XVIII - XX საუკუნეში მოღვაწე სასულიერთ პირთა ცხოვრება და მოღვაწეობა 

თბილისი 2012 წელი

მომზადეულია საქართველოს საპატრიარქოს პრეს ცენტრში 

ავტორები: გიორგი მაჩურიშვილი, ლუკრსაბ ტოგონიძე 

რედაქტორი: დეკანოზი ზურაბ ცხოვრებაძე 

კომპიუტერული მომსახურებ ვიქტორ დავითაშვილისა გვ49

გამომცემლობა  „ალილო“ 

წიგნი დაიბეჭდა: საქართველოს საპატრიარქოს სტამბაში 

„პირველად იყო სიტყვა“ 

I83M978—9941-0-3647–7 (ყველა ტომის) 

158M978-9941-0-3648-4 (პირველი ტომის)

წინასიტყვაობა 

„მოიხსენენით წინამძღვარნი იგი თქვენნი... 

და ჰბაძევდით სარწმუნოებასა მათსა“ (ებრ. 13. 7.) 

ჩვენი მემატიანეები ხშირად ჩვენი მემატიანეები ხშირად ჩიოდნენ ქართველთა გულგრილობასა და დაუდევრობას თავდადებულ ქართველთა ღვაწლის აღუწერლობის გამო. 

ისინი ამბობდნენ, რომ სხვა ერები მცირე ღვაწლსაც არ უკარგავდნენ თანამემალუეებს და ყოველთვის უკლებლივ აღწერდნენ.

ქართველები კი დიდი სულიერი გმირობის ჩამდენ თავის თანამოძმეთა ცხოვრების აღწერვასაც ვერ ახერხებდნენ. ამასვე ჩიოდა წმიდა მღვეთთავარი გაბრიელის (ქიქოძე) აღმწერი მღვდელი მელიტონ კელენჯერიძე, რომელიც სწერდა: "რა საკვირველია, როგორც ყოველთვის, ზოგმა მმეტი სიცოცხლე გამოიჩინა, ზოგმა ნაკლები, ზოგმა სრული დაუდევრობა და უმადურობა ღვაწლით მოსილი გაბრიელის წინაშე.

ჩვენ მოვალეთ ვრაცხავთ ჩვენს თავს, გამოვაცხადოთ იმ პირთა ვინაობა, ვინც გაბრიელის ხსოვნას პატივი სცა, რათა შერცხვეთ მათ, ვინც დავალებული იყვნენ და სრული უგრძნობლობა გამოიჩინეს".

ვითარდება დიდად არ ჩვენს ეპოქაში შეცვლილა, გარდასულ დღეთა ცნობილ მოღვაწეებზე, იშვიათ გამონაკლისთა გარდა, ან არაფერი იწერებოდა, ან გამოიცემა ზერელედ, ნაჩქარევად, ზოგჯერ პლაგიატობის სენისაგან არცთუ თავისუფლად შექმნილი სტატიები ან ბროშურები, რომელთა ავტორებს თავიანთი სახელი და გარკვეული ფინანსური გამორჩენა უფრო აღელვებთ, ვიდრე იმ მოღვაწეების წარმოჩენა, ვისზედაც სწერენ. 

ამ მხრივ ეს წიგნი სრულიად განსხვავებული მოვლენა გახლავთ. ესაა ნაყოფი მრავალწლიანი შრომისა, რომელიც ახალი და უახლესი პერიოდის ქართველი სასულიერო პირთა ცხოვრების ორმა ახალგაზრდა მკვლევარმა, ლუარსაბ ტოგონიძემ და გიორგი მაჩურიშვილმა, გასწია. 

