმა ბრძოლამ, მძიმე გადასახადებმა, მკაცრმა რეჟიმმა და გამუ- დმებულმა რეპრესიებმა სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილს მოსახლეობის დიდი ნაწილი აუმხედრა. მღელვარებას დაემთხვა განხექთილება თვით ფაშის სახლის წევრთა შორისაც, რადგან სე- ლიმს მოულოდნელად შვილიც, დურსუნიც აუჯაყნდა. ოსმალეთის იმპერიაში სელიმ ხი- მშიაშვილისათვის ღალატი, ალბათ ფრიად ნაცნობი ამბავი იყო, მაგრამ ამ მძიმე ვითარება- ში ძის განდგომა და მითუმეტეს ამბოხება, მისთვის, მართლაც, თავზე მეხის დაცემა იქნე- ბოდა. მდგომარეობას ისიც ართულებდა, რომ იგი მამის ტახტს ეცილებოდა, რისთვისაც შეუკავშირდა სული ბეგ ლივანელს ( შერიფ ჯაყელის დისშვილს) და ექვსი ათასიანი ლაშ- ქრით ახალციხისაკენ დაიძრა. ცხადია ხელისუფლების განმტკიცების აუცილებლობა მო- ითხოვდა ოჯახში ჩამოვარდნილი ამ უთანხმოების დაუყოვნებლივ აღმოფხვრას. და სე- ლიმიც, ალბათ დამძიმებული გულით, თავისი ჯარით გაემართა კოალიციასთან საბრძო- 135. ლველად. საბოლოოდ, სელიმმა გაიმარჯვა,მაგრამ ამ ტრაგიკულმა აქტმა შეარყია მისი ად- რინდელი შემართება. ამ აჯანყებას შეეწირა სელიმის შვილი დურსუნიც. ეს მოხდა 1809 წლის აპრილის თვეში. ამით ისარგებლა შერიფ ჯაყელმა და აქტიურად შეუდგა ახალციხე- ზე ლაშქრობის სამზადის. 1809 წლის ნოემბერში შერიფ ჯაყელმა დაამარცხა სელიმ ხიმშია- შვილი და საფაშო ტახტიც დაისაკუთრა. ბრძოლაწაგებილი სელიმი აჭარას დაუბრუნდა და საგვარეულო ციხეში ჩადგა. იგი თა- ვის მამულში იჯდა მშვიდად, ყოველგვარი აქტიური მოქმედების გარეშე, წერდა პოლკოვ- ნიკი სიმონოვიჩი. მაგრამ ეს არ შეეფერებოდა სინამდვილეს.ჩანს, ამით აპირებდა მოწინაა- ღმდეგის ყურადღების მოდუნებას. მართლაც 1810 წლის თებერვლის მიწურულს, დიდი თოვლობის მიუხედავად, მან სწრაფად გადაიარა წიფნარ-ღირმან-ჩეგილის უმოკლესი გზა და 2 მარტს 7 ათასიანი ლაშქრით ალყა შემოარტყა შერიფ ფაშის რეზიდენციას ახალციხის მახლობლობლად, სოფ. სხვილისს. მოლოდინის წინააღმდეგ შერიფ ჯაყელი მზად დახვდა. ბრძოლა სამ დღეს გასტანა. სელიმ ხიმშიაშვილმა ძლიერ შეავიწროვა შერიფ ფაშა, თუმცა საბოლოოდ მაინც დამარცხდა. ეს ბრძოლა სელიმს ხიმშიაშვილს დიდ მსხვერპლად დაუჯ- და. მოკლულთა სახით მას ბევრი დაეღუპა, 400 მებრძოლი კი მოწინააღმდეგეს ტყვედ ჩაუ- ვარდა. საფაშოს ტახტის დაკარგვით სელიმ ხიმშიაშვილი თითქოს ბედს უნდა შერიგებოდა, მაგ- რამ არა, დაკარგულის დასაბრუნებლად მან აქტიური სამზადისი დაიწყო. სელიმ ხიმშია-

შვილი ენერგიულად ემზადებოდა ტახტის დასაბრუნებლად. შერიფ ფაშასთან შერიგების, აგრეთვე მოჩვენებითი სიმშვიდისა და დაუძლურება - დაძაბუნების ნიღბის ქვეშ იგი აქტი - ურად საქმიანობდა ანტიშერიფული კოალიციის შესაქმნელად. ამ მხრივ მისი დიდი დიპ- ლომატიური წარმატება იყო ფაშის, არზრუმის სერასკირის მიმხრობა, რამაც ამჯერად მას მოუტანა გამარჯვება. სელიმ ხიმშიაშვილმა ისარგებლა შავშეთს შერიფ ფაშა ჯაყელის სტუმრობით, ფარულად შეკრებილი ჯარი სწრაფად ტყე-ტყე გადაიყვანა ახალციხეს და მოულოდნელი დარტყმით 1812 წლის 9 ივნის აიღო იგი. ამისდა მიუხედავად, სელიმ ფაშა მოუსვენრობას და შინაგან მღელვარებას შეეპყრო ჰქო- ნდა საამისო საფუძველიც. ტახტ დაკარგული შერიფი არი სვენებდა. სტამბულიდანაც მო- დიოდა ხმები მის წინააღმდეგ მთავრობის სადამსჯელო ექსპედიციის მზადების შესახებ. მართლაც, 1815 წლის გაზაფხულისათვის არზრუმის ახალმა სერასკირმა ფახლევან ბაბა- ფაშამ 15 ათასიანი კაცი შეაგროვა და დასძრა სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილის წინააღმდეგ, რო- მელიც განსაკუთრებით გამაგრებულ ადგილას აჭარაში ჩაიკეტა. 12 ათასიანი ლაშქრით ერ- თდროულად გამოვიდა ტრაპიზონის სერასკირი სეიდ-სულეიმან-ფაშა ხაზნადარ -ოღლიც. სელიმი გაერიდა მტრის რიცხობრივ უპირატესობას, მდებარეობის მიხედვით ძალზე მიუ- ვალ მამულში(ხიხანის ციხეში) გამაგრდა და დიდი დანაკლისით უკუაქცია თურქთა ჯარე- ბი, რომლებიც რამდენჯერმე დაესხნენ თავს მის თავშესარს. სამწუხაროდ, ციხე მაინც გატყდა, ისიც შიგნიდან ღალატით. ამჯერად უახლოესმა თანა- მებრძოლმა, ციხისთავმა უმუხლთა და გასწირა იგი, ქრთამის საფასურად ღამით ხიხანის კარები გახსნა და მტერი მძინარე სელიმს თავს დააყენა. 1815 წლის 31 მაისს სელიმ ხიმშია- შვილი შეიპყრეს, ციხიდან დაბლა, სოფელ ბაკოში ჩამოიყვანეს და სერიყანის ფერდზე, სა- 136. დაც დღეს წყარო გადმოსჩქებს, ჯარისა და ადგილობრივი მცხოვრებლების თვალწინ 3 ივ- ნისს თავი მოკვეთეს. თავის მოკვეთის წინ მან დიდებული სიტყვები წარმოთქვა: „მე მჭრით თავს, მაგრამ გეტყვით გურჯისტანი სამუდამოდ ოსმალოს არ შერჩება, ამ ხსოვნას მე ჩემს შვილებს დავუტოვებ“. სელიმის თავი სტამბულში სულთანს ჩაუტანეს და იქვე სტამბულშია დასაფლავებული. ტანი ჯერ სოფ. შიგანში დაუმარხავთ, მაგრამ მისი მეუღლის თხოვნით სელიმის ერთგულ ბაიახთარს (მედროშეს) უშარიძეს, ტანი მალულად გადმოუსვენებია წყალიშურში ხიმშია- შვილთა საგვარეულო სასაფლაოზე, სადაც ეხლა უშარიძეები ასვენია, იქ დაუმარხავთ. სე- ლიმის საფლავზე, ბუნების საოცრებად ნაძვი და მუხა ამოვიდა და შეეზარდა ერთმანეთს, როგორც ძლიერებისა და მარადიულობის სიმბოლო. სელიმის საფლავზე ნაძვის და მუხის გაჩენას სხვა ვერსიაც არსებობს. როცა სელიმის თავი სულთანს ჩაუტანეს, მას უბრძანებია, რომ სელიმის ტანიც ჩაეტანათ და თავთან ერთად დაესაფლავებინად. გაიგეს რა ეს ამბავი, სელიმის ტანი მისი მეუღლის თხოვნით, სელიმის ერთგულმა ბაიახთარმა უშარიძემ მა- ლულად გადმოასვენა და ნიგაზეულში, წყალიშურში სასაფლაოზე დაუსაფლავებიათ. ოს- მალებს, რომ ვერ გაეგოთ თუ სად იყო დასაფლავებული სელიმის ტანი, საფლავის კვალი

მოშალეს და შემდგომში სელიმის საფლავი რომ არ დაკარგულიყო, საფლავზე ნაძვი და მუხა დარგეს. ერთ-ერთი გადმოცემით, სელიმი სანამ გამოვიდოდა ხიხანის ციხიდან თავისი ცოლი- სათვის უთქვია, თუ რამე ძვირფასი ქვა გაქვს მომეციო, ცოლს გაკვირვებით შეუხედავს. სელიმს უთქვამს, ჯალათს უფლება აქვს თავმოკვეთილს ჯიბეები გაუსინჯოს და თუ ვე- რაფერს ნახავს გამლანძღავსო. აუღია რამოდენიმე ძვირფასი ქვა და მტერს ჩაბარდა. სელიმს სანამ თავს მოჰკვეთდნენ, სამი დღე-ღამე არ აძინეს, რომ თავის მოკვეთის დროს ტანჯვა არ ეგრძნო. მისი დასჯის დღეც დადგა, მაგრამ ჯალათობა არავინ იკისრა. ბოლოს ერთი არტანუჯელი სომეხი გამოჩნდა, მისცეს ერთი ოქრო და იმანაც მოჰკვეთა თავი. მერე ეს სომეხი სელიმის შვილს-ახმედს არტანუჯში მოუძებნია და მოუკლავს. სელიმის თავის მოკვეთის შემდეგ ორ საათს არ გაუვლია, რომ სულთანის ფირმანი მო- სულა: თუ დაიჭირეთ სელიმი, ცოცხალი მომგვარეთო. მაჰმუდ ფაშამ, ამის მაგივრად, სე- ლიმის თავი ჩაუტანა სტამბულში ... სულთანს ძალიან ეწყინა თურმე და ჰკითხა: ფირმანი რა უყავიო? სიკვდილის შემდეგ მოვიდაო. რაკი ასეთი კაცის დაფასება არა გცოდნია და არ დაგნანდა, აღარც მე მენანებიო და ბრძანა თავი მოეკვეთათ. ასე დაასრულა თავისი მღელვარე სიცოცხლე საქართველოს ეროვნულმა გმირმა და ხიმ- შიაშვილების გვარის ღირსეულმა წარმომადგენელმა სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილმა. სელიმის სიკვდილის მერე თურქებმა დასწვეს და გაანადგურეს სელიმის სახლი სოფელ ნიგაზეულში. მის ადგილზე მეჩეთი ააშენეს. მისმა ორმა შვილმა ახმედიმ და აბდიმ გურიას შეაფარეს თავი, ხოლო ოჯახის სხვა წევრები სასწრაფოდ გაიყვანეს ახალციხეში, სადაც უმ- კაცრესი ზედამხედველობის ქვეშ ყავდათ. 1. ახმედ სელიმის ძე ხიმშიაშვილი-(1781-1836).-ფაშა. დერექი-(გენერალ-ლეიტენანტი). სერასკირი. დაიბადა 1781 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. ახალციხის ფაშა 1828-1829 წლებში, ყა- რს-ჩილდირის ფაშა 1829-1836 წლებში. აჭარის სანჯაყ-ბეგთა შთამომავალი. 137. 1815 წელს ოსმალების მიერ სელიმ ფაშის დასჯის შემდეგ, ახმედი - ფაშა და მისი ძმა აბ- დი-ბეგი გურიაში მამიაV-ე გურიელს შეეხიზნენ. აჭარიდან ოსმალთა დამსჯელი ექსპედი- ციის წასვლის შემდეგ ახმედ-ფაშა სოფელ ნიგაზეულში დაბრუნდა და კვლავ დაეუფლა აჭარას, ნიგაზეულიდან ხულოში გადავიდა და ძველი ქართული ეკლესიის ნანგრევებზე სასახლე ააგო. 1828 -1829 წლებში რუსეთ-ოსმალეთის ომის დროს ოსმალთა მხარეს იბრძო- და. ამ დროს მიანიჭეს ფაშობის ხარისხი ორი თუღით. 1928 წლის 18 აგვისტოს რუსებმა აი- ღეს ახალციხე, რაშიც გარკვეული წვლილი მიუძღვის ახმედ ხიმშიაშვილი, რომელიც ამ დროს იყო ახალციხის ფაშა და საკმაო ძალებს ფლობდა რუსთა წინააღმდეგობის გასაწევად ის ომის დაწყებამდე მოლაპარაკებას აწარმოებდა გენერალ ბებუთოვთან, რომელსაც ენდო- ბოდა და გარკვეული შეთანხმებაც იქნა მიღწეული. ახმედმა თანხმობა განაცხადა, რუსეთი- სთვის გადაეცა აჭარა, ბათუმი, ქობულეთი, სამაგიეროდ ხელუხლებელი უნდა დარჩენი- ლიყო რელიგია, ახალციხის საფაშოს (ადმინისტრაციული ერთეულის) მართვა გამგებლო-

ბა მემკვიდრეობითი უფლებით და სხვა. ნიკოლოზ პირველმა ახმედ ფაშას გენერალ-მაიო- რის წოდება მიანიჭა და სტანისლავის ლენტი უბოძა. ახალციხისათვის ბრძოლაში რამდენიმე ლოკალური შეტაკების შემდეგ უკან დაიხია და ქართველთა და რუსთა არმიას შეგნებულად მისცა ახალციხის დაკავების საშუალება. რუს- ქართველთა ჯარის მიერ სამცხე-ჯავახეთის განთავსიფლების შემდეგ, ოსმა ლეთის მთავ- რობამ ახმედ ფაშას ახალციხის ვილაეთის ბეგლარბეგობა და სამცხე-ჯავახეთის ხელახლა დაპყრობა დაავალა. 1829 წელს ახმედ ფაშამ თავისი 15 ათასი მეომრით ქხალციხე დაიპყ- რო და გაძარცვა, მაგრამ ქალაქის ციტადელში გამაგრებულ გენერალ ვ. ბებუთოვის გარნი- ზონი არ დანებდა. რუსთა მაშველის რაზმის მოსვლის შემდეგ ახმედ-ფაშა იძულებული გახდა აჭარაში დაბრუნებილიყო. შეიქმნა აჭარის დედასაქართველოსთა ნ დაბრუნების ხელსაყრელი პირობები, მაგრამ ახალციხის დაკავების შემდეგ გენერალ პასკევიჩის მიერ შექმნილი ახალციხის დროები- თი მმართველობის გადაწყვეტილებით გენერალი ბებუთოვი გადაყვანილი იქნა სომხეთ- ში, ხოლო ახალციხეში დანიშნეს უვიცი და ნაკლებად შორსმჭვრეტელი პოლიტიკოსი გე- ნერალი ოსტენ-საკენი, რომელიც მოლაპარაკების ნაცვლად მუქარის ტონით უბრძანებდა ახმედს შეესრულებინა მის მიერ ნაკარნახევი პირობები. მისმა გაუაზრებელმა ქმედებამ- აჭარაში ჯარით შეჭრამ, ხულოში ახმედის საცხოვრებელი სახლის, ადმინისტრაციული შენობების გადაწვამ და მშვიდობიანი მოსახლეობის დარბევამ გაანაწყენა ახმედი და ის საბოლოოდ გაემიჯნა რუსეთს. ქვემო აჭარაში მყოფი ახმრდი დაბრუნდა ზემო აჭარაში და „ კუდით ქვა ასროლინა“ ოსტან-საკენს-ცოცხალი ძლივს გაასწრო ახალციხეში. რუსე- თის მთავრობის ცდა, თავის მხარეზე გადმოეყვანა ახმედ-ფაშა უშედეგოდ დასრულდა. აჭარის დედასამშობლოსთან შემოერთების საკითხი ოსტან-საკენის ავანტურის შედე- გად მარცხით დასრილდა. ისევე როგორც სელიმი, ახმედიც გაწირა რუსეთის ხელისუფ- ლებამ-1829 წლის 2 სექტემბრს დადებული ადრიაპოლის ზავის თანახმად რუსეთს აღარ სჭირდებოდა ის. ახმედმა, როგორც შორსმჭვრეტელმა პოლიტიტიკოსმა ოსტან -საკენის წინააღმდეგ ბრძოლა თავისად გამოიყენა სულთანის კარზე ნდობის აღსადგენად. ადრიაპოლის ზა- 138. ვის (1829) შემდეგ ოსმალეთის ხელისუფლებამ ახმედ-ფაშა ახლად შექმნილი ყარს-ჩილ- დირის საფაშოს ბეგლარბეგად დანიშნა. მას მიანიჭეს დერიქის (გენერალ-ლეიტენანტის) წოდება და ორდენებით დააჯილდოვეს. 1936 წელს მას არზრუმის საფაშოც ჩააბარეს და იგი ითვლებოდა აღმოსავლეთის ვილაეთების ფრონტის სარდლად, არზრუმის სერას- კირად. ახმედ-ფაშა გარდაიცვალა ურჯენში, ქურთების აჯანყების ჩახშობის დროს, ციებ-ცხე- ლებით-1936 წელს. დასაფლავებულია არზრუმში, ლალა ფაშა ჯამეში. 2. ფარხად სელიმის ძე ხიმშიაშვილი (1782-1828). დაიბადა 1782 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. არ არის შემონახული რაიმე ცნობები მის შესა-

ხებ. ის იყო აქალქალაქის გარნიზონის უფროსი. აი რას წერს გენერალი პასკევიჩი, რომე- ლიც ახალქალაქის აღების ოპერაციას ხელმძღვანელობდა: „ ... ახალქალაქის გარნიზონმა, რომელიც ძირითადად გამაჰმადიანებული ქართველებისაგან შედგებოდა და სელიმ-ფაშას შვილი ფარხად ბეგ ხიმშიაშვილი მეთაურობდა გასაოცარი ფანატიზმი გამოამჟღავნა“, და- იღუპა 1828 წლის 24 ივლის, რუსების მიერ ახალქალაქის აღების დროს. სავარაუდოდ და- საფლავებულია ახალქალაქში. 3. დურსუნ სელიმის ძე ხიმშიაშვილი (1783-1809). დაიბადა 1783 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. 1809წელს შეეკვრა სული ბეგ ლივანელს (შერიფ ჯაყელის დის შვილს) და გაილაშქრა მამის სელიმ-ფაშა ხიმშიაშვილის წინააღმდეგ, ახალ- ციხის საფაშო ტახტის წართმევის მიზნით. აჯანყება დამარცხდა. 1809 წლის აპრილის თვე- ში დაიღუპა დურსუნიც. საფლავი უცნობია. 4. (ქორ) ხუსეინ სელიმის ძე ხიმშიაშვილი (1785-1847). დაიბადა 1785 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. ახმედ-ფაშა ხიმშიაშვილის სიკვდილის შემდეგ, ძმებში ყველაზე გავლენიანი და ძლიერი ქორ-ხუსეინ ბეგი იყო. ახმედ-ფაშის შვილის შე- რიფ ბეგის მცირეწლოვანების გამო მთელ აჭარას (ქორ) ხუსეინ ბეგი მართავდა და ოსმალე- თის მთავრობას ხელს უშლიდა აჭარაში ოსმალური წყობილება შემოეღო. ძმებისაგან განს- ხვავებით ქორ-ხუსეინ ბეგი არასოდეს შესულა ოსმალოს სამსახურში. მთელი თავისი შეგ- ნებული ცხოვრება ოსმალოების წინააღმდეგ ბრძოლაში გაატარა. მას დიდი გავლენა და ავ- ტორიტეტი ჰქონდა მთელ აჭარაში. იგი მეტად უშიშარი რაინდი ყოფილა. ქორ-ხუსეინი ოსმალეთის იმპერიის მიერ დასახულ ყველა ღონისძიებას ეწინააღმდეგებოდა და ცდილო- ბდა მათ ჩაფუშვას. მან მთელი აჭარის ხეობა თურქეთის რეჟიმის წინააღმდეგ აამხედრა. ქორ-ხუსეინ ბეგზე ხალხში მრავალ საარაკოს ლაპარაკობდნენ, მისი ფიგურა უშუშარი რაი- ნდის სახით ისახებოდა. მის წინააღმდეგ და აჯანყების წინააღმდეგ აჭარაში სულთანმა ჭყონია-ფაშა გურული გამოაგზავნა. ჭყონია-ფაშა ქედაში დაჯდა. ის განთქმული ყოფილა თავისი სისასტიკით. იგი თავზარს სცემდა მახლობელ მიდამოებს და მოსახლეობას. ქორ- ხუსეინი შეებრძოლა ოსმალეთის ერთგულ ფაშას. იგი თავს დაესხა ჭონია-ფაშას ქედაში და გააძევა აჭარიდან. ამის შემდეგ თურქეთის წინააღმდეგ მოძრაობა კიდევ უფრო გაღვივდა აჭარაში. ახლა უკვე თურქებმა ტრაპიზონიდან გამოაგზავნეს ახალი ფაშა ქეიოღლი, უფრო მკაცრი, სასტიკი და ვერაგი. ის თავისი ჯარებით შემოვიდა აჭარაში და ცეცხლით და მახ- ვილით დაესხა თავს მოსახლეობას. 139. ქორ-ხუსეინ ბეგს ებრძოდნენ სხვა ვილაეთის ფაშებიც. ამ ბრძოლაში ქორ-ხუსეინ ბეგი შეუპყრიათ, მაგრამ იგი ყარსის ციხიდან გამოქცეულა და კვლავ დაუწყია ბრძოლა თურქე- ბის წინააღმდეგ. მალევე მის წინააღმდეგ თურქებს უფრო დიდი ჯარი გამოუგზავნია. ერთ -ერთ ასეთი ბრძოლის დროს მას თვალი დაუკარგავს და სახეზე დიდი ნაიარევი ჰქონია. ეხლანდელი მახინჯაურის ადგილას მას მოუწია ბრძოლა. მან მტერი სასტიკად დაამარცხა. გაგაქცეულ თურქთა ჯარების უფროს ქეიოღლი-ფაშასთვის უთქვამს, მახინჯ-გიაური ძა-

ლიან ძლიერი და დაუმარცხებელი არისო.ამ ადგილს ახლა ჰქვია-მახინჯაური. ეს სახელი უკავშირდება ქორ-ხუსეინ ბეგს-მახინჯ-გიაური, ანუ-მახინჯაური. მახინჯაურის ზევით, სადაც გოგირდის აბანოებია, ქორ-ხუსეინს იქ სახლი ჰქონდა და რა- მოდენიმე ხანიც იქ ცხოვრობდა. ქედის და სხვა კუთხეების მოსახლეობა კვლავ დარაზმულა მომხვედურთა წინააღმდეგ საბრძოლველად. ბრძოლას მძაფრი ხასიათი მიუღია. ერთერთი გადმოცემით, ქედის ახლოს (მოლაშქარში) სასტიკი და გადამწყვეტი ბრძოლის დროს უღალატნია ხეირულა ბეგ ჯაყელს რასაც გადაუწყვეტია ბრძოლის ბედი. დამარცხებული ქორ-ხუსეინი სტამბულს წაუყვანი- ათ და იქ მისთვის 1847 წელს თავი მოუკვეთიათ. ასე ტრაგიკულად დასრულდა სამშობლოზე გულანთებული კიდევ ერთი გმირის, ქორ- ხუსეინ ხიმშიაშვილის ცხოვრება. 5. აბდი სელიმის ძე ხიმშიაშვილი (1789-1859). დაიბადა 1789 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. სელიმ-ფაშა ხიმშიაშვილის სიკვდილით დას- ჯის მერე, მას და მის ძმას ახმედს მამია გურიელთან შეუფარებიათ თავი. აბდი-ბეგს მეუღ- ლედ ჰყავდა გურიის მთავრის სიმონ გურიელის ასული კესარია. სულთანი ფიქრობდა, რომ რუსეთის ხელისუფლებას არ გამოეყენებინათ სელიმის შვი- ლები თურქეთის სამუსულმანო საქართველოს ასაჯანყებლად და ოფიციალურად შეიწყა- ლა ისინი, დაუბრუნა მამულები, ქონება, აჭარისა და შავშეთ-იმერხევის მმართველობა. ახ- მედი და აბდი ოჯახთან ერთად 1816 წელს ბრუნდებიან აჭარაში. სელიმის შვილებს ნიგა- ზეულის ციხეზე მდგარი, გადამწვარი სასახლე აღარ აღუდგენიათ. ახმედი ნიგაზეულში ციხე-სიმაგრის გვერდით აშენებს სასახლეს, მერე ხულოში სახლდება და იქ აშენებს სასახ- ლეს, შემდეგ ააშენა სხალთაში და მთისუბანში. აბდი-ბეგმაც ნიგაზეულში, მანჩხაურის უბანში ააგო სასახლე, შემდეგ შავშეთში, სათლელში ააშენა ციხე-სიმაგრის სტილის სასახ- ლე, რომელსაც თავდაცვითი მნიშვნელობა ჰქონდა. აბდი-ბეგი აქტიურად იყო ჩართული აჭარისა და ახალციხის საფაშო მართვა-გამდეობის საქმეში. ის მხარში ედგა ახმედს აჭარი- სა და შავშეთ-იმერხევის სანჯაყების მართვაში, მონაწილეოობდა 1828 -1829 წ. წ. რუსეთ- თურქეთის ომში, ახალციხის აღებისას ხელმძღვანელობდა რაბათის დაცვას. დამარცხების შემდეგ ახმედთან ერთად ბრუნდება აჭარაში. იყო ვილაეთის კაიმაკი. შემდგომში იგი გა- დავიდა სათლელში სადაც სიცოცხლის უმეტესი ნაწილი. გარდაიცვალა 1859 წელს. დასა- ფლავებულია სოფელ ნიგაზეულში. 6. ასლან ახმედის ძე ხიმშიაშვილი (?-1829). დაიბადა სოფ. ნიგაზეულში. იყო პრისტავი. მონაწილეობდა სოფ. ციხისძირთან ბრძო- ლაში, სადაც დაიღუპა 1929წელს. 140. 7. ქამილ ახმედის ძე ხიმშიაშვილი (1810-?). დაიბადა 1810 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. მონაწილეობას იღებდა სხვადასხვა ბრძოლებ- ში. 1829 წელს იბრძოდა სოფ.ციხისძირთან. გარდაცვალების თარიღი უცნობია.

8. შერიფ (ალექსანდრე) ახმედის ძე ხიმშიაშვილი (1829-1892).გენერალ-მაიორი. დაიბადა 1829 წელს. ხულოში. ზემო-აჭარის უკანასკნელი მმართველი, გენრალ-მაიორი. შერიფი7 წლის იყო, როდესაც დედამ დუდუ-ხანუმ ბეჟანიძემ სტამბულში სასწავლებლად წაიყვანა. იქ შერიფმა რამოდენიმე წელი დაჰყო, ოფიცრის წოდება მიიღო,შემდეგ უკან დაბ- რუნდა და ზემო აჭარის მართვა გამგებლობას მიჰყო ხელი. შერიფი პროგრესული ადამია- ნი, პიროვნება იყო და არა ერთხელ აღდგომია წინ ძალად თავსმოხვეულ კონსერვატიულ- ისლამურ ადათ წესებს. „ შერიფ ბეგი კარგი მუსლიმანია, - წერდა გ. ყაზბეგი,- იგი ყურანში ეძებს შინაგან აზრს და ამიტომაც ფანატიზმისა და მოლების მტერია“. შერიფის ძლიერი გა- ვლენის წყალობით ზემო აჭარაში საგრძნობლად შემცირებული იყო სისხლის აღება და ავა- ზაკობა. შერიფ ბეგის ღვაწლი აჭარელ ქართველ მაჰმადიანთა ცხოვრებაში დაუვიწყარია. მისი სახელი დიდების სხივით შემოსილია. მისი ქართველური შეგნება საძირკვლად გაუხდა ქა- რთველ ქრისტიანების და ქართველ მაჰმადიანების ერთობას. შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილს თავიდანვე დაუსახავს ამოცანად აჭარის გამოხსნა დდედასამ- შობლო საქართველოსთან შეერთება, რისთვისაც მას კავშირი დაუმყარებია ქართველ სა- ზოგადო მოღვაწეებთან და მათი მეშვეობით რუსეთის არმიის სარდლობასთან. პერიოდუ- ლად იმართებოდა შეხვედრა მოლაპარაკებები მათთან და ერთობლივი მოქმედების გეგმე- ბი დგებოდა დასახული ამოცანის განხორციელებისათვის. როგორც ცნობილია, იმ დროისთვის შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილი აჭარელ ბეგთა შორის ყვე- ლაზე დიდი ავტორიტეტით და გავლენით სარგებლობდა. მისი გავლენა, როგორც აჭარის მთელ ტერიტორიაზე, ისე არტაანსა და შავშეთ-იმერხევზეც ვრცელდებოდა, ყველგან ბევ- რი მომხრე ჰყავდა და დამპყრობთა წინააღმდეგ ყველაზე უფრო აქტიურ ბრძოლას ეწეოდა. შერიფს, რომელსაც ბევრჯერ დაუდვია სასწორზე თავისი სიცოცხლე და აჭარის განთა- ვისუფლებისათვის ბრძოლაში უკან არ დაუხევია. ცნობილია, რომ, როგორც კი 1877 წლის აპრილში რუსეთ-თურქეთის ომი დაიწყო, შერიფმა არ დააყოვნა შექმნილი ხელსაყრელი პირობების გამოყენება და აქტიური ბრძოლა გააჩაღა სამშობლოსთან შეერთებისათვის. იგი სისტემატიურად უკავშირდებოდა რუსეთის არმიის სარდლობას და ყველაფერს აკეთებდა იმისათვის, რომ შეესუსტებინა და შეეფერხებინა ოსმალთა არმიის შეტევითი მოქმედება და საშუალება მიეცა რუსეთის არმიის ნაწილებისათვის ადვილად შესულიყვნენ აჭარაში. შერიფი განგებ აჭიანურებდა ოსმალოს არმიის სარდლობის განკარგულებას, ახალციხეზე და ოზურგეთზე გალაშქრების შესახებ. აჭარა-შავშეთის ფრონტის სარდლის, გენერალ კომაროვის მიერ კავკასიის ფრონტის სარ- დლობისათვის გაგზავნილ წერილით ირკვევა:1877 წლის ივნისში შერიფ ბეგს მისთვის უც- ნობებია, რომ ოსმალოს სამხედრო სარდლობამ შერიფს დაავალა გალაშქრება, მაგრამ მან ეს არ შეასრულა, იმ მოტივით, რომ ჯარი აჭარაშია საჭირო და ამ მხარის დატოვება ყოვლად შეუძლებელიაო. 141.

ცნობილია ისიც, რომ რუსეთის მხედრობას ახალციხის ხაზზე მცირე რაოდენობის ჯარი ჰყავდა, რამდენადაც შერიფ ბეგის იმედით, ამ მიმართულებით არავითარ თავდასხმას არ მოელოდა. საერთოდ, რუსეთის ამიის წინააღმდეგ საბრძოლველად შერიფ ბეგ ხიმშიაშვი- ლი არავითარ აქტიურობას არ იჩენდა, რაც დიდ რისკთან იყო დაკავშირებული. ბოლოს და ბოლოს ოსმალოს ხელისუფალთა მხრივ შეუმჩნეველი არ დარჩებოდა და არც დარჩენილა ყოველივე ეს. მალე დაეჭვებულან მის ერთგულებაში და ღალატი დაუწამებიათ, რის გამოც 1878 წლის აპრილში ოსმალოს არმიის სარდლობას1500 კაცისაგან შემდგარი რაზმი გამოუ- გზავნიათ აჭარაში შერიფის შესაპყრობად. შერიფს ეს ადრე გაუგია და მის განკარგულებაში 9-ბატალიონი დაუშლია და სახლში გაუშვია, ცოლ-შვილი არტაანში გაუგზავნია, თვითონ კი თანამებრძოლთა მცირე ჯგუფის თანხლებით ახალციხეში გადასულა. 27 აპრილს დამს- ჯელი რაზმი სხალთაში ჩასულა და თავს დასხმია შერიფის სასახლეს. შერიფი რომ იქ არ დახვედრიათ, მისი სახლ-კარი გადაუწვავთ და მიწასთან გაუსწორებიათ. 5-მაისს ახალციხეში შერიფ-ბეგ ხიმშიაშვილი თბილისის საზოგადოების მოწინავე წარ- მომადგენელთა დელეგაცია სწვევია და გენერალ-მაიორობა მიულოცია, რაც იმ დღეებში ჰქონდა მიღებული. ერთ-ერთ მათგანს დელეგაციის სახელით უთქვამს: „ დიდად ბედნიე- რი ვარ დღეს, რომ ვხედავ თქვენ ბრწყინვალებას ჩვენს მოძმე მოყვრებში, თქვენ ჩვენი ქვეყ- ნის დასავლეთიდან სიბრწყინვალით მართლაც გაგვინათეთ საათაბაგოს ქალაქი ახალციხე ... დიდი ქების ღირსი ხართ, დიდის დიდებისა და აღმატებულებისა“. დელეგაციას რწმენა გამოუთქვამს, რომ აქამდე დაშორებულები ძმები ამის შემდეგ ძმურადვე დაუკავშირდე- ბიან ერთმანეთს. 1878 წლის მარტში, როგორც ცნობილია, რუსეთ-თურქეთის ომი დამთავრდა რუსეთის არმიის გამარჯვებით, რის შედეგად სან-სტეფანოს საზავო ხელშეკრულებით, შემდეგ კი ბერლინის კონგრესის ტრაქტატით აჭარა რუსეთის იმპერიის მფარველობაში შევიდა და დედასამშობლო საქართველოს შეუერთდა. იმავე წლის 20 აგვისტოს რუსეთის არმიის ნაწილები პოლკოვნიკ ტრეიტერის მეთაურო- ბით, სოფლების დანისპარულისა და ბაკო-თხინვალის მიმართულებით აჭარაში შევიდ- ნენ. მათთან ერთად იყო და მათთვის წინამძღოლობა გაუწევია, გენერალ-მაიორის მუნდი- რში მყოფ შერიფ-ბეგ ხიმშიაშვილს. მოსახლეობას სამხედრო ნაწილისათვის არავითარი წინააღმდეგობა არ გაუწევია. სამხე- დრო შენაერთების ხელმძღვანელობა დარწმუნებულა, რომ წინააღმდეგობას არავინ უწევ- და, ჯარის მნიშვნელოვანი ნაწილი სოფ. დანდალოდან უკან ახალციხეში დაუბრუნებიათ, ორი ასეულით კი გზა გაუგრძელებიათ და სექტემბრის დასაწყისში ბათუმში ჩასულან, ხო- ლო ამაზე უფრო ადრე, ე. ი. 1878 წლის 25 აგვისტოს ქობულეთის გავლით რუსეთის ჯარი ქართულ ნაწილებთან ერთად ბათუმში შევიდა. ოსმალოს ჯარმა კი ქალაქი დატოვა. აი ამ დღიდან სამუდამოდ დამთავრდა აჭარაში ოსმალთა ბატონობა. ამ ისტორიული მოვლე- ნებში დიდი წვლილი მიუძღვის-ხიმშიაშვილებს. თუ აჭარაში, ახალციხეში და აჭარისწყლის ხეობაში რუსეთის არმიის წინააღმდეგ თოფი

არ გასროლილა, სისხლისმღვრელი შეტაკებები არ მომხდარა და აჭარა აწიოკებასა და მსხ- ვერპლს გადაურჩა, ამაში დიდი იყო შერიფ-ბეგ ხიმშიაშვილის დამსახურება. 1879 წლის 14 142. ნოემბერს თბილისში ჩამოვიდა მაჰმადიან ქართველთა დეპუტაცია. შეხვედრა გაიმართა 20 ნოემბერს, მუხრან-ბატონის სასახლეში. აქ შეიკრიბა 90 კაცი წარჩინებული ჭკუით, დამსა- ხურებითა და შთამომავლობით. მათ შორის იყო, დიმიტრი ყიფიანი, გრიგოლ ორბელიანი, აკაკი წერეთელი, სერგეი მესხი, გიორგი წერეთელი, პეტრე უმიკაშვილი, ივანე კერესელი- ძე, ნიკო ავალიშვილი, კონსტანტინე მამაცაშვილი, იასე ანდრონიკაშვილი, დიმიტრი ჯორ- ჯაძე, დიმიტრი ფურცელაძე, გენერლები გ. სუმბათოვი, გ. საღინოვი, თუმანოვი, კობიევი, ტერ-გუსაკოვი. აჭარის და მეზობელი კუთხეების წარგზავნილთა რაოდენობა 16 კაცს აღწევდა, რამოდე- ნიმე პირი კი არაოფიციალურად იყო მოწვეული. ხასან ბეჟანიძე, ხუსეინ ბეჟანიძე, ნური ხიმშიაშვილი, ხუსეინ აბაშიძე, ხასან სურმანიძე, მუსტაფა გაბაიძე, იუსუფ ბერიძე, აბდულ ლორთქიფანიძე, ახმედ ხალვაში, სულია მაჭახელი, ემინ ზადე არტანუჯელი, ოსმან მარშა- ნია, სალიხ ზადე და სხვა. საკუთრივ დელეგაციის გარდა იყო გენერალ-მაიორი შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილი. ამ პერიოდში, დედაქალაქში შეხვდა შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილი, ილია ჭავჭა- ვაძეს. 1879 წელს ჩავიდა პეტერბურგში, იმპერატორ ალექსანდრე მეორე რომანოვის მიწვევით. იქ, შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილი მოინათლა ქრისტიანულად. მისი ნათლია იყო თვით ალექსა- ნდრე მეორე. ნათლობის მიხედვით, მას ალექსანდრე ალექსანდრეს ძე ხიმშიევი დაერქვა. იქ, შერიფ ბეგმა მოიყვანა ცოლად გერმანელი მეფის კარლ მეცხრის ძმისშვილი-ნადეჟდა დაგმარი. 1892 წელს შერიფ ხიმშიაშვილი მიწვეული იყო ქალაქ პეტერბურგში, სადაც გაცივდა, ავადმყოფობა გაურთულდა და გარდაიცვალა 63 წლის ასაკში. მისი ანდერძის თანახმად იგი გადმოასვენეს და ქოჩახში დაკრძალეს. შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილს სამი ცოლიდან ყავდა 20 შვილი, 11-ვაჟი და 9- ქალიშვილი. 1. აბას ბეგი. მილიციის მაიორი. 2. მურთაზ ბეგი. 3. ისა ბეგი. მილიციის მაიორი. ახალ- ციხის მაზრის დისტანციის უფროსი. 4. ჯემალ ბეგი. არმიის კავალერიის როტმისტრი. პო- ლკოვნიკი, ზემო აჭარის ბოლო მმართველი 5. ზექერია ბეგი. 6. თემურ ბეგი. 7. ყაია ბეგი. 8. მუსტაფა ბეგი. 9. ჰაშიშ ბეგი. 10. ჯაფარ ბეგი. 11. იზეთ ბეგი. 1. ილდიზ ხანუმი. გათხოვდა სტამბოლში. 2. ნიზამა ხანუმი. გათხოვდა შავშეთში, ნური ბეგის შვილზე ფერთოზე. 3. ზეინაბ ხანუმი. გათხოვდა შავშეთში. 4. სონა ბატი ( ე. ი.ბატო- ნი). 5. ვერა ბატი. 6. ასია ბატი. 7. ნეუ-ჰიბა ბატი. 8. სარა ბატი. 9. ფატმა ბატი. 9. სელიმ აბდის ძე ხიმშიაშვილი (?-?). 1844 წელს, შავშეთში, აჭარაში, იმერხევში, ფოცხოვში, ქობულეთა და სამხრეთ საქართ- ველოს სხვა რაიონებში დიდი აჯანყება მომხდარა აბდი ბეგის შვილის სელიმ ბეგის მეთა- ურობით. ეს აჯანყება მიმართული ყოფილა ახალი რეფორმების წინააღმდეგ. 1844 წელს

