ეპისკოპოსი ტარასი (ერისკაცობაში — იაკობ გიორგის ძე კანდელაკი; დ. 1871, სოფ. კავთისხევი, გორის მაზრა — 12 დეკემბერი, 1951, მცხეთა) საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდელთმთავარი.
ეპისკოპოსი ტარასი, ერისკაცობაში იაკობ გიორგის ძე კანდელაკი, დაიბადა 1871 წელს გორის მაზრის სოფელ კოხტისხევში. ყმაწვილი იაკობი მშობლებმა თბილისის სათავადაზნაურო პროგიმნაზიაში მიაბარეს, რომელიც 1890 წელს დაასრულა, შემდეგ სწავლობდა ქვათახევის სამონასტრო სკოლაში. 1891 წლის 4 აგვისტოდან ამავე მონასტრის მედავითნეა. 1899 წლის 6 აპრილიდან პირადი თხოვნით გადაყვანილ იქნა ჰერეტის ოლქის სამრევლოში სოფელ ქოთუჭალის ეკლესიის მედავითნედ. ახალგაზრდა იაკობი დიდი პატივისცემით სარგებლობდა ინგილოთა შორის, ეხმარებოდა მათ.
1900 წლის თებერვლიდან იაკობ კანდელაკი გადმოყვანილ იქნა ალავერდის ეპარქიაში, იმავე წლის 4 მაისს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა კირიონმა ბერად აღკვეცა ალავერდის მონასტერში და უწოდა სახელად ტარასი, 16 მაისს ყოვლად უსამღვდელოესმა კირიონმა შუამთის მონასტერში აკურთხა იეროდიაკვნად, 17 მაისს მღვდელმონაზონად და დაინიშნა შუამთის მონასტრის იკონომოსად. 1902 წელს დაჯილდოებულ იქნა საგვერდულით. 1900 წლის 22 ივლისიდან არქიმანდრიტი ტარასი დაინიშნა ალავერდისა და თეთრი გიორგის ეკლესიების იკონომოსად. 1902 წლის 25 ოქტომბრიდან იგი გადაყვანილ იქნა წმიდა სტეფანეს სახელობის მონასტრის წინამძღვრად ხირსაში. არქიმანდრიტი ტარასი იყო ეპისკოპოს კირიონის ერთგული თანაშემწე და თანამებრძოლი. 1903 წლის 4 სექტემბრიდან, როდესაც ეპისკოპოსი კირიონი გადაყვანილ იქნა ხერონისა და ოდესის ეპარქიაში, არქიმანდრიტი ტარასი თან გაჰყვა მეუფეს და ასრულებდა აღნიშნული ეპარქიის ხაზინადარის მოვალეობას. 1904 წლის 10ივნისიდან ორიოლის ეპარქიის იკონომოსია, 1904 წლის 30 ივლისიდან შეთავსებით მუშაობდა ორიოლის საეკლესიო არქეოლოგიური მუზეუმის გამგედ. 1906 წელს არქიმანდრიტი ტარასი ეპისკოპოს კირიონთან ერთად მოღვაწეობდა სოხუმის ეპარქიაში. იგი ეპარქიის ქართველ მოღვაწეთა, დიაკონთა და მედავითნეთა კურთხევის კომისიას ხელმძღვანელობდა, ამავე დროს დიდ დახმარებას უწევდა უპოვარ ადამიანებს, ქვრივ-ობლებს.
1908 წლის 10 ივლისს საქართველოს ეგზარქოსმა ინოკეტმა დანიშნა თბილისის ფერიცვალების ეკლესიაში. რუსეთის საერო და სასულიერო ხელისუფლების მიერ საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის მოსურნე სასულიერო პირების მიმართ რეპრსიების პერიოდში, როდესაც პოლიციის მეთვალყურეობის ქვეშ სანაქსარის უდაბნოში გადაასახლეს ეპისკოპოსი კირიონი, არქიმანდრიტმა ტარასიმ უყოყმანოდ გაიზიარა მისი ბედი. იგი გვერდიდან არ მოსცილებია კირიონს და ცდილობდა, შეემსუბუქებინა მისი მდგომარეობა. ეპისკოპოსი კირიონი ყოველთვის აფასებდა არქიმანდრიტ ტარასის ამ ერთგულებასა და თავდადებას. პირველი მსოფლიო ომის დროს არქიმანდრიტი ტარასი რუსეთ-ოსმალეთის ფრონტის ხაზზე სამხედრო საავადმყოფოს მოძღვრად იმყოფებოდა. რუსეთის იმპერატორის ნიკოლოზ II-ის ბრძანებით იგი წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.