წლების განმავლობაში ბატონი ლუარსაბი ჯერ თბილისში, შემდეგ მთელს საქართველოში აგროვებდა ძველი დროის სასულიერო პირების ფოტოებს და ცნობებს მათი ცხოვრების შესახებ. მალე მას მხარში ამოუდგა თბილისის სასულიერო სემინარიის კურსდამთავრებული გიორგი მაჩურიშვილი. ორივე დღემდე თავდადებულად ემსახურება ამ საშვილიშვილო საქმეს. აღსანიშნავია, რომ ახალგაზრდებს ფინანსურად არავინ დახმარებია. ყველაფერი მათი პირადი სახრებით კეთდებოდა და კეთდება.

 გვ. 03

2000 წელს საპატრიარქოში გავიცანი ბატონი ლუარსაბ ტოგონიძე, რომელიც თავისი საქმიანობის და მომავალი გეგმების შესახებ მესაუბრა. ჩვენი საუბრის შედეგად გადაწყდა, რომ ეკლესიის ყოველვირეული ოფიაციალური გამოცემის საპატრიარქოს უწყებანის, (რომლის რედაქტორიც იმაჟამად მე გახლდით) ყოველ ნომერშისაზოგადოებისთვის გაგვეცნო სასულიერო პირების ფოტოები და მათი ცხოვრება, ამავე დროს გვეთხოვა მკითხველისთვის ცნობილი სასულიერო პირების ფოტოების და ბიოგრაფიული ცნობების გამოგზავნა, ასე გაჩნდა "საპატრიარქოს უწყებანის" მუდმივი რუბრიკა "ფოოტომატიანე".

"საპატრიარქოს უწყებანი" საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ვრცელდებოდა, ამიტომაც გვეხმიანებოდნენ მთელი საქართველოდან. გვიგზავნიდნენ ახალ მასალებს. ამგვარად ამ მამულიშვირულმა საქმემ ახალი მასშტაბი შეიძინა. თანდათან დაგროვდა საკმაო ინფორმაცია, რომელმაც ბატონმა ლუარსაბმა და ბატონმა გიორგიმ გადაამუშავეს და გადაწყვიტეს მრავალტომეულის გამოცემა. ამჟამად თქვენს ხელთაა პირველი ტომი.

აღნიშნულ წიგნში დაინტერესებული მკითხველი ბევრ საგულისხმო რამეს იპოვის. ესაა ნამუში თავდადუბული სასულიერო პირების ცხოვრებისა, მათი ზრუნვისა მრევლზე, თავიანთ სოფელსა თუ ქალაქზე სამღვდელოების პრიორიტეტულ საქმიანობაზე, ვინაიდან ჭეშმარიტი მწყემსობა სამშობლოს სიყვარულისგან განუყოფელია? ამ გამოცემაში თქვენ ასევე ნახავთ მაგალითს იმისა, თუ რა ღირსეულად გადაიტანა ჩვენი სამღვდელოების მნიშვნელოვანმა ნაწილმა სხვადასხვა მიზეზით გამოწვეული დევნა შევიწროება.

ამ წიგნის გაცნობამ მკითხველში შეიძლება აღძრას სურვილი, ლოცვებში მოიხსენიოს ღვაწლმოსილი სასულიერო პირები. ბევრი ქათველი ამ ნაშრომში იპოვის თავის წინაპარს, ნათესავს, მოგვარეს.

დასასრულ მინდა განსაკუთრებული მადლობა გადავუხადო წიგნის შემდგენლებს: ბატონ ლუარსაბ ტოგონიძეს და ბატონ გიორგი მაჩურიშვილს, რომელთა ღვაწლს. ღრმად მწამს, მომავალი თაობები კიდევ უფრო დააფასებენ.

დეკანოზი ზურაბ ცხოვრებაძე, თბილისის სასულიერო სემინარიის პედაგოგი, 

საპატრიარქოს ტელევიზია „ერთსულოვნების“ დირექტორის მოადგილე 

პ. ს. იმედი გვაქვს, ამ გამოცემით ნაწილობრივ მაინც მოვიხდით. ვალს ჩვენი სახელოვანი წინაპრების წინაშე. 

სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი 

(აბაშიძე) 

1867-1942 

სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი, ერისკაცობაში – დავით ილიას ძე აბაშიძე,

1867 წლის 2 ოქტომბერს კახეთში, სიღნაღის მაზრის სოფელვეჯინში, თავადის ოჯახში დაიბადა. იგი ეკუთვნოდა აბაშიძეთა გვარის კახეთის შტოს. მეუფის მამა 

იყო ილია ზურაბის ძე აბაშიძე, დედა – მარიამ ალექსანდრეს ასული ფავლენიშვილი. მათ ჰყავდათ 6 შვილი: 3 ვაჟი და 3 ქალიშვილი. 

უფროსი ვაჟი იყო დავითი. პატარა დავითი თავდაპირველად თბილისის 

პირველ კლასიკურ გიმნაზიაში სწავლობდა. შემღეგ სწავლა რუსეთში, ქალაქ ნოვოროსიისკის საიმპერატორო უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე გააგრძელა, რომელიც 1891 წელს წარჩინებით დაამთავრა.

უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ შეძლებული თავადური გვარის წარმომადგენელს საერო ასპარეზზე არაფერი ეღობებოდა წინ. მას თავისუფლად შეეძლო წარჩინებული სამხედრო და პოლიტიკური კარიერა ჰქონოდა, მაგრამ 

დავითმა სულ სხვა გზა აირჩია და 1892 წელს კიევის სასულიერო აკადემიაში ჩააბარა. 

1892 წლის 16 ნოემბერს სასულიერო  აკადემიის პირველი კურსის სტუდენტი დავით აბაშიძე ბერად აღიკვეცა და სახელად დიმიტრი ეწოდა (წმინდა დიმიტრი როსტოველის პატივსაცემად). ამავე წლის 21 ნოემბერს იგი დიაკვნად აკურთხეს.

გვ5

1895 წელს ბერ-დიაკონმა დავითმა კიევის სასულიერო აკადემია ღვთისმეტყველების მაგისტრის ხარისხით დაამთავრა. აი, რას წერდა დეკანოზი დავით ღამბაშიძე მის შესახებ ჟურნალ ,,მწყემსში'':

,,მამა დიმიტრიმ (აბაშიძე), რომელიც უნივერსიტეტის კურსის შესრულების შემდეგ კიევის აკადემიაში შევიდა და ბერად აღიკვეცა, ამ წელს მშვენივრად დაასრულა აკადემიის კურსი. კურსის დასრულებისთანავე იგი მღვდელ-მონაზონად აკურთხეს. ამბობენ, რომ არქიმანდრიტ კავკასიძის ადგილზე ნიშნავენ მისიონერადო.

ღმერთმან ინებოს. შესანიშნავი მოვლენა არის ჩვენს ცხოვრებაში ამისთანა ღრმა ნასწავლი კაცის ბერად შედგომა. ღმერთმან ჰქმნას ამისთანა ნასწავლი პირები ჩვენს სასულიერო წოდებას სხვებიც შესძენოდენ და ჯეროვანი ადგილიც მისცემოდესთ..''

1896 წლის 16 აგვისტოს მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი თბილისის სასულიერო სემინარიაში წმინდა წერილის მასწავლებლად დაინიშნა. 1897 წლის 19 მარტს ქუთაისის სასულიერო სემინარიის

გვ6

ინსპექტორად გადაიყვანეს და საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1898 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს «ჯვარი უბოძეს. ამავე წლის 21 ივლისს იგი თბილისის სასულიერო სემინარიის ინსკექტორად დაინიშნა.

1900 წლის 10-13 იანვრის წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველზე, მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი ჩრდილოეთ ოსეთში მდებარე ალექსანდროვის არდონის სამისიონერო 

სემინარიის რექტორად დაადგინეს და არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭეს.