სტამბოლში რუსეთის მტრებმა შეიმუშავეს გეგმა, რათა ახალციხეში აჯანყება შეემუშავები- ნათ. მათი მიზანი იყო, რომ ამით ხელი შეეწყოთ რუსეთის წინააღმდეგ მებრძოლი შამილის ჯარებისათვის დაღესტანში. ამავე მიზნით სულთანი აჭარის ბეგებს ასაჩუქრებდა ფირმანე- ბით, ამარაგებდა მათ იარღით და აქეზებდა რუსეთის წინააღმდეგ. მაგრამ აჭარისა და სამ- ხრეთ საქართველოს ბეგებმა სელიმ ბეგის ხელმძღვანელობით, ისარგებლეს რა შექმნილი 143. მდგომარეობით, ათი ათასი კაცი და ნაცვლად ახალციხეზე გალაშქრებისა, მოაწყეს აჯანყე- ბა თურქეთის წინააღმდეგ. სელიმ ბეგმა დაიწყო მოქმედება შავშეთიდან, გავიდა ფოცხოვში და იქაური ფაშა დააპა- ტიმრა. საერთო გეგმის მიხედვით სელიმ ბეგის ლაშქარი ფოცხოვიდან უნდა გადასულიყო ტრაპიზონში, არზრუმში და ა.შ. მაგრამ სათანადო გაგარკვეული მიზნის, პროგრამის, იარა- ღის და ორგანიზაციის უქონლობისა და შინაგანი უთანხმოების გამო, აჯანყებას დიდი შე- დეგები არ მოჰყოლია. სელიმი თავისი 300 კაცით ბათუმისაკენ წასულა; მასთან მოლაპარა- კების შედეგად იგი ტრაპიზონს წაუყვანიათ. იქიდან კი საიდუმლო მეთვალყურეობის ქვეშ სტამმბულს გაუმგზავრებიათ. შემდეგ აჯანყების მონაწილე ბეგები და სელიმ ხიმშიაშვილი სალონიკში გაუგზავნიათ, სადაც სელიმს ნახევარი წელი დაუყვია. რა ბედი ეწია შემდგომ- ში მას საბოლოოდ გაურკვეველია. 10. ნური აბდის ძე ხიმშიაშვილი (1835-1907). დაიბადა სათლელში 1835 წელს. აბდი ბეგის გარდაცვალების მერე შავშეთ-იმერხევი მი- სი შვილების სელიმის შაქირისა და ნურის ფლობელობაში იყო. გ. ყაზბეგი ნური ბეგს ხიმ- შიაშვილს მთელ შავშერთში ყველაზე ძლიერ და გავლენიან პიროვნებად გვისახავს, კარგ მეურნეს, შრომისმოყვარე და განსწავლულ კაცს. მას დიდი ნდობა ჰქონდა თავის სახლში. საკმაოდ დახელოვნებული იყო სოფლის მეურ- ნეობაში და ითვლებოდა განვითარებულ, განათლებულ ადამიანად. მიუხედავად იმისა, რომ მეთაურობდა თურქეთის მილიციას შავშეთში დიდი ხანია ურთიერთობა ჰქონდა რუ- სეთთან. წინასწარი მოლაპარაკებით მან თავისი ათასეული სახლებში გაუშვა, თურქეთის სარდლობას კი აცნობა, ჯარისკაცები გაიქცნენო. 1880 წლის 6 აგვისტოს ნური ბეგ ხიმშიაშვილი განწესებული იყო უბნის უფროსად შავ- შეთში და იმერხევში. 1881 წელს ბათუმში შეიქმნა მილიცია, ნურის მაიორის წოდება მიენიჭა და დაინიშნა მი- ლიციის ინსპექტორად. „დროების“ კორესპონდენტის სიტყვით „ძალიან კარგი შთაბეჭდი- ლება მოახდინა ამ დანიშნულებამ მთელ მხარეზე“. სამწუხაროდ, ცარიზმის უმადურმა ხელისუფლებამ სათანადოდ ვერ შეაფასა ნური ბეგ ხიმშიაშვილის დამსახურება და რამოდენიმე თვეში გაანთავისუფლა იგი დაკავებული თა- ნამდებობიდან. ნური ბეგ ხიმშიაშვილი კარგი ავტორიტეტით სარგებლობდა ბათუმის ქართველ ინტი- ლიგენციაში. მას კარგი დამოკიდებულება ჰქონდა ილია ჭავჭავაძესთან. თვით ილია ნური

ბეგ ხიმშიაშვილს აფასებდა როგორც მოწინავე ადამიანს, ქართული კულტურისა და განათ- ლების მოამაგეს, მგზნებარე პატრიოტს. საყურადღებოა, რომ ბათუმში ქართული სკოლის გახსნასთან დაკავშირებით ჩასულმა ილია ჭავჭავაძემ ადგილობრივი მცხოვრებლების საგა- ნგებო თათბირი სწორედ ნური ხიმშიაშვილის სახლში მოაწყო. როცა რუსეთის ხელისუფ- ლებისაგან განაწყენებულმა და სამსახურიდან დათხოვნილმა ნურიმ გადაწყვიტა ბათუმი- დან წასვლა, ილიას მისწერა, რომლითაც ატყობინებდა, რომ ის ტოვებს ბათუმს, მიდის შავ- შეთში თავის მამულში საცხოვრებლად. ამასთან ერთად თხოვს ილიას, ბათუმის მსგავსად შავშეთშიც გახსნან ქართული სკოლა, რათა ჩვენმა შვილებმა დედა ენა ისწავლონო. 144. საყურადღებოა, რომ ნური ბეგ ხიმშიაშვილი პირად ხარჯებსაც არ ერიდებოდა, ოღონდ ქართული სკოლა გაიხსნას, იგი ილიას პირობას აძლევს, რომ შეკრებს 60-80 მოსწავლეს, აქედან 12 შეძლებულების შვილები იქნებიან, დანარჩენებს ღარიბებს და ობლებს მივცემ სარჩოსო. ის ოფიციალურად ზედამხედველობას უწევდა ართვინის ოლქს. რაც შეეხება ნური ბე- გის ოჯახს და ახლობლებს, ზოგიერთის შესახებ არსებობს მცირე ცნობები. უფროსი ძმა ქა- მილი ნურისაგან განსხვავებით სულთნის სამსახურში შესულა და ერთხანს მინისტრის მოვალეობას ასრულებდა. უმცროსი შაქირი მოწამვლით დაიღუპა. ნური ბეგს ცოლად ჰყავდა ძენწმანელი (ქედის რაიონი) ხეირულა სურმანიძის ქალიშვი- ლი-ადილე. მას ნურისგან ერთი ვაჟი შეეძინა-ფერთი, რომელიც რუსეთის არმიაში მსახუ- რობდა-პოდპორუჩიკად. მას ცოლად ყავდა შერიფ ბეგ ხიმშიაშვილის ქალიშვილი ნიზამი. ნიზამსა და ფერთის ყავდათ ერთი ვაჟი-ნეჯიბი. ჩვენთვის სრულიად უცნობია ნური ბეგ ხიმშიაშვილის შემდგომი ცხოვრება, მაგრამ ის, რაც ვიცით, საკმარისია იმისათვის, რომ ნური ხიმშიაშვილი დავაყენოთ დამპყრობთაგან მიტაცებული ქართული პროვინციების განთავისუფლებისა და საქართველოს გაერთიანე- ბისათვის მებრძოლ მამულიშვილთა გვერდით. გარდაიცვალა 1907 წელს. დასაფლაფებუ- ლია შავშეთში, თვის მამულში. 11. ჯემალ შერიფის ძე ხიმშიაშვილი (1861-?). პოლკოვნიკი. დაბადა ხულოში 1861 წელს. იყო რუსეთის არმიის როტმისტრი, შემდეგ პოლკოვნიკი. 1918-1921 წლებში ზემო აჭარის გამგებელი იყო. დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრო- ბის ნდობით ღჭურვილი პიროვნება იყო. 1928 წლის შემდეგ ის იძულებილი გახდა ემიგრა- ციაში წასულიყო თურქეთში. 12. არიფ(აღა) (ქორ) ხუსეინის ძე ხიმშიაშვილი (1833-1926). დაიბადა 1833 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. იყო სოფ. ნიგაზეულის და სოფ. ჩანჩხალოს გამ- გებელი. ართვინის მილიციის უფროსი. გარდაიცვალა 1926 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ნიგაზეულში. 13. თემურ შერიფის ძე ხიმშიაშვილი (1860-1921). ფაშა. გენერალ-მაიორი. დაიბადა 1860 წელს ზემო აჭარაში სოფ. ქოჩახში. განათლება მამამისის მიერ დაქირავებუ-

ლი კერძო მასწავლებლებთან მიიღო. რუსეთის იმპერიის მიერ აჭარის შემოერთების შემ- დეგ იგი დაინიშნა ადგილობრივი ადმინისტრაციის მოხელედ. იყო ქ. ოზურგეთის „უეზ- დის“ უფროსი. ამის საპასუხოდ, ოსმალეთის მთავრობამ კი მას ფაშას ტიტული მიანიჭა. 1915 წელს იყო ქართველთ შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევ- რი, სენაკის გამგეობის წევრი, აჭარის განყოფილების უფროსი. 1877-1878 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომის შემდეგ ხელისუფლება ყოველ ღონეს ხმა- რობდა, რომ ხიმშიაშვილებისა და აჭარის სხვა ძლიერი გავლენიანი ოჯახის წევრები სხვა- დასხვა წოდებით და თანამდებობით მოეხიბლა. მეორე მხრივ კი, ეროვნული ერთიანობის და ცნობიერების შესასუსტებლად და აჭარიდან მოსაშორებლად სხვადასხვა სასჯელით იმპერიის სხვადასხვა კუთხეში ასახლებდა. სწორედ ამ მიზნით გადაასახლეს თემურ ფაშა ქუთაისში, რომელმაც მთლიანად შეცვალა მისი შეხედულებები ხელისუფლების მიმართ. 145. პირველი მსოფლიო ომის წლებში (1914-1918) მან დიდი ძალიხმევა დახარჯა ბათუმის ოლქიდა და მთლიანად აჭარის რეგიონის ოსმალეთის შემადგენლობაში დარჩენისათვის. 1818 წლის ბრესტ-ლიტოვსკის ხელშეკრულებით „ელვასე სელასე“, შავშეთის მხარე და მთლიანად იმერხევი რომელიც 1878 წლის ომის მერე დედასამშობლოს დაუბრუნდა, კვ- ლავ ოსმალეთს დაუბრუნდა. ამასთან დაკავშირებით, აჭარლების დელეგაცია თემურ ფა- შის ხელმძღვანელობით სტამბოლში ჩავიდა სულთან ვაჰდედინთან შესახვედრად. სულ- თანმა ისინი ილდიზის სასახლეში მიიღო და დიდი სიხარული გამოთქვა მათი კვლავ ერ- რთად შეყრის გამო. შეხვედრის შემდეგ მან თემურ ფაშას ამ დამსახურების გამო პრივილე- გური ვერცხლის მედლით დააჯილდოვა და გენერალ-მაიორის სამხედრო წოდება მიანი- ჭა. თემურ ფაშას ჰყავდა 13 შვილი. მათ შორის თავისი განათლებითა და საქმიანობით გა- მოირჩეოდა სელიმ ბეგი, რომელსაც სამხედრო განათლება რუსეთში ქ. პეტერბურგში ჰქონდა მიღებული. სელიმის ერთ-ერთი ვაჟი იაუზ ადჟარი გახლდათ თურქეთის რესპუბ- ლიკის მეჯლისის (პარლამენტის წევრი იყო. რომელიც 1974 წელს დაიღუპა ავტოავარიაში. თემურ ფაშა გარდაიცვალა 1921 წელს 61 წლის ასაკში სოფ. ქოჩახში, თავის მამულში და იქვეა დასაფლავებული. 14. თახსიმ ხიმშიაშვილი (1864-?). საზოგადო მოღვაწე. აჭარის სახალხო კომისარი, საბ- ჭოს თავჯდომარე. დაიბადა 1864 წელს. თურქეთში. საშუალო განათლება თურქეთში მიიღო. უმაღლესი განათლება საფრანგეთში და გერმანიაში. გერმანიაში ყოფნის დროს გაიცნო ვ.ი.ლენინი, რომელთანაც კარგი ურთიერთობა ჰქონდა. საქართველოს გასაბჭოების მერე, ლენინის თხოვნით ჩამოვიდა აჭარაში და აჭარის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის თავ- ჯდომარედ იმუშავა 1921 წლიდან 1925 წლამდე. შემდგომ ის, კომუნისტური პოლიტიკური ინტრიგების გამო ჩამოშორდა პოლიტიკურ მოღვაწეობას, ასწავლიდა თბილისის სახელმ- წიფო უნივერსიტეტში. შემდგომში იყო რეპრესირებული. საფლავი უცნობია.

15. ყურშუმ მევლუდის ძე ხიმშიაშვილი (1875-1953). მილიციის მაიორი. დაიბადა 1875 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. 1900-1921 წლებში ცხოვრობდა ახალციხეში. 1905 წელს დაიწყო მუშაობა ახალციხის მაზრის პოლიციაში რიგით მუშაკად. 1917 წელს დაინიშნა მაზრის პოლიციის უფროსად. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ იგი გაანთა- ვისუფლეს დაკავებული თანამდებობიდან. 1921 წ. დაბრუნდა თავის მშობლიურ სოფელ ნიგაზეულში და აგრეძელებს სამართალდამცავ ორგანოებში მუშაობას. ის მაიორის ჩინით გავიდა პენსიაზე. გარდაიცვალა 1953 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ნიგაზეულში. 16. მიქაილ ნურის ძე ხიმშიაშვილი (1922-1985). დაიბადა 1922 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. 1935 წელს დაამთავრა ნიგაზეულის დაწყებითი სკოლა. შემდეგ მუშაობა დაიწყო კოლმეურნეობაში რიგით წევრად. მალევე გადაიყვანეს სოფ. ნიგაზეულის კოლმეურნეობის №4 ბრიგადის ბრიგადირად. 1946 წელს იგი დაქორწი- ნდა ნენიის მცხოვრები ასიე ახმედის ასულ მიქელაძეზე (1927-2016). 1946-1947 წლებში მუ- შაობდა ზამლეთის მაღაზიის გამგედ. 1948 წელს დაინიშნა სოფ. ნიგაზეულის კოლმეურნე- ობის მეცხოველეობის ფერმის გამგედ, სადაც იმუშავა მრავალი წელი. სოფელში გზის რე- 146. კონსტრუქციის პერიოდში იგი მუშაობდა ზამლეთის სასოფლო საბჭოს გზის ოსტატად. კოლმეურნეობის გამსხვილების პერიოდში, რამოდენიმე წელი იმუშავა გაერთიანებულ კოლმეურნეობაში ბრიგადირად. გარდაიცვალა 1985 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ნიგა- ზეულში. 17. მერაბ გულას ძე ხიმშიაშვილი (1929-2009). დაიბადა 1929 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. ადამიანი, რომელმაც დიდი შრომა გაწია და მთელი ცხოვრება შეალია ხიმშიაშვილების გვარის შესწავლას. მან. მთელი საქართველო შემოიარა, ხიმშიაშვილების გვარის ძებნაში, აღწერა ისინი და პოემის სახით დაწერა გვარის ისტორია. გარდაიცვალა 2009 წელს. დასაფლავებულია სოფ. ნიგაზეულში. 18. გრიშა მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი (1958). პოლიციის პოლკოვნიკი. დაიბადა 20.05. 1958 წელს. სოფ. ნიგაზეულში. 1965 წელს შევიდა სოფ. ნიგაზეულის, წი- აღის დაწყებითი სკოლის პირველ კლასში. 1970 წელს გადავიდა შუახევის შოთა რუსთავე- ლის სახელობის საშუალო სკოლაში, რომელიც დაამთავრა 1975 წელს. 1975 წელს ჩააბარა ქუთაისის ავტომექანიკურ ტექნიკუმში, რომელიც დაამთავრა 1978 წელს და მიენიჭა ავტო- მექანიკოსის სპეციალობის კვალიფიკაცია. 1978 წლის 17 მაისს გაწვეულ იქნა საბჭოთა არ- მიის სავალდებულო სამხედრო სამსახურის რიგებში ძმასთან თემურისთან ერთად, შორე- ული აღმოსავლეთის სამხედრო ოლქში. 1980 წლის მაისში დემობილიზებური იქნა სამხე- დრო სამსახურიდან. 1980 წლის ივნისში მუშაობა დაიწყო აჭარის მაღალი ძაბვის საელექტრო სამართველო- ში. 1980 წლის სექტემბერში მუშაობა დაიწყო შ.ს.ს. ქ. ბათუმის არასაუწყებო დაცვის მილი- ციის განყოფილებაში. 1981 წლის 19სექტემბერს დაოჯახდა. მეუღლე ფატუშა(ფატი) შალვას ასული დიასამიძე.

1983 წლის 21 თებერვალს შეეძინა შვილი-ინეზა. 1984 წლის 1 მაის შეეძინა შვილი-ირაკლი. 1985 წელს ჩააბარა საბჭოთა კავშირის შ.ს.ს. მილიციის უმაღლესი სკოლის თბილისის ფაკულტეტზე (სწავლა რუსულ ენაზე ), რომელიც დაამთავრა 1989 წელს. მიენიჭა იურისტ -სამართალმცოდნის სპეციალობა და მილიციის ლეიტენანტის წოდება. (შემდგომში პოლი- ლიციის აკადემია). 1989 წელს მუშაობა დაიწყო აჭარის ა.რ. შ.ს.ს. ქ. ბათუმის განყოფილებაში სამსახურში, უფროს ინსპექტორად. 1991 წელს ქ.ბათუმის შ.ს.ს. სამართველოს მიმღებ-გამანაწილებელი განყოფილების უეროსად. 1992 წელს მუშაობა დაიწყო ქ. ბათუმის შ.ს.ს. სამართველოს სისხლის სამართლის სამძე- ბრო განყოფილების ინსპექტორად, შემდეგ უფროს ინსპექტორად. 1994 წელს ქ. ბათუმის შ.ს.სამართველოს მე-5 განყოფილების უფროს ინსპექტორად. 1995 წელს გადავიდა აჭარის ა.რ. შ.ს.ს. სისხლის სამართლის სამძებრო განყოფილების ქონებრივი დანაშაულის წინააღ- მდეგ ბრძოლის უფროს ინსპექტორად. 1999 წლის სექტებბრიდან 2002 წლის მაისადმე იმყოფებოდა შ.ს.ს. კადრების განკარგუ- ლებაში. 2002 წელს მუშაობა დაიწყო ქ. ბათუმის პოლიციის 1-ელ განყოფილებაში ს.ს. სამძებრო განყოფილების უფროს ინსპექტორად. 147. 2004 წელს გადავიდა აჭარის ა.რ.შ.ს. სამინისტროს დამხმარე ძალებთან მუშაობის განყო- ფილებაში სადაც მუშაობდა 2011 წლამდე. მინიჭებული ჰქონდა პოლიციის მაიორის წოდე- ბა. 2011 წელს გავიდა პენსიაზე თადარიგის უფროსი ოფიცრის ჩინით. 2014 წელს საქართველოს სასჯელაღსრულების სამინისსტროს ხელმძღვანელობის შეთა- ვაზებით მუშაობა დაიწყო №3 ბათუმის პენიტენციალურ დაწესებულების უსაფრთხოების განყოფილებაში. 2018 წელს დავიდა პენსიაზე. არის თადარიგის პოლკოვნიკი. არის არა ერ- თი ჯილდოსა, ფულადი პრემიისა და წახალისების მფლობელი. საქართველოს ტერიტორი- ული მთლიანობისათვის ბრძოლის მონაწილე, ომის ვეტერანი აქტიურად იყო და ჩართულია ხიმშიაშვილების გვარის ისტორიისა და გენეალოგიური კვლევა-ძიებაში. 19. ნოდარ მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი (1947). დაიბადა 1947 წლის 29 დეკემბერს. სოფ. ნიგაზეულში. 1964 წელს დაამთავრა ნიგაზეუ- ლის არასრული საშუალო სკოლს. იმავე წლის 1 სექტემბრიდან სწავლა გააგრძელა ქედის სასოფლო სამეურნეო ტექნიკუმში. 1968 წელს აპრილში შექმნა ოჯახი. 1968 წლის ნოემბერ- ში გაწვეული იქნა სამხედრო სავალდებულო სამსახურში. 1970 წელს სამხედრო სავალდე- ბულო სამსახურის მოხდის შემდეგ, ნოემბერში მუშაობა დაიწყო შუახევის კონტროლის თავჯდომარის მძღოლად. ერთწლიანი მუშაობის შემდეგ 1972 წლიდან მუშაობდა სატყეო მერნეობაში მძღოლად. როგორც მოწინავე მექანიზატორი გამოეყო მსუბუქი ავტომობილი „ჟიგული“. 1982 წლიდან გადავიდა ატეკაში სამუშაოდ, ავტობუსის მძღოლად. ორწელიწად

ნახევარში გადაყვანილ იქნა ტაქსოპარკში ტაქსის მძღოლად. 1993 წლიდან 1999 წლამდე მუშაობდა სოფლის გამგებლად. 1999 წლიდან საქმიანობა გააგრძელა ინდ. მეწარმედ, რომ- ლის საფუძველზე სოფლის პროგრამის ფარგლებში ააშენა 5 ელექტრო წისქვილი, 3 მოსაც- დელი ფარდული, 1 საცალფეხო ხიდი. ყველა ამ საქმისა და ხარისხიანი შესრულებისთვის გადაეცა ჯილდო მთავრობის თავჯდომარის მიერ. 2006 წლის 1 სექტემბრიდან დღემდე მუ შაობს სკოლის ავტობუსზე მძღოლად. 20. ავთანდილ მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი (1951). დაიბადა 1951 წლის 30 ივნის. სოფ. ნიგაზეულში. 1968 წელს დაამთავრა ნიგაზეულის საშუალო სკოლა. სკოლის დამთავრების შემდეგ ერთი წელი მუშაობდა თამბაქოს დამამ- ზადებელ პუნქტში, ლაბორანტის თანამდებობაზე. 1970 წელს გაწვეული იქნა საბჭოთა არ- მიის რიგებში. 1972 წლიდან მუშაობდა შუახევის საზკვების გაერთიანებაში 8-წელი. 1980 წლიდან 1995 წლამდე მუშაობდა თბილისის ხალხური მხატვრული რეწვის გაერთიანება „ სოლანში “. შუახევის საწარმოო უბნის უფროსად. 1995-1998 წლამდე მუშაობდა ბათუმის კერძო სავაჭრო ცენტრში „ხოფაზე“, გამყიდველად. 21. შაქრო ნურის ძე ხიმშიაშვი ლი (1966). დაიბადა 1966 წლის 2 მაისს. სოფ. ნიგაზეულში. მოსამსახურის ოჯახში. 19731983 წლე- ბში სწავლობდა ნიგაზეულის შერიფ ხიმშიაშვილის სახელობის საშუალო სკოლაში. სკო- ლის დამთავრების შემდეგ, მუშაობა დაიწყო ზამლეთის კოლმეურნეობის რიგით წევრად. 1984 წელს ჩაირიცხა ქ. ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგი- ურ ინსტიტუტში ქართული ენის, ლიტერატურისა და ისტორიის სპეციალობაზე, რომე- 148. ლიც დაამთავრა 1991-წელს. 1985-1987 წლებში მსახურობდა საბჭოთა არმიის რიგებში. 1989 წელს გადავიდა სწავლების ინდივიდუალურ გრაფიკზე და მუშაობა დაიწყო სოფ. ფურტი- ოს საშუალო სკოლაში ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლად. 1990 – 1991 წლებში პარალელურად მუშაობდა შუახევის რაიონული გაზეთის „დროშის“ კორესპონ- დენტად. 1991 წლის 30 მარტის ადგილობრივი თვითმართველობის არჩევნებში, არჩეული იქნა ზამლეთის სოფლის საკრებულოს დეპუტატად, ხოლო ზამლეთის თემის საკრებულოს პირველი მოწვევის პირველ სხდომაზე აირჩიეს ზამლეთის სოფლის საკრებულოს თავმჯ- დომარედ, სადაც იმუშავა 1993 წლის სექტემბრამდე. 1993-1994 წლებში მუშაობდა საქართ- ველოს პარლამენტის წევრის ნოდარ ქარცივაძის წარმომადგენლობითი ბიუროს მთავარ სპეციალისტად. 1994-1999 წლებში კი აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ახალგაზრდო- ბის საქმეთა დეპარტამენტის წარმომადგენლობის ხელმძღვანელად შუახევის რაიონში. 1997 წელს პარალელურად მუშაობა დაიწყო ნიგაზეულის საშუალო სკოლაში ფრანგული ენის მასწავლებლად, ხოლო 1999 წელს დაინიშნა იმავე სკოლის დირექტორად და ისტორი- ის მასწავლებლად. 2005 წელს საკუთარი განცხადების საფუძველზე გადადგა ნიგაზეულის სკოლის დერექტორის თანამდებობიდან. 2006-2007 წლებში მუშაობდა ნიგაზეულის სკო- ლის დირექტორის მოადგილედ სასწავლო აღმზრდელობით დარგში. 2006 წლის ადგილო-

ბრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე არჩეულ იქნა შუახევის რაიონის საკრებულოს წევ- რად. 2006-2007 წ.წ. მუშაობდა საქართველოს პარლამენტის მაჟორიტარი დეპუტატის შუა- ხევის რაიონიდან ელგუჯა მაკარიძის წარმომადგენლობითი ბიუროს წევრად, ფრაქციის თავმჯდომარედ, 2010-2013 წლებში მუშაობდა ზამლეთის თემის რწმუნებულად. 2014 წელს ადგილობრივი თვითმართველობის არჩევნებში აირჩიეს შუახევის მუნიციპალური საკრე- ბულოს წევრად, პოლიტიკური გაერთიანება „ერთიანობის დარბაზის“ პარტიული სიით. ამჟამად მუშაობს ნიგაზეულის შერიფ ხიმშიაშვილის სახელობის საჯარო სკოლის დირექ- ტორად. არის ამავე სკოლის ისტორიის მასწავლებელი. ჰყავს მეუღლე და ორი შვილი. 22. ხვიჩა ემზარის ძე ხიმშიაშვილი (1994). დაიბადა 1994ლის 24 მარტს. სოფ. ნიგაზეულში. დაამთავრა ბათუმის სახელმწიფო სა- ზღვაო აკადემია. სწავლობს ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. დაოოჯახებელი. კაპიტნის მესამე თანაშემწე. პირველი კლასის მეზღვაური. საერთო გამოცდილება ზღვა- ში მსახურობის 24 თვე. მოქმედი მეზღვაური. ბათუმის სახელმწიფო საზღვაო აკადემია 2012-2014 წლებში. საზღვაო საინჟინრო ფაკულტეტი, სპეციალობით საზღვაო ნავიგაცია. 23. ემზარ ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი (1970). დაიბადა 1970 წლის 14 ოქტომბერს. სოფ. ნიგაზეულში. 1977-1987 წლებში სწავლობდა სოფ. ნიგაზეულის საშუალო სკოლაში.1988 წელს სწავლა განაგრძო ქ. ბათუმის ინდუსტრი- ულ ტექნიკუმში, შენობებისა და ნაგებობის, მშენებლობისა და ექსპლუატაციის სპეციალო- ბაზე, რომელიც დაამთავრა 1993 წელს. 1989-1991 წლებში მსახურობდა საბჭოთა არმიის რიგებში. 2001 წელს ჩააბარა, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტში იურდიულ ფაკულტეტზე, რომელიც დაამთავრა 2008 წელს. ამჟამად მუშაობს დაცვის პო- ლიციის სამართველოს ქვეგანყოფილების იფროსის მოადგილედ. შ.პ.ს. „ აგე ბათუმის “, 149. უფროს ინსპექტორად. ჰყავს მეუღლე და ორი შვილი. 24. ამირან ნიაზის ძე ხიმშიაშვილი (1953). პედაგოგი. დაიბადა 1953 წლის 14 ნოემბერს. სოფ. შუბანში. 1961-1970 წლებში სწავლობდა შუბანის სა- შუალო სკოლაში. 1970 წელს ჩააბარა ბათუმის პედაგოგიურ ინსტიტუტში, რომელიც დაამ- თავრა 1978 წელს. 1973-1975 წლებში მსახურობდა საბჭოთა არმიის რიგებში. 1978 წელს და- იწყო მუშაობა სოფ. შუბანის საჯარო სკოლაში, სადაც იმუშავა 1990წლამდე. 1990 წლიდან მუშაობა გააგრძელა ხობის რაიონის, სოფელ პირველ მაისის საჯარო სკოლაში, საცხოვრე- ბელი ადგილის შეცვლასთან დაკავშირებით. 2008 წელს დაბრუნდა მშობლიურ სოფელში და იქვე გააგრძელა მუშაობა. 2008 წელს საცხოვრებლად გადავიდა ლაგოდეხის რაიონში, სოფელ ფონაში, სადაც დღემდე ცხოვრობს და მუშაობს ფონის საჯარო სკოლაში. ჰყავს მე- უღლე-თამარ ფუტკარაძე, 4-შვილი და 9-შვილიშვილი. 25. გოჩა ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი. (1973). დაიბადა 1973 წლის 1 ნოემბერს. სოფ. ნიგაზეულში. სწავლობდა სოფ. ნიგაზეულის სა-

ჯარო სკოლაში. 1991 წელს სწავლა გააგრძელა ხულოს სასულიერო სემინარიაში. სწავლის დასრულების მერე, გაწვეული იყო სამხედრო სავალდებულო სამსახურში. დასრულების მერე მუშაობა გააგრძელა ბათუმის 25-ე ბრიგადაში. ჰყავს მეუღლე ნატო ცეცხლაძე და ერ- თი ვაჟი. 26. ამირან ხასიას (ტარიელი) ძე ხიმშიაშვილი. (1954-2020). პედაგოგი. ისტორიკოსი. დაიბადა 1954 წელს 6 აპრალს. სოფ. ნიგაზეულში. სწავლობდა სოფ. ნიგაზეულის საშუა- ლო სკოლაში. 1976-1981 წლებში სწავლობდა ბათუმის პედაგოგიურ ინსტიტუტში. 1992- 1997 წლებში სწავლობდა დამოუკიდებელ ინსტიტუტში, სამართალმცოდნეობაძე. 1973- 1976 წლებში მუშაობდა შუახევის სასამართლოში, მდივნად. 1984-1999 წლებში მუშაობდა სააღსრულებო ბიუროს უფროსად. 1999-2006 წლებში, მოსამართლედ. 2006-2012 წლებში მუშაობდა ადვოკატად. 2012 წლიდან დღემდე ექსპერტ კონსულტანტად, ხელვაჩაურის სა- კრებულოში. დაოჯახებული. გარდაიცვალა 2020 წელს. 27. ტარიელ ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი. (1973). დაიბადა 1973 წლის 10 აგვისტოს. სოფ. ნიგაზეულში. 1980-1990 წლებში სწავლობდა, სოფ. ნიგაზეულის შ. ხიმშიაშვილის სახელობის საშუალო სკოლაში. 1990 წელს სწავლა გა- ნაგრძო ქ. ბათუმში, გონიოს კოოპერაციულ ინსტიტუტში, საბუღალტრო-ეკენომიურ ფაკუ- ლტეტზე, რომელიც დაამთავრა 1995 წელს და მიენიჭა, ბუღალტერეკონომისტის კვალიფი- კაცია. 1994-1996 წელს მსახურობდა, შუახევის რაიონის ხიჭაურის სასაზღვრო სამხედრო ნაწილში. 2006 წლიდან მსახურობს, საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში, სამხედრო პო- ლიციაში, სადაც მსახურობს დღემდე. ჰყავს მეუღლე ინგა სეხნიაშვილი და ორო ქალიშვი- ლი. 28. ომარ ალის ძე ხიმშიაშვილი. (1968). დაიბადა 1968 წლის 14 სექტემბერს. სოფ. ნიგაზეულში. 1975-1985 წლებში სწავლობდა სოფ. ნიგაზეულის საშუალო სკოლაში. 1986-1988 წლებში მსახურობდა საბჭოთა არმიის რიგებში, ამურის ოლქში. 2003-2018 წლებში მსახურობდა საქართველოს შეიარაღებულ ძა- ლებში, საკონტრაქტო სამსახურში. ამ დროის განმავლობაში იმყოფებოდა საერთაშორისო 150. მისიებში: ერაყსა და ავღანეთში 2005, 2008, და 2014 წლებში. 2004 წლის, ცხინვალის მოვლე- ნების დროს შეტაკებისას დაიჭრა. რეაბილიტაციის შემდეგ კვლავ გააგრძელა სამსახური ჩვეულებრივ რეჟიმში. 2008 წლის, რუსეთ-საქართველოს ომის დროს მონაწილეობა მიიღო მიმდინარე სამხედრო ოპერაციაში. არის საქართველოს ომის ვეტერანი. წლების განმავლობაში მსახურობდა: პირველ ქვეით ბრიგადაში მე-13(შავნაბადის) ბატა- ლიონში, მეხუთე ქვეით ბრიგიდაში, მეოთხე მექანიზირებულ ბრიგადაში. ჰყავს მეუღლე, ორი შვილი და ორი შვილიშვილი. 29. დავით ომარის ძე ხიმშიაშვილი (1993). დაიბადა 1993 წლის 20 აგვისტოს. შუახევის რაიონში. სკოლის დამთავრების შემდეგ სწა- ვლა განაგრძო ბიზნეს საქმიანობის კუთხით კოლეჯში.2015 წლიდან მსახურობს საქართვე-

ლოს შეიარაღებულ ძალებში. ამჟამად მსახურობს მეხუთე საარტილერიო ბრიგადაში. ჰყავს მეუღლე რუსუდან ელგუჯის ასული დადვანი და ორი შვილი. 30. ასლან მურთაზის ძე ხიმშიაშვილი (?-1937). რეპრესირებული, დახვრიტეს 1937 წელს. 31. ზაბით მემედის ძე ხიმშიაშვილი (?-1937). რეპრესირებული დახვრიტეს 1937 წელს. იყო ხულოს მაზრის მილიციის უფროსი. 32. დემურალი სულეიმანის ძე ხიმშიაშვილი (1882-1937). რეპრესირებული, დახვრიტეს 1937 წელს. იყო აჭარის სახკომსაბჭოს თავჯდომარე. 151. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . მეორე მსოფლიო ომში (1939-1945) სოფ. ნიგაზეულიდან წავიდა ოთხი ხიმშიაშვილი: მისირალი სულეიმანის ძე ხიმშიაშვილი, ყაია ხალილის ძე ხიმშიაშვილი, შევქეთ აბდუ- ლის ძე ხიმშიაშვილი და დავით ხუსიას ძე ხიმშიაშილი. აქედან ორი; მისირალი სულეიმანის ძე და ყაია ხალილის ძე ომში დაიღუპნენ. ხოლო შევ- ქეთ აბდულის ძე და დავით ხუსიას ძე ვალმოხდილი დაბრუნდნენ სამშობლოში.

საბჭოთა კავშირის ისტორიაში იყო უპრეცენდენტო ფაქტი, როდესაც ზემო აჭარას 1930 წლამდე მართავდა ბეგი-ხიმშიაშვილი. საქართველოსა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის სხვადასხვა კუთხეებში ეხლაც ცხოვრობენ, საქართველოს ეროვნული გმირის სელიმ-ფაშა ხიმშიაშვილის შთამომავლები, რომელნიც მოღვაწეობენ და შრომობენ თავისი სამშობლოს და კუთხის სასიკეთოდ. ანგისა, ახალდაბა, ახალშენი, ახო, ბათუმი, ბუთურაული, გვარა, დანდალო, ვარჯანისი, განახლება, გელაძეები, გუნდაური, განთიადი, დიდ აჭარა, ვაშლოვანი,ვერნები, თაგო, კა- ხაბერი, კვირიკე, მასაურა, მახვილაურა, მეჯინის წყალი, მუხაესტატე, მწვანე კონცხი, ნე- ნია, ნიგაზეული, ორთაბათუმი, ოქრუაშვილები, ოჩხამური, სილიბაური, სამება, საციხუ- რი, სიხალიძეები, სხეფი, ტაკიძეები, ფურტიო, ქობულეთი, ყოროლისთავი, შუაღელე, შუა- ხევი, შუბანი, ჩაქვი, ჩანჩხალო, ცეცხლაური, წინსვლა, ჭარნალი, ხელვაჩაური, ხულო, ხე- ცუბანი. ეს არის აჭარის ის დასახლებული პუნქტები, სადაც ამჟამად ცხოვრობენ ბეგი ( თავადი ) ხიმშიაშვილების შთამომავლები. თურქეთში გადასვლის შემდეგ ხიმშიაშვილები ატარებენ შედეგ გვარებს: ხამშიოღლუ, ადჟარი და ჩეტინკაია (სალი კლდე). ღმერთმა ამრავლოს აჭარელი ხიმშიაშვილების გვარი. ვალერიან ნოდარისძე ხიმშიაშვილი. 152.

ს ა მ ხ რ ე თ ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს

ა ჭ ა რ ი ს თ ა ვ ად - ბ ე გ ი ხ ი მ შ ი ა შ ვ ი ლ ე ბ ი ს გ ე ნ ე ა ლ ო გ ი უ რ ი ნ უ ს ხ ე ბ ი ( ც ხ რ ი ლ ე ბ ი ) 153. ნუსხა I.

154 . 1. 2-2 აბდული (1727-1784). ნიგაზეული. ~მეხრიმე იუსუფის ასული ათაბაგი. 2. 3-3 ხენიფე (?-?). ნიგაზეული. ~მუხრემ მუსტაფას ძე კეკელიძე. 3. 3-4 სელიმი (1755-03.05.1815). ნიგაზეული. ახალციხის სამთუღიანი ფაშა. ~ელმას-ხანუმ სურმანიძე (1772-1827). 4. 4-5 ახმედი (1781-1836). ნიგაზეული-ხულო. გენერალ-ლეიტენანტი. ორთუღიანი ფაშა. ~1. N.N.N. ~2. დუდი - ხანუმ ბეჟანიძე (1810-1869). 5. 4-8 ხუსეინი (1785-1847). ნიგაზეული. ~1. N.N.N ~2. N. ბერიძე. 6. 4-9 იხსან ხანუმი (?-?). ნიგაზეული. ~ქამილ ფაშა ათაბაგი. 7. 4-10 აბდი (1789-1859). ნიგაზეული-სათლელი. ~1. N.N. ათაბაგი. ~2. ესმა N.N. ~3. კესარია გურიელი (1785-1861). 8. 5-19 ახმედი (1818-?). ნიგაზეული-დიდაჭარა. ~ზინაიდა გობაძე. 9. 5-20 ზექერია (1826-). ნიგაზეული. ~N.N.N. 10. 5-21 არიფი (1833-1926). ნიგაზეული. ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 11. 5-22 ჯევალური (1835-?). ნიგაზეული. ~მემედ სულეიმანის ძე ხიმშიაშვილი.

155. ნუსხა II.

156. ნუსხა III.

157. 1. 5-2 ახმედი (1818-?). ნიგაზეული-დიდაჭარა. ~ზინაიდა გობაძე. 2. 5-3 ზექერია (1826-?). ნიგაზეული. ~N.N.N. 3. 5-4 არიფი (1833-1926). ნიგაზეული. ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 4. 5-5 ჯევალური (1835-?). ნიგაზეული. ~მემედ სულეიმანის ძე ხიმშიაშვილი. 5. 6-8 შაქირი (1854-?). ნიგაზეული. ~ელმას გოგიტიძე (1861-?). 6. 6-10 სეფერი (1861-1937). ნიგაზეული. ~ხუსიე დიასამიძე (1865-1942). 7. 6-11 ინუსი (1867-1934). ნიგაზეული. ~ფატი სურმანიძე (1872-1940). 8. 6-12 მევლუდი (1873-1931). ნიგაზეული. ~ხატიჯე ფუტკარაძე (1873-?). 9. 6-13 აბდული (1878-1964). ნიგაზეული. ~ე. ბოლქვაძე (1884-?). 10. 6-14 მოხრემი (1880-?). ნიგაზეული. ~ზულფიე დიასამიძე (1887-?). 11. 6-15 ხუსეინი (1884-1940). ნიგაზეული. ~N.N.N.

158. ნუსხა IV.

159. ნუსხა V.

160. ნუსხა VI.

161. ნუსხა VII.

162. ნუსხა VIII.

163. ნუსხა IX.

164. ნუსხა X.

165. ნუსხა XI. ქორ-ხუსეინ ბეგის შთამომავლები. ზექერიას შტო.

166.

1. 6-3 შაქირი (1854-?). ~ელმას გოგიტიძე (1861-?). 2. 7-4 იაკუბი (1886-1936). ~აიშე მიქელაძე (1890-?). 3. 7-5 მიქაილი (1887-?). ~სურიე N.N. (1890-?). 4. 7-6 გუთებერი (1890-?). ~ზაბითი ხასანის ძე ხიმშიაშვილი. 5. 8-7 თოფანი (1900-?). ~ფატი ქათამაძე (1900-?). 6. 8-8 მუხამედი(მიხეილი) (1914-1969). ~ალექსანდრა მაჩიტაძე (1921-?). 7. 9-10 იაკობი (1928-1986). ~ციალა სერგოს ასული ლორია (24.09.1930). 8. 9-11 შოთა (1931-1989). ~შუშანა მემედის ასული მიქელაძე (30.06.1939-2020). 9. 9-12 კაკო (1934-2001). ~ფატი იოსების ასული დიასამიძე (1944). 10. 9-14 მერი (ციცო) (18.11.1955). ~ბადრი ალექსანდრეს ძე აროშიძე (23.11.1945-23.05.2008). 11. 9-15 ლევანი (სელიმი) (19.12.1957-13.011997). ~ლია პეტრეს ასული ბაჟაშვილი (15.06.1965). 12. 9-16 თამაზი (06.04.1961). ~ნინო ამირანის ასული მჟავანაძე (02.01.1961). 13. 10-17 გიორგი (03.12.1959). ~ნინო შაქროს ასული იმერიძე (17.11.1952). 14. 10-19 ვახტანგი (1964). ~გულიკო შოთას აქსული დიასამიძე (1968). 15. 10-20 ზურაბი (1966). ~მადლენა ბაირამის ასული სურმანიძე (1971). 16. 10-21 გულნარი (1968). ~ემზარი კაკოს ძე ქამადაძე. 17. 10-22 ბიჭიკო (01.01.1971). ~თეა ლევანის ასული ცინცაძე (1974). 18. 10-23 ეთერი (1965). ~ნუგზარი ეუბის ძე მელაძე (1964). 19. 10-24 გუგული (1968).