არქიმანდრიტი ტარასი აქტიურ მონაწილეობას იღებდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს თბილისში გამართულ პირველი საეკლესიო კრების მუშაობაში. 20 სექტემბერს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესი კირიონ II-ის მიერ დანიშნულ იქნა დავით გარეჯის იოანე ნათლისმცემლის უდაბნოს წინამძღვრად. 1918 წლის 26 ივნისს, დილის 5 საათზე არქიმანდრიტი ტარასი უწმიდესსა და უნეტარეს კირიონ II-სთან ერთად გაემგზავრა მარტყოფის მონასტერში, 11 სათზე მარტყოფში ჩავიდნენ, მცირედ დაისვენეს, პატრიარქი შეუდგა მუშაობას (ამ დროს იგი "საქართველოს კულტურული როლი რუსეთის ისტორიაში"-ს ქართულ ვარიანტს ასწორებდა). გათენდა 27 ივნისი. უწმიდესი პატრიარქი წესისამბერ დილის 5 საათზე დგებოდა, გახდა 6 საათი, პატრიარქის ოთახიდან არავითარი ხმა არ ისმის... შეაღეს მისი საძინებლის კარები... პატრიარქი კირიონ II სისხლში ცურავს. იქვე გდია მისი ბრაუნინგი... ყველას თავზარი დაეცა, ვინ შევიდა მალულად პატრიარქის ოთახში ისე, რომ წინა ოთახში მყოფმა არქიმანდრიტმა ტარასიმ და მისმა თანმხლებმა ვასილ კბილაშვილმა ვერ გაიგეს ბრაუნინგის გასროლის ხმა? ეს კითხვები პასუხგაუცემელ კითხვებად დარჩა. არქიმანდრიტი ტარასი დაუყოვნებლივ თბილისში გამოემგზავრა და მომხდარი ტრაგედიის შესახებ შეატყობინა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საკათოლიკოსო საბჭოს.
1918 წლის 27 ივნისს 11 საათზე შეიკრიბა საკათოლიკოსო საბჭო თბილელი მიტროპოლიტის ლეონიდეს თავმჯდომარეობით, სხდომას ესწრებოდნენ: ურბნელი ეპისკოპოსი დავითი (კაჭახიძე), დეკანოზები კალისტრატე ცინცაძე, ნიკიტა თალაკვაძე, მოქალაქენი პეტრე ბარათაშვილი, რაფიელ ივანიცკი. მოისმინეს არქიმანდრიტ ტარასის ინფორმაცია მარტყოფის მონასტერში დატრიალებული ტრაგედიის შესახებ და განაჩინეს: ეცნობოს ეს სამწუხარო ამბავი შინაგან საქმეთა და იუსტიციის მინისტრებს სათანადო განკარგულებისათვის... მარტყოფის მონასტერში სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმიდესისა და უნეტარესი კირიონ II-ის მკვლელობისა და მკვლელების შესახებ მრავალი ვერსია გავრცელდა. ერთ-ერთი ვერსიით, მკვლელებმა მოისყიდეს არქიმანდრიტი ტარასი... ეს ვერსია, ისევე როგორც სხვები ვერსიის დონეზე დარჩა... მარტყოფის ტრაგედია გამოუცნობი დარჩა, საუკუნეებში გარდასულმა კათოლიკოსმა თან წაიღო მომხდარის საიდუმლო და შთამომავლობას ბევრი კითხვა დაუტოვა. ჩაქრა ლამპარი, რომლის მსგავსი საუკუნეში ერთხელ აინთება, რათა სიბნელიდან სინათლისაკენ გზა გაუნათოს თანამემამულეებს და აზიაროს ჭეშმარიტებას. არქიმანდრიტმა ტარასიმ უპატრონა უწმიდესისა და უნეტარესი კირიონ II-ს უმდიდრეს არქივს და მოწესრიგებული გადასცა მუზეუმის ხელნაწერთა განყოფილებას.