1902 წლის 16 მარტს რუსეთის წმინდა სინოდის სხდომაზე არქიმანდრიტი დიმიტრი ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავრად გამოარჩიეს. ამავე წლის 23 აპრილს თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის სამხედრო ტაძარში 

საქართველოს ეგზარქოსმა ალექსიმ (ოპოცკი) ეპისკოპოსად დაასხა ხელი. ქიროტონიის დროს ეგზარქოსის თანაშწირველები იყვნენ: გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსი ალექსანდრე (ოქროპირიძე),

სოხუმის ეპისკოპოსი არსენი (იზოტოვი), იმერეთის ეპისკოპოსი ლეონიდე (ოქროპირიძე), გორის ეპისკოპოსი ბენიამენი (ბორნუკოვი) და ვლადიკავკაზის ეპისკოპოსი ვლადიმერი (სენკოვსკი)· 

ეპისკოპოსად გამორჩევისას წარმოთქმულ სიტყვაში არქიმანდრიტმა დიმიტრიმ დაამოწმა თავისი მზადყოფნა ქრისტეს ასპარეზზე თავგანწირული მსახურებისათვის იმ უმძიმეს ჟამს, მამულს რომ უქადდა სამომავლოდ: 

„მთელი ჩემი არსება თრთოდა და ღელავდა, ვითარ ესმა ხმაი ჩემი ეპისკოპოსად მოწოდებისა.. ტარიგი აღთქმის მარადიულობისა, ჩვენი ცოდვებისათვის დაკლული, მაცხოვარი ჩვენი 

უფალი, ერთი მწყემსი ჩვენი სულებისა, ერთი მასწავლელი და ერთი წინამძღვარი ჩვენი იესო ქრისტე აწ მიხმობს მე თავისთან, 

გოლგოთაზე.. ღარიბი და განძარცვული ვარ მე ღვთივსათნო საქმეებით, რამეთუ არ ძალმიძს თავისა ჩემისათვის ქადილი, 

„გარნა უძლურებათა შინა ჩემთა“ (2 კორ. 12,5).  განა ძალმიძს, თუნდაც ფიქრით წინ აღვუდგე ყოვლადსრულყოფილ ნებას უფლისას, რომელმაც მე ცოდვილს, განმიცხადა

გვ7

ჩემი ქრისტეს ეკლესიის ეპისკოპოსად გამორჩევით და სამეფო ღვთისმოსავი მბრძანებლისსა ჩემისა, მეუფე იმპერატორის დამტკიცებით. თავად უფალმა იუწყა ჩემ შესახებ 

– შემეძლო კი, არ მიმეღო ესევითარი ძლვენი უფლისა ღრმა მორჩილებითა და თავმდაბლობით?.. საშინელ და საპასუხისმგებლო მსახურებას მავალებს უფალი.

მე უნდა ვიყო ცოცხალი იარაღი სულისა წმინდისა ქრისტეს ეკლესიის განმტკიცებისათვის.. ზნეობრივი მცნებებისაგან მცირედი გადახვევაც და უფალ იესო ქრისტეს 

ძალით აღტაცებული მსუბუქი ტვირთივით შთანთქმული აღმოვჩნდები მე საუკუნო სიკვდილში, რამთუ „საშინელ არს შევრდომაი ხელთა ლმრთისა ცხოველისათა“ (ებრ. 10,31). 

მზად არს შეძრწუნდეს და შფოთავდეს სული ჩემი, რამეთუ დგება ჟამი უმოწყალო, მრავლობს უკეთურება, ცრუმორწმუნეობა და ურწმუნოება, ჩნდებიან მრავალნი, რომელთა ,აქუნდეს 

ხატი ღმრთის მსახურებისაი და ძალსა მისსა უარ-ჰყოფდენ“ (2 ტიმ. 3,2-5), ისინი მზად არიან მთელი წმინდა მემკვიდრეობა ეკლესიისა თავიანთი უბადრუკი მისწრაფებების მიღწევის საშ·უალებად აქციონ,

იზრდება რიცხვი ცრუმოძღვართა და ცრუმასწავლებელთა, რომელნიც ეკლესიის გზით კი არ დადიან, არამედ „სხუით კერძო შევალს“ (იოან. 10.1) და ყველანი, უწმინდურად მავალნი, ერთისკენ ისწრაფიან – დაარღვიონ სხეული ეკლესიისა..