~რამინ მოსეს ძე ხიმშიაშვილი (1968). 20. 10-25 ნარგიზი (1971). 167. ~ნუგზარი ალის ძე მამულაძე (1967). 21. 10-26 ლიანა (1973). ~ასლანი აკაკის ძე ფუტკარაძე. 22. 10-28 ლია (1977). ~ნოდარი იუსუფის ძე მიქელაძე (1965). 23. 10-29 ფრიდონი (1881-2012). ~ინგა მურმანის ასული სირაძე (1983). 24. 10-30 ვარდო (1983). ~ედნარი ოთარის ძე მიქელაძე (1981). 25. 10-34 ნანა (30.01.1986). ~გოგა არაბული (10.08.1985).

168. ნუსხა XI. ზექერიას შტო.

169. 1. 6-3 შაქირი (1854-?). ~ელმას გოგოტიძე (1861-?). 2. 7-4 იაკუბი (186-1936). ~აიშე მიქელაძე (1890-?). 3. 7-5 მიქაილი (1887-?). ~სურიე N.N. (1890-?). 4. 7-6 გუთებერი (1893-?). ~ზაბითი ხასანის ძე ხიმშიაშვილი. 5. 8-7 გულნაზი (1922-?). ~ხუსეინ მამალაძე. 6. 8-8 ენვერი (1926-1987). ~ნათელა სარიშვილი (1928-1986). 7. 9-9 გედევანი (1952). ~1. დეზდემონა გრიგოლის ასული მათათიაშვილი (1950). ~2. მანანა ბეჟანის ასული ფუტკარაძე (1969). 8. 9-10 ტარიელი (1957-2016). ~ნანი გოგუაძე. 9. 9-11 გურამი (1959). ~გალია ნეჟუსტრიცა. 10. 9-12 ავთანდილი (06.04.1960). ~ჟუჟუნა მუხამედის ასული ბერიძე (20.06.1959). 11. 10-13 ნუგზარი (1973). ~ნატო N.N. 12. 10-14 ნარგიზი (1979). ~გია ხემიდის ძე იაკობიძე (1973). 13. 10-15 ინგა (05.07.1980). ~გარეგინ ვარასტატის ძე ეგიზარიანი (27.03.1973). 14. 10-17 თეონა (21.03.1985).

~ალეკო დემურის ძე დათიაშვილი. 15. 10-18 ნათელა (14.06.1991). ~ავთანდილ შერმადინის ძე ქებურია (15.07.1992). 170. ნუსხა XIII. არიფ აღას შტო.

171. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 სეფერი (1961-1937). ~ხუსიე დიასამიძე (1865-1942). 3. 7-4 ნური (1881-1922). ~ფატყუმე ბოლქვაძე (1883-1975). 4. 8-10 სურიე (1920-?). ~ჯელალი სირაძე. 5. 8-11 მიქაილი (1922-1985). ~(15.12.1946) ასიე ახმედის ასული მიქელაძე (1927-2016). 6. 9-12 ნოდარი (29.12.1947). ~ჟუჟუნა დურსუნის ასული მამულაძე (01.01.1951). 7. 9-13 ჟუჟუნა (15.03.1949). ~ნოდარი შევქეთის ძე ხიმშიაშვილი (10.01.1952). 8. 9-14 ავთანდილი (30.06.1951). ~თალიკო სადეთინის ასული აბაშიძე (23.02.1953). 9. 9-15 ნინა (12.08.1954). ~სიმონ ბინალის ძე რესულიძე (24.05.1950). 10. 9-16 ანზორი (03.01.1956). ~შუშანა შახზადის ასული ქამადაძე (15.10.1958). 11. 9-17 გრიშა (20.05.1957). პოლიციის პოლკოვნიკი. ~ფატუშა(ფატი) შალვას ასული დიასამიძე (15.10.1958).

12. 9-18 თემური (09.12.1959). ~მერი ალის ასული სურმანიძე (04.07.1961). 13. 9-19 ცაცო (სურიე) (09.11.1967). ~ზაალი იაშას ძე ლაბაძე(17.08.1960-20.04.2014). 14. 10-20 გუგული (19.07.1969). ~რევაზი სოსოს ძე მელიქიშვილი (15.11.1968). 15. 10-21 მაგული (10.05.1971). ~შოთა ხასანის ძე კაკალაძე (20.09.1971). 16. 10-22 გოჩა (01.11.1973). ~ნატო მამიას ასული ცეცხლაძე (28.12.1975). 17. 10-23 ნუგზარი (30.09.1975). ~თამილა თემურის ასული ხიმშიაშვილი (15.06.1981). 18. 10-24 ციური (10.08.1976). ~ასლანი იოსების ძე კეკელიძე (19.08.1974). 19. 10-25 მზიური (20.07.1979). ~აკაკი ნეშეთის ძე კაკალაძე (09.05.1974). 20. 10-26 ზაური (30.01.1982). 172. ~ცირა გურამის ასული მამალაძე (13.11.1993). 21. 10-28 რუსუდანი (05.05.1981). ~თემური აიშას ძე ბოლქვაძე (27.10.1980). 22. 10-29 ქეთინო (27.04.1982). ~რომანი ილიას ძე ბედინაძე (30.08.1977). 23. 10-30 ასლანი (10.11.1983). ~მელანო თემურის ასული მიქელაძე (28.11.1984). 24. 10-31 ინეზა (21.03.1983). ~მინდია ავთანდილის ძე ბერიძე (02.02.1978). 25. 10-32 ირაკლი (05.01.1984-18.02.2002). 26. 10-33 დავითი (15.07.1982). ~ელზა რეზოს ასული ზოიძე (26.10.1990). 27. 10-35 რუსლანი (26.08.1986). ~თამარი ოთარის ასული ჩიკვაიძე (30.12.1986).

173. ნუსხა XIV. არიფ აღას შტო.

174. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 სეფერი (1861-1937). ~ხუსიე დიასამიძე (1865-1942). 3. 7-5 შახი (1885-?) ~ფატყუმე ბოლქვაძე (1883-1975). 4. 8-10 ზექიე (1924-24.11.2020). ~არჩილ რეჯებალის ძე ქამადაძე-მელიქიშვილი (1920-1960). 5. 8-11 ისაკი (1927-1997). ~სერა ალმირზის ასული კაკალაძე (1926-2004). 6. 9-12 დავითი (25.08.1956). ~ნაზი ხუსიკას ასული მიქელაძე (05.05.1958-06.07.2013). 7. 9-13 შოთა (19.04.1958-12.04.1981).

~ციალა ნოეს ასული თავართქილაძე (15.09.1958). 8. 9-14 ბაგრატი (15.02.1961). ~ნათელა შერიფის ასული გუნდაძე (01.04.1958). 9. 9-15 მალხაზი (18.02.1963). ~ნანუკა ვალიკოს ასული ქათამაძე (24.05.1966). 10. 9-16 მუხამედი (მიხეილი) (01.06.1965). ~თამარი ბეჟანის ასული მიქელაძე (01.07.1969). 11. 9-17 აბდული (15.11.1968). ~ციური სანდროს ასული კეკელიძე (09.05.1969). 12. 9-18 ჯემალი (15.04.1971). ~ირმა ნარიმანის ასული ცეცხლაძე (02.10.1974). 13. 10-19 ნაზიბროლა (20.05.1976). ~მალხაზი გურამის ძე თავდგირიძე (12.12.1974). 14. 10-20 ნათია (20.05.1978). ~ელგუჯა აბესალომის ძე გოგაძე (01.01.1975). 15. 10-22 გურამი (12.11.1983). ~ირმა ოთარის ასული უშარიძე (16.01.1987). 16. 10-23 ზაზა (14.09.1981). ~მაია ზურაბის ასული მამულაძე (19.07.1983). 17. 10-24 მინდია (01.03.1986). ~დიანა რამაზის ასული აბაშიზე (28.04.1991). 18. 10-25 მამუკა (01.06.1987). ~ლიკა ელგუჯის ასული ღლონტი (27.02.1990). 19. 10-26 დალი (21.08.1985). ~ტარიელ როსტომის ძე აბულაძე (14.09.1983). 20. 10-27 ნანა (17.03.1988). 175. ~გოჩა მერაბის ძე ხიმშიაშვილი (18.12.1990). 21. 10-28 ლევანი (23.08.1989). ~ხათუნა ლევანის ასული ბერიძე (15.05.1997). 22. 10-29 მამუკა (02.11.1990). ~თამუნა აბაშიძე(28.01.1994). 24. 10-30 თეოდორე (05.08.1992). ~თეონა სამნიძე (01.04.1992). 25. 10-31 მაია (26.08.1991). ~დავითი რევაზის ძე ბერიძე (12.05.1989). 26. 10-32 ანა (02.12.1996).

~გიორგი მურმანის ძე ტეფნაძე (08.10.1993). 27. 10-35 ლია (05.05.1995). ~დავითი ნურის ძე ფუტკარაძე (14.07.1991). 176. ნუსხა XV. არიფ აღას შტო.

177. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 სეფერი (1861-1937). ~ხუსიე დიასამიძე (1865-1942).

3. 7-6 დევრიში (17.12.1894-12.07.1987). ~სუნდუსი ცეცხლაძე (04.01.1900-21.08.2001). 4. 8-10 შადიე (შურა) (1929). ~კარლო შაქირის ძე ხიმშიაშვილი (1930-1994). 5. 8-11 კნიაზი (1930-21.06.1983). ~მარო ვეზირის ასული რესულიძე (1930-2000). 6. 8-12 დავითი (30.01.1935-02.03.2010). ~სენიე ეზიზის ასული კეკელიძე (1934-1988). 7. 8-13 ილია (30.07.1937-02.12.2013). ~სედიკო ხულუსის ასული ქამადაძე (19.06.1947). 8. 9-14 ნათელა (1954). ~ნოდარი ზეირალის ძე თავართქილაძე (1949). 9. 9-15 გურამი (10.09.1958). ~ეთერი ენვერის ასული კეკელიძე (27.12.1953). 10. 9-16 ნოდარი (25.05.1964). ~მაყვალა რიზალის ასული რიჟავაძე (24.04.1964). 11. 9-17 ნარგული (02.05.1968). ~მურადი დურსუნის ძე ოტოლაძე (1963-1998). 12. 9-18 მიხეილი (30.01.1961). ~ნაზი დომენტის ასული დავითაძე (04.02.1961). 13. 9-19 გენადი (1963-1999). ~გულნაზი ენვერის ასული დავითაძე (1963). 14. 9-20 მერიემი. ~ანზორი ჯოყოლაძე. 15. 9-21 ეთერი (25.12.1968). ~ბადრი ალექსანდრეს ძე დავითაძე (16.06.1972). 16. 9-22 ოთარი (27.06.1970). ~ციალა როსტომის ასული დიასამიძე (29.03.1973). 17. 9-23 ამირანი (15.04.1973). ~ციური ვალიკოს ასული კონცელიძე (12.05.1974). 18. 9-24 მერაბი (01.04.1980). ~მაგული სულიკოს ასული შაინიძე (19.11.1985). 19. 10-25 დათო (28.10.1975). ~რუსიკო ოთარის ასული დიასამიძე (29.12.1983). 20. 10-26 ბესო (25.08.19760). 178. ~თამუნა თამაზის ასული მესხიძე (26.11.1984).

21. 10-27 ქეთინო (15.09.1977). ~დავითი რობიზონის ძე გობრონიძე (20.12.1972). 22. 10-28 ბახვა (05.04.1985). ~მანანა თემურის ასული რევა (12.08.1987). 23. 10-29 ჯონი (01.05.1983). ~ინეზა სოლომონიძე (20.12.1998). 24. 10-31 ჯამბული (26.04.1986). ~ფატიმა რომანის ასული ხოზრევანიძე (14.10.1997). 25. 10-32 ჯიმშერი (19.08.1991). ~მაია თამაზის ასული ვანაძე (18.09.1993). 26. 10-33 ფრიდონი (14.02.1984). ~ალექსანდრა დიმიტრის ასული დემიანოვა (05.08.1992). 27. 10-34 ვიტალი (16.03.1986). ~თამარი ვაჟას ასული ქობალია (08.07.1987).

179. ნუსხა XVI. არიფ აღას შტო.

180. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 სეფერი (1861-1937). ~ხუსიე დიასამიძე (1865-1942). 3. 7-8 ახმედი (25.03.1909-19.10.1988). ~შემსო შაქმურადის ასული მიქელაძე (1920-1958). 4. 8-10 ოთარი (1938-26.01.1969). ~მაყვალა (აიშე) მუხამედის ასული ქედელიძე (30.06.1940-1921). 5. 8-11 ასიე (1942). ~ხასანი ბაირამალის ძე მიქელაძე (30.06.1938-2000). 6. 8-12 იოსები (30.06.1945). ~ეთერ შახბანის ასული ჯოყოლაძე (20.05.1947). 7. 8-13 ანზორი (28.06.1950). ~ჟუჟუნა მუხამედის ასული დავითაძე (18.01.1955-1998). 8. 8-14 ზურაბი (25.06.1953). ~ზოია ივანეს ასული სოროჩანი (30.03.1955). 9. 9-15 გულვარდი (1960). ~ავთო თემიზალის ძე მიქელაძე. 10. 9-16 მედიკო (1961). ~თენგიზი ენვერის ძე კეკელიძე (1960). 11. 9-17 თენგიზი (1964). ~მანანა თედორეს ასული დავითაძე (1966). 12. 9-18 ნაზი (1966). ~თამაზი ნოდარის ძე ჩოგაძე. 13. 9-19 მალხაზი (21.01.1969). ~მელანო აკაკის ასული ქამადაძე (10.12.1968). 14. 9-20 ბადრი (31.08.1968). ~ლილი ვიქტორის ასული ცეცხლაძე (09.06.1966). 15. 9-21 რომანი (02.01.1970). ~გუგული ბეჟანის ასული ხიმშიაშვილი (20.01.1971). 16. 9-22 მაგული (03.03.1972). ~თემური გურამის ძე აბაშიძე (05.12.1968).

17. 9-24 ამირანი (25.06.1974). ~დალი გურამის ასული ზოიძე (31.08.1981). 18. 9-25 ლელა (13.09.1986). ~კოტე N.N. (11.11.1970). 19. 9-26 ზაური (22.06.1976). ~იულია ვლადიმერის ასული კონდრატენკო (20.07.1986). 20. 9-27 ირინა (11.04.1979). 181. ~სერგეი ვლადიმერის ძე ბალდინი (28.11.1988). 21. 9-28 ვახტანგი (22.08.1983). ~ნადეჟდა პეტრეს ასული ლუზაკოვა (13.05.1983). 22. 10-38 გელა (06.09.1989). ~მეგი ჯამბულის ასული მამულაძე (29.01.1989). 23. 10-39 ნათია (09.06.1988). ~მალხაზ მიხეილის ძე შოთაძე (19.08.1989). 24. 10-40 ხათუნა (11.03.1994). ~კახა ამირანის ძე ვარშანიძე (22.02.1992).

182. ნუსხა XVII. არიფ აღას შტო.

183. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-2 ინუსი (1867-1934). ~ფატი სურმანიძე (1872-1940). 3. 7-4 ალიოსმანი (1898-1954). ~სურიე სურმანიძე (1897-?). 4. 7-5 მირზა (1900-1962). ~N.N. ვანაძე (?-?). 5. 7-6 სულია (1903-1967). ~1. ფიქრიე ბოლქვაძე (1910-?). ~2. ემინე ბიბინიძე (1912-?). 6. 7-7 ნიგაზი (1910-?). ~N.N. ცეცხლაძე. 7. 8-8 მუხამედი (1919-2009). ~გოგუცა ვალერიანის ასული სარიშვილი (1924-2016). 8. 8-9 აიშე (?-?). ~N.N. მელაძე. 9. 8-10 შადიე (?-?). ~გურშუდი დუმბაძე. 10. 8-11 გიგა (?-?). ~დოდო N.N. 11. 8-12 ყადირი(ოთარი) (1937-2000). ~ფატი ფერდის ასული მამალაძე (1938-2001).

12. 8-14 შემსო (?-?). ~ალექსანდრე აბაშიძე. 13. 8-15 თუთია (?-?). ~შაქრო მამულაძე. 14. 8-16 მერიკო. ~ოთარი ალიოსმანის ძე ხიმშიაშვილი. 15. 8-18 შალვა (1940). ~გულიკო აბულაძე (?-1989). 16. 8-20 ეთერი (?-?). ~იოსები დავითაძე. 17. 8-21 ციცინო. ~თემური ნაკაშიძე. 18. 9-22 მურმანი (06.03.1948-27.08.2006). ~ლენა მიხეილის ასული ჭყონია (03.06.1952-11.03.2014). 19. 9-23 ჟუჟუნა. ~რევაზ ხასიას ძე ბოლქვაძე. 183 . 20. 9-24 მედიკო. ~ჯუმბერი მიქელაძე. 21. 9-26 ემზარი. ~ჟუჟუნა N.N. 22. 9-27 მზია (1965). ~ქართლოს გამხიტაშვილი. 23. 9-22 ედნარი (ენვერი) (16.09.1971). ~ნინო არსენას ასული მიქელაძე (10.07.1980). 24. 9-34 ნანული (1965). ~ამირანი კონსტანტინეს ძე ცეცხლაძე (1964). 25. 9-35 ნუგზარი (19.03.1967). ~თამარი ვახტანგის ასული კეკელიძე (02.06.1966). 26. 9-36 მერაბი (17.12.1968). ~ეთერი შალვას ასული მეხეშიძე. 27. 10-37 ლაშა (04.05.1971). ~ლიანა ზაქროს ასული კილაძე (15.12.1971). 28. 10-38 ლელა (26.07.1973). ~ბადრი ჭოლას ძე სარიშვილი (19.12.1972). 29. 10-39 ლია (02.10.1979). ~ბესიკი ზურაბის ძე გურგენიძე (02.07.1982).

30. 10-45 მანუჩარი (05.11.1989). ~თეონა გურამის ასული მიქელაძე (25.06.1990). 31. 10-46 მამუკა (30.05.1991). ~თამრიკო ასლანის ასული დეკანაძე (29.03.1994). 32. 10-49 მურადი (07.05.1993). ~მადონა ბესარიონის ასული სურმანიძე (1991). 33. 10-50 გოჩა (1990). ~ნანა მალხაზის ასული ხიმშიაშვილი (17.02.1989). 184.. ნუსხა XVIII. არიფ აღას შტო.

185. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 მევლუდი (1873-1931). ~ხატიჯე ფუტკარაძე (1873-?). 3. 7-4 შამილი (1888-1980). ~ნიგარი სულეიმანის ასული ცეცხლაძე (1897-1973). 4. 8-6 ისრაფილი (1925-1986). ~სევირე სირაძე. 5. 8-7 მიხრაალი (1932-2001). ~სუსანა ბახშინოვა (1933-2004). 6. 8-8 ნაფიე (1932). ~ალექსანდრე ცეცხლაძე (1932-1991). 7. 8-9 ირაკლი (1933-2012). ~ლილი დავითაძე (1940).

8. 9-19 მარინა (24.07.1957). ~ბიჭიკო ადემის ძე შანთაძე. 9. 9-20 სიმონი (10.04.1959). ~თამარი რეჯების ასული აბულაძე (02.01.1959). 10. 9-21 თამარი (13.02.1962). ~შაქრო ხუსეინის ძე აბულაძე (02.01.1959). 11. 9-22 გურამი (ალი) (1961). ~ნანული ცეცხლაძე. 12. 9-23 მურადი (1963). ~ციალა მუთიძე (1971). 13. 9-24 მევლუდი (1968). ~ჟუჟუნა აბაშიძე (1974). 14. 10-26 ნინო (15.04.1981). ~გოჩა მამალაძე. 15. 10-27 ნონა (1985-2016). ~როლანდი შალვას ძე აბაშიძე. 16. 10-29 ამირანი (1984). ~თეონა დარჩიძე (1984). 17. 10-30 ავთანდილი (1985). ~თამარი აბაშიძე (1986). 186. ნუსხა XIX. არიფ აღას შტო.

187. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 მევლუდი (1873-1931). ~ხატიჯე ფუტკარაძე (1873-?). 3. 7-5 ქამილი (1908-1996). ~ზემზე მევლუდის ასული რესულიძე (1910-2006). 4. 8-6 გუგული (01.02.1936). ~მუხამედი რიზალის ძე სურმანიძე (25.08.1940).

5. 8-7 გრიშა (05.02.1936). ~ცისანა მუხამედის ასული ქათამაძე (01.07.1944-2015). 6. 8-8 ბეჟანი (11.05.1943). ~დარიკო ალის ასული სოლომონიძე (01.04.1952-02.02.2015). 7. 8-9 ქსენია (01.03.1947). ~სერგო მემედის ძე დევაძე (20.06.1937). 8. 9-10 მამუკა (02.07.1974). ~ეკატერინე გურამის ასული სურმანიძე (02.03.1982). 9. 9-12 რუსლანი (14.01.1974). ~შორენა თენგიზის ასული ველიჯანაშვილი (18.04.1984). 10. 9-13 ფრიდონი (15.05.1980). ~რიმა გელას ასული კაპანაძე (29.05.1987). } ტყუპები. 11. 9-14 ჯუმბერი (15.05.1980). ~ია დავითის ასული გელაშვილი (26.11.1984). 12. 9-115 მელანო (20.07.1984). ~მუხრანი გურამის ძე მიქელაძე (20.08.1978). 188. ნუსხა XX. არიფ აღას შტო.

189. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894).

2. 6-3 აბდული (1878-1964). ~ე. ბოლქვაძე (1884-?). 3. 7-4 ნეშეთი (1914-2000). ~აიშე ფუტკარაძე (1917-20030. 5. 7-5 შახისმაილი (1926-2000). ~მაყვალა ბალაძე (1930). 6. 8-9 ზრიჯეთი (1936). ~კარლო უსერიძე. 7. 8-10 ვაჟა(ასლანი) (18.05.1939-2013). ~გუგული მევლუდის ასული დიასამიძე (05.04.1945). 8. 8-11 ეთერი (1941). ~სერგო (სელიმი) აღალის ძე ხიმშიაშვილი. (1927-2013). 9. 8-12 ბეჟანი (22.10.1947). ~მარო შარაშიძე (10.12.1951). 10. 8-13 მერი (1950-1995). ~ოთარი დავითაძე. 11. 8-14 ოთარი (1951). ~ქეთევან დავითაძე (1949). 12. 8-15 გურამი (13.03.1957). ~ჟუჟუნა დავითაძე (09.10.1960). 13. 9-16 რესანი (27.06.1964). ~მერი მალხაზის ასული სოლომონიძე (19.12.1969). 14. 9-17 ამირანი (05.01.1966). ~თამარი ალექსანდრეს ასული ბოლქვაძე (24.10.1967). 15. 9-18 იამზე (ცირა) (17.04.1971). ~ავთანდილ (რეზო) ბერიძე (22.10.1972). 16. 9-19 გოჩა (01.01.1971). ~1. ლამზირა ხელაძე. ~2. ვარდო ვარშანიძე (14.03.1975). 17. 9-20 ზაზა (1973-1992). ~სოფიკო ოსმანის ასული ბუქიძე (1974). 18. 10-33 ლადო (31.08.1992). ~ეკატერინე გოდერძის ასული სალუქვაძე (24.05.1994).

190. ნუსხა XXI. არიფ აღას შტო.

191. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 აბდული (1878-1964). ~ე. ბოლქვაძე (1884-?). 3. 7-6 შევქეთი (1927-1987). ~ჰედიე სურმანიძე (1927-1884). 4. 7-7 მუსლიმე (1918-?). ~ალიაბას ჯელალის ძე ხიმშიაშვილი (1914-1985). 5. 7-8 მუხდიალი (მიხეილი) (1930-2015). ~სულიკო რაჟდენის ასული ძიძიგური (1929-2016). 6. 8-9 ნოდარი (10.01.1952). ~ჟუჟუნა მიქაილის ასული ხიმშიაშვილი (16.03.1949). 7. 8-10 დალი (30.08.1958). ~თამაზი ხასანის ძე დავითაძე (30.04.1958). 8. 8-11 ანზორი (1960). ~მარინა აკაკის ასული საგინაძე (13.10.1961). 9. 9-12 ემზარი (14.10.1970). ~ირმა ბეჟანის ასული დიასამიძე (01.05.1974). 10. 9-13 ტარიელი (10.08.1973). ~ინგა გურამის ასული სეხნიაშვილი (10.07.1973). 11. 9-14 ზეინაბი (22.05.1986). ~ირაკლი თემურის ძე ვაშაყმაძე (26.04.1980). 12. 10-18 ხვიჩა (ალექსანდრე) (24.03.1994). ~თამთა ზაზას ასული სურმანიძე (01.09.1997).

192. ნუსხა XXII. არიფ აღას შტო.

193. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 6-3 მოხრემი (1880-?). ~ზულფიე დიასამიძე (1887-?). 3. 7-4 ყუდუსი (1919-?). ~ნური მელაძე. 4. 7-5 იუსუფი (1924-1996). ~ელმასი ჯეფარის ასული კაკალაძე (1926-1998). 5. 7-6 რაზიე (ფატყუმი) (1927-?). ~ისმაილ სურმანიძე. 6. 8-7 თამარი. ~მუხამედ კაკალაძე. 7. 8-8 დავითი (1938). ~მურვეთი ალიოსმანის ასული ხიმშიაშვილი (1940). 8. 8-9 მურმანი (მურადი) (1943-1999). ~ნათელა რამიზის ასული ხიმშიაშვილი (1945-1995). 9. 9-12 მზია (თენზილე) 1964. ~რამაზი დავითის ძე დიასამიძე (1963). 10. 9-13 მურადი (1965). ~ჟუჟუნა ადალის ასული აბულაძე (1965). 11. 9-14 ეთერი (1970). ~ბეჟანი შაინიძე (1968). 12. 9-15 ჯემალი (1976). ~მერი ამირანის ასული იმერაძე (1982). 13. 9-16 მანანა (1968). ~ზებური ოსმანის ძე მამალაძე (1969). 14. 9-17 ციური (1969).

~მურადი ვახტანგის ძე ტარიელაძე (1967). 15. 9-18 ამირანი (1970). ~ლია ბარათალის ასული მელაძე (1973). 16. 9-19 ლიანა (1972). ~ბეჟან თამაზის ძე დეკანაძე (1971). 17. 9-20 ქეთევანი (1978). ~ჯუმბერი ფაიყის ძე დიასამიძე (1975). 18. 10-21 ჯამბული (1982). ~თამარი თამაზის ასული ბერიძე (1988). 19. 10-22 ჯუმბერი (1983). ~დარეჯან ჯემალის ასული ხალითბა (1980). 20. 10-26 მუხრანი (1994). 194. ~თეონა ანზორის ასული მიქელაძე (1996).

195. ნუსხა XXIII. არიფ აღას შტო.

196. 1. 5-2 არიფი (1833-1926). ~აიშე ბოლქვაძე (1835-1894). 2. 7-4 შახზადი (1920-1988). ~1. შემსინურ ხასანის ასული სირაძე (1923-?). ~2. მერიჯე ყაილის ასული დარჩიძე (30.06.1936-11.02.2021). 3. 7-5 ალი (1925-2005). ~ლილი ალიოსმანის ასული ხიმშიაშვილი (1931). 4. 7-6 აიშე (25.06.1929-2001). ~ისაყ ისკანდერის ძე ხიმშიშვილი (30.06.1928-1986). 5. 8-7 გიგა (1938-2000). ~გუგული ოსმანის ასული ცეცხლაძე (1941). 6. 8-8 ნაზი (05.05.1944-07.08.1989). ~გენადი მამულაძე (19.05.1940). 7. 8-9 ჟუჟუნა (27.04.1947). ~ნოდარი აბულაძე (26.10.1940). 8. 8-10 მზევინარი (23.09.1974). ~ამირანი მიქელაძე (26.04.1969). 9. 8-11 ეთერი (20.08.1976).

~ბადრი აბულაძე (12.05.1974). 10. 8-12 ზაური (1956). ~ნათელა ჯეფერის ასული მახარაძე (1956). 11. 8-13 თემური (1961). ~ეთერი კონსტანტინეს ასული ხიმშიაშვილი (1961). 12. 8-14 ომარი (1968). ~მადონა ფიფია (1972). 13. 8-15 ლევანი (10.08.1972). ~დარიკო მიხეილის ასული ბოლქვაძე (01.021974). 14. 9-16 ბადრი (01.09.1964). ~მაია ამირანის ასული დიასამიძე (05.11.1966-2014). 15. 9-17 ამირანი (28.08.1966). ~რუსუდან სულიკოს ასული ვარშანიძე. 16. 9-21 არჩილი (05.07.1942). ~თამილა მიქელაძე (23.10.1990). 17. 9-22 ხათუნა (20.10.1984). ~ვახტანგი ცეცხლაძე (15.02.1987). 18. 9-23 დათო (20.08.1993). ~რუსუდან დადვანი (23.06.1994). 19. 10-25 მარიამი (08.09.1989). ~გიორგი დავითის ძე კვაჭაძე (19.06.1988). 197. ნუსხა XXIV. აბდი ბეგის შთამომავლები. შაქირ ბეგის აღალ ხიმშიაშვილის შტო.

198. 1. 9-3 აღალი (1898-1966). ~მიჰრაბანი მემედის ასული ხიმშიაშვილი (1902-1964). 2. 9-4 ასლანი (1900-1968). ~სუნდუს მიქელაძე (1918-1974). 3. 9-5 ფატყუმე (1902-?). ~იუსუფ ბოლქვაძე. 4. 10-9 აიშე (1921-1997). ~ალიაბას ჯელალის ძე ხიმშიაშვილი (1914-1985). 5. 10-10 ზულფიე (1923-2009). ~ალი ქამადაძე (1930-2016). 6. 10-11 ნური (1925-1984). ~ფატი იოსების ასული მიქელაძე (1932-2021).

7. 10-12 სერგო(სელიმი) (1927-2013). ~ეთერი ნეშეთის ასული ხიმშიაშვილი (1941). 8. 10-13 ვერა (1937-2009). ~ზაქრო მიქელაძე (1936-2002). 9. 11-14 იაშა (1952-2021). ~მერი ვასოს ასული ხიმშიაშვილი (1957). 10. 11-15 ვლადიმერი (1954). ~ლაურა ფუტკარაძე (1964). 11. 11-16 ნოდარი (ლევანი) (1958-2021). ~ლამარა გორგილაძე (1964). 12. 11-18 შაქრო (შაქირი) (1966). ~ჟუჟუნა დიასამიძე (1970). 13. 11-20 ჟულიეტა (1960). ~შალვა მაკროიძე (1957). 14. 11-21 ილია (1963). ~ნანი ფუტკარაძე (1962). 15. 11-22 ლილი (1965). ~ოთარი თავართქილაძე (1959). 16. 11-23 მანანა (1967). ~ავთანდილ მიქელაძე (1959). 17. 11-24 ამირანი (1972-25.12.2021). ~მერი დეკანაძე (1973). 18. 12-25 რამაზი (1972). ~ირმა დუმბაძე. 19. 12-26 რაჟდენი (1977). ~ლელა აზნაურაშვილი. 20. 12-27 შორენა (1982). 199. ~დავითი გიორგაძე (1979). 21. 12-28 მარინა (1984). ~რომანი ზოიძე (1982). 22. 12-29 ივერი (1989). ~რუსუდანი კეკელიძე (1991). 23. 12-30 ეკატერინე (1983). ~ოლეგი ფუტკარაძე (1980). 24. 12-31 დარეჯანი (1985). ~ზვიადი კვესელავა (1986).

25. 12-32 რუსუდანი (1987). ~გივი ლორთქიფანიძე. 26. 12-33 გიორგი (1990). ~ნათია გელენიძე (1992). 27. 12-34 თამარი (1991). ~ლაშა თემურის ძე დუმბაძე (1988). 28. 12-35 თემური (1992). ~თეონა ასლანის ასული კეკელიძე (1995). 29. 12-36 დავითი (1984). ~თამუნა ხუბუტია. 30. 12-37 ხვიჩა (1991). ~ანა ახვლედიანი. 31. 12-38 კობა (1992). ~თათული ფიჩხაია. 32. 12-39 ჯაბა (1993). ~მალვინა ჯემალის ასული კაკალაძე (1993). 33. 12-40 ჯონი (1995). ~ქრისტინა დუმბაძე. 200. ნუსხა XXV. შაქირ ბეგის ასლან ხიმშიაშვილის შტო.

201. 1. 9-4 ასლანი (1901-1968). ~სუნდუსი მიქელაძე (1918-1974). 2. 10-11 ბეჟანი (1946).

~გუგული ხიმშიაშვილი (1941). 3. 10-12 შუშანა (1952). ~ავთანდილი ბოლქვაძე (1949). 4. 10-13 ნადია (1954). ~ვიქტორი მამალაძე (1950). 5. 10-15 შაქრო (1957). ~ნარგიზი დოლიძე (1950). 6. 11-16 ჯემალი (1970). ~ნინო გაბროშიძე (1977). 7. 11-17 ამირანი (1972). ~ნონა ბერიძე (1983). 8. 11-18 ბადრი (1974). ~ნატო ივანაძე (1981). 9. 11-19 ეთერი (1980). ~ბადრი ბოლქვაძე (1976). 10. 11-20 სოფიო (1979). ~რამაზი ჯავახიშვილი (1972). 11. 11-21 პაატა (1980). ~ნესტანი ანთაძე (1983). 12. 11-22 ნორა. (1983). ~შოთა შეწირული. 202.

ნუსხა XXVI. შაქირ ბეგის ტაშტან და იუსუფ ხიმშიაშვილების შტო.

203. 1. 9-6 ტაშტანი (1904-1986). ~სუნდუსი მგელაძე. 2. 9-7 იუსუფი (1906-1937). ~ფადიე დიასამიძე (1911-?). 3. 10-9 გრიგოლი (1936). ~ფატი მიქელაძე. 4. 10-10 ბაგრატი (1936). ~გულხანუმი ბოლქვაძე. 5. 11-11 ნათელა (1961). ~ედემი თავართქილაძე (1959). 6. 11-12 დარიკო (1966). ~ასლანი მიქელაძე (1964). 7. 11-13 ზურაბი (1968). ~დარიკო მიქელაძე (1968). 8. 11-14 ნაზი (1970). ~მერაბი დიასამიძე (1970). 9. 11-15 გურამი (1977-2011). ~ნაზი ჭელიძე (1975). 10. 11-16 იოსები (1958). ~სურიე დავითაძე (1958). 11. 11-17 ვალერიანი (1960). ~ეთერი საგინაძე (1957). 12. 11-18 თემური (1963). ~ჟუჟუნა დავითაძე (1961). 13. 11-19 მიხეილი (1966). ~დარეჯანი დუმბაძე (1972). 14. 11-20 მაგული (1972). ~შოთა მიქელაძე (1970). 15. 12-21 ირაკლი. ~მაკა დიასამიძე (1991). 16. 12-24 ლილი (1981). ~გოჩა მიქელაძე (1975). 17. 12-26 ნესტანი (1984). ~ზაზა დიასამიძე.

18. 12-27 რესანი (1986). ~ინგა ცეცხლაძე (1985). 19. 12-28 ჯუმბერი (1988). ~ლიკა ნაკაშიძე (1987). 20. 12-29 ლაშა (1995). 204. ~ლიანა ბერიძე (1994). 21. 12-30 მინდია (1988). ~რუსუდანი გოგიაშვილი (1993).

205. ნუსხა XXVII. შაქირ ბეგის შტო

206. 1. 9-8 აიდინი (1918-1999). ~ფატი სირაძე (1919-1974). 2. 10-9 ოთარი (1947). ~ნაზი ცეცხლაძე (1946-2015). 3. 10-10 გულვარდი (1954-1993). ~ხასანი გეგიძე (1948). 4. 10-11 გიორგი (1956). ~შუშანა ზოიძე (1955). 5. 10-12 ვაჟა (ახმედი) (1964). ~შურა მიქელაძე (1965). 6. 11-13 გივი (1968). ~ნაირა ბასილაძე (1969). 7. 11-14 დათიკო (1971). ~ირინა ბოლქვაძე (1976). 8. 11-15 ვალერიანი (1976). ~ოლგა ორლოვა. 9. 11-16 რომანი (1974). ~გულნარა ნემსაძე (1974). 10. 11-17 ნატო (1978). ~ამირანი ზოსიძე (1973). 11. 11-18 ლამზირა (1983). ~ზვიადი მიქელაძე (1978). 12. 11-19 ვიტალი (1986). ~ლალი ფენტერაძე (1985). 13. 11-20 ვენერა (1990).

~გელა ბერიძე (1989). 14. 12-22 მირზა (1995). ~მანანა ხიმშიაშვილი. 207. ნუსხა XXVIII. მემედ აღას შტო. ფურტიო.

208. 1. 8-2 დურსუნი. ~ზექია მახარაძე. 2. 9-4 ხატიჯი. ~იუსუფი ბოლქვაძე. 3. 9-5 ასლი. ~გელა მიქელაძე. 4. 9-6 გულსუნი. ~ლოღმანი ბერიძე. 5. 9-7 მიქაილი. ~ზექიე ჩიგაძე. 6. 9-8 ელმასი. ~ფელული თავართქილაძე. 7. 10-10 ადემი. ~უმიანი ბერიძე. 8. 11-15 ოთარი. ~სუვიე მამულაძე. 9. 11-16 ნოდარი. ~ნიგარი (გუგული) კაჯალაძე. 10. 11-17 რევაზი.

~ნათელა კოჩილაძე. 11. 11-18 ალექსანდრე. ~მაყვალა აბაშაძე. 12. 11-19 თამარი (ჟოლიე). ~ილია ართმელიძე. 13. 11-20 ნათელა. ~ჯემალ ჯორბენაძე. 14. 11-21 ასიე. ~ომერი ხიმშიაშვილი. 15. 12-22 თამაზი. ~თამარი მახარაძე. 16. 12-23 თამარი. ~დიმიტრი ფუტკარაძე. 17. 12-24 ჯემალი. ~ციური ფუტკარაძე. 18. 12-25 ნუგზარი. ~დოდო შონიძე. 19. 12-26 შუშანა. ~ჯემალი აბაშიძე. 20. 12-27 გულვარდი. 209. ~ჯუმბერი ხოშორაძე. 21. 12-28 რომანი. ~ქეთევანი ფუტკარაძე. 22. 12-29 ასმათი. ~მერაბი აბაშიძე. 23. 12-30 ლევანი. ~ირინა აბაშაძე. 24. 12-31 როინი. ~ნატო კაკაბაძე. 25. 12-32 რამიზი. ~ნათელა კოჩალიძე. 26. 12-33 ირინა. ~ლევანი ფორჩხიძე. 27. 13-34 ჯაბა. ~მზევინარი კუპატაძე. 28. 13-35 ზაზა.

~ლელა ბედინეიშვილი. 210. ნუსხა XXIX მემედ აღას შტო ფურტიო.

211. 1. 8-2 დურსუნი. ~ზექია მახარაძე. 2. 9-4 ხატიჯი. ~იუსუფი ბოლქვაძე. 3. 9-5 ასლი. ~გულა მიქელაძე. 4. 9-6 გულსუნი. ~ლოღმანი ბერიძე. 5. 9-7 მიქაილი. ~ზექიე ჩოგაძე.

6. 9-8 ელმასი. ~ფელული თავართქილაძე. 7. 10-11 ახმედი. ~შოხრეთი (შორენა) ქამადაძე. 8. 10-12 ალი. ~ნინო ხილაძე. 9. 10-13 ფატყუმე. ~ისრაფილი ქამადაძე-მელიქიშვილი. 10. 10-14 შოხრეთი (შორენა). ~რევაზი ხილაძე. 11. 11-15 თამაზი. ~გულიკო აბაშიძე. 12. 11-16 ეთერი. ~ნოდარი (შაქრო) ქამადაძე. 13. 11-17 ნაზი (სედიკი). ~ნუგზარი ცეცხლაძე. 14. 11-18 თამარი. ~რევაზი დიასამიძე. 15. 11-19 შოთა. ~ეთერი სურმანიძე. 16. 11-20 ანზორი. ~ლეილა მახარაძე. 17. 11-21 მურმანი. ~როზა მაკარაძე. 18. 11-22 ზაური. ~ნანული მახარაძე. 19. 11-23 მალხაზი. ~მარინა ქამადაძე. 20. 11-24 ეთერი. 212. ~რევაზი აბულაძე. 21. 11-25 მაგული. ~რევაზი ჩოგაძე. 22. 12-27 მავილე. ~აბესალომი ქამადაძე. 23. 12-28 იამზე. ~ცისკარა მახარაძე.

24. 12-29 მზია. ~გიორგი კეკელიძე. 25. 12-30 მინდია. ~ლია აბაშიძე. 26. 12-31 ხათუნა. ~ლევანი გელაძე. 27. 12-32 რუსლანი. ~ცირა ფუტკარაძე. 28. 12-33 მუხრანი. ~ნინო ცეცხლაძე. 29. 12-34 რუსიკო. ~რუსლანი აბულაძე. 30. 12-36 ნატო. ~გურამი ბასილაძე. 31. 12-37 ფრიდონი. ~ნონა მახარაძე. 32. 12-38 სოფიკო. ~კობა დავითაძე. 33. 12-39 ჯუმბერი. ~ირმა მახარაძე. 213. ნუსხა XXX. ეზიზ აღას შტო.

214. 1. 8-2 შაქირი (1877-1940).