1925 წლის 25 ოქტომბერს არქიმანდრიტი ტარასი ეპისკოპოს იოანეს (მარღიშვილი) მიერ დაინიშნა სოფელ საქობიოს წმიდა სტეფანეს ეკლესიის წინამძღვრად. ბოდბელ ეპისკოპოსად სტეფანეს (კარბელაშვილი) დადგენის შემდეგ ურთიერთობა ახალ მღვდელმთავარსა და არქიმანდრიტ ტარასის შორის დაიძაბა. იგი არ ემორჩილებოდა მღვდელმთავარს. დაპირისპირების გარღმავების თავიდან ასაცილებლად სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტფორე III-მ, რომელიც 1918 წლის შემდეგ დაუახლოვდა არქიმანდრიტ ტარასის, იგი გადმოიყვანა თბილისის კუკიის წმიდა ნინოს ეკლესიის წინამძღვრად, ხოლო 1931 წლის 29 ნოემბერს გადაიყვანა ქ. ორჯონიკიძის (ვლადიკავკაზის) წმიდა ნინოს სახელობის ქართული ეკლესიის წინამძღვრად. ვლადიკავკაზის ქართველობისათვის ეს ეკლესია ქართულ სკოლასთან ერთად დედა სამშობლოსთან სულიერი კავშირის საშუალება იყო.
XX საუკუნის 30-იანი წლებიდან დაიწყო ქართული ეკლესიის შევიწროება. 1930 წელს წმიდა ნინოს ეკლესიის წინამძღვარი გიორგი ნათაძე პატრიარქ ქრისტეფორე III-ს სწერდა: "რუსი მღვდლები უკეთეს მდგომარეობაში არიან. ჩვენ კი ყოველთვიურად გადასახადებს გვიმატებენ. იქნებ ვინმე ყოჩაღი ბერი ნახო და აქ გამოგზავნო, თუ არა ოჯახიანი მღვდელი თავს ვერ შეინახავსო." (39, 1954ა) არქიმანდრიტი ტარასი ჩვეული ენერგიით შეუდგა საქმიანობას, მაგრამ წინააღმდეგობები კიდევ უფრო გაძლიერდა. 1933 წელს არქიმანდრიტი ტარასი შექმნილი პრობლემების შესახებ დაწვრილებით წერდა უწმიდეს კალისტრატესადმი გამოგზავნილ წერილში, - გვავიწროებენ, უნდათ ქალაქის განაპირა ადგილზე გაგვყარონო. 1933 წლის 25 ივლისს ვლადიკავკაზის ქართველობა უწმიდესი და უნეტარესი კალისტრატესადმი გამოგზავნილ წერილში აღნიშნავდნენ: "გვართმევენ შენობას, ქუჩაში გვერეკებიან, დაგვანებონ თავი, თუ არა დავიფანტებით აქაური ქართველობა უცხო მხარეში და მთლად რჯულზედ აგვაღებინებენ ხელს. ისედაც გულშეწუხებულთ და გადარჯულებულთ. თვით ჩვენი მღვდელიც არქიმანდრიტი ტარასი აღარ დადგება აქ და სხვა მღვდელს ვერ მოვითხოვთ და რომ მოვითხოვთ კიდეც სად წავიყვანოთ, თუკი ეკლესია აღარ გვექნება." (8, 251).