ხოლო მე, უფალო ჩემო, არა მეშინის განმრავლებული უწმინდურებისაგან, არამედ ცრემლით ვღადღადებ: „ქრისტეს ჯვრის მტერთათვის, „რომელთა აღსასრული წარწყმედაი არს, რომელთა ღმერთ მუცელი არს და დიდებაი – 

სირცხუილსა შინა მათსა, რომელნი ქუეყანისასა ზრახვენ“ (ფილ. 

გვ8

3. 18-19). უფალი თავისი წმინდა სახელის დიდებისათვის, მრავალ 

მარტვილთა ღვაწლისათვის, ღვთის წმინდა მცნებების გავრცელებისა და მოწმობისათვის საკუთარი სისხლით რომ მორწყეს მთელი ივერია, ახლაც შეგვეწევა მისი ეკლესიის უმაღლეს 

იერარქებს, დავიცვათ წმინდა მემკვირდეობა და გვასწავლის, 

მოვიზღუდოთ რჩეული სამწყსო მტაცებელ მგელთაგან. შეუძლებელი კაცთათვის შესაძლებელ არს ღვთისათვის.. 

ეპისკოპოსის საყდარზე ასვლა გოლგოთასთან მიახლოებაა, 

მაგრამ გოგლოთას არ ძალუძს ქრისტიანის დაშინება, სწორედ 

მისთვის ვართ დაბადებულნი, რამეთუ თვინიერ გოლგოთისა არ 

არს აღდგომაი.. და მე, უძლური, ამიტომაც წარვმდგარვარ წინაშე 

უფლისა მიღებად დიადი მსახურებისა, პირობას ვდებ – ვემსახურო ერთ უფალსა და ღმერთს იესო ქრისტეს, რომელმაც ცოდვის მორევისაგან მიხსნა, განმწმინდა და თავისი ყოვლისშემძლე წყალობით განმანათლა“.

ახალგაზრდა, ენერგიული და განათლებული მღვდელმთავრის

შემომატებას დიდი სიხარულით შეხვდა ქართული საზოგადოება. 1902 წლის 8 მაისს, წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის 

კურთხევის დღეს მცხეთაში წარმოთქმული ქადაგებისას მეუფე დიმიტრი აღნიშნავდა:  „საქართველოს შეგნებული ჰქონდა, რომ მის დანიშნულებას კაცობრიობის ცხოვრებაში შეადგენდა ქრისტეს ჭეშმარიტი 

სარწმუნოების დაცვა ღვთისმშობლის წილხდომილ ქვეყანაში - და ამიტომ ჩვენმა სამშობლომ თავისი ცხოვრება მთლად 

უმსხვერპლა ქრისტეს სამოციქულო და მსოფლიო, ესე იგი კათოლიკე ეკლესიის გამტკიცებას. საქართველომ არ იცოდა, 

რა იყო დაღლა, რა იყო მოსვენება, დილიდან საღამომდე და საღამოდან დილამდე იგი ღმერთს ემსახურებოდა და მას ადიდებდა. 