~ჰურიეთ მუსტაფას ასული მამულაძე (1888-1943). 2. 9-3 ილიასი (1901-1981). ~ქეზიბანი აბულაძე (1906-1986). 3. 10-4 კარლო (ეზიზი) (1940-1999). ~ნიგარი დურსუნის ასული დარჩიძე (05.12.1932). 4. 11-5 თამარი (02.12.1952). ~ხასანი მევლუდის ძე ანთაძე (1957-2015). 5. 11-6 თამაზი (30.07.1956). ~ეთერი იაშას ასული მახარაძე (04.07.1960). 6. 11-7 მუხამედი (რამაზი) (29.05.1961). ~ნარგიზი ოთარის ასული ცენტერაძე (11.11.1965). 7. 11-8 სვეტა (16.12.1964). ~ხასანი მურადის ასული მიქელაძე (25.01.1962). 8. 11-9 იბრაიმი (რევაზი) (02.12.1967). ~ნათელა არჩილის ასული კაკალაძე (16.10.1967). 9. 11-10 მაყვალა (01.08.1974). ~ზაქარია ხასიას ძე დიასამიძე (15.12.1974). 10. 11-11 მანანა (05.08.1977). ~ნუგზარი ნოდარის ძე გოგიტიძე (02.12.1973). 11. 12-12 ჯამბული (14.05.1981). ~დალი ნოდარის ასული დავითიძე (28.09.1982). 12. 12-13 რომანი (21.06.1982). ~მზია გივის ასული ცეცხლაძე (19.06.1986). 13. 12-14 ნუგზარი (06.11.1983). ~ნათელა აკაკის ასული პაქსაძე (24.07.1988). 14. 12-15 იამზე (16.04.1985). ~გოგიტა ავთანდილის ძე სეფისკვერაძე (16.03.1986). 15. 12-16 ილია (06.05.1986). ~სალომე ალექსის ასული ქარცივაძე (24.07.1992). 16. 12-17 ირაკლი (14.04.1989). ~თამრიკო ვახტანგის ასული ფუტკარაძე (12.06.1989). 17. 12-18 ვიტალი (04.06.1990). ~მადონა შალვას ასული შავაძე (10.04.1991). 18. 12-20 სოფიკო (11.02.1998). ~მინდია მერაბის ძე ქებურია (12.12.1992).

215. ნუსხა XXXI. ემინ აღას შტო

216. 1. 7-1 მიმიში. ~ასიე ქამადაძე. 2. 8-2 ემინახმედი. ~ნენიე ხიმშიაშვილი. 3. 9-3 მევლუდი (1895-1976). ~ზექიე მეხრემის ასული მახარაძე (1885-1994). 4. 10-4 გულნაზი. ~ზურაბი დარჩიძე. 5. 10-5 თოთოში. ~მამია ბერიძე. 6. 10-6 რემზიე. ~თამაზი სირაძე. 7. 10-7 მაყვალა. ~ვლადი მახარაძე. 8. 10-8 შერიფი (შოთა) (1940-2012). ~მერი სულიას ასული ხიმშიაშვილი (1944-2012). 9. 11-9 თამაზი (1962). ~ჟუჟუნა მიკეიძე (1963). 10. 11-10 გულვარდი (1964). ~სულიკო ცეცხლაძე. 11. 11-11 გურამი (1968). ~თამარი მახარაძე (1967). 12. 11-12 მალხაზი (მუხამედი) (08.05.1970). ~ნაზი ალის ძე ზოიძე (03.08.1974). 13. 11-13 გულთამზე (10.01.1984). ~რევაზი ტარიელაძე (1977). 14. 12-14 თენგიზი (1985). ~ნანი მახარაძე (04.04.1989). 15. 12-15 ანზორი (17.05.1986). ~ინგა გოგიტიძე (19.05.1984). 16. 12-16 გოგიტა (20.07.1990). ~ნესტანი მახარაძე.

217. ნუსხა XXXII. სულო აღას შტო

218. 1. 7-1 სულო. ~რუსხეთი ბოლქვაძე. 2. 8-2 თენზილე. ~ხასანი ცეცხლაძე. 3. 8-3 ხასანი. ~გუთეში კაკალაძე. 4. 9-4 რუსხეთი. ~ინუსი ცეცხლაძე. 5. 9-5 ესმა. ~ეუბი ახმედის ძე ხიმშიაშვილი. 6. 9-6 თერჯო (1873-1970). ~ასიე კაკალაძე (1875-1952). 7. 9-7 ზაბითი. ~მუთებერი ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 ელმასი. ~ჯელალი ოსმანის ძე ხიმშიაშვილი (1877-1914). 9. 10-9 ალისულთანი. ~N.N.N. 10. 10-10 ზიხნი (1900-?). ~ფადიმე აბულაძე. 11. 10-11 ცაცო. ~ჯივან თავართქილაძე. 12. 10-12 გულა (1903-1970). ~მეჯევერი სირაძე (1907-1981). 13. 10-13 მუხამედი. ~იეთარი ისკანდერის ასული ხიმშიაშვილი.

14. 10-14 თენზილი. ~ხასანი პაქსაძე. 15. 11-15 ემინი (1925-1991). ~ნუგზარი ბოლქვაძე (1917-1975). 16. 11-16 ქსენიე (1938). ~მიხეილი ხიმშიაშვილი. 17. 11-17 შუშანა (1940). ~ვალიკო ხასანის ძე ხიმშიაშვილი. 18. 11-18 გულნარა 1944). ~ტარიელი მგელაძე. 19. 11-19 სერგო (ვაჟა) (1946). ~ჟუჟუნა ალიოსმანის ასული ხიმშიაშვილი. 20. 11-20 თამარი (1950). 219. ~ჯემალი მამულაძე. 21. 11-21 რესანი (1952). ~ნანული მახარაძე. 22. 11-22 ოთარი ბ(1955). ~ნაზიკო ქამადაძე. 23. 11-23 ნაზიკო (1958). ~ნოდარი მიქელაზე. 24. 12-24 ბადრი. ~მზია გელაძე. 25. 12-25 რომანი. ~მაგული შაინიძე. 26. 12-26 ნარგული. ~გოჩა გაბაიძე. 27. 12-27 მაგული. ~მერაბი შაინიძე. 28. 12-28 მზიური. ~ბაგრატ მიქელაძე.

220. ნუსხა XXXIII. სულო აღას შტო.

221. 1. 7-1 სულო. ~რუსხეთი ბოლქვაძე. 2. 8-2 თენზილე. ~ხასანი ცეცხლაძე. 3. 8-3 ხასანი. ~გეთაში კაკალაძე. 4. 9-4 რუსხეთი. ~ინუსი ცეცხლაძე. 5. 9-5 ესმა. ~ეუბი ახმედის ძე ხიმშიაშვილი. 6. 9-6 თერჯო (1873-1970). ~ასიე კაკალაძე (1875-1952). 7. 9-7 ზაბითი. ~მუთებერი ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 ელმასი. ~ჯელალი ოსმანის ძე ხიმშიაშვილი (1877-1914). 9. 10-9 ალისულთანი.

~N.N.N. 10. 10-10 ზიხნი (1900-?). ~ფადიმე აბულაძე. 11. 10-11 ცაცო. ~ჯივან თავართქილაძე. 12. 10-12 გულა (1903-1970). ~მეჯევერი სირაძე (1907-1981). 13. 10-13 მუხამედი. ~იეთარი ისკანდერის ასული ხიმშიაშვილი. 14. 10-14 თენზილი. ~ხასან პაქსაძე. 15. 11-15 ემინე (1925-1991). ~ნუგზარი ბოლქვაძე (1917-1975). 16. 11-16 მერაბი (1929-2009). ~1. ციალა ნაკაშიძე (1937-1967). ~2. ასიე ბერიძე. 17. 11-17 ნიგარი (1931). ~ილია კაკალაძე (1930). 18. 11-19 თალიკო (1939-2003). ~გურამი ბოლქვაძე. 19. 11-20 იოსები (10.051942-2022). ~ეთერი ნაკაშიძე (13.05.1946). 222. 20. 12-21 მურადი (1952-2019). ~მანანა ცინარიძე (1958). 21. 12-22 მზია (1958). ~თემურ ქათამაძე (1959-1999). 22. 12-23 ნარგიზი (1961). ~თემურ ბერიძე (1959). 23. 12-24 ჯემალი (1969). ~ნაზიბროლა ქამადაძე (1969). 24. 12-25 მზევინარი (15.05.1971). ~თემურ ფუტკარაძე (17.10.1963). 25. 12-26 მედეა (16.05.1972). ~ამირან მიქელაძე (03.03.1971). 26. 12-27 როინი (10.05.1973). ~მანანა აბაშიძე (19.09.1976).

27. 12-28 ქეთევანი (16.05.1981). ~ჯამბულ ცეცხლაძე (24.10.1970). 28. 12-29 რამაზი (13.06.1982). ~ქეთევან ბოლქვაძე (05.07.1984). 29. 13-30 დათო (1979). ~ტანია კაჟავკაია (1975). 30. 13-31 ჯაბა (1981). ~ირინა გაბროშიძე (1983). 31. 13-32 უჩა (1990). ~მარი სურმანიძე (1993). 32. 13-33 ჯიმშერი (1988). ~ნონა ძირკვაძე (1992). 33. 13-34 ჯანსუღი (1990). ~თამარ ცეცხლაძე (1993). 33. 13-34 ნათია (1991). ~რამაზი შაინიძე. 223. ნუსხა XXXIV. სულო აღას შტო.

224. 1. 7-1 სულო. ~რუსხეთი ბოლქვაძე. 2. 8-2 თენზილე. ~ხასანი ცეცხლაძე. 3. 8-3 ხასანი. ~გეთაში კაკალაძე. 4. 9-4 რუსხეთი. ~ინუსი ცეცხლაძე.

5. 9-5 ესმა. ~ეუბი ახმედის ძე ხიმშიაშვილი. 6. 9-6 თერჯო (1873-1970.). ~ასიე კაკალაძე (1875-1952). 7. 9-7 ზაბითი. ~მუთებერი ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 ელმასი. ~ჯელალ ოსმანის ძე ხიმშიაშვილი (1877-1914). 9. 10-9 ალისულთანი. ~N.N.N. 10. 10-10 ზიხნი (1900-?). ~ფადიე აბულაძე. 11. 10-11 ცაცო. ~ჯივან თავართქილაძე. 12. 10-12 გულა (1903-1970). ~მეჯევერი სირაძე (1907-1981). 13. 10-13 მუხამედი. ~იეთერი ისკანდერის ასული ხიმშიაშვილი. 14. 10-14 თენზილი. ~ხასანი პაქსაძე. 15. 11-15 ვასო. ~N.N. კეკელიძე. 16. 11-16 მიხეილი. ~შუშანა მამულაძე. 17. 11-17 სულო. ~მარგალიტა ფუტკარაძე. 18. 11-18 ნური. ~ფატი ბროლაძე. 19. 11-19 ეთერი. ~რომანი მამულაძე. 20. 12-20 შადიე. 225. ~ასლანი ბერიძე. 21. 12-21 ჯუმბერი. ~ლია თურმანიძე. 22. 12-23 მანანა. ~თემური ქამადაძე.

23. 12-24 ლამზირა. ~რევაზი ბერიძე. 24. 12-25 მაია. ~არჩილი აბაშიძე. 25. 12-26 მერიკო. ~რამაზი მამულაძე. 226. ნუსხა XXXV. სულო აღას შტო.

227. 1. 7-1 სულო. ~რუსხეთი ბოლქვაძე. 2. 8-2 თენზილე. ~ხასანი ცეცხლაძე. 3. 8-3 ხასანი. ~გეთაში კაკალაძე. 4. 9-4 რუსხეთი. ~ინუსი ცეცხლაძე. 5. 9-5 ესმა. ~ეუბი ახმედის ძე ხიმშიაშვილი. 6. 9-6 თერჯო (1873-1970). ~ასიე კაკალაძე (1875-1952). 7. 9-7 ზაბითი. ~მუთებერი ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 ელმასი. ~ჯელალი ოსმანის ძე ხიმშიაშვილი (1877-1914). 9. 10-9 ალიოსმანი (1897-1966). ~1. მ. დუმბაძე. ~2. ნაქიფე აბულაძე. 10. 10-10 ომერი (1906-1966). ~ესმა შაინიძე (1900-1985). 11. 10-11 დაუდი. ~ეხსანი კეკელიძე. 12. 11-12 ნაქიფე (1914-?). ~ეზიზე აბულაძე. 13. 11-13 შაისმაილი (1916-?). ~იულია N.N. 14. 11-14 ლილი (1931). ~ალი ხუსეინის ძე ხიმშიაშვილი (1925-2005). 15. 11-15 ზია (1942-2019). ~ასიე ოსმანის ასული ხიმშიაშვილი. 16. 11-16 ბეჟანი (1944). ~ჟუჟუნა სელიმის ასული ხიმშიაშვილი. 17. 11-17 ნაზიკო (1947). ~აკაკი ფუტკარაძე. 18. 12-18 თინა.

~რეზო ჯიშკარიანი. 19. 12-19 დათო (10.10.1965). ~მანანა მჟავია. 228. 20. 12-20 ემზარი (1967). ~მაგული შარაძე. 21. 12-21 ეთერი (1970). ~რამაზ აბაშიძე (02.12.1968). 22. 12-23 რომანი (1979). ~ლია უშარიძე (1980). 23. 12-24 გუგული (19.01.1971). ~რომანი ხასანის ძე ხიმშიაშვილი (1970). 24. 12-25 ამირანი (17.11.1972). ~მაკა ლეთოდიანი (1973). 25. 12-27 გურამი (22.11.1981). ~მადონა მახარაძე (30.06.1987).

229. ნუსხა XXXVI. სულო აღას შტო.

230. 1. 7-1 სულო. ~რუსხეთი ბოლქვაძე. 2. 8-2 თენზილე. ~ხასანი ცეცხლაძე. 3. 8-3 ხასანი. ~გეთაში კაკალაძე. 4. 9-4 რუსხეთი. ~ინუსი ცეცხლაძე. 5. 9-5 ესმა. ~ეუბი ახმედის ძე ხიმშიაშვილი. 6. 9-6 თერჯო (1873-1970). ~ასიე კაკალაძე (1875-1952). 7. 9-7 ზაბითი. ~მუთებერი ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 ელმასი. ~ჯელალი ოსმანის ძე ხიმშიაშვილი (1877-1914). 9. 10-9 ალიოსმანი (1897-1966). ~1. მ. დუმბაძე. ~2. ნაქიფე აბულაძე. 10. 10-10 ომერი (1900-1966). ~ესმა შერიფის ასული შაინიძე (1900-1985). 11. 10-11 დაუდი. ~ეხსანი კეკელიძე. 12. 11-12 შადიე. ~შალვა კაკალაძე. 13. 11-13 გურამი (ახმედი) (1937-2008). ~ნათელა (ჰაჯერი) ალიმირზას ასულიკაკალაძე (30.06.1938).

14. 11-14 ჰურიე. ~მიხეილი მელაძე. 15. 11-15 ნუნუ. ~რეზო კეკელიძე. 16. 12-16 ნანული (07.11.1962). ~ოთარი აბულაძე. 17. 12-17 ნარგული (04.10.1964). ~ვაჟა თედორაძე. 18. 12-18 დავითი (10.10.1965). ~შუშანა ვახტანგის ასული მახარაძე (14.03.1967). 19. 12-19 რამაზი (02.12.1968). ~ციური ბოლქვაძე. 231. 20. 12-20 გულთამზე (23.05.1973) . ~სულიკო კეკელიძე.

232. ნუსხა XXXVII. მემედ (ახმედ) აღას შტო. შუბანი.

233. 1. 10-6 დემურალი (1910-?). ~გულო ჰარუნის ასული კვირიკიძე (1912-?). 2. 10-7 თოფუზი (1917-?). ~ილდიზი ისკანდერის ასული ბოლქვაძე (1921-?). 3. 10-8 ნიაზი (1930-?). ~ესმა გულოს ასული ფუტკარაძე (1934-?). 4. 10-9 დაუდი (1900-?). ~ესმა დურსუნის ასული მაკარიძე (1900-?). 5. 10-10 რეჯები (1922-?). ~ლელა ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი (?-1978). 6. 10-11 თემური (1930-2002). ~ფატყუმი მურადის ასული ფუტკარაძე (1909-?). 7. 10-12 იუსუფი (1928-2008). ~რესილე რეჯების ასული ფუტკარაძე (1929). 8. 11-13 ნაზი (1936). ~ნური სოლომონიძე. 9. 11-17 მუხამედი (მიხეილი) (1946). ~შუშანა შავქეთის ასული ფუტკარაძე (1950).

10. 11-18 ნადიმე (1941). ~ალექსანდრე ხასანის ძე ჯაფარიძე (1941). 11. 11-19 გულზადი (1947). ~ოთარი რამაზის ძე ფუტკარაძე (1939). 12. 11-20 ვალენტინა (1953). ~ვახტანგ ნუსხრის ძე ფუტკარაძე (1939). 13. 11-21 იაშა (1956). ~ვარდო ოსმანის ასული ბერიძე (1958). 14. 11-22 სიმონი (1962-?). ~დალი ვახტანგის ასული შამანაძე (1966). 15. 11-23 ამირანი (1953). ~ნათელა იოსეფის ასული ფუტკარაძე (1955). 16. 11-25 ლენა (1957). ~არჩილი ბინალის ძე ზოიძე. 17. 11-25 ლიანა (1959). ~გურამი ჯივანის ძე ბოლქვაძე (1959). 18. 11-27 ციური (1970). ~აკაკი ჯემალის ძე აბაშიძე (1964). 19. 12-28 ტარიელი (1969). ~თამარი მურმანის ასული შაინიძე (1979). 20. 12-29 ნონა (1972). 234. ~რომანი შუქრის ძე ფუტკარაძე (1972). 21. 12-30 ელიზბარი (1974). ~ოლგა ივანეს ასული ზემსკოე (1978). 22. 12-31 ლია (1963). ~გია მურადის ძე აბულაძე (1978). 23. 12-32 იამზე (1981). ~გია ბონდოს ძე პაპუნიძე (1976). 24. 12-33 გია (1989). ~სალომე დავითის ასული მაშიკაძე (1989). 25. 12-34 სოფიკო (1987). ~ირაკლი ბაგრატის ძე ბერიძე (1987). 26. 12-35 ირინა (1990). ~გაიოზი მერაბის ძე პაპიძე (1990). 27. 12-37 მარინა (1976). ~ზაური ჟორჟის ძე კვარაცხელია (1966).

28. 12-38 ფრიდონი (1979). ~1. ლელა შოთას ასული გორგიშვილი (1983). ~2. ირმა ბაგრატიონი (1978). 29. 12-39 ირმა (1983). ~ზაზა ლევანის ძე ცეცხლაძე. 30. 12-40. მალხაზი (1988). ~მანანა ამირანის ასული ხოზრევანიძე (1993). 235. ნუსხა XXXVIII. მემედ (ახმედ) აღას შტო. შუბანი.

236. 1. 10-6 დემურალი (1910-?). ~გულო ჰარუნის ასული კვირიკიძე (1912-?). 2. 10-7 თოფუზი (1917-?). ~ილდიზი ისკანდერის ასული ბოლქვაძე (1921-?). 3. 10-8 ნიაზი (1930-?). ~ესმა გულოს ასული ფუტკარაძე (1934-?). 4. 10-9 დაუდი (1900-?). ~ესმა დურსუნის ასული მაკარაძე (1900-?). 5. 10-10 რეჯები (1922-?).

~ლელა ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი (?-1978). 6. 10-11 თემური (1903-2002). ~ფატყუმი მურადის ასული ფუტკარაძე (1909-?). 7. 10-12 იუსუფი (1928-2008). ~რესილე რეჯების ასული ფუტკარაძე (1929-?). 8. 11-13 თერფეთი (1922-?). ~იუსუფი ფუტკარაძე. 9. 11-14 ფატყუმე (1928-?). ~თევრეთი აბაშიძე. 10. 11-15 შოთა (1933). ~აშო რასიკის ასული ხიმშიაშვილი (1934). 11. 11-16 სირმო (1938). ~რიფეთი რეზიკოს ძე ჯუმუშაძე. 12. 11-17 მალხაზი (1942). ~ლიდა ხიმშიაშვილი. 13. 11-18 ცისანა. ~ვახტანგ ცეცხლაძე. 14. 11-19 ეთერი (1976). ~თამაზი ფუტკარაძე. 15. 11-20 რევაზი (1974). ~მაგული ხიმშიაშვილი (1978). 16. 11-21 ვახტანგი (1948). ~ცინარი ქაზიმის ასული თუმუშაძე (1952-2009). 17. 11-22 თამაზი (1950). ~ნაზი ბაკურისძე (1951). 18. 12-23 გრიშა (1953). ~ვარდო ოსოს ასული ვაშაყმაძე. 19. 12-24 ავთანდილი (1963). ~ზაიო როზოს ასული ფუტკარაძე. 20. 13-31 ზურაბი (1974). 237. ~იტინა ლევინტევა (1977). 21. 13-32 ციური (1976). ~გენადი სერგოს ძე ლომსაძე (1971). 22. 13-33 კობა (1982). ~ნინო აკაკის ასული ფუტკარაძე (1982). 23. 13-34 რომანი (1947).

~ნათია ტაკიძე (1987). 24. 13-35 დანა (1989). ~მამუკა ებრალიძე. 25. 13-36 მაიკო (1993). ~დავით ქარცივაძე. 238. ნუსხა XXXIX. მემედ (ახმედ) აღას შტო. შუბანი.

239.

1. 10-6 დემურალი (1910-?). ~გულო ჰარუნის ასული კვირიკიძე (1912-?). 2. 10-7 თოფუზი (1917-?). ~ოლდიზი ისკანდერის ბილქვაძე (1921-?). 3. 10-8 ნიაზი (1930-?). ~ესმა გულოს ასული ფუტკარაძე (1934-?). 4. 10-9 დაუდი (1900-?). ~ესმა დურსუნის ას მაკარიძე (1900-?). 5. 10-10 რეჯები (1922-?). ~ლელა ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი (?-1978). 6. 10-11 თემური (1903-2002). ~ფატყუმი მურადის ასული ფუტკარაძე (1909-?). 7. 10-12 იუსუფი (1928-2008). ~რესილე რეჯების ასული ფუტკარაძე (1929-?). 8. 11-13 ვახტანგი (1948). ~ცინარი ქაზიმის ასული თუმუშაძე (1952-2009). 9. 11-14 თამაზი (1950). ~ნაზი ბაკურისძე (1951). 10. 12-15 მზია (1970). ~რამაზი ბერიძე (1970). 11. 12-16 ფრიდონი (1972). ~ბაბული ბერიძე (1970). 12. 12-17 გოჩა (1976). ~მადონა ფუტკარაძე (1984). 13. 12-18 ნანი. ~ომარი N.N. 14. 12-19 ბადრი (1972). ~დონარა დუმბაძე. 15. 12-20 ზაური (1981). ~ნანა ჟორას ასული ფუტკარაძე (1980). 15. 12-21 ნანული. ~ზურაბი ცეცხლაძე.

240. ნუსხა XXXX. სელიმ აღას შტო. ქომოსნები.

241. 1. 8-2 მუხამედი (მურადი). ~გულშაი (გულშაბი) ხიმშიაშვილი (1873-?). 2. 8-3 მევლუდი. ~მებუბა მიქელაძე. 3. 8-4 სულეიმანი. ~მეჯევერი ბოლქვაძე. 4. 8-5 ხენიფე. ~ომერი ცეცხლაძე. 5. 8-6 მიჰრიბანი (1902-1964). ~აღალი შაქირის ძე ხიმშიაშვილი (1898-1966). 6. 9-8 მიხეილი (1931-2002). ~ნებიე (ეთერი) ხასანის ასული ხიმშიაშვილი (1936). 7. 9-9 ზოორი. ~N.N.ბოლქვაძე. 8. 9-10 ჰური. ~ახმედი მამალაძე. 9. 9-11 ოსმანი. ~თუთიე დუმბაძე. 10. 9-12 ასლანი (1930-2014). ~თამარი კეკელიძე (1932-2016). 11. 9-13 ემინე. ~დურსუნი აბულაძე. 12. 9-14 ზუული. ~მევლუდი ბოლქვაძე. 13. 9-15 ნაზიკო. ~ნიაზი კეკელიძე. 14. 10-16 ნანული (1955). ~დავითი დუმბაძე. 15. 10-17 მერი (1917-?). ~აკაკი ზოიძე. 16. 10-18 ოსმანი (1960).

~მზევინარი კაკალაძე (1965). 17. 10-19 ვახტანგი (1961). ~მედიკო აბაშიძე (1964). 18. 10-20 ნუგზარი (1966). ~ეთერი დიასამიძე (1965). 19. 10-21 ლილი (1958). ~ვაჟა ცეცხლაძე (1959). 20. 10-22 ბეჟანი (1961). 242. ~ნანული ჭაღალიძე (1964). 21. 10-23 ჯემალი (1965). ~მადონა ბასილაძე (1968). 22. 11-24 იური (1983). ~თამარი ჭაღალიძე (1995). } ტყუპები. 23. 11-25 გიული (1983). ~ირაკლი ნიჟარაძე. 24. 11-26 ედუარდი (1986). ~თეონა მორჩილაძე. 25. 11-27 ქეთო (1985). ~გენადი ხარაძე (1981). 26. 11-28 მინდია (1987). ~ქეთინო გოგიტიძე (1994). 27. 11-29 შორენა (1991). ~არჩილ ქამადაძე (1991). 28. 11-35 რუსუდანი (1987). ~ირაკლი ქამადაძე. 29. 11-36 მაია (1988). ~დავით მამულაძე (1989). 30. 11-37 თამუნა (1993). ~გიორგი აბრამიშვილი.

243. ნუსხა XXXXI. სელიმ აღას შტო. ქომოსნები.

244. 1. 8-2 მუხამედი (მურადი). ~გულშაი (გულშაბი) ხიმშიაშვილი (1873-?). 2. 8-3 მევლუდი. ~მებუბა მიქელაძე. 3. 8-4 სულეიმანი. ~მეჯევერი ბოლქვაძე. 4. 8-5 ხენიფე. ~ომერი ცეცხლაზე. 5. 8-6 მიჰრიბანი (1902-1964). ~აღალი შაქირისძე ხიმშიაშვილი (1898-1966). 6. 9-7 ნიგარი (1933). ~ვეები ცეცხლაძე. 7. 9-8 შალვა (შახზადი) (1935-2007). ~ნანული შამილის ასული ხიმშიაშვილი (1937). 8. 9-9 ნინო (უმიანი) (1939). ~შაქრო კეკელიძე. 9. 9-10 გიორგი (1941). ~ნანული კეკელიძე. 10. 10-12 ნუგზარი (1965). ~მერი მიქელაძე (1963). 11. 10-13 ჟუჟუნა. ~ბეჟანი ხიმშიაშვილი.

12. 10-14 ამირანი (1975). ~ნათელა კაკალაძე. 13. 10-15 ზურაბი (1974). ~ნაზი კეკელიძე (1975). 14. 10-16 ზვიადი (1979). ~ნანა ქამადაძე (1976). 15. 10-17 ზაზა (1981). ~მაყვალა ჯიმშერაძე (1983). 16. 10-18 ნუნუ (1986). ~გოდერძი კილაძე (1978). 17. 10-19 რამაზი (1987). ~დარინა მიქელაძე (1991). 18. 10-20 ზაური. ~ეკა დიასამიძე (1992). 245. ნუსხა XXXXII. სელიმ აღას შტო. ქომოსნები.

246. 1. 8-3 დემურალი (1982-1937). ~ფადიე თავართქილაძე. 2. 9-4 სერვი (1920-?). ~ხემიდი კონცელიძე. 3. 9-5 ლუთბიე (1922-1971). ~გიორგი კეკელიძე. 4. 9-6 სელიმი (1924-?). ~აიშე ბოლქვაძე (1925-2006). 5. 10-7 ზია (1943). ~ლუთბიე საითიძე (1931). 6. 10-8 მარგო (1945). ~რეზო ქამადაძე. 7. 10-9 ნანული (1947). ~ალიკა კეკელიძე (1946). 8. 10-10 გივი (1948). ~ნელი მონიავა.

9. 10-11 ჟუჟუნა (1952). ~ბეჟან ხიმშიაშვილი (1944). 10. 10-12 ნარგიზი (1953). ~პეტრე ხოზრევანიძე. 11. 10-13 რეზო (1955). ~დარიკო დავითაძე (1959). 12. 10-14 თემური (1958). ~ნანული დავითაძე (1959). 13. 10-15 მალხაზი (1962). ~მარინა საგინაძე (1963). 14. 11-16 გოჩა (1963). ~მაგული ქათამაძე (1973). 15. 11-17 ნანი (1969). ~გენო ცენტერაძე (1967). 16. 11-18 ნათელა (1968). ~სოსლანი ბერიძე. 17. 11-19 მამუკა (1977). ~მანანა კეკელიძე (1982). 18. 11-20 მურმანი (1979). ~ლელა N.N. 1981. 19. 11-21 მერაბი (1987). ~მინადორა N.N. 1984. 20. 11-22 თამილა (15.06.1981). 247. ~ნუგზარი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი (30.09.1975). 21. 11-23 თეა (1984). ~ზაზა ბოლქვაძე (1983). 22. 11-24 თინათინი (1985). ~ბადრი ბუსკაძე (1978). 23. 11-25 ირინა (1988). ~ამირანი გოგრაჭაძე (1978). 24. 11-26 ირაკლი (1991). ~მედეა აზარიძე (1992). 25. 11-27 ჯიმი (1985). ~ირინა ბოლქვაძე (1989). 26. 11-28 ჯონი (1990). ~გულო მამისაშვილი (1988).

27. 11-29 ქრისტანა (1998). ~რუსლან ბერიძე (2000). 248. ნუსხა XXXXIII. გიორგი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილის, სულეიმანის ძის, ახმედ აღის შტო.

249. 1. 7-2 მემედი. ~ჯევალური (ქორ) ხუსეინის ასული ხიმშიაშვილი (1835-?). 2. 8-3 რეშიტი (1877-1934). ~ნაზელი N.N. (1879-1921). 3. 9-4 რიზა (1904-1945). ~ასიე აბულაძე. 4. 9-7 თევრათი (1921-2000). ~ზიმზემი დარჩიძე (1926-1995).

5. 10-9 მიხეილი (1936-?). ~1. ასიე დუმბაძე. ~2. ნათელა კეკელიძე (1932-2018). 6. 10-10 გიგა (1938-1998). ~გუგული ქონიაძე. 7. 10-11 იოსები (1943-2007). ~ციალა შავაძე (1941). 8. 10-12 თამაზი (ასლანი) (1943-1965). ~ნადია დუმბაძე (1943-2011). 9. 10-13 ელგუჯა (06.04.1947). ~1. ფატი კეკელიძე (01.01.1950-25.02.2007). ~2. მერი ბერიძე (1961). 10. 10-14 ვასო (19.01.1950). ~მანანა კეკელიძე (10.07.1954). 11. 11-15 ეთერი (1955). ~თამაზი მელაძე (1951). 12. 11-17 დათო (1971). ~გულნარა მახარაძე (1979). 13. 11-18 ჯემალი (1960-2016). ~ლილი ცინცაძე. 14. 11-19 მურადი (1962). ~ნანი N.N. 15. 11-20 მერაბი (1968). ~ნინო მიქელაძე. 16. 11-21 გოჩა (1971). ~მაია დუმბაძე. 17. 11-22 ნარგიზი (12.04.1965). ~ემზარი აბაშიძე (1964). 18. 11-23 ლევანი (14.03.1970). ~ნინო სოლომონიძე (11.11.1974). 19. 11-24 ლია (01.04.1974). 250. ~ბეგლარი კეკელიძე (25.09.1972). 20. 11-25 ნატო (01.07.1976). ~შალიხი შაინიძე. 21. 11-26 თეა (28.08.1978). ~ჯაბა კაკაბაძე.

251. ნუსხა XXXXIV. ახმედ აღის შტო.

252. 1. 7-1 ეუბი. ~ესმა ხასანის ასული ხიმშიაშვილი. 2. 8-3 მიჰრიბანი. ~ეზიზე ბოლქვაძე. 3. 8-4 თუთიე. ~ოსმანი კაკალაძე. 4. 8-5 ფაიყი (?-1971). ~ფირდუს ინუსისი ასული ხიმშიაშვილი. 5. 8-6 მერიემი. ~ალიხა ბოლქვაძე. 6. 8-7 ფატყუმე. ~ლისასი კაკალაძე. 7. 9-8 ვასო (1918-1965). ~გული კაკალაძე (1923-1982). 8. 9-9 ახმედი. ~ესმა შაქირის ას ხიმშიაშვილი (?-1982). 9. 9-10 გივი. ~სურიე რამიზის ასული ხიმშიაშვილი. 10. 10-11 ზურაბი (1942-1982). ~ასმათ ბოლქვაძე. 11. 10-12 ლავრენტი (1947-2006). ~ჟუჟუნა აბაშიძე (1949). 12. 10-13 თემური. ~გელე კეკელიძე. 13. 10-14 მერი (1957). ~იაშა ნურის ძე ხიმშიაშვილი (1952-2021). 14. 10-15 ბეჟანი. ~ემინე შალვას ასული ხიმშიაშვილი. 15. 10-16 ჯემალი. ~ზეინაბი ბერიძე. 16. 10-17 ქემალი. ~მერი ბერიძე. 17. 11-22 ბადრი (1970). ~ცირა ფირცხალავა (1971). 18. 11-23 ნათია (1972-2004). ~ემზარი თურმანიძე.

19. 11-24 ინგა (1974) ~შოთა მეფარიშვილი (1971). 253. უსხა XXXXV. ახმედ აღის შტო.

253. 1. 8-3 რამიზი. ~1. ნებვერი კაკალაძე. ~2. მერიემ ხიმშიაშვილი. 2. 8-4 მეხვიდე. ~აბასი ხოზრევანიძე. 3. 9-5 ემინე. ~შახისმაილი კაკალაძე. 4. 9-6 ნაზიმი. ~ოსმანი კეკელიძე. 5. 9-7 ფატი(ნათელა) (1945-1995). ~მურმანი იუსუფის ძე ხიმშიაშვილი (1943-1999). 6. 9-8 სურიე. ~გივი ფაიყის ძე ხიმშიაშვილი.

254. ნუსხა XXXXVI. ახმედ აღის შტო.

255. 1. 7-2 ზაბითი. ~ჰურიე არსენაძე. 2. 8-3 ჰარუნი. ~ტაღილზიდი აბულაძე. 3. 8-4 სევიე. ~დურსუნ რესულიძე. 4. 9-6 რეზო. ~მურვეთ აბულაძე. 5. 9-7 შოთა (1952-2013). ~ნუნუ მაჭუტაძე (1955). 6. 9-8 ნოდარი. ~მაყვალა აბულაძე. 7. 9-9 ზურაბი. ~ზოია კოზმანოვა. 8. 9-10 შადიე. ~რასიმი უშარიძე. 9. 9-11 ზერიჯეთი. ~რეზო გორგაძე. 10. 9-12 მერიკო. ~შაქირი ბეჟანიძე. 11. 9-13 ეთერი. ~რეზო ახალაძე. 12. 9-14 მინერი. ~მუხამედი დიასამიძე.

13. 10-15 ემზარი. ~დარიკო აბულაძე. 14. 10-16 ედნარი. ~მაყვალა აბულაძე. 15. 10-17 ნინო (02.04.1977). ~კახა თენგიზის ძე გობრონიძე (14.09.1979). 15. 10-18 ნონა (26.07.1979). ~მურმანი რევაზის ძე გორგაძე (29.05.1973). 256. ნუსხა XXXXVII. ახმედ აღის შტო.

257. 1. 7-2 ასლანი. ~ფატი ცეცხლაძე. 2. 8-6 ხაშიმი. ~ფატყუმე მევლუდის ასული ხიმშიაშვილი. 3. 9-7 ბაშაღი (15.03.1931-14.07.1981). ~1. N. ცენტერეძე. ~2. შადიე ჩოგაძე. 4. 9-8 სემინეთი (ნანული) (07.05.1935-?) . ~აკაკი ტარიელაძე (07.01.1937-?). 5. 9-9 ნიკოლოზი (13.03.1941-25.05.2006). ~მერიკო დარჩიძე (22.02.1942). 6. 9-10 შუშანა (01.07.1943). ~ნოდარი მელაძე (01.07.1933). 7. 9-11 ჟუჟუნა (31.05.1955). ~აკაკი ჩოგაძე (30.05.1947-15.07.2013). 8. 9-12 მელიქი (01.03.1960). ~რევაზი ბოლქვაძე (15.01. 1959). 9. 10-13 ზურაბი (10.05.1962).

~მერიკო მახარაძე (15.12.1965). 10. 10-14 ემზარი (07.07.1971). ~მანანა ცენტერაძე. 11. 10-15 ნუგზარი (ასლანი) (18.12.1974). ~ლეილა ჯაყელი (20.06.1974). 12. 10-16 მიხეილი (26.07.1977). ~ნათია ხარაბაძე (22.06.1999). 13. 10-17 ჯამბული (15.09.1965-04.06.2007). ~მზიური მახარაძე ( 01.03.1966). 14. 10-19 ნანი (1974). ~მალხაზ ქამადაძე (1974). 15. 11-20 ჯემალი (08.01.1986). ~ელისო N. (19.02.1983). 16. 11-23 მელანო (14.10.1991). ~გივი N. (12.11.1990). 17. 11-27 ნათია (17.04 1996). ~ნოდარი ხარაბაძე. 18. 11-30 ნინა (17.07.1998). ~ფრიდონ ბერიძე (01.10.1997). 19. 11-31 ნონა ( 09.05.1999). ~ზვიად ვადაჭკორია (05.10.1981). 258. ნუსხა XXXXVIII. ახმედ აღის შტო.

259. 1. 8-3 იზეთი (1985-1946). ~ესმა მამულაძე (1985-1985). 2. 8-4 სევიე. ~დურსუნი რესულიძე. 3. 8-5 ასიე. ~შახისმაილი შავაძე. 4. 8-6 ბაირამალი (1915-1980). ~ფატი დიასამიძე (1910-1997). 5. 9-7 სედრეთი. ~ი. ირემაძე. 6. 9-8 ადემი (სანდრო) (1937-1995). ~ზექიე ნაკაშიძე (1937-1985).

7. 9-10 შაქრო (1943-2012). ~ზექიე კაკალაძე (1946). 8. 9-11 შადიე. ~ინუსი დარჩიძე. 9. 9-12 იოსები (1946-1976). ~ეთერი ქათამაძე (1949). 10. 10-13 ნუგზარი (1962). ~ციალა ხასანის ასული დუმბაძე (1957). 11. 10-14 ზურაბი (1968). ~ლეილა ჭაღალიძე. 12. 10-15 ჯემალი (1974). ~ზოია დიასამიძე (1974). 13. 10-16 ვახტანგი (1967). ~ფატი დავითაძე (1969). 14. 10-17 მაყვალა (1968). ~ემზარი აბაშიძე. 15. 10-18 მელიქი (1971). ~შაქრო ცეცხლაძე (1969). 16. 10-19 მერაბი (23.03.1976). ~ლია ხიმშიაშვილი (02.02.1982). 17. 10-20 ციური (1979). ~მამუკა გეგიძე (1977). 18. 11-23 შორენა (1984). ~მერაბ კანდელაკი. 19. 11-32 ლელა (12.03.1989). ~დათო კაპანაძე. 20. 11-33 გიორგი (28.08.1990). 260. ~მარგო მიქელაძე.

261. ნუსხა XXXXIX. გიორგი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილის, ყავთანის ძის ოსმან აღას შტო.

262. 1. 7-2 ეუბი. ~1. N.კახაძე. ~2. ფატი ჭინკაძე. 2. 8-3 ხასანი (1920-1987).

~ჰურიე ჩიბურდანიძე (1925-1997). 3. 8-4 დაუთი (1922-2002). ~ეთერი კონცელიძე (1928-2001). 4. 8-5 მემედი (1924-?). ~შუშანა მორთულაძე. 5. 8-6 აიშე. ~ნენია მიქელაძე. 6. 8-7 ემინე. ~რეჯები აბაშიძე. 7. 8-8 ფატი. ~ალიოსმანი გორგილაძე. 8. 9-9 ვაჟა (21.03.1947). ~დარიკო თევრათის ასული წითელაძე (06.05.1955). 9. 9-10 თამაზი (თახსიმი) (1949). ~ციური ქაზიმის ასული თედორაძე (1963). 10. 9-11 მაგული (18.10.1953). ~ნაზიმი ისმაილის ძე დოლიძე (28.04.1943). 11. 9-12 გურამი (08.07.1954). ~მაყვალა (მერი) მემედის ასული ბერიძე (09.05.1959). 12. 9-13 რევაზი (29.01.1957). ~მერი ახმედის ასული გორჯელაძე (07.12.1961). 13. 9-14 ჯემალი (მერაბი) (27.10.1963). ~მაყვალა ზურაბის ასული შაქარაშვილი (28.01.1963). 14. 9-15 ცისანა (1954). ~სულიკო მემედის ძე ფენჩიძე (1953). 15. 9-16 ციური (1956). ~ვაჟა შაქარაშვილი (1946). 16. 9-17 ლიანა (1958). ~დურსუნი ბერიძე (1948). 17. 9-18 ლეილა (1960). ~გივი მალაყმაძე. 18. 9-19 ეთერი (1961). ~თამაზი მიქაბერიძე (1960). 19. 9-20 ნაზიკო (1963). ~ჯიმშერ ოქრაძე (1965). 263. 20. 9-21 დათო (1966).