1933 წლის იანვარში არქიმანდრიტმა ტარასი კანდელაკმა ვლადიკავკაზის წმიდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში მონათლა პატარა ირაკლი გიორგის ძე შიოლაშვილი. ჭაბუკის ნათლია იყო მონაზონი ზოილე დვალიშვილი... 1938 წლის 24 თებერვალს, მრავალწლიანი ბრძოლის შემდეგ, გააუქმეს ვლადიკავკაზის ქართული ეკლესია, არქიმანდრიტი ტარასი დაბრუნდა სამშობლოში. თუმცა არც აქ იყო მშვიდობა, ქალაქ თბილისის ფინგანის გამგე უწმიდეს კალისტრატეს წერდა, რომ საჭირო იყო სასწრაფოდ დაებეგრათ არქიმანდრიტი ტარასი. 1938 წლის 27 მარტს არქიმანდრიტი ტარასი დაინიშნა სვეტიცხოვლის მონასტრის წინამძღვრის მოადგილედ. 1939 წლის 19 მარტს აყვანილ იქნა ეპისკოპოსის ხარისხში და ჩაბარდა წილკნის ეპარქია. ეპისკოპოსი ტარასი წირავდა სვეტიცხოვლის ტაძარში. 1945 წლის 10 ოქტომბერს დაჯილდოვდა კუნკულბარტყულზე თვლიანი ჯვრით. რაც უფრო ემატებოდა ასაკი ჯანმრთელობას უჩიოდა, ხშირად ავადმყოფობდა. გარდაიცვალა 1951 წელს, დაკრძალეს სვეტიცხოვლის ტაძრის გალავანში. ეპისკოპოსი ტარასი იყო ხალხური სიტყვიერების, ფოლკლორის შემკრები. მას ჰქონდა ლამაზი კალიგრაფია, შემორჩენილია მის მიერ შესრულებული ანბანი. ეპისკოპოსი ტარასი საქართველოს ეკლესიის ცოცხალი მატიანე იყო... ბევრი რამ იცოდა და ბევრი საიდუმლოც თან გაიყოლა...
კირიონის წერილი ტარასი კანდელაკისადმი
1906 წ. იანვარს 4.
"ტარასი!
მე რაც საწერ მაგიდასთან მოტრიალე კანტორკაზედ წიგნები და ქაღალდები დავსტოვე და ხელნაწერი წიგნები, ბიბლიოთეკის ოთახში ყველა ერთად შეჰკარ და წამოიღე. აკადემიის ეკლესიაში შენ უნდა სწირო და ილოცო 13 და 14 იანვარს - ნინოობას. ისე წამოდი, რომ აქ თავის დროზედ მოხვიდე. თან წამოიღე ფოსტა, რომელიც საწოლ ოთახში ნალის ქვეშ დარჩა. აფონსკის თხოვნა შევასრულე, მღვდლის ადგილზედ დავნიშნე მთავარი ვინოგრადსკი, მაგის ნათესავი სერაფიმეს დანიშვნა ამ თვის 20-25-ზე ადრე არ მოხდება. სერაფიმემ მნახა, მოთმინება არა აქვს, ჩქარა უნდა ორიოლში წამოსვლა; აქ ხმები მოდის, რომ ორიოლელები უკმაყოფილოები არიანო სერაფიმის გადმოყვანით, შეიძლება საქმე გადაბრუნდეს. მკითხა სერაფიმემ, როგორი მდივანი გყამთო, მე ვუთხარი: ხოროში ისპალნიტელი, ტრეზვი ი დეიატელნი მეთქი. იმან სთქვა: მე ჩემი ერთგული მდივანი მყავსო, სხვას ვერ ვენდობიო.
კასების წიგნებს გიგზავნი, შიდ ორი თაბახია ხელმოწერილი, დააწერინე ზედ და მიიღე ყველა რენტები, ხუთ პროცენტიანი სესხისა და რაღაც ფული მერგება. ვერტოგრადოვსა სთხოვე ჩემ მაგიერად იმანა და ჩემმა მდივანმა ლაზარეთის შესავალ-გასვლის წიგნი, რომელსაც აწარმოებდა მდივანი როჟდესტვენსკი, შეამოწმონ, აქტი შეადგინონ და ამოიწერე რამდენია ლაზარეთის ფული. ამასთანავე ცნობაში უნდა მოიყვანონ, რამდენია ფლოტისთვის კიდევ გასაგზავნი შეწირულება. რენტები ხუთ პროცენტიანი და ფულები თან წამოიღე."
ე.კ. 1906 4/I. (21. 57).