საქართველო არა ქვეყნიურსა, არამედ ზეცისასა ზრახავდა  (კოლ. 3, 2). საქართველო გრძნობდა და თავისი ცხოვრებით ეუბნებოდა მთელს ცისქვეშეთს: „არა მაქვს ჩვენ აქა საყოფელად 

ქალაქი, არამედ მერმესა მას ვეძიებთ“ (ებრ. 13, 14) და ამიტომ

გვ9

თვით მოციქული უთხრობს ივერიის ძეთა: „მოსრულხართ თქვენ მთასა სიონსა და ქალაქსა ღმრთისა ცხოველისა, იერუსალიმსა 

ზეცისასა და ბევრეულსა ანგელოზთა კრებულსა, და ეკლესიასა პირმშოთასა, აღწერილსა ცათა შინა“ (ებრ. 12, 20). 

წმინდა დიდებულნი საქართველოს ტაძარნი დაცულ არიან 

და ძმური შიდა რუსეთიდგან გადმოცემულ შეწირულებით ჰშვენდებიან, ენა ჩვენი მოისმის საქართველოს ყველა კუთხეში. 

წმინდა ჩვენს მონასტრებსა და ტაძრებში ქართველთა შორის 

მოისმის ღვთის ვედრება ჩვენს მშობლიურ ენაზე. ჩვენი მღვდელმთავარნი, ეპისკოპოსები, ევედრებიან ქართველთა მოძღვართა, 

რათა ყველგან: ეკლესიებში, სახლში, სასწავლებლებში მშობლიურ ქართულ ენაზე ექადაგოს ქართველ ერს ჭეშმარიტებანი 

ქრისტეს მოძღვრებისა და მისი მაღალი ზნეობრივი სწავლა, რომ ჩვენს წმინდა ტაძრებში ყველგან მოისმოდეს ტკბილი 

ქართული გალობა“. 

1903 წლის 6 მაისს ეპისკოპოსი დიმიტრი ერთგული სამსახურისათვის წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. 1903 წლის 4 ნოემბერს გურია–სამეგრელოს ეპარქიის

მმართველად გადაიყვანეს. მეუფე დიმიტრი ერთგულად ემსახურებოდა დედაეკლესიას მეფის ტახტს. ებრძოდა სოციალისტური იდეების გავრცელებას საზოგადოებაში· აქტიურად იბრძოდა 

სოციალ-დემოკრატების წინააღმდეგ· მასზე დიდ იმედებს ამყარდება გურია-სამეგრელოს ყოფილი ეპისკოპოსი ალექსანდრე 

(ოქროპირიძე)., მაგრამ, სამწუხაროდ, მან ცხოვრების სხვა გზა აირჩია. იგი არ დადგა ქართული ეკლესიის გვერდით, არ ამოუდგა

მხარში სამღვდელოებას ავტოკეფალიის აღდგენის ბრძოლაში და არ თანაუგრძნობდა მათ ამ ეროვნული საქმის განხორციელებაში. ეს კარგად ჩანს არქიმანდრიტ ამბროსის (ხელაია, 

შეშდგომში - კათოლიკოს პატრიარქი) წერილში რომელიც 1905 წლის 30 მაისს გაზეთ „რუსში“ ეპისკოპოს დიმიტრის წერილის 

საპასუხოდ გამოქვეყნდა. აი, რას წერდა მამა ამბროსი: ,,კარგად უნდა იცოდეთ, რომ მე, მთელი ორ-ნახევარი წელიწადი ვსცდი

გვ10

ლობდი ადგილი მეშოვნა საქართველოში, სადაც მეტი სარგებლობა შემეძლო მომეტანა ხალხისათვის. თუმცა მე, ჩემი სურვილის წინააღმდეგ, გადამიყვანეს სამშობლოს ფარგლებს გარეთ. 