~მაგული ლომინაძე (1966). 21. 10-22 ციცინო (22.09.1973). ~ჯემალი აკაკის ძე ხოროშვილი (01.07.1962). 22. 10-23 მანუჩარი (16.09.1975). ~ხათუნა ნოდარის ასული გორგილაძე (01.07.1962). 23. 10-24 ნოდარი (02.04.1979). ~ნინო გურამის ასული ნაკაშიძე (24.10.1971). 24. 10-26 ლამზირა (1984). ~რამინი თურმანიძე (1964). 25. 10-27 რამინი (1989). ~თამილა მურმანის ასული შარაშიძე (1989). 26. 10-29 მალხაზი (12.01.1982). ~ნათია რეზოს ასული ცინცაძე (20.02.1984). 27. 10-30 მირიანი (31.05.1987). ~ქრისტინა მურადის ასული ბოლქვაძე (11.12.1990).

264. ნუსხა XXXXX. ყავთან აღის შტო.

265. 1. 7-2 ეუბი. ~1. N. კახაძე. ~2. ფატი ჭინკაძე. 2. 8-3 ხასანი (1920-1987). ~ჰურიე ჩიბურდანიძე (1925-1997). 3. 8-4 დაუთი (1922-2002). ~ეთერი კონცელიძე (1928-2001). 4. 8-5 მემედი (1924-?). ~შუშანა მორთულაძე. 5. 8-6 აიშე. ~ნენია მიქელაძე. 6. 8-7 ემინე. ~რეჯები აბაშიძე. 7. 8-8 ფატი. ~ალიოსმანი გორგილაძე. 8. 9-9 ვაჟა (21.03.1947). ~დარიკო თევრათის ასული წითელაძე (06.05.1955). 9. 9-10 თამაზი (თახსიმი) (1949). ~ციური ქაზიმის ასული თედორაძე (1963). 10. 9-11 მაგული (18.10.1953). ~ნაზიმი ისმაილის ძე დოლიძე (28.04.1947). 11. 9-12 გურამი (08.07.1954). ~მაყვალა (მერი) მემედის ასული ბერიძე (09.05.1959). 12. 9-13 რევაზი (29.01.1957). ~მერი ახმედის ასული გორჯელაძე (07.12.1961). 13. 9-14 ჯემალი (მერაბი) (27.10.1963). ~მაყვალა ზურაბის ასული შაქარაშვილი (28.01.1963). 14. 9-15 ცისანა (1954). ~სულიკო მემედის ასული ფენჩიძე (1953). 15. 9-16 ციური (1956). ~ვაჟა შაქარიშვილი (1946). 16. 9-17 ლიანა (1958). ~დურსუნი ბერიძე (1948).

17. 9-18 ლეილა (1960). ~გივი მალაყმაძე. 18. 9-19 ეთერი (1961). ~თამაზი მიქაბერიძე (1960). 19. 9-20 ნაზიკო (1963). ~ჯიმშერი ოქრაძე (1965). 266. 20. 9-21 დათო (1966). ~მაგული ლომინაძე (1966). 21. 10-22 მირანდა (26.05.1982). ~რომანი თემურის ძე გაბუნია (19.12.1976). 22. 10-23 მინდია (13.01.1985). ~ფიქრია ავთოს ასული თოიძე (21.03.1985). 23. 10-24 გურანდა (19.06.1989). ~ნიკა ამირანის ძე გულუაშვილი (16.02.1989). 24. 10-29 ზაზა (1992). ~მეგი გურამის ასული მელაძე (1992).

267. ნუსხა XXXXXI. ყავთან აღას შტო.

268. 1. 8-3 რებიღე. ~მუხდიალი კეკელიძე. 2. 8-4 სიდრეთი. ~ასლანი მიქელაძე. 3. 8-6 უმიანი. ~ნური კაკალაძე. 4. 8-7 მემედი. ~1. შემსინური წულუკიძე. ~2. ჰინდი რესულიძე. 5. 8-8 შაქირი (?-1973). ~რემზიე ხასანის ასული ცეცხლაძე (?-1985). 6. 9-9 ბეჟანი (30.06.1935-07.09.1992). ~დარეჯან ყურშუმის ასული ხიმშიაშვილი (30.06.1934-20.11.2011). 7. 9-10 გიგა (ქაზიმი) (1938-22.09.2009). ~მარო ასლანის ასული ცეცხლაძე (30.07.1938). 8. 10-11 თამაზი (1954-1994). ~ნანი სერგოს ასული დავითაძე (09.12.1963). 9. 10-12 რეზო (თემური) (26.12.1957). ~ნაზი ნევრიზის ასული ცეცხლაძე (05.08.1961). 10. 10-13 ფატი (მაყვალა) (25.02.1960). ~ბეჟანი ბაირამალის ძე ხილაძე (10.01.1953). 11. 10-14 ჯუმბერი (02.02.1964). ~დალი გიორგის ასული დიღმელაშვილი (25.08.1966). 12. 10-15 რამაზი (05.02.1965).

~მადონა შოთას ასული ჭურკვეიძე (13.06.1967). 13. 10-16 ნარგული (ემინე) (19.12.1968). ~ამირან დურსუნის ძე ბასილაძე (27.02.1964). 14. 10-17 ალექსანდრე (ალი) (01.01.1972). ~ნესტან ტარიელის ასული დუმბაძე (03.09.1976). 15. 10-18 ლევანი (03.07.1974). ~ჟუჟუნა მიხეილის ასული კაკალაძე (15.07.1976). 16. 11-20 სერგო (09.11.1982). ~სალომე ჯუმბერის ასული ზოიძე. 17. 11-21 ზაზა (21.02.1985). ~დარინა გოჩას ასული გარგანჯია (14.02.1990). 18. 11-22 ედნარი (11.11.1979). ~იულია ევგენის ასული ლიტვინენკო (22.12.1884). 19. 11-23 ედვარდი (ზვიადი) (26.06.1983). ~თამარ ოლეგის ასული ფუტკარაძე (25.07.1992). 269. 20. 11-24 გიორგი (19.07.1986). ~ქრისტინე დიმიტრის ასული კოსტავა (05.09.1989). 21. 11-25 დარეჯანი (23.05.1991). ~ილია ივანეს ძე დარსაველიძე (20.03.1990). 22. 11-26 ნატო (14.12.1993). ~ომარი ისმაილის ძე დავითაძე (07.09.1984). 23. 11-30 ნინო (04.10.1996). ~თორნიკე ფუტკარაძე. 24. 11-31 ზურაბი (27.10.2001). ~მილენა ოთარის ასული გურგენიძე (13.07.2001).

270. ნუსხა XXXXXII. ყავთან აღას შტო.

271. 1. 8-3 რებიღე. ~მუხდიალი კეკელიძე. 2. 8-4 სიდრეთი. ~ასლანი მიქელაძე. 3. 8-6 უმიანი. ~ნური კაკალაძე. 4. 8-7 მემედი. ~1. შემსინური წულუკიძე. ~2. ჰინდი რესულიძე. 5. 8-8 შაქირი (?-1973). ~რემზიე ხასანიას ასული ცეცხლაძე (?-1985). 6. 9-9 ბეჟანი (30.06.1935-07.09.1992). ~დარეჯან ყურშუმის ასული ხიმშიაშვილი (30.06.1934-20.11.2016). 7. 9-10 გიგა (ქაზიმი) (1938-22.09.2009). ~მარო ასლანის ასული ცეცხლაძე (30.07.1938).

8. 10-11 მარო (1957). ~ამირანი ომერის ძე ირემაძე. 9. 10-12 მერი (1964). ~ზურაბი ვახტანგის ძე ბოლქვაძე. 10. 10-13 დავითი (1967). ~მაყვალა შალვას ასული რესულიძე (1961-?). 11. 10-14 ჟუჟუნა (1969). ~გელა ხომერიკი. 12. 10-15 ხუსეინი (1971). ~ნინო N.N. 272. ნუსხა XXXXXIII. ყავთან აღას შტო.

273. 1. 8-3 რებიღე. ~მუხდიალი კეკელიძე. 2. 8-4 სიდრეთი. ~ასლანი მიქელაძე. 3. 8-6 უმიანი. ~ნური კაკალაძე. 4. 8-7 მემედი. ~1. შემსინური კეკელიძე. ~2. ჰინდი რესულიძე.

5. 8-8 შაქირი (?-1973). ~რემზიე ხასანის ასული ცეცხლაძე (1985). 6. 9-9 ესმა (1926-?). ~N. ფაიყის ძე ხიმშიაშვილი. 7. 9-10 ასიე (1928-?). ~შალვა რიზალის ძე კაკალაძე. 8. 9-11 შერვეთი (1929-?). ~ხემიდი ეუბის ძე მიქელაძე (1928-?). 9. 9-12 კარლო (1930-1994). ~შადიე (შურა) დევრიშის ასული ხიმშიაშვილი (1929). 10. 10-13 ამირანი (1953). ~მაყვალა სულეიმანის ასული შაინიძე (1955). 11. 10-14 ნანული (30.05.1956). ~რევაზი ისას ძე ბოლქვაძე (16.03.1959). 12. 10-15 ნოდარი (01.12.1959). ~ნაზი ვალიკოს ასული კეკელიძე (15.09.1959). 13. 10-16 ლევანი (12.03.1965-14.01.1992). ~ნაზი ავთანდილის ასული კეკელიძე (12.12.1963). 14. 11-17 ვაჟა (29.12.1975). ~ხათუნა გურამის ასული მიქელაძე (08.03.1978). 15. 11-18 ასლანი (10.05.1975). ~ირა ნოდარის ასული მიქელაძე (29.01.1987). 16. 11-19 მანანა (02.01.1984). ~გოჩა თამაზის ძე უშარიძე (19.03.1983). 17. 8-20 გიული (15.12.1982). ~მერაბი როსტომის ძე სურმანიძე (03.10.1981). 18. 8-21 გურამი (28.10.1984). ~ია გიას ასული მექვაბიშვილი (20.04.1983). 274. ნუსხა XXXXXIV. ყავთან აღას შტო.

275. 1. 7-2 ფეხლო. ~1. ზოორე ჯაბნიძე. ~2. ზინეთი ოსმანის ასული კეკელიძე.

2. 8-3 გულსუნი. ~ზებითი ცეცხლაძე. 3. 8-4 ხენიფე. ~N.N. მაკუტაძე. 4. 8-5 ოსმანი. ~ნიგარი ინუსის ასული ხიმშიაშვილი. 5. 8-6 ხატიჯე. ~ალმირზა ცეცხლაძე. 6. 8-7 მარიჯე. ~N.N. შანთიძე. 7. 8-8 მუხსინე. ~აბასი სირაძე. 8. 9-9 შადიე. ~ლევანი აბულაძე. 9. 9-10 ხასანი (ალიოშა) (1939-2018). ~ჟენია აბულაძე (1941-2017). 10. 9-11 მინერი. ~N.N. მიხეშიძე. 11. 9-12 ასიე. ~ზია ალიოსმანის ძე ხიმშიაშვილი. 12. 10-13 ნანი (1963). ~ამირანი დუმბაძე. 13. 10-14 ნარგიზი (1965). ~მურმანი დიასამიძე. 14. 10-15 მალხაზი (1967). ~მარინა დუმბაძე (1971). 15. 10-16 თამაზი (1969). ~ნანა შარაძე (1977). 16. 10-17 მედიკო (1971). ~შაქრო ფუტკარაძე. 17. 10-18 ზურაბი (1974). ~ხათუნა სირაძე (1977). 18. 10-21 მადონა. ~გიორგი მიქელაძე. 19. 10-22 გიორგი. ~ლიკა ბერიძე. 276.

ნუსხა XXXXXV. ყავთან აღას შტო.

277. 1. 7-2 ისკანდერი (1874-1950). ~ფატყუმე მიქელაძე (1876-1954). 2. 8-3 აიშე. ~ნური ცეცხლაძე. 3. 8-4 საიმე. ~აქიფი კეკელიძე. 4. 8-5 ასიე. ~მიქაილი შავაძე. 5. 8-6 იეთარი. ~მუხამედი თერჯოს ძე ხიმშიაშვილი. 6. 8-7 დურსუნი (1918-2002). ~ხაჯე ოსმანის ასული დიასამიძე. 7. 8-8 ისაკი (30.06.1928 -1976). ~აიშე ხუსეინის ასული ხიმშიაშვილი (25.06.1929-2001). 8. 8-10 ომერი (30.06.1930). ~1. ასიე ედემის ასული ფუტკარაძე. ~2. აიშე დარჩიძე (18.09.1939). 9. 9-11 არჩილი (1944). ~თამარი ომერის ასაული ცეცხლაძე (1948-2015). 10. 9-12 მერიემი (1945). ~ოთარ ისრაფილის ძე ქამადაძე (1941). 11. 9-13 ბეჟანი (1948). ~ჟუჟუნა ალისულთანის ასული დუმბაძე (1949). 12. 9-14 ანზორი (1949). ~ნათელა მეჯითის ასული შაინიძე (1953). 13. 10-15 ზურაბი (1967-1992). ~ლიანა დუმბაძე (1967). 14. 10-16 მადლენა (1969). ~მერაბი საგინაძე (1969). 15. 10-17 მანანა (1971). ~რამაზი მახარაძე. 16. 10-19 ციური (1972). ~რომანი N.N. (1973). 17. 10-20 რომანი (1973).

~დალი მიხეილის ასული მიქელაძე (1980). 18. 10-21 გულნაზი (1976). ~ედნარი ხასანის ძე ბოლქვაძე. 19. 10-22 გულნარი (1979). ~რომანი მიხეილის ძე აბაშიძე (1973). 278. 20. 10-23 როინი (1981). ~დალი ნოშრევანის ასული შაინიძე. 21. 10-25 ზვიადი (1975). ~რიტა თემურის ასული კობალაძე (1981). 22. 10-26 ირმა (1977). ~გოგიტა ჩხაიძე (1977). 23. 10-27 ზაური (1981). ~ცირა ჩოგაძე (1986). 24. 10-29 ვახტანგი (23.01.1987). ~ნატო ფუტკარაძე.

279. ნუსხა XXXXXVI. ყავთან აღას შტო.

280. 1. 7-2 ისკანდერი (1874-1950). ~ფატყუმე მიქელაძე (1876-1954). 2. 8-3 აიშე. ~ნური ცეცხლაძე. 3. 8-4 საიმე. ~აქიფი კეკელიძე. 4. 8-5 ასიე. ~მიქაილი შავაძე. 5. 8-6 იეთარი. ~მუხამედი თერჯოს ძე ხიმშიაშვილი. 6. 8-7 დურსუნალი (1918-2002). ~ხაჯიე აოსმანის ასული დიასამიძე. 7. 8-8 ისაკი (30.06.1928-1986). ~აიშე ხუსეინის ასული ხიმშიაშვილი (25.06.1929-2000). 8. 8-10 ომერი (30.06.1930). ~1. ასიე ედემის ასული ფუტკარაძე. ~2. აიშე დარჩიძე (18.09.1939). 9. 9-11 ნანული (07.03.1955-13.11.2008). ~ენვერი დარჩიძე (07.06.1953). 10. 9-12 მელიქი (19.02.1958). ~რევაზი ბერიძე (10.09.1957). 11. 9-13 მალხაზი (22.10.1962). ~ნანული ბერიძე (15.07.1962). 12. 9-14 ირაკლი (14.02.1967). ~გუგული ჭაღალიძე (04.05.1965).

13. 10-15 სოფიკო (26.05.1985). ~გიორგი ბოლქვაძე. 14. 10-18 მურმანი (21.09.1991). ~ნათია ბოლქვაძე (17.09.1991). 281. ნუსხა XXXXXVII. ყავთან აღას შტო.

282. 1. 7-2 ისკანდერი (1874-1950). ~ფატყუმე მიქელაძე (1876-1954). 2. 8-3 აიშე. ~ნური ცეცხლაძე. 3. 8-4 საიმე. ~აქიფი კეკელიძე. 4. 8-5 ასიე. ~მიქაილი შავაძე. 5. 8-6 იეთერი. ~მუხამედი თერჯოს ძე ხიმშიაშვილი. 6. 8-7 დურსუნალი (1918-2002). ~ხაჯე ოსმანის ასული დიასამიძე. 7. 8-8 ისაკი (30.06.1928-1986). ~აიშე ხუსეინის ასული ხიმშიაშვილი (25.06.1929). 8. 8-10 ომერი (30.06.1930). ~1. ასიე ედემის ასული ფუტკარაძე. ~2. აიშე დარჩიძე (18.09.1939). 9. 9-11 მიხეილი (09.03.1961). ~მაყვალა ხიმშიაშვილი (10.02.1958).

10. 9-12 ფატი (30.01.1964). ~ვაჟა ძირკვაძე (06.03.1956). 11. 9-13 სულიკო (04.06.1966). ~ჟუჟუნა მიქელაძე (24.04.1965). 12. 10-14 ჯემალი (31.12.1980). ~დარეჯანი ძირკვაძე (10.09.1980). 13. 10-16 ირინა (21.06.1985). ~როლანდი კეკელიძე (01.05.1979). 14. 10-17 ავთანდილი (15.08.1984). ~ხათუნა დუმბაძე (21.05.1983). 15. 10-18 ამირანი (31.07.1988). ~მაგდა ოთარის ასული გოგიტიძე (08.10.1991). 283. ნუსხა XXXXXVIII. ყავთან აღას შტო.

284. 1. 7-2 ჯელალი (1877-1914). ~ელმასი ხასანის ასული ხიმშიაშვილი (1866-?). 2. 8-3 ყუდუსი. ~ხასია მიქელაძე. 3. 8-4 ჰევა. ~ხასანი სულეიმანის ძე ხიმშიაშვილი. 4. 8-6 ალიაბასი (1914-1985). ~1. მუსლიმე აბდულის ასული ხიმშიაშვილი (1918-?). ~2. აიშე აღალის ასული ხიმშიაშვილი (1921-1997). 5. 9-7 ვაჟა (1937). ~ნათელა ჯაველიძე (1938). 6. 9-8 გუგული (1940). ~ბეჟანი ხიმშიაშვილი (1946).

7. 9-9 მიხეილი (1942). ~ციალა დიასამიძე (1954). 8. 9-10 მერი (1944). ~ივანე კეკელიძე (1939). 9. 9-11 გურამი (1949). ~ჟუჟუნა დავითაძე (1952). 10. 9-13 რეზო (1954). ~ნაზი გაბროშიძე (1969). 11. 9-14 ამირანი (1956). ~ნანული აბულაძე (1962). 12. 9-15 ნაზი (1963). ~ზებური ზოიძე (1958). 13. 10-17 ჯემალი (1971). ~ნესტანი შერვაშიძე (1973). 14. 10-18 ინგა (1974). ~დავით თოდუა (1972). 15. 10-20 ზურიკო (1975). ~ხათუნა დუმბაძე (1977). 16. 10-21 მანანა (1977). ~ზვიად ცინცაძე (1975). 17. 10-22 შორენა (1979). ~გოგი დავითაძე (1975).

285. ნუსხა XXXXXXIX. ყავთან აღის შტო.

286. 1. 7-2 ჯელალი (1877-1914). ~ელმასი ხასანის ასული ხიმშიაშვილი (1866-?). 2. 8-3 ყუდუსი. ~ხასია მიქელაძე. 3. 8-4 ჰევა. ~ხასანი სულეიმანის ძე ხიმშიაშვილი. 4. 8-6 ალიაბასი (1914-1985). ~1. მუსლიმე აბდულის ასული ხიმშიაშვილი (1918-?).

~2. აიშე აღალის ასული ხიმშიაშვილი (1921-1997). 5. 9-7 ვაჟა (1937). ~ნათელა ჯაველიძე (1938). 6. 9-8 გუგული (1940). ~ბეჟანი ხიმშიაშვილი (1946). 7. 9-9 მიხეილი (1942). ~ციალა დიასამიძე (1954). 8. 9-10 მერი (1944). ~ივანე კეკელიძე (1939). 9. 9-11 გურამი (1949). ~ჟუჟუნა დავითაძე (1952). 10. 9-13 რეზო (1954). ~ნაზი გაბროშიძე (1969). 11. 9-14 ამირანი (1956). ~ნანული აბულაძე (1962). 12. 9-15 ნაზი (1963). ~ზებური ზოიძე (1958). 13. 10-16 მზია (1977). ~გოგი ჩუბინიძე. 14. 10-17 ლია (1978). ~ირაკლი ფიფია. 15. 10-18 ნანული (1980). ~უჩა ჯორბენაძე. 16. 10-19 იამზე (1982). ~რამაზი ცეცხლაძე (1982). 17. 10-20 როსტომი (1987). ~თამუნა ირემაძე (1987). 18. 10-21 ელიზბარი (1988). ~ილონა ჩხვირკაია (1988). 19. 10-22 ედიშერი (1990). ~ქეთევან ზარნაძე (1992). 287. 20. 10-23 ირაკლი (1991). ~თამარ ხაჩირაშვილი (1991).

288. ნუსხა XXXXXX. გიორგი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილის, ყავთანის ძის, სულია აღას შტო.

289.

1. 7-2 მეჯიდი (1869-?). ~სულთანი პაქსაძე (1870-1970). 2. 8-3 ნუსხრი (1910-1975). ~1. ემსილე ცენტერაძე. ~2. აიშე ყუმბერის ასული აბულაძე (1937-1998). 3. 9-4 მერი. ~არჩილ ენვერის ძე შაინიძე. 4. 9-5 ნათელა. ~მურშიდი დეკანაძე (?-2010). 5. 9-6 მურმანი (24.03.1963). ~დარიკო მურჯივანის ასული მამალაძე. 6. 9-7 გუგული (29.07.1966). ~ნიაზი ნაკაშიძე (26.03.1962). 7. 10-8 ლევანი (27.06.1982). ~მედეა ართმელაძე (12.03.1987). 8. 10-9 პაატა (09.05.1984). ~ფატიმა გათენაძე (06.04.1989). 9. 10-10 მინადორა (23.12.1987). ~დათო მელაძე. 10. 10-11 თორნიკე (10.07.1990). ~მელანო აბულაძე (06.02.1990).

290. ნუსხა XXXXXXI. გიორგი შერმაზანის ძე ხიმშიაშვილის, ალი (უსტა) აღას შტო.

291. 1. 6-1 მუხამედი. ~ნიგარი კაკალაძე. 2. 7-2 ზექერია. ~ნიგარი უშარიძე. 3. 8-3 ალიოსმანი. ~გულსუნი მელაძე. 4. 8-4 ბარათალი. ~მერიემ ბოლქვაძე. 5. 9-5 შახზადი (შალვა). ~თამარა N.N. 6. 9-6 მიხეილი. ~ქსენია ზიხნის ასული ხიმშიაშვილი. 7. 9-7 ოთარი. ~მერიკო მირზას ასული ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 მუხამედი. ~ჟუჟუნა რიჟავაძე. 9. 9-9 ლილი. ~ვ. დუმბაძე. 10. 9-10 ჟუჟუნა. ~ვაჟა ზიხნის ძე ხიმშიაშვილი. 11. 9-11 მურვეთი (1940). ~დავით იუსუფის ძე ხიმშიაშვილი (1938). 12. 10-12 თამაზი. ~ქეთი ჯაყელი. 13. 10-14 თემური. ~აზა ვერულიძე. 14. 10-15 დარეჯანი. ~დათო ჩხაიძე. 15. 10-16 თამარი. ~ავთო ჭაღალიძე. 16. 10-17 დანიელი.

~მზია მსახურიძე. 17. 10-18 ციური. ~სიმონ დუმბაძე. 18. 7-19 ჯემალი. ~მაყვალა ქათამაძე. 292.

ნუსხა XXXXXXII. ალი (უსტა) აღას შტო.

293. 1. 6-1 მუხამედი. ~ნიგარი კაკალაძე. 2. 7-2 ზექერია. ~ნიგარი უშარიძე. 3. 8-3 ალიოსმანი. ~გულსუნი მელაძე. 4. 8-4 ბარათალი. ~მერიემი ბოლქვაძე. 5. 9-5 შახზადი (შალვა). ~თამარა N.N. 6. 9-6 მიხეილი. ~ქსენია ზიხნის ასული ხიმშიაშვილი. 7. 9-7 ოთარი. ~მერიკო მირზას ასული ხიმშიაშვილი. 8. 9-8 მუხამედი. ~ჟუჟუნა რიჟავაძე. 9. 9-9 ლილი. ~ვ. დუმბაძე. 10. 9-10 ჟუჟუნა. ~ვაჟა ზიხნის ძე ხიმშიაშვილი. 11. 9-11 მურვეთი (1940). ~დავით უისუფის ძე ხიმშიაშვილი (1938). 12. 10-12 თემური. ~ტანია N.N. 13. 10-13 ჯამბული.

~მარიკა ქამადაძე. 14. 10-15 რამინი. ~გუგული N.N. 15. 10-16 მანანა. ~მამუკა აბაშიძე. 294. ნუსხა XXXXXXIII. ალი (ასტა) აღას შტო.

295. 1. 6-1 მუხამედი. ~ნიგარი კაკალაძე. 2. 7-2 ზექერია. ~ნიგარი უშარიძე. 3. 8-3 ალიოსმანი. ~გულსუნ მელაძე. 4. 8-4 ბარათალი. ~მერიემ ბოლქვაძე. 5. 9-5 ოთარი. ~ნაზი დანიელი. 6. 9-6 კონსტანტინე. ~ფადიე მიქელაძე. 7. 10-7 მალხაზი. ~N.N.N. 8. 10-9 ეთერი. ~თემური ალიოსმანის ძე ხიმშიაშვილი. 9. 10-10 სურიე. ~რევაზი შაქარაძე. 10. 10-11 იაშა.

~ნებვერი აბულაძე. 11. 10-12 ნათელა. ~დიმიტრი ცეცხლაძე. 12. 10-13 ზვიადი. ~მაყვალა მახარაძე. 296. ნუსხა XXXXXXIV. ალი (უსტა) აღას შტო.

297. 1. 7-2 ყურშუმი (1875-1953). ~ნებიე ვანაძე. 2. 7-3 რიზალი (1884-1959). ~ზექიე ალის ასული ხიმშიაშვილი (1886-1946). 3. 7-4 შუქრი (1895-1985). ~N.N.N. 4. 8-8 ხასია (ტარიელი) (1930-2000). ~მედინე ვეზირის ასული რესულიძე. 5. 8-9 დარიკო. ~თამაზი კეკელიძე. 6. 8-10 დარეჯანი (1934-2016). ~ბეჟანი მემედის ძე ხიმშიაშვილი (1935-1992). 7. 8-11 კარლო (01.01.1915-08.08.1993).

~ესმა დურსუნის ასული სირაძე (10.01.1915-15.02.1972). 8. 9-12 ამირანი (06.04.1954-2020). ~თამარი ბენიას ასული ლაბაძე (10.05.1953). 9. 9-16 ლილი (ემინე) (10.11.1944-08.09.2004). ~თემური აბდულის ძე ჯორბენაძე (15.03.1944). 10. 9-17 დავითი (22.02.1950-22.08.2018). ~ფედოსი ომერის ასული მელაძე (29.04.1952). 11. 9-18 ანზორი (06.08.1953). ~მერი (ციცინო) გივის ასული საგინაძე (25.09.1959). 12. 9-19 ნოდარი (06.08.1959). ~ეთერი ლისას ასული მიქელაძე (25.09.1962). 13. 10-20 ქეთევანი (01.09.1975). ~მურმანი სერმანის ძე შავაძე (06.01.1976). 14. 10-21 ბადრი (22.12.1977). ~1. ქეთევან არძენაძე (1986-?). ~2. ვალენტინა ნიკოლაევა. 15. 10-22 გივი (02.02.1983). ~ნანა გურამის ასული გოგიტიძე. 16. 10-23 გოჩა (10.07.1973). ~ნინო რომანის ასული გორგოშაძე (06.03.1979). 17. 10-24 რომანი (28.05.1973). ~მზიური რევაზის ასული შავაძე (04.08.1979). 18. 10-25 დალი (24.08.1980). ~ბადრი (ზაზა) დავითის ძე ბოლქვაძე (03.04.1974). 19. 10-26 ნანა (19.11.1977). ~ზაზა თამაზის ძე გოგიტიძე (10.04.1979). 298. 20. 10-27 ოლეგი (07.08.1981). ~მზია ისმაილის ასული შარაბიძე (01.09.1983). 21. 10-28 გია (01.04.1985). ~ირმა თენგოს ასული ხიმშიაშვილი (26.11.1986). 22. 10-29 გოგიტა (07.10 1986). ~მელანო ჯუმბერის ასული მელაძე (10.12.1989).

299. ნუსხა XXXXXXV. ალი (უსტა) აღას შტო.

300. 1. 7-2 ყურშუმი (1875-1953). ~ნებიე ვანაძე. 2. 7-3 რიზალი (1884-1959). ~ზექიე ალის ასული ხიმშიაშვილი (1886-1946).

3. 7-4 შუქრი (1898-1985). ~N.N.N. 4. 8-8 ვანო (1929-2017). ~ლილი მევლუდის ასული აბაშიძე (1931-2018). 5. 8-9 გურამი (01.07.1941-09.08.1981). ~შუშანა რეჯების ასული ბალაძე (05.04.1938). 6. 8-10 მიხეილი (03.05.1945-16.01.2015). ~შუშანა ისკანდერის ასული ბერიძე (11.12.1952). 7. 9-11 ჟუჟუნა (1956). ~შოთა რიზის ძე ქედელიძე. 8. 9-13 ჟოლია (1961-2017). ~შოთა ხუსეინის ძე აბაშიძე (1960). 9. 9-14 ნონა (სურიე) (1963). ~ლევანი ზურაბის ძე რესულიძე (1964). 10. 9-15 ხუსეინი (1968). ~ციცინო მოედინის ასული მგელაძე (1968). 11. 10-17 რუსუდანი (25.05.1986). ~მარადი ომარის ძე კეკელიძე (18.07.1985). 18. 10-18 ეთერი (25.12.1987). ~როსტომ ზურაბის ძე კახაძე (25.12.1979). 19. 10-19 ნანი (12.05.1989). ~როინი ზურაბის ძე კახაძე (05.06.1985). 301.

ნუსხა XXXXXXVI. ალი (უსტა) აღას შტო.

302. 1. 7-2 ყურშუმი (1875-1953). ~ნებიე ვანაძე. 2. 7-3 რიზალი (1884-1959). ~ზექიე ალის ასული ხიმშიაშვილი (1886-1946). 3. 7-4 შუქრი (1898-1985). ~N.N.N. 4. 8-8 ვანო (1929-2017). ~ლილი მევლუდის ასული აბაშიძე (1931-2018). 5. 8-9 გურამი (01.07.1941-09.08.1981). ~შუშანა რეჯების ასული ბალაძე (05.04.1938). 6. 8-10 მიხეილი (03.05.1945-16.01.2015). ~შუშანა ისკანდერის ასული ბერიძე (11.12.1952). 7. 9-11 ეთერი (23.12.1960). ~ვლადიმერი რეჯების ასული გოჩიტიძე (20.05.1952). 8. 9-12 ჯემალი (ვაჟა) (28.07.1963). ~გუგული აიდინის ასული ტარიელაძე (01.05.1966). 9. 9-13 ნაზი (05.09.1967). ~ზაური შოთას ძე ლომინაძე (11.03.1962-2021). 10. 9-17 გენადი (11.05.1969-2019). ~თალიკო შალვას ასული რესულიძე (15.04.1969). 11. 9-18 გია (11.06.1971). ~მზია ოთარის ასული დავითაძე (08.12.1974). 12. 9-19 ეთერი (გიული) (11.08.1972). ~სოსო სეიფულის ძე დიასამიძე (11.03.1964). 13. 10-20 თამარი (14.10.1985). ~ტატო ცეკვეიშვილი. 14. 10-21 გურანდა (27.01.1990). ~მუხრანი ბადრის ძე დარჩიძე (03.01.1986). 15. 10-24 ირმა (22.11.1992). ~ედიშერი ხუსეინის ძე მაჭუტაძე.

303. ნუსხა XXXXXXVII. ალი (უსტა) აღას შტო.

304. 1. 6-1 სულეიმანი. ~ელმასი N.N. 2. 7-3 ნიგარი (1916-1995). ~შამილი მევლუდის ძე ხიმშიაშვილი. 3. 7-4 ფატი. ~ზურაბი დარჩიძე. 4. 7-5 ნური. ~1. ლ. მამულაძე. ~2. გუნეშ დუმბაძე. 5. 8-7 გულნარი. ~ოთარი ფუტკარაძე. 6. 8-8 ქეთო. ~ზაზა სალიქვაძე. 7. 8-9 გოჩა. ~ხათუნა დარჩიძე. 8. 8-10 მზია. ~ზაური ცენტერაძე. 9. 8-14 მალხაზი. ~მანანა აბაშიძე.

305. ნუსხა XXXXXXVIII. ალი (უსტა) აღას შტო.

306. 1. 7-2 ზივერი (1898-1969). ~შადიე ხოშორაძე (?-1999). 2. 7-4 ალი (1906-2003). ~ფატყუმე ფაიყის ასული ბოლქვაძე (1910-1989). 3. 7-5 ფაიყი. ~ნურიფე აბაშიძე. 4. 8-7 გივი (1944-1997). ~1. ასიე ცეცხლაძე. ~2. ფაცია ნემსაძე (1950). 5. 8-8 ლიანა (1939-1999). ~მურადი აბდულის ძე აბულაძე. 6. 8-9 თამარი (1941-2017). ~ვაჟა ბეჩქეთის ძე აბულაძე. 7. 8-10 ნადია (1943). ~შალვა ვეზირის ძე რესულიძე (1939-2003). 8. 8-11 ქემალი (1946). ~ნაზი დურსუნის ასული რესულიძე (1946). 9. 8-12 ჟუჟუნა (1950). ~გურამი ხასანის ძე თავართქილაძე. 10. 8-13 ლილი (1954). ~თამაზი ზიას ძე აბაშიძე. 11. 8-14 მერი (1957). ~გურამი ენვერის ძე დიასამიძე (1959-1994).

12. 8-15 ზურაბი. ~ნათელა მესრედინის ასული ჯოყოლაძე (1958). 13. 9-16 მალხაზი (1966). ~ლამარა რეჯების ასული ვაშაყმაძე. 14. 9-17 გურამი (1987). ~ვარდო მიხეილის ასული ჯაყელი. 15. 9-19 თემური (1972). ~მაგული შოთას ასული ქათამაძე. 16. 9-21 დარინა (1982). ~ომარი ზიას ძე N. 17. 9-22 ინდირა (1985). ~ზვიადი მერაბის ძე საგინაძე (1985). 18. 9-23 მინდია (1987). ~მზევინარი არჩილის ასული დიასამიძე (1985). 19. 9-24 მარინა. ~მანუჩარი ბიძინას ძე რამიშვილი (1986). 307. ნუსხა XXXXXXIX. ალი (უსტა) აღას შტო.

308. 1. 7-2 ზივერი (1898-1969). ~შადიე ხოშორაძე (?-1999). 2. 7-4 ალი (1906-2003). ~ფატკუმე ფაიყის ასული ბოლქვაძე (1910-1989). 3. 7-5 ფაიყი. ~ნურიფე აბაშიძე. 4. 8-7 იოსები. ~აიშე დარჩიძე. 5. 8-8 ფატი. ~რეზო დეკანაძე. 6. 8-9 ბეჟანი. ~გულიკო შანთიძე. 7. 8-10 დათო. ~გულო დუმბაძე. 8. 8-11 ნათელა. ~ხასან დავითაძე. 9. 8-12 რეზო.

~მაყვალა ბოლქვაძე. 10. 8-13 ეთერი. ~ოთარი დავითაძე. 309. ნუსხა XXXXXXX. ალი (უსტა) აღის შტო.

310. 1. 6-1 ილიასი. ~ელვანი N.N. 2. 7-2 მუშრიდი. ~ნაზიმე სირაძე. 3. 7-3 ზერიჯეთი. ~დურსუნი დიასამიძე. 4. 7-4 აღალი. ~ნაქიფე მამულაძე. 5. 7-5 ახმედი (30.07.1932-05.10.2005). ~ნინა ხასანის ასული მამულაძე (30.07.1940). 6. 8-6 დავითი.

~ეთერი აბულაძე. 7. 8-10 ეთერი (1963). ~დავითი ხაშიმის ძე აბულაძე (1962). 10. 8-11 რევაზი (1965). ~ნარგული ნოდარის ასული დავითაძე. 11. 8-12 იოსები (20.04.1966). ~მედიკო ირაკლის ასული დიასამიძე (22.01.1966). 12. 8-13 ნანული (04.04.1971). ~ზაური ზურაბის ძე კაკალაძე (12.01.1967). } ტყუპები. 13. 8-14 მერაბი (04.04.1971). ~ალინა როსტომის ასული კორძაია. 311. თ ა ვ ა დ ი გ უ რ გ ე ნ ი ძ ე ე ბ ი კ ა ხ ე თ ი ს

( შ ი ლ დ ა ) 312. თავადი გურგენიძეები ზოგიერთი რჩეულთა გვარიშვილთა ნამოღვაწარი უძველეს მატიანეთა ფურცლებზეა და- წერილი. ქართლის ცხოვრების-საქართველოს ისტორიის ციხე-სიმაგრის მშენებლობაში თავისი წი- ლი აგური თავად გურგენიძეთა ძირძველმა და სასახელო გვარმაც დადო.

წინაპრის საკუთარი სახელიდან მოუდით გვარსახელის ფუძე გურგენიძეთ. „ გურგენი“ პი- რსახელი (საკუთარი სახელი) ყოფილა-„გურგენ ბაგრატიონი“. ამგვარად გვარსახელი გურგე- ნიძე ეპონიმური ტიპის მემკვიდრეობითი სახელთა რიგს განეკუთვნება. ესე იგი ფუძეში ფიქ- სირებულია წინაპრის, გვარის ფუძემდებლის საკუთარი სახელი. თავადი გურგენიძეები ერთი ყველაზე ძირძველი და სახელოვანი საგვარეულო ჯავახეთი- დან იღებს სათავეს, კერძოდ-გურგენ ბაგრატიონისაგან (გ.1008), ბაგრატოვანთა ტაოს შტოდან „მეფეთ-მეფე 994-1008 და მაგისტროსი 1001 წ. ქართულ ისტორიულ წყაროებში ჯავახ თავად გურგენიძეთა გვარმოდინელობა XII-ე საუ- კუნიდან ჩანს. ამ პერიოდიდან, იმ ხანად ჯავახეთს მოსახლე გურგენიძეთა საგვარეულოს აღ- ზევება იწყება. XII-XIII-ე საუკუნეთა მიჯნაზე აგებულ იყო წუნდის ეკლესია (ასპინძის რაიონი), რომლის საამშენებლო-ქრიტორიულ წარწერაში აღმაშენებელი იჩქით გურგენიძე იხსენიება. წარწერა ქარაგმების გახსნითა და მხედრული ტრანსლიტერაციით ასე იკითხება: „სახელითა ღმრთი- საითა, მე იჩქითმან გურგენის ძემან აღვაშენე ეკლესია ესე მამული ჩუენი სახელსა ზედა წმი- ნდისა ნათლის მცემლისასა. სალოცავად ჩემთვის და მშობელთა ჩემთათვის“. როგორც, ტექსტიდან ჩანს იმ ხანად ფეოდალ გურგენიძეთა სახლის მეთაური იჩქით გურ- გენიძე წუნდის ეკლესიას თავის მამულში აშენებს. იჩქით გურგენიძის შესახებ ქართულ ეპი- გრაფიულ საბუთებში სხვა ცნობაც შემონახულია. ვანის ქვაბების ერთ წარწერაში კვლავ ფიქ- სირდება იჩქით გურგენიძე. იმავე ხანით XII-XIII საუკუნეთა მიჯნით, თარიღდება ვაჰანის მონასტერი (ასპინძის რაიო- ნი), რომელსაც მიეკუთვნება იჩქით გურგენიძის სამშენებლო წარწერა, რომელშიც იგი თამარ მეფეს იხსენიებს. „იესო ქრისტევ, ადიდე ორთავე შინა სუფევდა მეფეთა მეფე და დედოფალი თამარ, რომ- ლისა ზე მე, იჩქითმან გურგენისძე მან, ავაშენე კედელი ესე და დავაუსენენ ხატი: მაცხოვრი- სი ღმრთის მშობლისი, ნათლისცემელი და ჯუარი წმინდისა სუემეონისი. ვინცა ილოცვიდე მეცა მომიხსენიეთ“. ვაჰანის მონასტერშივეა დაცული მეორე წარწერა, რომელშიც ვანის ქვაბები გურგენიძეთა საგვარეულოს სამკვიდრებლად იწოდებოდა. იჩქით გურგენიძე აგრეთვე იხსენიება იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის სვინასქარის აღა- პებში (აღაპი-მიცვალებულის მოსახსენიებელი ტრაპეზი). როგორც, ჯვრის მონასტრის სვინაქსარული აღაპებიდან ირკვევა, ყოველი წლის ნოემბრის 23 რიცხვს, უხვი შემოწირულობის გამო დაუდგენიათ იჩქით გურგენიძის აღაპი, რომელიც ნუსხა-ხუცურითაა ჩაწერილი და XIII-ე საუკუნის დასაწყისით თარიღდება. აღაპი ქარაგმების 313. გახსნითა და მხედრული ტრანსლიტერატურაციით ასე იკითხება: „თუ ერსა ნოემბერსა კ.გ.- (23 ნოემბერი-ვ.ხ.). ამსავე დღესა აღაპი იჩქითისა გურგენისძისა, შეუნდვენ ღმერთმან“. ზემოთ მოყვანილი მა-

სალა გვაძლევს საფუძველს ვივარაუდოთ, რომ თამარის მეფობის პერიოდი, გურგენიძეთა, ამ გვარმოდენილობის აღზევების ხანაა. წუნდა მათი საგვარეულო ეკლესიაა, ხოლო ვანის ქვაბე- ბი-საგვარეულო სამარხი მონასტერი. იმ ხანად ფეოდალ გურგენიძეთა გვარის უფროოსს, იჩ- ქით გურგენიძეს იერუსალიმის ჯვრის მონასტრისადმი ეგზომ დიდი შესაწირი უბოძებია, რის გამოც მის სახელზე მოსახსენებელი-აღაპიც დაუდგენიათ. XIII-ე საუკუნის პირველ ნახევარში ჯავახეთის მოსახლე ფეოდალ გურგენიძეთა ერთიანი სახლი იშლება. ფეოდალ გურგენიძეთა მთავარი შტო კახეთში, შილდაში (სოფელი ყვარლის რაიონში) გადადის საცხოვრებლად. ხოლო დარჩენილი სხვა შტოს წარმომადგენლები გური- აში და გურიიდან უკვე ორი ოჯახი იმერეთში გადადის საცხოვრებლად იმერეთში. კახეთის- შილდაში მცხოვრები გურგენიძეები იყვნენ-თავადები, ხოლო გურიაში და იმერეთში მცხოვ- რები გურგენიძეები აზნაურები. რაც შეეხება რაჭაში მცხოვრებ გურგენიძეებს, ისინი გლეხები იყვნენ. იასინი არც სისხლით და არც სამართებლივად არ ენათესავებოდნენ და არავითარი საერთო არ ჰქონდათ, არც აზ- ნაურ და მითუმეტეს კახეთის თავად გურგენიძეებთან. როგორც, ცნობილია სახელი გურგენი გავრცელებული სახელი იყო რაჭაში. რაჭველი გურგენიძეები, გურგენიშვილები, გურგენა- შვილები, სახელ გურგენიდან მოდის. ისინი არავითარ კავშირში არ არიან ჯავახეთს მცხოვ- რებ ფეოდალ და მათ განაყოფ, გურიაში და იმერეთში მცხოვრებ აზნაურ და კახეთში, სოფ. შილდაში მცხოვრებ თავად გურგენიძეებთან. შეცცდომაა და სრული აბსურდი მათი რაიმე კუთხით მიკუთვნება, აზნაურ და თავად გურგენიძეებთან. 1740 წელს დაწერილია იმ ხანად კახეთის მეფის თეიმურაზ მეორისა და უფლისწულ ირაკ- ლის (შემდგომში-ერეკლე მეორე) მიერ გურგენიძეთადამი ბოძებული წყალოს სიგელი. შემდ- გომში თეიმურაზ მეორე ბარამ გურგენიძეს უწყალობებს სოფელ მარტყოფს, მისი მიმდებარე ტერიტორიებით. 1740 წლის წყალობის წიგნში კახეთის, სოფ. შილდის გურგენიძეები აზნაურებად იხსენიე- ბიან. 1744 წელს ერეკლე პირველს ინდოეთში სალაშქროდ გაყვა სოლომონ ბეჟანის ძე გურგე- ნიძე, სადაც დაიღუპა კიდეც. ამ „დამსახურების“ გამო მეფემ მის შვილებს თავადობა უბოძა და ჩაიწერნენ კახეთის თავადთა სიაში. თავად გურგენიძეებს სამეფო კარზე ეკავათ: მეფის მოურავების-ტარუღას, ეშიკაღაბაშის, მორდიალის-მეფის ბეჭდის მცველის, ნაზირის და მეფის ლაშქრის უფროსის თანამდებობე- ბი. 1783 წლის 24 ივლის გეორგიევსკში ხელმოწერილ ტრაქტატის თანდართული თავად-აზ- ნაურთა სიაში, სოფ. შილდაში და მარტყოფში მცხოვრები თავადი გურგენიძეები შეყვანილნი არიან კახეთის თავადთა სიაში. ასევე თავადი გურგენიძეები შეყვანილნი არიან 1850 წელს პე- ტერბურგში გამოცემულ ხავერდოვან წიგნში. გურული აზნაური გურგენიძეები იყვნენ მეჭურჭლეთუხუცესები და სხვა. როგორც გურუ- ლი ასევე იმერელი აზნაური გურგენიძეები მსახურობდნენ მეფის არმიის რიგებში და სხვა- 314.

დასხვა სამოხელეო სამსახურში. ამჟამად აზნაური გურგენიძეების შთამომავლები ცხოვრო- ბენ გურიაში, ჩოხატაურის და იმერეთში, ზესტაფონის რაიონებში. ამჟამად თავადი გურგენიძეების გვარი გაწყვეტილია, არ არსებობენ, აღარ ცხოვრობენ. უკა- ნასკნელი გვარის წარმომადგენლები იყვნენ: იროდიონ გიორგის ძე გურგენიძე, რომელიც იყო მღვდელი და ოჯახი არ ჰყავდა. ასევე პოლკოვნიკი კონსტანტინე ბეჟანის ძე გურგენიძე, რომელსაც ჰყავდა ორი ქალიშვილი ნინო და ეკატერინე. ეკატერინე გათხოვილი იყო აზნაურ მაჭავარიანზე. ამჟამად აზნაურ მაჭავარიანის იმ შტოს შთამომავლები არ დარჩენია. ნინო გა- თხოვილი იყო თავად ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილზე. ნინო იყო თავად გურგენიძეე- ბის ბოლო წარმომადგენელი. 1910 წელს ნინო გურგენიძე-ხიმშიაშვილი გარდაიცვალა. მისი გარდაცვალების შემდეგ შეწყვიტა არსებობა კახეთის გურგენიძეების თავადურმა შტომ. როგორც ცნობილია ნინო, თავად კონსტანტინე გურგენიძის ასული გათხოვდა თავად ალე- ქსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილზე(04.02.1861 წ.) თავადი ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვი- ლი დასახლდა სოფ. მარტყოფში. სამართლებლივად ის გახდა სოფ. მარტყოფის და მის მიმ- დებარე ტერიტორიების სამათალ მემკვიდრე, რომელსაც ადრე ფლობდნენ და განკარგავდნენ კახეთის თავადი გურგენიძეები. ასევე სამართალ მემკვიდრეები გახდნენ თავადი გურგენიძე- ების გერბის. ყოველივე აქედან გამომდინარე, სამართებლივად და მემკვიდრეობით; თავად ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილის და თავადის ასულ ნინო კონსტანტინე გურგენიძე-ხი- მშიაშვილების შთამომავლებს დარჩათ მემკვიდრეობითი უფლება თავადი გურგენიძეების გერბზე და გვარზე. 1. სოლომონ ბეჟანის ძე გურგენიძე - o (1744). შილდა. ეშიკაღაბაში (მანდატურთ- უხუცე- სი), მატყოფის მოურავი. 1744 წელს ერეკლე პიველს გაჰყვა ლაშქრობაში ინდოეთში, სადაც დაიღუპა. 2. გიორგი (გოგია) სოლომონის ძე გურგენიძე - (?-1795). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭ- დის მცველი). დაიღუპა აღა-მახმად ხანის შაქართველოში შემოსევის დროს). 3. ბარამ სოლომონის გურგენიძე - შილდა-მარტყოფი. მეფის ნაზირი. დიდუბის მოურავი. თეიმურაზ მეორემ უწყალობა სოფ. მარტყოფი. 4. სიმონ გიორგის ძე გურგენიძე - შილდა. მეფის ლაშქრის უფროსი. 5. იროდიონ გიორგის ძე გურგენიძე - (1777-?). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცვე- ლი), თელავის მოურავი. 6. ბეჟან ბარამის ძე გურგენიძე - (1788-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. 7. ივანე სიმონის ძე გურგენიძე - ქართლ-კახეთის მეფის გიორგი XII მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცველი). 1801 წელს დაინიშნა თელავის პოლიციის უფროსად. 8. სოლომონ იროდიონის ძე გურგენიძე - (1811-?). შილდა. კოლეგიის რეგისტრატორი 1850 წელს. 9. გიორგი იროდიონის ძე გურგენიძე - (1813-?). შილდა. 14 კლასის სახელმწიფო მოხელე. 10. დიმიტრი იროდიონის ძე გურგენიძე - (1819). შილდა. პრაპორშჩიკი 1850 წელს. 11. კონსტანტინე ბეჟანის ძე გურგენიძე - (1811-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი.

12. იროდიონ გიორგის ძე გურგენიძე - (1856-1903). შილდა. მღვდელი-დეკანოზი. 315. კ ა ხ ე თ ი ს თ ა ვ ა დ ი გ უ რ გ ე ნ ი ძ ე ე ბ ი ს გ ე ნ ე ა ლ ო გ ი უ რ ი ნ უ ს ხ ე ბ ი

316. ნუსხა I

317. 1. 2-2 სოლომონი o (1744). შილდა. ეშიკაბაღაში (მანდატარუხუცესი), მარტყოფის მო- ურავი. 2. 3-3 გიორგი (გოგია) (?-1795). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცველი). 3. 3-4 ბარამი. შილდა-მარტყოფი. მეფის ნაზირი. დიდუბის მოურავი. 4. 4-5 სიმონი. შილდა. მეფის ლაშქრის მოურავი. 5. 4-6 იროდიონი (1777-?). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცველი). თელავის მო- ურავი. ~სალომე, თავ. ზაალ ანდრონიკაშვილის ასული. 6. 4-7 ბეჟანი (1788-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~თავ. ასული ანა ჩოლოყაშვილი. 7. 5-11 ივანე (1811-?). შილდა. ქართლ-კახეთის მეფის გიორგი XII-ის მორდიალი (მე- ფის ბეჭდის მცველი). 1801 წელს დაინიშნა თელავის პოლიციის უფროსად. ~ანა, თავ. სიმონ ჯანდიერის ასული. 8. 5-12 სოლომონი (1811-?). შილდა. კოლეგიის რეგისტრატორი 1850 წელს. 9. 5-13 გიორგი (1813-?). შილდა. 14- კლასის სახელმწიფო მოხელე. ~თავ. ასული მაკრინე ამილახვარი. 10. 5-14 დიმიტრი (1819-?). შილდა. პრაპორშიკი. 11. 5-16 კონსტანტინე (1811-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~აზნ. ასული ელისაბედ ყორღანაშვილი. 12. 6-21 იროდიონი (გურგენი) (1856-1903). შილდა. მღვდელი-დეკანოზი. 13. 6-22 ნინო (1842-1910). მარტყოფი. ~თავ. ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილი (1832-1908). კაპიტანი. 14. 6-23 ეკატერინე (1849-?). მარტყოფი. ~აზნ. N.N. მაჭავარიანი.

318. ნუსხა II

319. 1. 4-4 ბეჟანი (1788-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~თავ. ასული ანა ჩოლოყაშვილი. 2. 5-6 კონსტანტინე (1811-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~აზნ. ასული ელისაბედ ყორღანაშვილი. 3. 6-7 ნინო (1842-1910). მარტყოფი. ~თავ. ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილი (1832-1908). ბულაჩაური-მარტყოფი. კაპიტანი. 4. 7-10 დიმიტრი (1879-1958). მარტყოფი-თბილისი. ~ელენე, მღვდელ (თავად) იოსებ მანსვეტოვის ასული (1892-1973). 5. 8-11 ალექსანდრე (1912-1993). მარტყოფი-თბილისი. ~ქეთევან ზაქარიას ასული ჯადუგიშვილი (1914-1994). 6. 9-12 ნოდარი (1940-1989). თბილისი. ჟურნალისტი. ~ლიანა ყარამანის ასული ნარიმანიძე (1942-2016). 7. 10-13 დიმიტრი (1964). თბილისი. ~N.N.N. } ტყუპები. 8. 10-14 ვალერიანი (1964). თბილისი. ~ნინო ვახტანგის ასული შეყილაძე (09.01.1968). 9. 11-15 ქეთევანი (1995). თბილისი-ბათუმი. 10. 11-16 ნოდარი (1998). ჩაქვი-ბათუმი. ~თიკო ოლეგის ასული აბდუშელიშვილი (1999). 11. 11-17 ლია (1989). თბილისი.

12. 11-18 თეონა (1990). თბილისი-ნეაპოლი (იტალია)-ბერლინი (გერმანია). ~ჯონატა ლეჯჯიერო (1982). 13. 12-19 ილია (2018). ბათუმი. ვალერიან ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი. 320. მღვდელი-დეკანოზი იროდიონ ნინო კონსტანტინეს ასული გიორგის ძე გურგენიძე გურგენიძე-ხიმშიაშვილი

321. ა ზ ნ ა უ რ ი უ შ ა რ ი ძ ე ე ბ ი ( ბ ა ი ა ხ ტ ა რ ე ბ ი-მ ე დ რ ო შ ე ე ბ ი )

322.

აზნაური უშარიძეები სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს დედასამშობლოსთან დაბრუნებისათვის ბრძოლა, რო- მელსაც ბეგი (თავადი) ხიმშიაშვილების გვარის ღირსეული წარმომადგენლები ედგნენ სათა- ვეში, მთელი ასი წლის განმავლობაში გაგრძელდებოდა და 1878 წელს ღირსეულად დაგვირ- გვინდა. ამ ბრძოლაში, ხიმშიაშვილების გვერდით ბევრი ღირსეული მამულიშვილი და საგვარეუ- ლო მონაწილეობდა. ამ საგვარეულოთა შორის ერთ-ერთი გამორჩეული ადგილი ეჭირათ უშარიძეების გვარს, რომელთაც სელიმის და მისი შთამომავლების კარზე მედროშის (ბაიახ- ტარის), როგორც მაშინ უწოდებდნენ მნიშვნელოვანი სახელო (თანამდებობა) ეკავათ. ეხლაც

ნიგაზეულში მცხოვრებ უშარიძეებს - ბაიახტარებს ეძახიან. უშარიძეების გვარის ძირის სამკვიდროა არაგვის ხეობა, სოფელი ხოშარა-დუშეთის რაიო- ნი. საინტერესოა მათი გადმოსვლა და დამკვიდრება აჭარაში. საქართველოს ეროვნულ არქივში არის ერთი საბუთი:-როდესაც თავადმა ზაალ ხიმშიაშვი- ლმა მეფის კარზე კაცი მოკლა და მეფის რისხვას გაექცა, თავის ძმასთან გიორგისთან ერთად აჭარას შეაფარა თავი. მას გაჰყოლია რამოდენიმე თავისი ერთგული ადამიანი. მათ შორის იყო თავად ხიმშიაშვილების ერთგული მოურავის უშარიძის შვილიც (სახელი უცნობია). თავადი ზაალ ხიმშიაშვილი ის პირველი ხიმშიაშვილია, რომელმაც სათავე დაუდო აჭარა- ში ბეგ ხიმშიაშვილების გვარს 1734-35 წლებში (იხილეთ ფირმანი 112, რომელიც გასცა სულ- თან მახმუდ ხანმა (1730-1754 წ.წ.). უდავოა, რომ ზაალ(ისმაილ) ხიმშიაშვილი გვერდში დაიყენებდა და ბაიახტარობასაც უბო- ძებდა თავის ერთგულ ადამიანს. ამ პერიოდს უკავშირდება უშარიძეების გადმოსვლა-დამ- კვიდრება და მოღვაწეობა აჭარაში. აღმოსავლეთ საქართველოში-ბულაჩაურში თავად ხიმშიაშვილებს ერთგულიად ემსახუ- რებოდნენ უშარიძეები, თითქმის სამი საუკუნე. 1908 წელს, როცა იმერლიშვილმა, ბერბიჭაშ- ვილმა(ილიას მკვლელებმა) თავადი ნიკოლოზ ხიმშიაშვილი(პოლკოვნიკ გიორგი ხიმშიაშვი- ლის მამა) მოკლეს, მასთან ერთად მოკლეს მისი ერთგული მსახურიც თეოდორე უშარიძეც. როდესაც 1815 წელს სელიმ ფაშა ხიმშიაშვილს თავი მოკვეთეს, თავი სტამბულში სულ- თანს ჩაუტანეს. მისი სხეული სოფელ შიგანში დაასაფლავეს. თურქებს უნდოდათ, რომ სხე- ული სტამბულში გადაესვენებინათ. უშარიძეებმა მალულად გადმოასვენეს და დაასაფლავეს სელიმის ცხედარი სოფელ ნიგაზეულში, ხიმშიაშვილების საგვარეულო სასაფლაოზე. ამჟამად, როგორც არაგვის პირში ასევე აჭარაში ცხოვრობენ უშარიძეები. აჭყვა, ახალშენი, ბათუმი, ბობოყვათი, განახლება, თაგო, ნიგაზეული, ოჩხამური, სალიბა- ური, საჩინო, ურეხი, ხელვაჩაური. ეს ის დასახლებული პუნქტებია, სადაც ცხოვრობენ აჭარე- ლი უშარიძეები. ღმერთო ამრავლე უშარიძეების გვარი. ვალერიან ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი. 323. ალექსანდრე (თამაზ) უშარიძე ალექსანდრე (თამაზი) უშარიძე დაიბადა 1955 წელს სოფელ ნიგაზეულში მრავალშვილიან ოჯახში. 1972 წელს დაამთავრა ნიგაზეულის საშუალო სკოლა. 1972-1974 წლებში მსახურობ- და საბჭოთა არმიის რიგებში. დემობილიზაციის შემდეგ მუშაობა დაიწყო შუახევის რაიონის მილიციის განყოფილებაში რიგით თანამშრომლად. პარალელურად ჩაირიცხა მილიციის უმა- ღლეს სკოლაში, რომელიც დაამთავრა 1977 წელს და მიენიჭა მილიციის უფროსი ლეიტენან- ტის წოდება. 1979 წლამდე მუშაობდა მილიციის რიგებში და კეთილსინდისიერად ემსახურე-

ბოდა სამშობლოს.1979 წლიდან ინიშნება შუახევის სახანძრო სამსახურის უფროსის მოადგი- ლედ, სადაც იმსახურა 1994 წლამდე. 1994 წელს ის თავს ანებებს სახელმწიფო სამსახურს და იწყებს ინდივიდუალურ სამეწარ- მეო საქმიანობას. 2002 წელს მან დაარსა შ.პ.ს. „ჯეოალუმინი“.1977 წელს დაოჯახდა. ჰყავს მე- უღლე თალიკო დეკანაძე, სამი შვილი, ერთი ვაჟი, ორი ქალიშვილი და ექვსი შვილიშვილი. 324. უშარიძეების გენეალოგიური ნუსხა. ნუსხა I.

325. 1. 2-2 სულეიმანი.

~ფატყუმე კილაძე. 2. 2-3 ფატყუმე. ~შუქრი აბულაძე. 3. 2-5 ფიქრიე. ~თემური მელაძე. 4. 2-6 თუნთულა. ~მემედ ჯორბენაძე. 5. 2-7 იუსუფი. ~ჰურიე აბაშიძე.

326. ნუსხა II.

327. 1. 2-2 დურსუნი (1900-1991). ~ფატი დუმბაძე (1913-2002). 2. 3-3 ციალა (1939-2017). ~ვაჟა ირემაძე (1939-2017). 3. 3-4 ნოდარი (1941). ~მერი შანიძე (1939). 4. 3-5 თინა (1945). ~გივი მელაძე (1944). 5. 3-6 ნიკოლოზი (1947). ~ფატი დავითაძე (1947). 6. 3-7 დარიკო (1952). ~სულიკო მეხეშიძე (1950). 7. 3-8 ალექსანდრე (თამაზი) (1955). ~თალიკო დეკანაძე (1956). 8. 4-17 გოჩა (1983). ~მანანა ამირანის ასული ხიმშიაშვილი (1984).

 ისმაილ იუსუფის ძე უშარიძე

328.

ისმაილ იუსუფის ძე უშარიძე, ფატი დუმბაძე უშარიძე მეუღლესთან, გულია ყურშუბაძესთან ერთად

ნოდარი დურსუნის ძე, თინა მურმან ისმაილის ძე უშარიძე, ნიკოლოზ დურსუნის ძე უშა- დურსუნის ასული, დურსუნ მეუღლესთან ჟუნა დავითაძე- რიძე, მეუღლესთან ფატი და- იუსუფის ძე უშარიძეები სთან ერთად ვითაძესთან ერთად 329. ნოდარ დურსუნის ძე უშარიძე ეთერი დურსუნის ასული ზურაბ ისმაილის ძე უშარიძე

რამაზ ნიკოლოზის ძე უშარი- გიორგი ალექსანდრეს ძე უშა- ალექსანდრე (თამაზი) დურსუ- ძე, მეუღლესთან ირინა რიძე ნის ძე უშარიძე, მეუღლესთან ნაგვერაძესთან ერთად თალიკო დეკანაძესთან ერთად 330. ფატი დუმბაძე-უშარიძე, ალექსანდრე (თამაზი) დირსუნის ძე უშარიძე და დურსუნ იუსუფის ძე უშარიძე

მარცხნიდან: ლიანა უშარიძე, გოჩა უშარიძე, მანანა ხიმშიაშვილი-უშარიძე, ზაური რესულიძე, მზია უშარიძე, ანუკი უშარიძე 331. ა ღ მ ო ს ა ვ ლ ე თ-ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს თ ა ვ ა დ ი დ ა ა ჭ ა რ ე ლ ი ბ ე გ ი ხ ი მ შ ი ა შ ვ ი ლ ე ბ ი ს

ფ ო ტ ო - ს უ რ ა თ ე ბ ი დ ა დ ო კ უ მ ე ნ ტ უ რ ი ს ა ბ უ თ ე ბ ი 332. გენერალ-ლეიტენანტი გენერალ-მაიორი გენერალ-მაიორი

გიორგი სპირიდონის ძე კონსტანტინე ნიკოლოზის ძე ივანე ზაალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი პოლკოვნიკი პოლკოვნიკი პოლკოვნიკი ნიკოლოზ ალექსანდრეს ძე ნიკოლოზ რამაზის ძე ნიკოლოზ ქაიხოსროს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 333.

პოლკოვნიკი პოლკოვნიკი პოლკოვნიკი გიორგი ნიკოლოზის ძე გრიგოლი ბეჟანის ძე ვიაჩესლავ ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი პოდპოლკოვნიკი პოდპოლკოვნოკი კაპიტანი ვლადიმერი ალექსანდრეს ძე ვლადიმერი ალექსანდრეს ძე ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 334.

კაპიტანი როტმისტრი პოდპორუჩიკი კონსტანტინე ალექსანდრეს ძე მიხეილ გიორგის ძე გიორგი ნიკოლოზის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი პოდპორუჩიკი პოდპორუჩიკი პოდპორუჩიკი იგორი ვლადიმერის ძე იგორი ვლადიმერის ძე იგორი ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 335.

ალექსანდრე ნიკოლოზის ძე დიმიტრი ალექსანდრეს ძე დიმიტრი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ნიკოლოზ გიორგის ძე ნიკოლოზ გიორგის ძე ნიკოლოზ გიორგის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

336. ნიკოლოზ გიორგის ძე გიორგი ნიკოლოზის ძე ირაკლი ირაკლის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ირაკლი ირაკლის ძე ირაკლი ირაკლის ძე დიმიტრი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

337. ალექსანდრე დიმიტრის ძე ევგენი დიმიტრის ძე ვალიკო ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ნოდარი ალექსანდრეს ძე დიმიტრი ნოდარის ძე ვალერიანი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი.

338. ნოდარი დიმიტრის ძე ნოდარი დიმიტრის ძე ილია ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ილია ნოდარის ძე ილია ნოდარის ძე ილია ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

339. შალვა დავითის ძე ერმილე დავითის ძე თამაზი შალვას ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი კობა თამაზის ძე დავითი თამაზის ძე ზურაბი რამაზის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

340. შალვა რამაზის ძე ლუკა დავითის ძე შოთა ერმილეს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი დავითი ერმილეს ძე გელა დავითის ძე დავითი გელას ძე

ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 341. მარიამ ბარძიმის ასული ეკატერინე რევაზის ასული სოფიო დიმიტრის ასული ხიმშიაშვილი-ბაგრატიონი ხიმშიაშვილი-ფავლენიშვილი ხიმშიაშვილი-დიასამიძე

ეკატერინე ალექსანდრეს ასული მარიამ ალექსანდრეს ასული ოლღა ნიკოლოზის ასული ხიმშიაშვილი-აგიაშვილი ხიმშიაშვილი-მაყაშვილი ხიმშიაშვილი 342. ვალერია ვლადიმერის ასული ვალერია ვლადიმერის ასული ვალერია ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი-კონოვნიცინა ხიმშიაშვილი-კონოვნიცინა ხიმშიაშვილი-კონოვნიცინა

ნინა იგორის ასული ეკატერინე ნიკოლოზის ასული თამარი დავითის ასლი ხიმშიაშვილი-დამიანოვიჩი ხიმშიაშვილი-ხოხლოვა ხიმშიაშვილი-ოსიტაშვილი 343. ნატალია დავითის ასული გულნარი დიმიტრის ასული ნანა შალვას ასული ხიმშიაშვილი-გონაშვილი ხიმშიაშვილი-ლონდარიძე ხიმშიაშვილი-დევდარიანი

მარიამ სოლომონის ასული მარიამ სოლომონის ასული ბარბარე რაფიელის ასული ერისთავი-ხიმშიაშვილი ერისთავი-ხიმშიაშვილი ერისთავი-ხიმშიაშვილი (ქსნის) (ქსნის) (არაგვის) 344. ნინო კონსტანტინეს ასული ანა იაკობის ასული ელენე იოსების ასული გურგენიძე-ხიმშიაშვილი მაღალაშვილი-ხიმშიაშვილი მანსვეტოვა-ხიმშიაშვილი

ოლღა ილიას ასული ოლღა ილიას ასული მარია ივანეს ასული ზაზულევსკაია-ხიმშიაშვილი ზაზულევსკაია-ხიმშიაშვილი დე პარმა-ხიმშიაშვილი 345. მარგალიტა ივანეს ასული ელენე იოსების ასული ნატალია ნიკოლოზის ასული მამფორია-ხიმშიაშვილი მანსვეტოვა-ხიმშიაშვილი ვაჩნაძე-ხიმშიაშვილი

ქეთავან ზაქარიას ასული ელიზავეტა ვალენტინის ასული ნინო (ნუნუ) ევგენის ასული ჯადუგიშვილი-ხიმშიაშვილი გალინსკაია-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 346. იზაბელა (იზა) ევგენის ასული ლიანა (ლია) ევგენის ასული ლიანა (ლია) ყარამანის ასული ხიმშიაშვილი-ჩიკვილაძე ხიმშიაშვილი-ბაღათურია ნარიმანიძე-ხიმშიაშვილი

ნინო ვახტანგის ასული ლია ვალერიანის ასული ლია ვალერიანის ასული შეყილაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 347. თეონა ვალერიანის ასული თეონა ვალერიანის ასული ქეთევან დიმიტრის ასული

ხიმშიაშვილი-ლეჯჯიერო ხიმშიაშვილი-ლეჯჯიერო ხიმშიაშვილი ქეთევან დიმიტრის ასული თიკო ოლეგის ასული ირინა სიმონის ასული ხიმშიაშვილი აბდუშელიშვილი-ხიმშიაშვილი ნათიშვილი-ხიმშიაშვილი 348.

იულიანა ვასილის ასული ეთერი ლევანის ასული თამარი გურამის ასული კუზმინა-ხიმშიაშვილი ბაკიძე-ხიმშიაშვილი რუხაძე-ხიმშიაშვილი ნანი გელას ასული ნანუკა ზურაბის ასული ლიკა დავითის ასული ხიმშიაშვილი-წიქარიძე ხიმშიაშვილი ხიმშიასვილი 349.

პოლკოვნიკი გიორგი ნიკოლოზის ძე ხიმშია- გენერალ-ლეიტენანტი გიორგი სპირიდონის ძე შვილი სახალხო გვარდიის მუხლჩაუხრელი ხიშიაშვილი, შვილიშვილთან გიორგი ჩხოტუა- მებრძოლი. სთან ერთად. დიმიტრი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი 1924 ელენე იოსების ასული მანსვეტოვა-ხიმშიაშვი- წლის აჯანყების მონაწილე. კახეთის ერთ-ერთი ლი შვილებთან, ალექსანდრე და ევგენი დი- ჯგუფის ხელმძღვანელი (შუაში ზის ჩოხით). მიტრის ძე ხიმშიაშვილებთან ერთად. 350.

ვალერია ვლადიმერის ასული და იგორი გიორგი ნიკოლოზის ძე და ოლღა ნიკოლოზის ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილები. ასული ხიმშიაშვილები. ვალერია ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი, ვალერია ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან გრაფ პეტრე ალექსის ძე კონოვ- მეუღლესთან გრაფ პეტრე ალექსის ძე კონოვნი- ნიცინთან და შვილ ალექსისთან ერთად. შვილ ალექსისთან ერთად. 351.

ვალერია ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი ოლღა ილიას ასული ზაზულევსკაია-ხიმშია- მეუღლესთან გრაფ პეტრე ალექსის ძე კონოვნი- შვილი, შვილიშვილებთან: ნინა იგორის ასულ ცინთან და შვილთან, ალექსისთან ერთად. ხიმშიაშვილთან და ალექსეი პეტრეს ძე კონო- ვნიცინთან ერთად. სხედან: პეტრე ალექსის ძე კონოვნიცინი, ოლღა იგორი ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღ- ილიას ასული ზაზულევსკაია-ხიმშიაშვილი, ბა- ლესთან ანდჟეი ბეკეტასთან ერთად. ვშვები: ალექსეი პეტრეს ძე კონოვნიცინი, ნინა იგორის ასული ხიმშიაშვილი. დგას: ვალერია ვლადიმერის ასული ხიმშიაშვილი-კონოვნიცინი

352. ანდჟეი ბეკეტა-ხიმშიაშვილი (იგორი ვლადიმე- ნინა იგორის ასული ხიმშიაშვილი-დამიანოვი- რის ძე ხიმშიაშვილის მეუღლე), შვილ ნინასთან ჩი შვილ ბეტასთან ერთად. ერთად. სოფიო დიმიტრის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღ- სოფიო დიმიტრის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღ- ლესთან თავად გრიგოლ ნიკოლოზის ძე დიასა- ლესთან თავად გრიგოლ ნიკოლოზოს ძე დიასა- მიძესთან და შვილთან ელენესთან ერთად. მიძესთან, შვილთან ელენესთან და შვილიშვილ ნინოსთან ერთად. 353.

ნიკოლოზ გიორგის ძე ხიმშიაშვილი მეუღლეს- მარიამ ბარძიმის ასული ხიმშიაშვილი-ბაგრატი- თან, ბარბარე (ბაბუცა) რაფიელის ასულ ერის- ტიონი, შვლთან: ალექსანდრე ალექსანდრეს ძეს- თავთან (არაგვის) ერთად. თან და რძალ თილაშვილ ეფემიასთან ერთად.

ერმილე დავითის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ერმილე დავითის ძე ხიმშიაშვილი, შვილებთან თან მარგალიტა ივანეს ასულ მამფორიასთან დავითთან და შოთასთან ერთად. ერთად. 354. მარგალიტა ივანეს ასული მამფორია-ხიმშია- დავით და შოთა ერმილეს ძე ხიმშიაშვილები შვილი, შვილებთან დავით და შოთა ერმი- ლეს ძე ხიმშიაშვილებთან ერთად.

შოთა ერმილეს ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან დავით ერმილეს ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან თამარ სეგოს ასულ ნერგაძესთან ერთად. ეთერი ლევანის ასულ ბაკიძესთან ერთად. 355. გელა დავითის ძე ხიმშიაშვილი მეუღლესთან დალი შოთას ასული და მალხაზი შოთას ძე თამარ გურამის ასულ რუხაძესთან და შვი- ხიმშიაშვილები. ლებთან ნანისთან და დავითთან ერთად.

ეკატერინე (ანა), დარია, ნინო რევაზის ასულნი თამარი დავითის ასული ხიმშიაშვილი მეუღლე- ხიმშიაშვილები შვილებთან ერთად. სთან ნიკოლოზ ივანეს ძე ოსიტაშვილთან და შვილთან ერთად. 356. დარია რევაზის ასული ხიმშიაშვილი (მარჯ- ვალიკო დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი, რძალთან ჯვნივ), მეუღლესთან, თავად ზაქარია (შაქ- ნატალია ვაჩნაძესთან (ევგენი დიმიტრის ძე ხი- რო) სიმონის ძე გედევანიშვილთან და შვი- მშიაშვილის მეუღლე) და ძმიშვილ ნუნუ ევგე- ლებთან ერთად. ნის ასულ ხიმშიაშვილთან ერთად.

ალექსანდრე დიმტრის ძე ხიმშიაშვილი მეუღ- ქეთევან ზაქარიას ასული ჯადუგიშვილი-ხიმ- ლესთან, ქეთევან ზაქარიას ასულ ჯადუგიშვი- შიაშვილი, შვილთან ნოდარი ალექსანდრეს ძე ლთან ერთად. ხიმშიაშვილთან ერთად. 357. ნოდარი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი მეუღლეს- ნოდარი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი მეუღ- თან ლიანა ყარამანის ასულ ნარიმანიძესთან ერ- ლესთან ლიანა ყარამანის ასულ ნარიმანიძეს- თად. თან და შვილებთან დიმიტრისთან და ვალე-

რიანთან ერთად. ნოდარი დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი მეუღლეს- ნოდარი დიმიტრის ძე ხიმშიაშვილი მეუღლეს- თან თიკო ოლეგის ასულ აბდუშელიშვილთან თან თიკო ოლეგის ასულ აბდუშელიშვილთან ერთად. და შვილ ილიასთან ერთად. 358. დიმიტრი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, შვილი- ლია ვალერიანის ასული ხიმშიაშვილი, ბიძა- შვილ ილია ნოდარის ძე ხიმშიაშვილთან შვილისშვილ ილია ნოდარის ძე ხიმშიაშვილ-

ერთად. თან ერთად. ნინო ვახტანგის ასული შეყილაძე-ხიმშიაშვი- ნინო ვახტანგის ასული შეყილაძე-ხიმშიაშვი- ლი,შვილიშვილ სოფია-შარლოტა ჯონათანის ლი, შვილთან თეონასთან და შვილიშვილ სო- ასულ ლეჯჯიერო-ხიმშიაშვილთან ერთად. ფია-შარლოტასთან ერთად. 359. თეონა ვალერიანის ასული ხიმშიაშვილი, დედას- ჯონათანი ლეჯჯიერო, თეონა ვალერიანის

თან ნინო ვახტანგის ასულ შეყილაძე-ხიმშიაშვილ- ასულ ხიმშიაშვილის მეუღლე. თან, მეუღლესთან ჯონათან ლეჯჯიეროსთან და შვილთან სოფია-შარლოტასთან ერთად. თეონა ვალერიანის ასული ხიმშიაშვილი-ლე- სოფია-შარლოტა ჯონათანის ასული ლეჯჯი- ჯჯიერო, შვილთან სოფია-შარლოტასთან ერ- ერო-ხიმშიაშვილი. თად. 360.

თეონა ვალერიანის ასული ხიმშიაშვილი. ნოდარი ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი, გაზეთ „თბილისის“ რედაქციაში მუშაობის დროს. შუაში მარცხნიდან მეორე ზის პოლკოვნიკი ნიკოლოზ ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილი ქ. სუმის კადეტთა სამხედრო სასწავლების-პედაგოგი. 361.

სოფ. ბულაჩაურელი თავადი ხიმშიაშვილების ოჯახი. სურათი გადაღებულია 1911 წელს სოფ. ბულაჩაურში, თავადი ხიმშიაშვილების ეზოში. დგანან, მარცხნიდან: ხიმშიაშვილი ლიზა, ხიმშიაშვილი მიხეილი(მიხაკო), ხიმშიაშვი- ლი დარიკო, კოტეტიშვილი-ხიმშიაშვილი ნინო, შვილთან მარიამთან, გედევანიშვი- ლი შაქრო, ხიმშიაშვილი გიორგი (მაროს მამა), ფავლენიშვილი გიორგი (თოფით ხელ- ში (ეკატერინე რევაზის ასულ ხიმშიაშვილის, შვილიშვილი), ხიმშიაშვილი დავითი (ერმილეს მამა). მეორე რიგში დგანან: ხიმშიაშვილი დარიკო (დარო), ხიმშიაშვილი ნინო, ყარანგოზი- შვილი ეკატერინე, ხიმშიაშვილი დარიკო, სისაური ლიზა, სოფლის მღვდელი, ხიმშია- შვილი ივანე (ვანო). პირველ რიგში, მარცხნიდან: მაღალაშვილი-ხიმშიაშვილი ეკატერინე, შვილთან ერმი- ლესთან ერთად (დავით ხიმშიაშვილის მეუღლე), ხიმშიაშვილი ოლღა, სისაური-ხიმ- შიაშვილი თამარი, შვილთან შალვასთან ერთად. ბავშვები, მარცხნიდან: კავთელიშვილი დარიკო (დარო), ხიმშიაშვილები; დიმიტრი, შალვა, ერმანოზი, სულხანი, ნინო. 362.

გრაფი პეტრე ალექსის ძე კონოვნიცი- გრაფინია ვალერია ვლადიმერის ასუ- ნი, ვალერია ვლადიმერის ასულ ხიმ- ლი ხიმშიაშვილი-კონოვნიცინა. შიაშვილის მეუღლე. გრაფი ალექსეი პეტრეს ძე კონოვნი- გრაფინია ელენე ანდრეის ასული ცინი, ვალერია ვლადიმერის ასულ პოდშივალოვა (აზნაური), ალექსეი ხიმშიაშვილის შვილი. პეტრს ძე კონოვნიცინის მეუღლე.

363. პეტრე ალექსეის ძე კონსტანტინე ალექსეის ძე ტატიანა ალექსეის ასული კონოვნიცინი კონოვნიცინი კონოვნიცინა გრაფი ალექსეი პეტრეს ძე გრაფი ალექსეი პეტრესძე კონოვნიცინი კონოვნიცინი

365. გრაფ ალექსეი პეტრეს ძე კონოვიცინის და აზნაურის ასულ ელენა ანდრეის ასული პოდოში- ლოვას ჯვრისწერა. კალიფორნია 1954 წელი. გრაფი ალექსეი პეტრეს ძე კონოვნიცინი, მეუღლესთან ელენა ანდრეის ასილ პოდოშილოვას- თან ერთად.

366. იგორი დამიანოვიჩი-ხიმშიაშვილი ბეტტა დამიანოვიჩი-ხიმშიაშვილი ბეტტა და იგორი ხიმშიაშვილები, ნინა იგორის ასულ ხიმშიაშვილის შვილები.

ბეტტა და იგორი დედის გვარზე ხიმშიაშვილზე დაეწერნენ. 367. სელიმ-ფაშა აბდულის ძე გენერალ-მაიორი გენერალ-მაიორი ხიმშიაშვილი შერიფი (ალექსანდრე) ახმედის ძე თემურ-ფაშა შერიფის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი პოლკოვნიკი დედე აბდის ძე მილიციის მაიორი

ჯემალი შერიფის ძე ხიმშიაშვილი არიფი (ქორ) ჰუსეინის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 368. პოლკოვნიკი პოლკოვნიკი მილიციის მაიორი მეჰმედი ჰუსეინის ძე ენვერი ჰაშიშის ძე ნური აბდის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

სელიმი ქაიას ძე სელიმი თემურის ძე ჯაფარი შერიფის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 369. მილიციის მაიორი ფერთევ ნურის ძე ისრაფილი თემურის ძე ისა შერიფის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

დურსუნი ყაიას ძე ჰამიდი ჯემალის ძე ზაბითი ჯემალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 370. ჯელალი ჯემალის ძე თახსიმ ხიმშიაშვილი შუქრი მევლუდის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ირაკლი შამილის ძე ოთარი ახმედის ძე დევრიშ სეფერის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 371. ახმედ სეფერის ძე ილია დევრიშის ძე შამილი მევლუდის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ქამილი მევლუდის ძე იაკობ თოფანის ძე ლავრენტი ვასოს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 372. შაქირი სელიმის ძე აღალი სელიმის ძე ნური აღალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

აბდული არიფის ძე შევქეთი აბდულის ძე ნეშეთი აბდულის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 373. მიხეილი აბდულის ძე მიქაილი ნურის ძე ისაკი შახის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

კაკო თოფანის ძე შოთა თოფანის ძე კნიაზი დევრიშის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 374. ენვერი მიქაილის ძე გულა (ბაბაი) თერჯოს ძე ალიაბას ჯელალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

სერგო (სელიმი) აღალის ძე კარლო რიზალის ძე კარლო (ყადირი) შაქირის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 375. ომერი ისკანდერის ძე შალვა სულეიმანის ძე გივი ფაიყის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ვანო შუქრის ძე გურამი შუქრის ძე მიხეილი შუქრის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 376. მერაბი გულას ძე მურმანი იუსუფის ძე შოთა ისაკის ძე

ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი თამაზი ბეჟანის ძე შაქრო ბაირამალის ძე ფრიდონი კაკოს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 377.

ირაკლი გრიშას ძე ზაზა ბეჟანის ძე თენგიზ დავითის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი მუხამედ ხიმშიაშვილი აიდინი შაქირის ძე ალი ხუსეინის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 378.