ამის მიზეზი ის იყო, რომ მე მოხელის თვალით არ ვუყურებდი საქმეს, არ თანავუგრძნობდი იმ სამღვდელო პირთ, რომელნიც 

ხალხის გარუსებას სცდილობდნენ და ამხედრებდნენ ხალხს ეკლესიისა და სამღვდელოების წინააღმდეგ. ხალხი დარწმუნდა, რომ სამღვდელო პირნი, რომლებიც ებრძოდნენ მკვიდრთა 

სამშობლო ენას, ვერ გაუძღვებოდნენ ბავშვების აღზრდას. ხალხის გარუსების მოსურნეთ იმდენად თვალი არ უჭრით, რომ შეიგრძნონ მათ მიერ არჩეულ საშუალებათა მავნებლობა. იმ 

ხალხს, რომელთაც ათასი წლის ისტორია აქვს, რასაკვირველია, ძალაც შესწევს იმდენად, რათა დაიცვას თავისი ეროვნული 

გვ11

სახე და სამშობლო ენა. გარუსების წადილი ვნების მეტს არაფერს მოუტანს ხალხს. ცუდი ქართველი კარგ რუსად ვერ 

გადაიქცევა. ყველას სჯობს ზნეობრივ ნიადაგზე ხალხთა დაახლოება, რეპრესიული, ხალხის მჩაგვრელი ზომები ყოველთვის 

არასასურველ შედეგს გამოიწვევს ხოლმე. ამგვარ ზომებით საქართველოს ეკლესია უფსკრულის კიდემდის მიიყვანეს. ეს 

ყველაზე უფრო ცხადად გამომჟღავნდა ყოვლადსამღვდელო დიმიტრის ეპარქიაში, რომელმაც გაჭირვების დროს დატოვა 

თავისი სამწყსო და პეტერბურგს გაემგზავრა“. ცნობილი ავტოკეფალისტი, დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე თავის 

მოგონებებში ეპისკოპოს დიმიტრის შესახებ წერდა: „იგი იყო დიდი მოყვარული რუსებისა, მას ქართული და ქართველობა არ 

სწამდა,თვითონ გარუსებული იყო,არც კი ეხერხებოდა ლაპარაკი ქართულად. იგი იყო რუსეთის ბატონობის ჭეშმარიტი 

იდეოლოგი“. 1906 წელს, როდესაც პეტერბურგში იმართებოდა რუსეთის წმინდა სინოდის სპეციალური სხდომები. სადაც ქართული 

ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხს განიხილავდნენ, მეუფე დიმიტრიმ აშკარად დაიჭირა რუუსეთის მხარე და განაცხადა, დაიჭირეთ ეპისკოპოსები კირიონი და ლეონიდე

და ქართული ეკლესიის დამოუკიდებლობაზე საუბარიც შეწყდებაო. 

1905 წლის 16 აპრილს ეპისკოპოსი დიმიტრი, მისივე თხოვნის საფუძველზე, კამენეც-პოდოლსკის ეპარქიაში, ბალტის ეპარქიის 

ქორეპისკოპოსად გადაიყვანეს.

1906 წლის 20 იანვარს თურქისტანისა და ტაშკენტის ეპარქიის ეპისკოპოსია. შუა აზიაში მან განსაკუთრებით გაითქვა სახელი, როგორც კარგმა მქადაგებელმა და მისიონერმა· თურქისტანის ეპარქიაში

მის გადასვლამდე 80 სამრევლო მოქმედებდა. 6 წლის შემდეგ მეუფის ენერგიული ხელმძღვანელობის შედეგად კი მათმა რიცხვმა 160-ს 

გადააჭარბა· 

1912 წლის 25 ივნისს იგი ყირიმში, ტავრიდისა და სიეფეროპოლის კათედრაზე განამწესეს. მისი რეზიდენცია ძალიან ახლოს 

მდებარეობდა ლივადიის სასახლესთან, სადაც მეფის ოჯახი

გვ12

დიდი ხნით ცხოვრობდა ხოლმე. იმპერატორის ოჯახის წევრები ხშირად იწვევდნენ მას რჩევის საკითხავად. არისტოკრატულ წრეებში მეუფეს უდიდესი ავტორიტეტი ჰქონდა.

1913 წლის 13 მაისს იგი ძვირფასი თვლებით შემკული პანაღიით დააჯილდოვეს.