ხასია ყურშუმის ძე ამირანი ხასიას ძე გენადი მიხეილის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ვანო შუქრის ძე ვანო შუქრის ძე გურამი შუქრის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 379.

იაშა ნურის ძე ნოდარი (ლევანი) ნურის ძე ამირანი სერგოს (სელიმი) ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი მიხეილი ბაგრატის ძე გურამი გრიგოლის ძე რამიზი ქემალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

380. ნოდარი მიქაილის ძე ავთანდილი მიქაილის ძე ანზორი მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი გრიშა მიქაილის ძე თემური მიქაილის ძე დავითი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

381. ბაგრატი ისაკის ძე მალხაზი ისაკის ძე მახეილი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი აბდული ისაკის ძე ჯემალი ისაკის ძე ნოდარი შევქეთის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

382. ნოდარი შევქეთის ძე ვაჟა ნეშეთის ძე ბეჟანი ნეშეთის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი იოსები ახმედის ძე იოსები ახმედის ძე დავითი იუსუფის ძე

ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 383. გედევანი ენვერის ძე ედნარი ყადირის ძე გიორგი იაკობის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ბიჭიკო შოთას ძე მალხაზი ოთარის ძე მევლუდი ირაკლის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 384. გიორგი მევლუდის ძე ომარი ალის ძე ლევანი ალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

რუსლანი ბეჟანის ძე ფრიდონი ბეჟანის ძე ჯუმბერი ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 385. ოთარი ილიას ძე ამირანი ილიას ძე მერაბი ილიას ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

რომანი იოსების ძე ბადრი იოსების ძე გურამი კნიაზის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 386. ნოდარი კნიაზის ძე დავითი გურამის ძე ბესო გურამის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ბახვა გურამის ძე ჯონი ნოდარის ძე ჯამბული ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 387. ჯიმშერი ნოდარის ძე მამუკა გრიშას ძე ჯემალი დავითის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ემზარი ნოდარის ძე ტარიელი ნოდარის ძე გოჩა ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 388. ნუგზარი ნოდარის ძე ზაური ავთანდილის ძე ზვიადი ავთანდილის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ასლანი ანზორის ძე დავითი თემურის ძე რუსლანი თემურის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 389. ბაჩანა თემურის ძე მურმანი დავითის ძე გურამი დავითის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ზაზა შოთას ძე მინდია ბაგრატის ძე მამუკა ბაგრატის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 390. ლევანი მალხაზის ძე მამუკა მალხაზის ძე თეოდორე მალხაზის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ნიკა აბდულის ძე გია ჯემალის ძე ფირუზი მერაბის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 391. რეზო მერაბის ძე გელა რომანის ძე ალეკო ედნარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ზაზა ედნარის ძე კაკო (დაჩი) ფრიდონის ძე დავითი ბიჭიკოს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 392. დავითი ომარის ძე ხვიჩა ემზარის ძე გიორგი გოჩას ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ნიკა ამირანის ძე გია ოთარის ძე ირაკლი ოთარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 393. გურამი ბესოს ძე გურამი ნუგზარის ძე გოგა მამუკას ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

გიგა მამუკას ძე ირაკლი ზაურის ძე მათე ზაურის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 394. ანდრია ფრიდონის ძე გიორგი დავითის ძე სანდრო მერაბის ძე

ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ირაკლი მინდიას ძე გეგა მინდიას ძე ბერიძე-ხიმშიაშვილი ბერიძე-ხიმშიაშვილი 395.

ვლადიმერი ნურის ძე შაქრო ნურის ძე რამაზი იაშას ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი რაჟდენი იაშას ძე ივერი ვლადიმერის ძე თემური შაქროს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 396.

გიორგი ნოდარის ძე ლაშა რაჟდენის ძე ილია სერგოს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი დავითი ილიას ძე ხვიჩა ილიას ძე კობა ამირანის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 397.

ჯაბა ამირანის ძე ჯონი ამირანის ძე ვაჟა აიდინის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ვიტალი ვაჟას ძე ჯემალი მერაბის ძე ჯიმშერი ჯემალის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

398. ჯანსუღი ჯემალის ძე ბადრი ლავრენტის ძე ალგუჯა თევრათის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ვასო თევრათის ძე ამირანი ალიაბასის ძე ხუსეინი ვანოს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

399. ნოდარი კარლოს ძე გია ნოდარის ძე გოგიტა ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ვიტალი სიმონის ძე გია მიხეილის ძე გიორგი გიას ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

400. ნოდარი კარლოს ძე გურამი ნოდარის ძე რევაზი ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ჯუმბერი ბეჟანის ძე რამაზი ბეჟანის ძე ალექსანდრე ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

401. ლევანი ბეჟანის ძე სერგო თამაზის ძე ზაზა თამაზის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ედნარი რევაზის ძე ედვარდი (ზვიადი) რევაზის ძე ირაკლი რამაზის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 402. გიორგი ჯუმბერის ძე ნუკრი ალქსანდრეს ძე ლუკა ალექსანდრეს ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ზურაბი ლევანის ძე ილია რამაზის ძე მერაბი ახმედის ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 403. ლევანი მერაბის ძე რამაზი იოსების ძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

404. დუდი-ხანუმ ნადეჟდა მინირე შერიფის ასული ბეჟანიძე-ხიმშიაშვილი დაგმარი-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-სეიდიშვილი

ზეჰრა შერიფის ასული პედიე იზეთის ასული ფიქრიე ჯემალის ასული ხიმშიაშვილი-ათაბაგი ხიმშიაშვილი-ბეჟანიძე ხიმშიაშვილი 405. ზეინაბ ხიმშიაშვილი სალადიმ ხიმშიაშვილი ფერიდე ხიმშიაშვილი

ფიქრიე ხიმშიაშვილი ფერიდე ხიმშიაშვილი სემიე ხიმშიაშვილი 406. ზექია სემიჰა საადეთ ბეჟანიძე-ხიმშიაშვილი ფალავანდიშვილი-ხიმშიაშვილი ბეჟანიძე-ხიმშიაშვილი

სემიე ზექიე შახის ასული ნათელა თოფანის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-მელიქიშვილი ხიმშიაშვილი 407. ნათელა თოფანის ასული მურვეთ ალიოსმანის ასული ლალი ალიოსმანის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ნათელა რამიზის ასული აიშე აღალის ასული ზულფიე აღალის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ქამადაძე 408. ვერა აღალის ასული გუგული ნურის ასული ნანული შოთას ასული ხიმშიაშვილი-მიქელაძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

დარეჯანი ყურშუმის ასული ნათია ლავრენტის ასული ჟოლიე ვანოს ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-აბაშიძე 409. ასიე ახმედის ასული ასიე ახმედის ასული სირა ალმირზის ასული მიქელაძე-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი კაკალაძე-ხიმშიაშვილი

აიშე ჰადიე დაუდის ასული მარო ვეზირის ასული ფუტკარაძე-ხიმშიაშვილი სურმანიძე-ხიმშიაშვილი რესულიძე-ხიმშიაშვილი 410. ნათელა შემსო შაქმურადის ასული სულიკო რაჟდენის ასული

სარიშვილი-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი ძიძიგური-ხიმშიაშვილი სუნდუსი ნიგარა სულეიმანის ასული მაყვალა მუხამედის ასული ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი ქედელიძე-ხიმშიაშვილი 411.

ფატი ციალა სერგოს ასული ლილი სირაძე-ხიმშიაშვილი ლორია-ხიმშიაშვილი დავითაძე-ხიმშიაშვილი ფატი იოსების ასული შუშანა მემედის ასული მერიჯე ყაილის ასული მიქელაძე-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი დარჩიძე-ხიმშიაშვილი 412.

ეთერი ნეშეთის ასული შადიე დევრიშის ასული ეთერი შახზადის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ხიმშიაშვილი ფატი იოსების ასული ეთერი კაკოს ასული გუგული კაკოს ასული დიასამიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-მელაძე ხიმშიაშვილი

413. ნარგიზი კაკოს ასული ლიანა კაკოს ასული თამარი კაკოს ასული ხიმშიაშვილი-მამულაძე ხიმშიაშვილი-ფუტკარაძე ხიმშიაშვილი ლია კაკოს ასული ვარდო კაკოს ასული ინგა მურმანის ასული ხიმშიაშვილი-მიქელაძე ხიმშიაშვილი-მიქელაძე სირაძე-ხიმშიაშვილი

414. ეკა ფრიდონის ასული ეკა ფრიდონის ასული გულნარი შოთას ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ქამადაძე თეა ლევანის ასული ნინო ბიჭიკოს ასული ჟუჟუნა მიქაილის ასული ცინცაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

415. ჟუჟუნა მიქაილის ასული ნინა მიქაილის ასული ცაცო მიქაილის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-რესულიძე ხიმშიაშვილი-ლაბაძე ჟუჟუნა დურსუნის ასული თალიკო სადეთინის ასული შუშანა შახზადის ასული მამულაძე-ხიმშიაშვილი აბაშიძე-ხიმშიაშვილი ქამადაძე-ხიმშიაშვილი

416. ფატუშა(ფატი) შალვას ასული მერი ალის ასული გუგული ნოდარის ასული დიასამიძე-ხიმშიაშვილი სურმანიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-მელიქიშვილი

მაგული ნოდარის ასული ციური ავთანდილის ასული მზიური ავთანდილის ასული ხიმშიაშვილი-კაკალაძე ხიმშიაშვილი-კეკელიძე ხიმშიაშვილი-კაკალაძე 417. რუსუდანი ანზორის ასული ქეთევანი ანზორის ასული ინეზა გრიშას ასული ხიმშიაშვილი-ბოლქვაძე ხიმშიაშვილი-ბედინაძე ხიმშიაშვილი-ბერიძე

ნანა თემურის ასული ნატო მამიას ასული თამილა თემურის ასული ხიმშიაშვილი ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 418. ცირა გურამის ასული მელანო თემურის ასული ელზა რეზოს ასული მამალაძე-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი ზოიძე-ხიმშიაშვილი

თამარი ოთარის ასული ნაზი ხუსიკას ასული ციალა ნოეს ასული ჩიკვაიძე-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი თავართქილაძე-ხიმშიაშვილი 419. ნათელა შერიფის ასული ნანუკა ვალიკოს ასული თამარი ბეჟანის ასული გუნდაძე-ხიმშიაშვილი ქათამაძე-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი

ციური სანდროს ასული ირმა ნარიმანის ასული ნაზიბროლა დავითის ასული კეკელიძე-ხიმშიაშვილი ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-თავდგირიძე 420. ნატია დავითის ასული დალი მალხაზის ასული ნანა მალხაზის ასული ხიმშიაშვილი-გოგაძე ხიმშიაშვილი-აბულაძე ხიმშიაშვილი

მაია აბდულის ასული ანა აბდულის ასული ლია ჯემალის ასული ხიმშიაშვილი-ბერიძე ხიმშიაშვილი-ტეფნაძე ხიმშიაშვილი-ფუტკარაძე 421. ლინდა ჯემალის ასული ირმა ოთარის ასული მაია ზურაბის ასული ხიმშიაშვილი უშარიძე-ხიმშიაშვილი მამულაძე-ხიმშიაშვილი

დიანა რამაზის ასული ლიკა ელგუჯის ასული ხათუნა ლევანის ასული აბაშიძე-ხიმშიაშვილი ღლონტი-ხიმშიაშვილი ბერიძე-ხიმშიაშვილი 422. თამუნა ამირანის ასული თეონა ზეინაბი ნოდარის ასული აბაშიძე-ხიმშიაშვილი სამნიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ვაშაყმაძე

ირმა ბეჟანის ასული ინგა გურამის ასული ხატია ემზარის ასული დიასამიძე-ხიმშიაშვილი სეხნიაშვილი-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 423. თამთა ზაზას ასული ანა ნუგზარის ასული ლანა ნუგზარის ასული სურმანიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ლიზი ტარიელის ასული ნინი ტარიელის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 424. მადონა დარიკო მიხეილის ასული ნინო ომარის ასული ფიფია-ხიმშიაშვილი ბოლქვაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

რუსუდანი შორენა თენგიზის ასული რიმა გელას ასული დადვანი-ხიმშიაშვილი ველიჯანაშვილი-ხიმშიაშვილი კაპანაძე-ხიმშიაშვილი 425. ია დავითის ასული ჟუჟუნა ნათია მევლუდის ასული

გელაშვილი-ხიმშიაშვილი აბაშიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი მარო იამზე (ცირა) ვაჟას ასული მზია ყადირის ასული შარაშიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ბერიძე ხიმშიაშვილი-გამხიტაშვილი 426.

ჟუჟუნა ყადირის ასული მედიკო ყადირის ასული ნინო არსენას ასული ხიმშიაშვილი-ბოლქვაძე ხიმშიაშვილი-მიქელაძე მიქელაძე-ხიმშიაშვილი ხატია ედნარის ასული ეთერი შახბანის ასული მელანო აკაკის ასული ხიმშიაშვილი ჯოყოლაზე-ხიმშიაშვილი ქამადაძე-ხიმშიაშვილი 427.

მაგული იოსების ასული გუგული ბეჟანის ასული ლილი ვიქტორის ასული ხიმშიაშვილი-აბაშიძე ხიმშიაშვილი ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი ქრისტინა ბადრის ასული ნინო ბადრის ასული ნათია რომანის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-შოთაძე 428.

ხათუნა რომანის ასული მეგი ჯამბულის ასული სედიკო ხულუსის ასული ხიმშიაშვილი-ვარშანიძე მამულაძე-ხიმშიაშვილი ქამადაძე-ხიმშიაშვილი ეთერი ოთარის ასული ციალა როსტომის ასული ციური ვალიკოს ასული ხიმშიაშვილი-დავითაძე დიასამიძე-ხიმშიაშვილი კონცელიძე-ხიმშიაშვილი

429. მაგული სულიკოს ასული ია ოთარის ასული სოფიო ამირანის ასული შაინიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი სალომე ამირანის ასული მარი მერაბის ასული ლანა მერაბის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

430. ანასტასია მერაბის ასული მარი მერაბის ასული მარი მერაბის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ნათელა კნიაზის ასული ნარგული კნიაზის ასული ეთერი ენვერის ასული ხიმშიაშვილი-თავართქილაძე ხიმშიაშვილი-ოტოლაძე კეკელიძე-ხიმშიაშვილი

431. მაყვალა რიზალის ასული ქეთევანი გურამის ასული რუსუდანი ოთარის ასული რიჟვაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-გობრონიძე დიასამიძე-ხიმშიაშვილი თამუნა თამაზის ასული მანანა თემურის ასული მარიამი დავითის ასული მესხიძე-ხიმშიაშვილი რევა-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

432. ქრისტინე დავითის ასული ნინი დავითის ასული დიანა ბესარიონის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი

ელენე ბესარიონის ასული ლიზი ბახვას ასული ლიკა ბახვას ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 433. ელზა ნოდარის ასული ინეზა ფატიმა რამაზის ასული ხიმშიაშვილი სოლომონიძე-ხიმშიაშვილი ხოზრევანიძე-ხიმშიაშვილი

მაია თამაზის ასული მერი ვასოს ასული ლაურა ვანაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ფუტკარაძე-ხიმშიაშვილი 434. ლამარა ჟუჟუნა შორენა ვლადიმერის ასული გორგილაძე-ხიმშიაშვილი დიასამიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-გიორგაძე

მარინა ვლადიმერის ასული ეკატერინე ნოდარის ასული დარეჯანი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი-ზოიძე ხიმშიაშვილი-ფუტკარაძე ხიმშიაშვილი-კვესელავა 435. რუსუდანი ნოდარის ასული თამარი შაქროს ასული ირმა ხიმშიაშვილი-ლორთქიფანიძე ხიმშიაშვილი-დუმბაძე დუმბაძე-ხიმშიაშვილი

ლელა რუსუდანი ნათია აზნაურაშვილი-ხიმშიაშვილი კეკელიძე-ხიმშიაშვილი გელენიძე-ხიმშიაშვილი 436. თეონა ასლანის ასული ჯულიეტა სერგოს ასული ლეილა სერგოს ასული კეკელიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-მაკროიძე ხიმშიაშვილი-თავართქილაძე

მანანა სერგოს ასული ნანი მერი ხიმშიაშვილი-მიქელაძე ფუტკარაძე-ხიმშიაშვილი დეკანაძე-ხიმშიაშვილი 437. თამუნა ანა თათული ხუბუტია-ხიმშიაშვილი ახვლედიანი-ხიმშიაშვილი ფიჩხაია-ხიმშიაშვილი

მალვინა ჯემალის ასული ქრისტინე შურა კაკალაძე-ხიმშიაშვილი დუმბაძე-ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი 438. ვენერა ვაჟას ასული ლალი ნაზიბროლა ხიმშიაშვილი-ბერიძე ფენტერაძე-ხიმშიაშვილი ქამადაძე-ხიმშიაშვილი

ნათია ჯემალის ასული ნონა თამარი ხიმშიაშვილი-შაინიძე ძირკვაძე-ხიმშიაშვილი ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი 439. მზევინარი იოსების ასული მედეა იოსების ასული ქეთევანი იოსების ასული ხიმშიაშვილი-ფუტკარაძე ხიმშიაშვილი-მიქელაძე ხიმშიაშვილი-ცეცხლაძე

შუშანა ისკანდერის ასული გიული მიხეილის ასული შუშანა რეჟების ასული ბერიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-დიასამიძე ბალაძე-ხიშიაშვილი 440. ეთერ გურამის ასული თამარი გურამის ასული ნაზი გურამის ასული ხიმშიაშვილი-გოჩიტიძე ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ლომინაძე

მაგული გურამის ასული ციალა გურამის ასული ციცინო მოედინის ასული ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი მგელაძე-ხიმშიაშვილი 441. რუსუდანი ხუსეინის ასული ეთერი ხუსეინის ასული ნანი ხუსეინის ასული ხიმშიაშვილი-კეკელიძე ხიმშიაშვილი-კახაძე ხიმშიაშვილი-კახაძე

ლინდა ხუსეინის ასული ეთერი ლისას ასული ირმა თენგიზის ასული ხიმშიაშვილი მიქელაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი 442. მელანო ჯუმბერის ასული ნაზი ავთანდილის ასული გიული ნოდარის ასული მელაძე-ხიმშიაშვილი კეკელიძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-სურმანიძე

ქეთევანი ნოდარის ასული ია გიორგის ასული ნანული ხიმშიაშვილი მექვაბიშვილი-ხიმშიაშვილი აბულაძე-ხიმშიაშვილი 443. ალინა როსტომის ასული მერი მერაბის ასული ფატი ბეჟანის ასული

კორძაია-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-ხილაძე ნარგული ბეჟანის ასული ნინო სერგოს ასული ნაზი რევაზის ასული ხიმშიაშვილი-ბასილაძე დავითაძე-ხიმშიაშვილი ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილი 444.

დალი გიორგის ასული მადონა შოთას ასული ნესტანი ტარიელის ასული დიღმელაშვილი-ხიმშიაშვილი ჭურკვეიძე-ხიმშიამშვილი დუმბაძე-ხიმშიაშვილი ჟუჟუნა მიხეილის ასული ირინა თამაზის ასული დარეჯანი ჯუმბერის ასული კაკალაძე-ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი ხიმშიაშვილი-დარსაველიძე 445.

ნატო ჯუმბერის ასული ნინო ლევანის ასული სალომე ჯუმბერის ასული ხიმშიაშვილი-დავითაძე ხიმშიაშვილი-ფუტკარაძე ზოიძე-ხიმშიაშვილი დარინა გოჩას ასული იულია ევგენის ასული თამარი ოლეგის ასული გარგანჯია-ხიმშიაშვილი ლიტვინენკო-ხიმშიაშვილი ფუტკარაძე-ხიმშიაშვილი 446.

მარი ქრისტინე დიმიტრის ასული მილენა ოთარის ასული შანიძე-ხიმშიაშვილი კოსტავა-ხიმშიაშვილი გურგენიძე-ხიმშიაშვილი

447.

შერიფ (ალექსანდრეს ძე) ახმედის ძე ხიმ- ჯაფარ შერიფის ძე ხიმშიაშვილი მეუღლე- შიაშვილი, მეუღლესთან ნადეჟდა დაგმა- სთან, ზექიე ბეჟანიძესთან ერთად. რთან ერთად ჰამიდი ჯემალის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლე- ჯელილ ჯემალის ძე ხიმშიაშშვილი, მეუღ-

სთან სემიჰა ფალავანდიშვილთან და შვილ ლესთან ერთად. აბასთან ერთად. 448. ასლან თემურის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღ- ზეჰრა ქამილის ასული ხიმშიაშვილი მე- ლესთან ერთად. უღლესთან, სერვერ ათაბაგთან ერთად.

პედიე იზეთის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღ- ახმედ ისას ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ლესთან ასლან ბეგ ბეჟანიძესთან ერთად. გულჰიზთან ერთად. 449. ნური აბდის ძე, ისა შერიფის ძე, ჯემალ შე- ყაია და ზექერია შერიფის ძე ხიმშიაშვი- რიფის ძე ხიმშიაშვილი. ლები.

ხამდი ჯემალის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- პედიე იზეთის ასული ხიმშიაშვილი-ბეჟა- თან ერთად. ნიძე, შვილთან ნუნუსთან ერთად. 450. ფერიდე და სემიე ხიმშიაშვილები დედასთან ნურჰანი, სალადინი, ფიქრიე და ფერიდე ერთად. ხიმშიაშვილები.

თემური, ჯეფერი, ჯემალი შერიფის ძე ხიმშიაშვილები. ბავშვი ჯელალი ჯემალის ძე ხიმშია- შვილი და ოსმან ჩალოღლუ (მელიქიშვილი). 451. ჯემალ შერიფის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან საადეთ ბეჟანიძესთან და შვილებთან ერთად.

მარცხნიდან კაცები: ზაბითი, ჯელალი, რასიმი, და ჰამიდი ხიმშიაშვილები. მარცხნიდან ქალები: ჰამიდის მეუღლე-სემიფა ხანუმი, შავებში, მურთაზის ქვრივი-სელიმე ხანუმი, მათლუბა და ფიქრიე ხიმშიაშვილები. 452. აღალი შაქირის ძე და შაქირი სელიმს ძე გურამი, ვანო, მიხეილი შუქროს ძე ხიმშია- ხიმშიაშვილები. შვილები.

ნოდარი (ლევანი) ნურის ძე ხიმშიაშვილი ნოდარი (ლევანი) ნურის ძე ხიმშიაშვილი ცოლ-შვილთან ერთად. შვილებთან ერთად. 453. ვლადიმერ ნურის ძე ხიმშიაშვილი ოჯახთან შაქრო ნურის ძე ხიმშიაშვილი, დედასთან ერთად. და ოჯახთან ერთად.

ვლადიმერი და შაქრო ნურის ძე ხიმშიაშვილები თემური შაქროს ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- შვილებთან ერთად. თან და დასთან ერთად. 454. მანანა, ილია, ჟულიეტა, ამირანი, ლეილა- ამირანი სერგოს ძე ხიმშიაშვილი ოჯახთან სერგო აღალის ძე ხიმშიაშვილის შვილები. ერთად.

კობა, კობა, ჯონი ამირანის ძე ხიმშიაშვილები. ვიტალი ვაჟას ძე ხიმშიაშვილი ოჯახან ერთად. 455. ფრიდონი კაკოს ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან თამარი (თაკო) კაკოს ასული ხიმშიაშვილი დე- ინგა მურმანის ასულ სირაძესთან ერთად. დასთან, ფატი იოსების ასულ დიასამიძესთან ერთად.

ფატი იოსების ასული დიასამიძე-ხიმშიაშვილი, ბიჭიკო შოთას ძე ხიმშიაშვილი ოჯახთან შვილებთან და რძალთან ერთად. ერთად. 456. არიფი ქორ-ხუსეინის ძე ხიმშიაშვილის, ნური სეფერის ძე ხიმშიაშვილის შთამომავლები.

ასიე ახმედის ასული მიქელაძე-ხიმშიაშვილი თავის ქალიშვილებთან და ოჯახის წევრებთან ერთად. 457. ნოდარი მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი დედასთან ასიე ახმედის ასული მიქელაძე-ხიმშიაშვილი ასიე ახმედის ასულ მიქელაძე-ხიმშიაშვილთან და ნატო მამიას ასული ცეცხლაძე.

ერთად. ნოდარი მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი შვილებთან გუგული ნოდარის ასული ხიმშიაშვილი მაგულისთან და გუგულისთან ერთად. მეუღლესთან რევაზ მელიქიშვილთან ერთად. 458. მაგული ნოდარის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღ- გოჩა ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან

ლესთან შოთა კაკალაძესთან ერთად. ნატო მამიას ასულ ცეცხლაძესთან და შვილთან გიორგისთან ერთად. გიორგი გოჩას ძე ხიმშიაშვილი, დედასთან ნატო ნოდარი მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, რძალთან მამიას ასულ ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილთან ერთად. ნატო მამიას ასულ ცეცხლაძე-ხიმშიაშვილთან ერთად. 459.

ნუგზარი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ციური ავთანდილის ასული ხიმშიაშვილი თამილა ხიმშიაშვილთან და შვილებთან: ანასთან მეუღლესთან, ასლან კეკელიძესთან ერთად. და ლანასთან ერთად. მზიური ავთანდილის ასული ხიმშიაშვილი ზაური ავთანდილის ძე ხიმშიაშვილი მეუღ- მეუღლესთან, აკაკი კაკალაძესთან ერთად. ლესთან ცირა მამალაძესთან ერთად. 460.

ზვიადი ავთანდილის ძე ხიმშიაშვილი, დედას- ნოდარი და ავთანდილი მიქაილის ძე ხიმშია- თან თალიკო აბაშიძესთან ერთად. შვილები, მეუღლეებთან ერთად. ანზორი მიქაილის ძე ხიმშიავილის ოჯახი. 461.

ანზორი მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ანზორი მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, შვილებ- თან შუშანა შახზადის ასულ ქამადაძესთან ერ- თან ქეთევანთან და რუსუდანთან ერთად. თად. ასლანი ანზორის ძე ხიმშიაშვილი, დებთან რუსუდან ანზორის ასული ხიმშიაშვილი მე- რუსუდანთან და ქეთევანთან ერთად. უღლესთან თემური ბოლქვაძესთან ერთად.

462. ქეთევანი ანზორის ასული ხიმშიაშვილი, მეუ- ასლანი ანზორის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ღლესთან რომანი ბედინაძესთან ერთად. თან მელანო მიქელაძესთან და ბავშვებთან, ანასტასიასთან და სანდროსთან ერთად. გრიშა მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ფატუშა (ფატი) შალვას ასულ დიასამიძესთან და შვილებთან, ინეზასთან და ირაკლისთან ერთად.

463. გრიშა მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ინეზა გრიშას ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- თან ფატუშა (ფატი) შალვას ასულ დიასამი- თან მინდია ავთანდილის ძე ბერიძესთან ერ- ძესთან ერთად. თად. ინეზა გრიშას ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ინეზა გრიშას ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- თან მინდია ავთნდილის ძე ბერიძესთან ერ- თან მინდია ავთანდილის ძე ბერიძესთან და თად. შვილებთან, ირაკლისთან და გეგეასთან ერთად.

464. გრიშა მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, შვილთან ინეზა გრიშას ასული ხიმშიაშვილი-ბერიძე. ინეზა გრიშას ასულ ხიმშიაშვილ-ბერიძეს- თან ერთად. თემური მიქაილის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მერი ალის ძე სურმანიძესთან და შვილებთან,

მარცხნიდან დგანან: რუსლანი, ნანა, ბაჩანა და დავითი ხიმშიაშვილები. 465. დავითი თემურის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- რუსლანი თემურის ძე ხიმშიასვილი, მეუღლეს- თან ელზა რეზოს ასულ ზოიძესთან და შვილებ- თან თამარი ოთარის ასულ ჩიკვაიძესთან და შვი- თან, ნიკოლოზთან და ლუკასთან ერთად. ლებთან, ირაკლისთან და გეგასთან ერთად. ნოდარი შევქეთის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ნოდარი შევქეთის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს-

თან ჟუჟუნა მიქაილის ასულ ხიმშიაშვილთან თან ჟუჟუნა მიქაილის ასულ ხიმშიაშვილთან ერთად. ერთად. 466. ემზარი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ტარიელი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- თან ირმა ბეჟანის ასულ დიასამიძესთან ერთად. თან ინგა გურამის ასულ სეხნიაშვილთან ერთად.

ზეინაბი ნოდარის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღ- ხვიჩა ემზარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ლესთან ირაკლი თემურის ძე ვაშაყმაძესთან თამთა ზაზას ასულ სურმანიძესთან ერთად. ერთად. 467. ემზარი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ხვიჩა ემზარის ძე და ხატია ემზარის ასული თან ირმა დიასამიძესთან და შვილთან ხატიას- ხიმშიაშვილები. თან ერთად.

ტარიელი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- მარცხნიდან: ინგა სეხნიაშვილი-ხიმშიაშვილი, თან ინგა სეხნიაშვილთან, დასთან ზეინაბ ხიმ- თამთა სურმანიძე -ხიმშიაშვილი, ირმა დიასამი- შიაშვილთან და შვილებთან ლიზისთან და ნი- ძე-ხიმშიაშვილი. ნისთან ერთად. 468. ემზარი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, რძალთან ტარიელი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, რძალთან თამთა ზაზას ასულ სურმანიძესთან ერთად. თამთა ზაზას ასულ სურმანიძესთან ერთად.

ხვიჩა ემზარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ლიზი და ნინი ტარიელის ასულნი ხიმშიაშ- თამთა სურმანიძესთან და დასთან ხატიასთან ვილები. ერთად. 469.

თამთა ზაზას ასული სურმანიძე-ხიმშიაშვილი ნუცა ხვიჩას ასული ხიმშიაშვილი. შვილთან ნუცა ხვიჩას ასულ ხიმშიაშვილთან ერთად. ნინა მიქაილის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- სურიე (ცაცო) მიქაილის ასული ხიმშიაშვილი, სიმონ ბინალის ძე რესულიძესთან ერთად. ზაალი იაშას ძე ლაბაძე, ცაცოს მეუღლე. 470.

დავითი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ნაზიბროლა დავითის ასული ხიმშიაშვილი, მე- ნაზი ხუსიკას ასულ მიქელაძესთან ერთად. უღლესთან მალხაზი გურამის ძე თავდგირიძეს- თან ერთად. ნათია დავითის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- გურამი დავითის ძე ხიმსიაშვილი, მეუღლეს- თან ელგუჯა აბესალომის ძე გოგაძესთან ერთად. თან ირმა ოთარის ასულ უშარიძესთან ერთად.

471. მურმანი დავითის ძე, ნათია დავითის ასული, ლიზი და მარი გურამის ასულნი ხიმშიაშვილები. გურამი დავითის ძე ხიმშიაშვილები. შოთა ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ზაზა შოთას ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მაია ციალა ნოეს ასულ თავართქილაძესთან ერთად. ზურაბის ასულ მამულაძესთან და შვილებთან, სოფიასთან, დემეტრესტან და დავითთან ერთად.

472. ბაგრატი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მინდია ბაგრატის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ნათელა შერიფის ასულ გუნდაძესთან ერთად. თან დიანა რამაზის ასულ აბაშიძესთან და შვი- ლებთან გიგასთან და ბარბარესთან ერთად. მამუკა ბაგრატის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მალხაზი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ლიკა ელგუჯის ასულ ღლონტთან და შვილთან თან ნანუკა ვალიკოს ასულ ქათამაძესთან ერ- ვაჩესთან ერთად. თად.

473. დალი მალხაზის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღ- ნანა მალხაზის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ლესთან ტარიელ როსტომის ძე აბულაძესთან თან გოჩა მერაბის ძე ხიმშიაშვილთან ერთად. ერთად. ლევანი მალხაზის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მამუკა მალხაზის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან

ხათუნა ლევანის ასულ ბერიძესთან და შვილთან თამუნა აბაშიძესთან ერთად. თომასთან ერთად. 475. მამუკა მალხაზის ძე ხიმშიაშვილი, შვილთან თეოდორე მალხაზის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლე- ნუცასთან ერთად. სთან თეონა სამნიძესთან და შვილთან ლილეს- თან ერთად.

მიხეილი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან აბდული ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან თამარი ბეჟანის ასულ მიქელაძესთან ერთად. ციური სანდროს ასულ კეკელიძესთან ერთად. 476. მაია აბდულის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ანა აბდულის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- თან დავით რევაზის ძე ბერიძესთან ერთად. თან გიორგი მურმანის ძე ტეფნაძესთან ერთად.

ანი აბდულის ასული, ნიკა აბდულის ძე, მაია აბ- აბდული ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან დულის ასული ხიმშიაშვილები. ციური კეკელიძესთან და შვილებთან ანისთან, მაიასთან და ნიკასთან ერთად. 477. ჯემალი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან გია ჯემალის ძე ხიმშიაშვილი, დედასთან ირმა ირმა ნარიმანის ასულ ცეცხლაძესთან ერთად. ცეცხლაძესთან ერთად.

ლია ჯემალის ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ლინდა ჯემალის ასული ხიმშიაშვილი, დედას- თან დავით ნურის ძე ფუტკარაძესთან ერთად. თან ირმა ცეცხლაძესთან ერთად. 478. ჯემალი ისაკის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ირმა ცეცხლაძესთან და შვილებთან გიასთან, ლიასთან და ლინდასთან ერთად.

გურამი კნიაზის ძე ხიმშიაშვილის ოჯახი. 479. გურამი კნიაზის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან დავითი გურამის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ეთერი ენვერის ასულ კეკელიძესთან ერთად. თან რუსუდან ოთარის ასულ დიასამიძესთან ერთად.

დავითი გურამის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ბესარიონი გურამის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- რუსუდან დიასამიძესთან და შვილებთან: მარი- თან თამუნა თამაზის ასულ მესხიძესთან ერთად. ამთან, ქრისტინესთან, ნინისთან, გიორგისთან ერთად. 480. ბესარიონი გურამის ძე ხიმშიაშვილი, შვილებ- ქეთევანი გურამის ასული ხიმშიაშვული, მეუღ- თან დიანასთან, გურამისთან, ელენესთან ერ- ლესთან დავით რობიზონის ძე გობრონიძესთან თად. ერთად.

ბახვა გურამის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ბახვა გურამის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მანანა თემურის ასულ რევასთან ერთან. მანანა რევასთან და შვილებთან ლიზისთან და ლიკასთან ერთად. 481. ნოდარი კნიაზის ძე ხიმშიაშვილის ოჯახი.

ნოდარი კნიაზის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან მაყვალა რიზალის ასულ რიჟვაძესთან და შვილიშვილებთან ერთად. 481. ნოდარი კნიაზის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ჯონი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან თან მაყვალა რიზალის ასულ რიჟვაძესთან ინეზა სოლომონიძესთან ერთად.

ერთად. ელზა ნოდარის ასული ხიმშიაშვილი. ჯამბული ნოდარის ასული ხიმშიაშვილი, მეუ- ღლესთან ფატიმა რომანის ასულ ხოზრევანი- ძესთან ერთად. 482. ჯიმშერი ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლეს- ეთერი ილიას ასული ხიმშიაშვილი, მეუღლეს-

თან მაია თამაზის ასულ ვანაძესთან ერთად. თან ბადრი ალექსანდრეს ძე დავითაძესთან და შვილებთან ერთად. ოთარი ილიას ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ცი- ამირანი ილიას ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან ალა როსტომის ასულ დიასამიძესთან და შვილებ- ციური ვალიკოს ასულ კონცელიძესთან და შვი- თან იასთან, გიასთან და ირაკლისთან ერთად. ლებთან სოფიოსთან, სალომესთან და ნიკასთან ერთად. 483. მერაბი ილიას ძე ხიმშიაშვილი, მეუღლესთან სედიკო ხულუსის ასული ქამადაძე-ხიმშიაშვი-

მაგული სულიკოს ასულ შაინიძესთან და შვი- ლი, შვილიშვილ სოფია ამირანის ასულ ხიმშია- ლებთან მარიასთან, ნანასთან, ანასტასიასთან შვილთან ერთად. და სანდროსთან ერთად. ახმედ სეფერის ძე ხიმშიაშვი- დევრიშ სეფერის ძე ხიმშიაშვი- შამილ მევლუდის ძე ხიმშია- ლი, მეუღლესთან შემსო შაქ- ვილი, მეუღლესთან სუნდუს შვილი, მეუღლესთან ნიგარა მურადის ასულ მიქელაძესთან ცეცხლაძესთან ერთად სულეიმანის ასულ ცეცხლა- ერთად ძესთან ერთად 377.

ოთარი ახმედის ძე ხიმშიაშვი- იაკობ თოფანის ძე ხიმშიაშვი- მურმან იუსუფის ძე ხიმშიაშვი- ლი, ნეუღლესთან მაყვალა მუ- ლი, მეუღლესთან ციალა სერ- ვილი, მეუღლესთან ნათელა ხამედის ასულ ქედელიძესთან გოს ასულ ლორიასთან ერთად რიზას ასულ ხიმშიაშვილთან ერთად ერთად ფერიდე და სემიე სელიმის ნანული და გულნარი შოთას ჟუჟუნა ვანოს ასული და ბი- ასულნი ხიმშიაშვილები დე- ასულნი ხიმშიაშვილები ჭიკო ვანოს ძე ხიმშიაშვილები დასთან ერთად 378.

გურამი, ვანო და მიხეილ შუქ- ომერ ხიმშიაშვილის ოჯახი ლავრენტი ვასოს ძე ხიმშიაშვი- ქრის ძე ხიმშიაშვილები ლის ოჯახი ჯემალ შერიფის ძე ხიმშიაშვილი ოჯახთან მარცხნიდან: ზაბითი, ჯელალი, რასიმი, და ჰამიდი ერთად ხიმშიაშვილები. მარცხნიდან: ჰამიდის მეუღლე-სე- მიჰა ხანუმი, შავებში მურთაზის ქვრივი-სელიმე ხა- ნუმი, მათლუბა და ფიქრიე ხიმშიაშვილები

379.

სოფ. ბულაჩაურში თავადი ხიმშიაშვილების ნას სოფ. ბულაჩაურში, თავადი ხიმშიაშვილების საგ ახლარი უბანი (კუთხე) ვარეულო, წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია აშენებულია 1470 წელს, XV-საუკუნე თავადი ხიმიაშვილების ციხე-სიმაგრის ნანგრევე თავადი ხიმშიაშვილების სახლი სოფ. ბულაჩაუ

ბი, სოფ ბულაჩაურში XV-ე საუკუნე რში, XV-XVI-საუკუნე 380.

თ ა ვ ა დ ი გ უ რ გ ე ნ ი ძ ე ე ბ ი კ ა ხ ე თ ი ს ( შ ი ლ დ ა )

127. თავადი გურგენიძეები ზოგიერთი რჩეულთა გვარიშვილთა ნამოღვაწარი უძველეს მატიანეთა ფურცლებზეა და- წერილი. ქართლის ცხოვრების-საქართველოს ისტორიის ციხე-სიმაგრის მშენებლობაში თავისი წი- ლი აგური თავად გურგენიძეთა ძირძველმა და სასახელო გვარმაც დადო. წინაპრის საკუთარი სახელიდან მოუდით გვარსახელის ფუძე გურგენიძეთ. „ გურგენი“ პი- რსახელი (საკუთარი სახელი) ყოფილა-„გურგენ ბაგრატიონი“. ამგვარად გვარსახელი გურგე- ნიძე ეპონიმური ტიპის მემკვიდრეობითი სახელთა რიგს განეკუთვნება. ესე იგი ფუძეში ფიქ- სირებულია წინაპრის, გვარის ფუძემდებლის საკუთარი სახელი. თავადი გურგენიძეები ერთი ყველაზე ძირძველი და სახელოვანი საგვარეულო ჯავახეთი- დან იღებს სათავეს, კერძოდ-გურგენ ბაგრატიონისაგან (გ.1008), ბაგრატოვანთა ტაოს შტოდან „მეფეთ-მეფე 994-1008 და მაგისტროსი 1001 წ. ქართულ ისტორიულ წყაროებში ჯავახ თავად გურგენიძეთა გვარმოდინელობა XII-ე საუ- კუნიდან ჩანს. ამ პერიოდიდან, იმ ხანად ჯავახეთს მოსახლე გურგენიძეთა საგვარეულოს აღ- ზევება იწყება. XII-XIII-ე საუკუნეთა მიჯნაზე აგებულ იყო წუნდის ეკლესია (ასპინძის რაიონი), რომლის საამშენებლო-ქრიტორიულ წარწერაში აღმაშენებელი იჩქით გურგენიძე იხსენიება. წარწერა ქარაგმების გახსნითა და მხედრული ტრანსლიტერაციით ასე იკითხება: „სახელითა ღმრთი- საითა, მე იჩქითმან გურგენის ძემან აღვაშენე ეკლესია ესე მამული ჩუენი სახელსა ზედა წმი- ნდისა ნათლის მცემლისასა. სალოცავად ჩემთვის და მშობელთა ჩემთათვის“. როგორც, ტექსტიდან ჩანს იმ ხანად ფეოდალ გურგენიძეთა სახლის მეთაური იჩქით გურ- გენიძე წუნდის ეკლესიას თავის მამულში აშენებს. იჩქით გურგენიძის შესახებ ქართულ ეპი- გრაფიულ საბუთებში სხვა ცნობაც შემონახულია. ვანის ქვაბების ერთ წარწერაში კვლავ ფიქ- სირდება იჩქით გურგენიძე. იმავე ხანით XII-XIII საუკუნეთა მიჯნით, თარიღდება ვაჰანის მონასტერი (ასპინძის რაიო- ნი), რომელსაც მიეკუთვნება იჩქით გურგენიძის სამშენებლო წარწერა, რომელშიც იგი თამარ მეფეს იხსენიებს. „იესო ქრისტევ, ადიდე ორთავე შინა სუფევდა მეფეთა მეფე და დედოფალი თამარ, რომ- ლისა ზე მე, იჩქითმან გურგენისძე მან, ავაშენე კედელი ესე და დავაუსენენ ხატი: მაცხოვრი- სი ღმრთის მშობლისი, ნათლისცემელი და ჯუარი წმინდისა სუემეონისი. ვინცა ილოცვიდე მეცა მომიხსენიეთ“. ვაჰანის მონასტერშივეა დაცული მეორე წარწერა, რომელშიც ვანის ქვაბები გურგენიძეთა საგვარეულოს სამკვიდრებლად იწოდებოდა.

იჩქით გურგენიძე აგრეთვე იხსენიება იერუსალიმის ჯვრის მონასტრის სვინასქარის აღა- პებში (აღაპი-მიცვალებულის მოსახსენიებელი ტრაპეზი). როგორც, ჯვრის მონასტრის სვინაქსარული აღაპებიდან ირკვევა, ყოველი წლის ნოემბრის 23 რიცხვს, უხვი შემოწირულობის გამო დაუდგენიათ იჩქით გურგენიძის აღაპი, რომელიც ნუსხა-ხუცურითაა ჩაწერილი და XIII-ე საუკუნის დასაწყისით თარიღდება. აღაპი ქარაგმების 128. გახსნითა და მხედრული ტრანსლიტერატურაციით ასე იკითხება: „თუ ერსა ნოემბერსა კ.გ.- (23 ნოემბერი-ვ.ხ.). ამსავე დღესა აღაპი იჩქითისა გურგენისძისა, შეუნდვენ ღმერთმან“. ზემოთ მოყვანილი მა- სალა გვაძლევს საფუძველს ვივარაუდოთ, რომ თამარის მეფობის პერიოდი, გურგენიძეთა, ამ გვარმოდენილობის აღზევების ხანაა. წუნდა მათი საგვარეულო ეკლესიაა, ხოლო ვანის ქვაბე- ბი-საგვარეულო სამარხი მონასტერი. იმ ხანად ფეოდალ გურგენიძეთა გვარის უფროოსს, იჩ- ქით გურგენიძეს იერუსალიმის ჯვრის მონასტრისადმი ეგზომ დიდი შესაწირი უბოძებია, რის გამოც მის სახელზე მოსახსენებელი-აღაპიც დაუდგენიათ. XIII-ე საუკუნის პირველ ნახევარში ჯავახეთის მოსახლე ფეოდალ გურგენიძეთა ერთიანი სახლი იშლება. ფეოდალ გურგენიძეთა მთავარი შტო კახეთში, შილდაში (სოფელი ყვარლის რაიონში) გადადის საცხოვრებლად. ხოლო დარჩენილი სხვა შტოს წარმომადგენლები გური- აში და გურიიდან უკვე ორი ოჯახი იმერეთში გადადის საცხოვრებლად იმერეთში. კახეთის- შილდაში მცხოვრები გურგენიძეები იყვნენ-თავადები, ხოლო გურიაში და იმერეთში მცხოვ- რები გურგენიძეები აზნაურები. რაც შეეხება რაჭაში მცხოვრებ გურგენიძეებს, ისინი გლეხები იყვნენ. იასინი არც სისხლით და არც სამართებლივად არ ენათესავებოდნენ და არავითარი საერთო არ ჰქონდათ, არც აზ- ნაურ და მითუმეტეს კახეთის თავად გურგენიძეებთან. როგორც, ცნობილია სახელი გურგენი გავრცელებული სახელი იყო რაჭაში. რაჭველი გურგენიძეები, გურგენიშვილები, გურგენა- შვილები, სახელ გურგენიდან მოდის. ისინი არავითარ კავშირში არ არიან ჯავახეთს მცხოვ- რებ ფეოდალ და მათ განაყოფ, გურიაში და იმერეთში მცხოვრებ აზნაურ და კახეთში, სოფ. შილდაში მცხოვრებ თავად გურგენიძეებთან. შეცცდომაა და სრული აბსურდი მათი რაიმე კუთხით მიკუთვნება, აზნაურ და თავად გურგენიძეებთან. 1740 წელს დაწერილია იმ ხანად კახეთის მეფის თეიმურაზ მეორისა და უფლისწულ ირაკ- ლის (შემდგომში-ერეკლე მეორე) მიერ გურგენიძეთადამი ბოძებული წყალოს სიგელი. შემდ- გომში თეიმურაზ მეორე ბარამ გურგენიძეს უწყალობებს სოფელ მარტყოფს, მისი მიმდებარე ტერიტორიებით. 1740 წლის წყალობის წიგნში კახეთის, სოფ. შილდის გურგენიძეები აზნაურებად იხსენიე- ბიან. 1744 წელს ერეკლე პირველს ინდოეთში სალაშქროდ გაყვა სოლომონ ბეჟანის ძე გურგე- ნიძე, სადაც დაიღუპა კიდეც. ამ „დამსახურების“ გამო მეფემ მის შვილებს თავადობა უბოძა და ჩაიწერნენ კახეთის თავადთა სიაში. თავად გურგენიძეებს სამეფო კარზე ეკავათ: მეფის მოურავების-ტარუღას, ეშიკაღაბაშის,

მორდიალის-მეფის ბეჭდის მცველის, ნაზირის და მეფის ლაშქრის უფროსის თანამდებობე- ბი. 1783 წლის 24 ივლის გეორგიევსკში ხელმოწერილ ტრაქტატის თანდართული თავად-აზ- ნაურთა სიაში, სოფ. შილდაში და მარტყოფში მცხოვრები თავადი გურგენიძეები შეყვანილნი არიან კახეთის თავადთა სიაში. ასევე თავადი გურგენიძეები შეყვანილნი არიან 1850 წელს პე- ტერბურგში გამოცემულ ხავერდოვან წიგნში. გურული აზნაური გურგენიძეები იყვნენ მეჭურჭლეთუხუცესები და სხვა. როგორც გურუ- ლი ასევე იმერელი აზნაური გურგენიძეები მსახურობდნენ მეფის არმიის რიგებში და სხვა- 129. დასხვა სამოხელეო სამსახურში. ამჟამად აზნაური გურგენიძეების შთამომავლები ცხოვრო- ბენ გურიაში, ჩოხატაურის და იმერეთში, ზესტაფონის რაიონებში. ამჟამად თავადი გურგენიძეების გვარი გაწყვეტილია, არ არსებობენ, აღარ ცხოვრობენ. უკა- ნასკნელი გვარის წარმომადგენლები იყვნენ: იროდიონ გიორგის ძე გურგენიძე, რომელიც იყო მღვდელი და ოჯახი არ ჰყავდა. ასევე პოლკოვნიკი კონსტანტინე ბეჟანის ძე გურგენიძე, რომელსაც ჰყავდა ორი ქალიშვილი ნინო და ეკატერინე. ეკატერინე გათხოვილი იყო აზნაურ მაჭავარიანზე. ამჟამად აზნაურ მაჭავარიანის იმ შტოს შთამომავლები არ დარჩენია. ნინო გა- თხოვილი იყო თავად ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილზე. ნინო იყო თავად გურგენიძეე- ბის ბოლო წარმომადგენელი. 1910 წელს ნინო გურგენიძე-ხიმშიაშვილი გარდაიცვალა. მისი გარდაცვალების შემდეგ შეწყვიტა არსებობა კახეთის გურგენიძეების თავადურმა შტომ. როგორც ცნობილია ნინო, თავად კონსტანტინე გურგენიძის ასული გათხოვდა თავად ალე- ქსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილზე(04.02.1861 წ.) თავადი ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვი- ლი დასახლდა სოფ. მარტყოფში. სამართლებლივად ის გახდა სოფ. მარტყოფის და მის მიმ- დებარე ტერიტორიების სამათალ მემკვიდრე, რომელსაც ადრე ფლობდნენ და განკარგავდნენ კახეთის თავადი გურგენიძეები. ასევე სამართალ მემკვიდრეები გახდნენ თავადი გურგენიძე- ების გერბის. ყოველივე აქედან გამომდინარე, სამართებლივად და მემკვიდრეობით; თავად ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილის და თავადის ასულ ნინო კონსტანტინე გურგენიძე-ხი- მშიაშვილების შთამომავლებს დარჩათ მემკვიდრეობითი უფლება თავადი გურგენიძეების გერბზე და გვარზე. 1. სოლომონ ბეჟანის ძე გურგენიძე - o (1744). შილდა. ეშიკაღაბაში (მანდატურთ- უხუცე- სი), მატყოფის მოურავი. 1744 წელს ერეკლე პიველს გაჰყვა ლაშქრობაში ინდოეთში, სადაც დაიღუპა. 2. გიორგი (გოგია) სოლომონის ძე გურგენიძე - (?-1795). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭ- დის მცველი). დაიღუპა აღა-მახმად ხანის შაქართველოში შემოსევის დროს). 3. ბარამ სოლომონის გურგენიძე - შილდა-მარტყოფი. მეფის ნაზირი. დიდუბის მოურავი. თეიმურაზ მეორემ უწყალობა სოფ. მარტყოფი. 4. სიმონ გიორგის ძე გურგენიძე - შილდა. მეფის ლაშქრის უფროსი. 5. იროდიონ გიორგის ძე გურგენიძე - (1777-?). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცვე-

ლი), თელავის მოურავი. 6. ბეჟან ბარამის ძე გურგენიძე - (1788-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. 7. ივანე სიმონის ძე გურგენიძე - ქართლ-კახეთის მეფის გიორგი XII მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცველი). 1801 წელს დაინიშნა თელავის პოლიციის უფროსად. 8. სოლომონ იროდიონის ძე გურგენიძე - (1811-?). შილდა. კოლეგიის რეგისტრატორი 1850 წელს. 9. გიორგი იროდიონის ძე გურგენიძე - (1813-?). შილდა. 14 კლასის სახელმწიფო მოხელე. 10. დიმიტრი იროდიონის ძე გურგენიძე - (1819). შილდა. პრაპორშჩიკი 1850 წელს. 11. კონსტანტინე ბეჟანის ძე გურგენიძე - (1811-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. 12. იროდიონ გიორგის ძე გურგენიძე - (1856-1903). შილდა. მღვდელი-დეკანოზი. 130. კ ა ხ ე თ ი ს თ ა ვ ა დ ი გ უ რ გ ე ნ ი ძ ე ე ბ ი ს გ ე ნ ე ა ლ ო გ ი უ რ ი ნ უ ს ხ ე ბ ი

131. ნუსხა I

132. 1. 2-2 სოლომონი o (1744). შილდა. ეშიკაბაღაში (მანდატარუხუცესი), მარტყოფის მო- ურავი. 2. 3-3 გიორგი (გოგია) (?-1795). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცველი). 3. 3-4 ბარამი. შილდა-მარტყოფი. მეფის ნაზირი. დიდუბის მოურავი. 4. 4-5 სიმონი. შილდა. მეფის ლაშქრის მოურავი. 5. 4-6 იროდიონი (1777-?). შილდა. მორდიალი (მეფის ბეჭდის მცველი). თელავის მო- ურავი. ~სალომე, თავ. ზაალ ანდრონიკაშვილის ასული. 6. 4-7 ბეჟანი (1788). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~თავ. ასული ანა ჩოლოყაშვილი. 7. 5-11 ივანე (1811-?). შილდა. ქართლ-კახეთის მეფის გიორგი XII-ის მორდიალი (მე- ფის ბეჭდის მცველი). 1801 წელს დაინიშნა თელავის პოლიციის უფროსად. ~ანა, თავ. სიმონ ჯანდიერის ასული. 8. 5-12 სოლომონი (1811-?). შილდა. კოლეგიის რეგისტრატორი 1850 წელს. 9. 5-13 გიორგი (1813-?). შილდა. 14- კლასის სახელმწიფო მოხელე. ~თავ. ასული მაკრინე ამილახვარი. 10. 5-14 დიმიტრი (1819-?). შილდა. პრაპორშიკი. 11. 5-16 კონსტანტინე (1811-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~აზნ. ასული ელისაბედ ყორღანაშვილი. 12. 6-21 იროდიონი (გურგენი) (1856-1903). შილდა. მღვდელი-დეკანოზი.

13. 6-22 ნინო (1842-1910). მარტყოფი. ~თავ. ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილი (1832-1908). კაპიტანი. 14. 6-23 ეკატერინე (1849-?). მარტყოფი. ~აზნ. N.N. მაჭავარიანი. 133. ნუსხა II

134. 1. 4-4 ბეჟანი (1788-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~თავ. ასული ანა ჩოლოყაშვილი. 2. 5-6 კონსტანტინე (1811-?). მარტყოფი. პოლკოვნიკი. ~აზნ. ასული ელისაბედ ყორღანაშვილი. 3. 6-7 ნინო (1842-1910). მარტყოფი. ~თავ. ალექსანდრე ზაალის ძე ხიმშიაშვილი (1832-1908). რუისი-მარტყოფი. კა- პიტანი. 4. 7-10 დიმიტრი (1879-1958). მარტყოფი-თბილისი. ~ელენე, მღვდელ (თავად) იოსებ მანსვეტოვის ასული (1892-1973). 5. 8-11 ალექსანდრე (1912-1993). მარტყოფი-თბილისი. ~ქეთევან ზაქარიას ასული ჯადუგიშვილი (1914-1994). 6. 9-12 ნოდარი (1940-1989). თბილისი. ჟურნალისტი. ~ლიანა ყარამანის ასული ნარიმანიძე (1942-2016). 7. 10-13 დიმიტრი (1964). თბილისი.

~N.N.N. } ტყუპები. 8. 10-14 ვალერიანი (1964). თბილისი. ~ნინო ვახტანგის ასული შეყილაძე (09.01.1968). 9. 11-15 ქეთევანი (1995). თბილისი-ბათუმი. 10. 11-16 ნოდარი (1998). ჩაქვი-ბათუმი. ~თიკო ოლეგის ასული აბდუშელიშვილი (1999). 11. 11-17 ლია (1989). თბილისი. 12. 11-18 თეონა (1990). თბილისი-ნეაპოლი (იტალია)-ბერლინი (გერმანია). ~ჯონატა ლეჯჯიერო (1982). 13. 12-19 ილია (2018). ბათუმი. ვალერიან ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი. 135.

მღვდელი-დეკანოზი იროდიონ ნინო კონსტანტინეს ასული გიორგის ძე გურგენიძე გურგენიძე-ხიმშიაშვილი

136.

თავადი ხიმიაშვილების ციხე-სიმაგრის ნანგრე- თავადი ხიმშიაშვილების სახლი სოფ. ბულაჩა- ვები, სოფ ბულაჩაურში XV-ე საუკუნე. ურში, XV-XVI-საუკუნე. პოდპოლკოვნიკ, თავადი ნიკოლოზ რომანის ძე თავადი ნიკოლოზ გიორგის ძე ხიმშიაშვი- ხიმშიაშვილის საფლაფი, სოფ. ბულაჩაურში. ლის საფლავი, სოფ. ბულაჩაურში

168.

გენარალ-მაიორ, თავადი ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე ხიმ- შიაშვილის მემორიალი მის საფლავზე, ქ. ულიანოვსკი (სიმბირსკი).

ესეც დოკუმენტური საბუთები, რომ ბერი იასე ხიმშიაშვილი, რომელიც ვაჰანის ქვაბთა განგების წმინდა დიორგის მონასტერში მოღვაწეობდა, არ იყო სამხრეთ დასავლეთ საქართველოდან და არც აჭარიდან, არამედ აღმოსავლეთ საქართვე- ლოდან, სოფ. ძაგნაკორადან (ბულაჩაურიდან). 169. ისტორიული დოკუმენტები, რომლებიც გვაცნობენ, რომ, ბერი იასე ამირინდოს ძე ხიმშიაშვილი,

რომელიც ვაჰნის ქვაბთა განგების წმინდა გიიორგის სახელობის მონასტერში მოღვაწეობდა, წარმოშობით ძაგნაკორიდან (ბულაჩაური) იყო და არა სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოდან და არც აჭარიდან 170.

თავადი ხიმშიაშვილები შეყვანილნი იყვნენ 1850 წელს ქ. პეტერბურგში გამოშვებულ „ხავერდოვან“ წიგნში. სადაც შეყვანელნი იყვნენ საქართველოში მცხოვრები თავად- აზნაურთა წარჩინებული გვარები. 171..

სოფ. ბულაჩაურელი თავადი ხიმშიაშვილები შეყვანილნი არიან 1783 წლის გეორგიევსკის ტრაქტატში შემავალი ქართლ-კახეთის თავადთა სიაში, როგორც კახეთის თავადები. ტრაქტატში დართულია თავად ხიმშიაშვილების ოჯახების სია. სიაში მოყვანილი ყველა ეს პიროვნება ცხოვრობდა სოფ. ბულაჩაურში და არა ქართლში და კარდანახში. ქართლში მოგვიანებით გადავიდნენ 172.

173.

დოკუმენტური საბუთები, რომ თავად ხიმშიაშვილებს სოფ. ძაგნაკორაში- ბულა- ჩაურში და კახეთის და ქართლის კუთხეებშიც თავიანთი ყმები ჰყავდათ. სოფ. ბულაჩაურში თავადი ხიმშიაშვილების ოჯახების აღწერის საბუთი. 174.

175.

თბილისის, თავადაზნაურთა შემსწავლელთა და დამამტკიცებელი კომისისიის მიერ 1849 წლის 18 აპრილს გაცემული მოწმობა, რომ სოფ. ბულაჩაურში მცხოვრები თავადი გიორგი სპირიდონის ძე ხიმშიაშვილი ( გენერალ-ლეიტენანტი) და მისი ოჯახის წევრები და ასევე ზაალ ქაიხოსროს ძე ხიმშიაშვილი (პაპაჩემის, პაპის მამა) და მისი ოჯახის წევრები მართლა არიან ხიმშიაშვილების თავადური შტოს, წარმომადგენლები, რომლებიც ცხოვრობენ სოფელ ბულაჩაურში, და 1783 წელს შეყვანილნი იყვნენ ოჯახებით გეორგიევსკის ტრაქტატში თან- დართულ თავადა-ზნაურთა სიაში. საქართველოს ცენტრალური ეროვნული არქივი, ფონდი 213. საქმე 1. ფურცელი 644. 176.

177.

ეს განჩინება თარიღდება 1408-1420 წლებით და არა 1791 წლით, რომელიც უწერია იოსებ ხიმ- შიაშვილს თავის წიგნში „ხიმშიაშვილები“. როგორც ხედავთ 1791 ფონდის ნომერია და არა წლის აღმნიშვნელი. ასე რომ ხიმშიაშვილები პირველად 1791 წელს კი არ იხსენიებიან ი სტო- რიაში აღმოსავლეთ საქართველოში, სოფ. ბულაჩაურში, როგორც ეს წიგნშია მოცემული, არა- მედ უფრო სამი საუკუნით ადრე. ესეც დოკუმენტი აზნაურ დიმიტრი ხიმშიაშვილისა, რომელიც ცხოვრობდა სოფ. დიღომში 178.

დოკუმენტში ნახსენები გიორგი (გოგია) ბეჟანის ძე ხიმშიაშვილი არის სოფ. ბულაჩაურში მცხოვრები (პაპაჩემის პაპის, პაპის მამის ძმა), რომელსაც ედავებოდა ადგილ მამულებს ქართლიში, სოფელ კნოლევში მცხოვრები აზნაური ბერი ხიმშიაშვილი ( მისი შთამომავ- ლები გადავიდნენ სოფ. ზემო და ქვემო ოქონაში). საქმის განხილვის მერე აზნაურ ბერი ხიმშიაშვილს არაფერი მიაკუთვნეს.

179.

180. ქართლში მცხოვრები, სოფ. ნიჩბისში მცხოვრები აზნაური ხიმშიაშვილები, ქვემო სა- ციციანოს, თავადი ციციშვილების აზნაურები იყვნენ.

181.

182.

183.

184.

185.

რამოდენიმე სამხედრო საბუთები, თავადი ხიმშიაშვილებისა. 186. თავად იგორ ვლადიმერის ძე ხიმშიაშვილის, პორუჩიკის (ლეიტენანტის) დაღუპვის ცნო ბა. დაიღუპა 10.04. 1942 წელს. მსახურობდა იუგოსლავიის ჯარში, რომელის შედიოდა გერმანიის არმიაში. საბუთი დაწერილია 28.02.1943 წელს. საბუთის ნომერი 2566.

2019 წელს გამოვიდა აკადემიკოს იური ჩიქოვანის წიგნი: საქართველოს სამეფოს თავადთა შთამომავლები, სადაც შეყვანილნი არიან თავადი ხიმშიაშილების შთამომავალნი 187.

G2a-გენეტიკური (ჰაპლოჯგუფი) ქართული კოდია, რომლის მატარებელი გვარები განეკუთ ვნებიან ძირძველ ქართველებს. ამ გენეტიკური კოდის მატარებლები არიან თავადი ხიმშიაშ ვილების წარმომადგენლები. G2a-მატერებელი კოდის მატარებელი გვარის წარმომადგენლე ბის სია საქართველოში წარმოდგენილია ამ სიაში. როგორც ვხედავთ აქ ხიმშიაშვილების გვა რიც ფიქსირდება. ეს იმის მანიშნებელია, რომ თავადი ხიმშიაშვილები ძირძველი ქართველე ბი არიან. ყველა ნამდვილი ხიმშიაშვილი G2a-ჰაპლოჯგუფის (გენ.კოდის) მატარებელია. 188. წ ყ ა რ ო ე ბ ი

1. იოანე ბაგრატიონი. „შემოკლებითი აღწერა საქართველოს შინა მცხოვრეთა თავად- თა და აზნაურთა გვარებისა“. გამომცემლობა „დიალი“ თბილისი, 1977წ. გვ.45. 2. ი. სიხარულიძე. „აჭარის მატერიალური კულტურის ძეგლები“. თბილისი, 1962 წ. გვ. 102. ვ. ბატონიშვილი. „საქართველოს გეოგრაფია“. ტფილისი, 1904წ. გვ. 225. 3. ვ. გაბაშვილი. „ქართული ფეოდალური წყობილება სამხრეთ-დასავლეთ საქართვე- ლოში“. თბილისი. 1958წ. გვ.163-164-185. 4. შ. ლომსაძე. „სამცხე-ჯავახეთი“. გამომცემლობა „მეცნიერება“, თბილისი, 1975წ. გვ. 562. შ. ლომსაძე. „ გვიანი შუასაუკუნეების საქართველოს ისტორიიდან, ახალციხური ქრონიკებიდან“. გამომცემლობა „მეცნიერება“, თბილისი, 1975წ. გვ. 263. შ. ლომსაძე. „ხიმშიაშვილების ფეოდალური სახლი“. გაზეთი „სიტყვა ქართული“. თბილისი, 1993წ. ნომერი-2, გვ.3-4. ი. ხიმშიაშვილი. „ხიმშიაშვილები“. გამომცემლობა „ალიონი“, ბათუმი, 2003წ. გვ. 365. ი. ხიმშიაშვილი. „ხიმშიაშვილები“. გამომცემლობა „ალიონი, ბათუმი, 2003წ. გვ. 477. 5. ვ. გაფრინდაშვილი. „არქიტექტურულ-არქელოგიური ძიებანი ვანის ქვაბში“. თბი- ლისი, 1967 წ. გვ. 196. თ. ჟორდანია. ქრონიკები-შიომღვიმის მონასტრისა და „ძეგლი“ ვაჰანის ქვაბთა. ტფილისი 1896წ. გვ. 31-36-43. ქართული სამართლის ძეგლები თბილისი 1966წ. ტ. 2. გვ. 200-320. დ. მუსხელიშვილი. ვაჰანის ქვაბთა განგება XIII-XIV სს. თბილისი, 1933წ. გვ. 122-125. 6. წიგნი „საქასრთველოს სახელმწიფო მუზეუმის არქეოლოგიური ექსპედიციები“. გა- მომცემლობა „მეცნიერება“. თბილისი, 1967წ. ტ.2, გვ. 83. 7. შ. ონიანი. „ვანის ქვაბთა მონასტრის წარწერების პოეზია“. გამომცემლობა „საბჭოთა ხელოვნება“. თბილისი, 1959-1960 წ.წ. ვ. ცისკარიშვილი. „წარწერები ასპინძის რაიონიდან“, “მასალები საქართველოსა და კავკასიური ისტორიისათვის“. თბილისი, 1954წ. გვ. 30. 8. ექვთიმე თაყაიშვილი. „ემიგრანტული ნაშრომები“. გამომცემლობა, „ მეცნიერება“. თბილისი, 1991წ. გვ.120-135. ჩვენი საუნჯე „ტაო-კლარჟეთის ისტორიული ძეგლები“. გაზეთი „ივერია“ 1903წ. გვ. 14. 9. „საქართველოს ისტორიული ნარკვევები“, ტ. 4. გვ. 377. <<Акты-собрание Кавказского археографического комиссiео-Вътифографiя Главного Управленiа Намесники Кавказского>>-Тифлись 1868 г. Том III. 10. შ. ლომსაძე. „ხიმშიაშვილების ფეოდალური სახლი“. გაზეთი „სიტყვა ქართული“,

177. თბილისი, 1993წ. ნომერი-3, გვ. 3-4. 11. დ. მუმლაძე. „შერიფ ხიმშიაშვილი“. გამომცემლობა, „საბჭოთა აჭარა“, ბათუმი, 1979წ. გვ. 46. 12. აჭარის კულტურის მემკვიდრეობის სააგენტო „ნიგაზეულის ციხე-გალავანი“. 13. ქ.ს.ე. ტ. 2. გვ.77. (ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია-ქ.ს.ე.). 14. ქ.ს.ე. ტ. 9. გვ. 49. 15. ლ. მუსხელიშვილი. „ბლოკ-ბასილის მშენებლობა შუარტყელში და აბუსერიძეთა სა- გვარეულო-მატიანე“. გამომცემლობა, „მეცნიერება“, თბილისი. 1941წ. 16. „საქართველოს ისტორიის ნარკვევები“. თბილისი, ტ.3. თბილისი, ტ.4. 1979წ. ივანე ჯავახიშვილი. „ქართველი ერის ისტორია“. თბილისი, 1966-1907წ.წ. წიგნი 3-4. 17. ქ.ს.ე. ტ. 9. გვ. 49. 18. დ. კოჟორიძე. „სამცხე-ჯავახეთი-წარსული და დღევანდღელობა“. 19. ვახუშტი. „საქასრთველოს გეოგრაფია“. ტფილისი, 1904წ. გვ. 317-324. 20. დ. მუსხელიშვილი. „საქართველოს ისტორიული გეოგრაფიის ძირითადი საკითხები -გურია“. თბილისი, 1980წ. წიგნი II, გვ. 80. 21. ქ.ს.ე. ტ. 5. გვ. 85. 22. ჟაკ ფრანსუა გამბა. „ მოგზაურობა ამიერკავკასიაში, იმერეთში“. გამომცემლობა „გა- ნათლება“. თბილისი, 1987წ. გვ. 124. 23. ვახუშტი. „საქართველოს გეოგრაფია“, ტფილისი, 1904წ. გვ. 40-42. 24. 1783 წელს-გეორგიევსკის ტრაქტატზე დართული თავად-აზნაურთა სია. 25. ქ.ს.ე. ტ. 5. გვ. 398. 26. ქ.ს.ე. ტ. 5. გვ. 447. „საქართველოს ატლასი მოზარდადსთვის-კახეთი“. გამომცემლობა „დიოგენე“. თბი- ლისი, 2005წ. გვ. 30. 27. ქ.ს.ე. ტ. 1. გვ. 553. 28. რ. თოფჩიშვილი. არაგვის ხეობის დაბლობები და მისი მკვიდრნი-ეთნოისტორიული საკითხები. თბილისი 2020წ. გვ. 139-141. 29. ლეილა მაღრაძე. „ახალციხე“. თბილისი, 2003წ. ფრედერიკ დიაბუა დე მონპარეს. „ ცნობები სამცხე-ჯავახეთის შესახებ“. 1954წ. „ჯავახეთი-ისტორია და თანამედროვეობა“. ახალციხე, 2002წ. გვ. 76-100. 30. „საქართველოს მეფეები“. მ. ლორთქიფანიძე, რ. მეტრეველი. თბილისი, გამომცემ- ლობა „ნეკერი“. 2000წ. 31. თ. სახოკია. „მოგზაურობანი-გურია, აჭარა, სამურზაყანო, აფხაზეთი“. გამომცემლო- ბა „საბჭოთა აჭარა“. ბათუმი, 1985წ. გვ. 414. 32. პ. უმიკაშვილი. გაზეთი „ივერია“ 1895წ, ნომერი-13. გვ. 12. 33. გიულდენშტედტი. „газ.Южная Речь“. 1915წ. ნომერი-31. გიულდენშტედტი. მოგზაურობა საქართველოში. თბილისი 1862წ. ტ. 1.

34. არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერებათა ინსტიტუტში არსებული „ლა- ზურ-ქართული ლექსიკონი“-თამარ ონიანი. 35. „ხიმშია- ცენტრალური და ადგილობრივი სამოხელეო წყობა შუა საუკუნეების საქარ- 178. თველოში“.-ენციკლოპედიური ლექსიკონი. 36. კ. ტაბატაძე „ქართველი ისტორიული მოღვაწენი-აბაზასძენი“. 1982წ. 37. „თემურ-ლენგის ლაშქრობები“. საქართველოს ისტორია. თბილისი, 2008 ტ. 2. გვ. 92- 93. 38. ს. კაკაბაძე. „ფარსადან გორგიჯანიძის ისტორია“. საისტორიო მოამბე. 1925წ. ტ. 2. გვ. 301. ივ.ჯავახიშვილი. „ქართული ერის ისტორია“. თხზულებანი 1982წ. ტ. 3. გვ. 196-200. კ.ტაბატაძე. „ქართველი ხალხის ბრძოლა უცხოელ დამპყრობთა წინააღმდეგ XIV- XV საუკუნეების მიჯნაზე“. თბილისი, 1974წ. გვ. 96-113. კ. ტაბაძე. „რაშიდ ად-დინის ცნობები საქართველოს შესახებ“. ქართული წყაროთმ- ცოდნეობა III, 1868წ. გვ.77-86. 30. გ.ოთხმეზური. „ქართული ფეოდალური საგვარეულოს ისტორიიდან-აბაზასძე-მა- რილელი-აბულეთისძე“. თბილისი, 2008წ. 40. თ. ჟორდანია. „ქონიკები“. ტიფლისი, 1897წ. ტ. 2. გვ. 213-218. 41. „საქართველოს ისტორია“. თბილისი, 2008წ. ტ. 2. გვ. 92. 42. „ქართლის ისტორია“ ტ. 2. გვ. 175. „აღმოსავლეთ საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული სიძველენი“. თბილისი, ტ. 2. გვ. 10. ჯ. გვასალია. „აღმოსავლეთ საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული ნარკვევები.“ გვ. 68. დ. მუსხელიშვილი. „კახეთ-ჰერეთის პოლიტიკურ-გეოგრაფიული საკითხები“. 42. დ. გვრიტიშვილი. „ფეოდალური საქართველოს სოციალური ურთიერთობის ისტო- რიიდან“. თბილისი, 1955წ. გვ. 97. 43. რ. თოფჩიშვილი. არაგვის ხეობის დაბლობები და მისი მკვიდრნი-ეთნოისტორიუ- ლი საკითხები. თბილისი 2020წ. გვ. 143-165. 44. რ. თოფჩიშვილი. არაგვის ხეობის დაბლობები და მისი მკვიდრნი-ეთნოისტორიუ- ლი საკითხები. თბილისი 2020წ. გვ. 165-181. 45. თ. ჟორდანია. „ქრონიკები“. ტიფლისი, 1997წ. ტ. 2. გვ. 452. 11(ა). რამაზ სურმანიძე. „თავად-აზნაურობა და მათი ოჯახები ბათუმის ოლქში“. თბილისი, 20016წ. გვ. 52. 11(ბ). ც.ს.ს.ა. ფონდი 1448. № 67-59. 46. „ისტორიული საბუთები“. ტ. 1. ტიფლისი, 1913წ. გვ. 44. 47. წყარო-ვიკიპედია-„აჭარა“.

48. К. Ган. << Извъстiя греческих и римских писателеи о Кавказ>>.Часть II.ст.2. 49. ი. ჭავჭავაძე „მოგონებები“ ორტომეული. თბილისი, გამომცემლობა „მეცნიერება“ 1956წ. 50. პლ. იოსელიანი. „ცხოვრება გიორგი მეცამეტისა“. თბილისი, გამომლობა „საბჭოთა საქართველო“. 1978წ. 51. მიხეილ გონიკიშვილი. „ბაგრატიონთა დასახლება და მოღვაწეობა რუსეთში“. თბი- 179. ლისი, „მეცნიერება“. 1886წ. 52. გრ. ლოლაშვილი. „სამეგრელოს დედოფალი-ნინო“. ტიფლისი, 1911წ. 53. მ. ლორთქიფანიძე. „დადიანები“. თბილისი, „მეცნიერება“. 1971წ. 54. რ. მეტრეველი. „სამეგრელოს დედოფლები-დადიანები“. თბილისი, „მეცნიერება“. 1981წ. 55. ქართული სიტყვიერების ისტორია. თბილისი 1913წ. 56. ე. თაყაიშვილი. საიტორიო მასალანი. წიგნი 1. თბილისი 1913წ. 57. ე. თაყაიშვილი. საქართველოს სიძველენი. თიფლისი, 1910წ. 58. ქართული სიგელ გურჯები. თბილისი, 1952წ. 59. ქართული ისტორიული საბუთების კორპუსი. თბილისი 1984წ. ტ. 2. № 25, 29, 61, 45. 60. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. თბილისი 2005. ტ. 5. 61. სინოდის კანტორის მცხეთის საბუთები. № 106, № 132. 62. ქართული სამართლის ძეგლები. თბილისი 1965წ. ტ. 1. გვ. 100-386.. 63. ქართული სამართლის ძეგლები. თბილისი 1866წ. ტ. 2. გვ. 100-121. 64. ქართული სამართლის ძეგლები. თბილისი 1972წ. ტ. 4. გვ. 128-194-313. 65. ქართული სამართლის ძეგლები. თბილისი 1977წ. ტ. 6. გვ. 399-614-634. 66. ქართული სამართლის ძეგლები. თბილისი 1985წ. ტ. 8. გვ. 44-381-384. 67. სინოდის კანტორის საბუთები. № 507. პირთა კრებული. № 228-286. 68. ხელნაწერთა აღწერილობა. თბილისი. 1950. ტ. 4. 69. პირთა ანოტირებული ლექსიკონი. თბილისი 2005წ. ტ. 5. გვ. 300-310. 70. საქართველოს სიძველენი. ტიფლისი 1910წ. გვ. 200-201. 71. ივ. ჯავახიშვილი. თბილისი 1967წ. გვ. 13-42-73-123. 72. დოკუმენტები საქართველოს სოციალური ისტორიიდან. თბილისი 1940წ. გვ. 47-309. ფ ო ნ დ ე ბ ი კ.კ.ს.ხ.ი. - მცხეთის გუჯარი № 106. ნუსხა № სპ. კ.კ.ს.ხ.ი. - მცხეთის გუჯარი № 479. ნუსხა № სნა. კ.კ.ს.ხ.ი. - მცხეთის გუჯარი № 479. ნუსხა № სკპ.

კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი ad-8962. კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი ad-39/452. კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი ad-349. საქმე 202. კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი ad-1791. კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი ad-933. კეფი 9 v. კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი ad-1637. კ.კ.ს.ხ.ი. - ფონდი HPQ-245. სია ბერებისა, რომელნიც მოღვაწეობდნენ ვაჰანის ქვაბთა წმინდა გიორგის მონასტერში. 180. ს.ც.ა. - ფონდი 469 19/22. ს.ც.ა. - ფონდი 483 26/119. ს.ც.ა. - ფონდი 489 28/196. ს.ც.ა. - ფონდი 1448 50/52. ს.ც.ა. - ფონდი 1449 15/10. ს.ც.ა. - ფონდი 1449 19/133. ს.ც.ა. - ფონდი 1449 32/45. ს.ც.ა. - ფონდი 1450 9/14. საბ. № 143. ს.ც.ა. - ფონდი 1450 12/133. ს.ც.ა. - ფონდი 1450 37/197. ს.ც.ა. - ფონდი 1450 37/198. ს.ც.ა. - ფონდი 1450 37/199. ს.ც.ა. - ფონდი 1450 38/19. ს.ც.ა. - ფონდი 1951 01/04. საბ. № 106. ს.ც.ა. - ფონდი 1951 20/18. ს.ც.ა. - ფონდი 1951 20/19. ს.ც.ა. - ფონდი 1951 21/189. ს.ც.ა. - ფონდი 1951 22/89. ს.ც.ა. - ფონდი 1951 41/21. ს.ც.ა. - ფონდი 1953 67/54. თურქეთი. სტამბულის ერონვული არქივი. ფირმანი-112. თურქეთი. სტამბულის ეროვნული არქივი. ფირმანი-138. რუსეთი. რუსეთის სახელმწიფო არქივი. ქ. პეტერბურგი - ფონდი 1443. რუსეთი. პეტერბურგის სახელმწიფო არქივი. სამხედრო ფონდი.

181. ამით დამთავრდა აღმოსავლეთ-საქართველოს სოფ. ძაგნაკორა-ბულაჩაურელი თავადი ხიმშიაშვილების გვარის, წარმოშობის, განსახლების და გენეალოგიური კვლევა. ასევე ვნა- ხეთ, თუ როდის, რომელ საუკუნეში გადავიდნენ თავადი ხიმშიაშვილები სოფ. ბულაჩაუ- რიდან, სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში, ზემო აჭარაში, რომლებმაც სათავე დაუდეს ზემო აჭარაში თავადი (ბეგი) ხიმშიაშვილების გვარს. როგორც ვიცით აჭარაში არის თავა- დი (ბეგი) ხიმშიაშვილების ორი შტო. შეძლებისდაგვარად პასუხი გავეცით მეორე შტოს წა- რმოშობას ზემო აჭარაში. ასევე წიგნში ვნახეთ, თუ რომელ გვარებთან ჰქონდათ ნათესავური კავშირები თავად ხი- ხიმშიაშვილებს. წიგნის პირველ ნაწილში ვერ მოხვდა აღმოსავლეთ საქართველოში მცხოვრები თავადი ხიმშიაშვილების ერთი შტო (ზემო ხანდაკში გადასული თავადი ხიმშიაშვილების შტო, ბულაჩაურიდან). არ მომაწოდეს ინფორმაცია. ასევე წიგნში ვერ მოხვდნენ აზნაური ხიმში- აშვილები. აზნაურული შტოები ჯერ შესასწავლია, როგორც ქართლის ასევე იმერეთში აზ- ნაურული შტოს ხიმშიაშვილების გვარისა. ასევე ქ. თელავში, ქ. სიღნაღში და სოფ. ველის- ციხეში მცხოვრები თავადი ხიმშიაშვილების რამოდენიმე ოჯახია, რომლის წინაპარი XIX-ე საუკუნის ბოლოს გადავიდნენ იქ საცხოვრებლად. პირველი წიგნის მერე მალევე გამოვა მეორე წიგნიც, რომელიც შეეხება აჭარაში მცხოვ- ვრები თავად (ბეგ) ხიმშიაშვილებს. იმედი მაქვს, მკითხველი დადებითად მიიღებს ამ წიგნს. ვალერიან ნოდარის ძე ხიმშიაშვილი.

182. ს ა რ ჩ ე ვ ი 1. წინათქმა .................................................................................................................................... 4. 2. პირობითი აღვნიშნები და შემოკლებები ........................................................................... 5. 3. ფეოდალური საქართველოს იერარქიული სტრუქტურა და მისი ზოგადი მიმოხი- ლვა ......................................................................................................................................... 6-9. 4. და თქვით... ....................................................................................................................... 10-11. 5. ისტორიული ნარკვევი - თავადი ხიმშიაშვილები .................................................... 12-82. 6. ცხრილი, სოფ. ბულაჩაურიდან აჭარაში ხიმშიაშვილების მიგრაციისა ..................... 83. 7. სია და მოკლე ბიოგრაფიული ნარკვევები თავადი ხიმშიაშვილების ................... 84-95. 8. აღმოსავლეთ საქართველოს თავადი ხიმშიაშვილების გენეალოგიური ნუსხები -ცხ- რილები ............................................................................................................................ 96-132. 9. თავადი გურგენიძეების (კახეთი-შილდა) გერბი ......................................................... 133. 10. თავადი გურგენიძეების ისტორიული ნარკვევები ............................................... 134-137. 12. თავადი გურგენიძეების გენეალოგიური ნუსხები და ფოტოები ....................... 138-143. 13. აღმოსავლეთ საქართველოს თავადი ხიმშიაშვილების ფოტო სურათები და დოკუ- მენტური საბუთები ..................................................................................................... 144-173. 14. წყაროები ....................................................................................................................... 174-177. 15. ფონდები ........................................................................................................................ 178-179. 16. ბოლოთქმა ............................................................................................................................ 180. 17. სარჩევი .................................................................................................................................. 181.

183.