1914 წელს მეუფე დიმიტრი პირველ მსოფლიო ომში მოხალისედ წავიდა და სამხედრო გემ ,,პანტელეიმონზე'' რიგით მოძღვრად მსახურობდა. 

1915 წლის 6 მაისს მასმთავარეპისკოპოსის წოდება მიანიჭეს.

1917 წლის აგვისტოდან იგი მოსკოვში, სრულიად რუსეთის ეკლესიის ადგილობრივი საეკლესიო კრების მუშაობაში მონაწილეობს. კრება გაიხსნა 1917 წლის 15 აგვისტოს.

კრების მთავარი საკითხი იყო პატრიარქობის აღდგენა რუსეთში. პატრიარქის ინსტიტუტის შემოღებასთან დაკავშირებით აზრთა სხვადასხვაობა სუფევდა. მეუფე დიმიტრი

ემხრობოდა პატრიარქობის აღდგენას. იგი ამბობდა:

„ტყუილად ხომ არ ვლაპარაკობთ პატრიარქობის აღდგენაზე რუსეთში? რა, იგი არ არსებობდა? კოლეგია არასოდეს რჩებოდა თავჯდომარის გარეშე, არანაირი ხელისუფლება არ დარჩებოდა დაუკავებელი..

და ხელში ჩაიგდეს ეს ხელისუფლება ხარბმა ადამიანებმა. ხელისუფლების გადაცემა მოხდა არა კაბოსნებისათვის, არამედ ფრაკოსნებისა და მუნდიროსნებისათვის, 

აშკარად სარწმუნოებიდან განმდგარი ურწმუნო ადამიანებისათვის, რომლებიც თავისი წარმოშობითა და აღზრდით არ ეკუთვნოდნენ რუს ხალხს. ასეთები არიან თავადი გოლიცინი, 

მელისინი და სხვები. იყვნენ მორწმუნეებიც, მაგრამ ისინი იყვნენ 

გვ13

რუსეთის ეკლესიის უკანონო პატრიარქები, იმიტომ, რომ საშინელია სათქმელად, ისინი რუსეთის პატრიარქები კი არ იყვნენ, 

არამედ რომის პაპები პატრიარქების ტახტზე!“ 

თავადი ი. ვ. ვასილჩიკოვი, რომელიც სათათბიროდან (დუმა) 

იყო მივლინებული კრებაზე, მეუფე დიმიტრის იხსენებს. როგორც 

ერთ-ერთ ყველაზე ბრწყინვალე პიროვნებას, რომელიც ყურადღებას იქცევდა თავისი გამოსვლებით. კრების მასალები ადასტურებს, რომ მთავარეპისკოპოსი დიმიტრიც სახელდებოდა იმ 

იერარქთა შორის, რომელთა კანდიდატურებიც კრებამ თავდაპირველად პატრიარქის ტახტზე წამოაყენა. 1917 წლის 25 ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ მოსკოვში დაიწყო ძმათამკვლელი ბრძოლები.

ქუჩებმში ასობით დახოცილი და დაჭრილი ეყარა. იხსენებენ, რომ შეუფე დიმიტრი და კამჩატკის ეპისკოპოსი ნესტორი (ანისიმოვი) ქუჩებში პირველადი დახმარების ჩანთებით დადიოდნენ და ბრძოლაში დაჭრილებს ეხმარებოდნენ. 

იგი იყო ერთ-ერთი მღვდელმთავართაგანი რომლებმაც არ მიიღეს სახალხო კომისართა საბჭოს დეკრეტი ეკლესიის სახელმწიფოსაგან გამოყოფის შშესახებ. 

1918 წელს მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი დაბრუნდა თავის კათედრაზე ყირიმში. რევოლუციური შფოთის დროს მას ნამდვილად გმირულად ეჭირა თავი. საკათედრო ტაძარი, სადაც მეუფე 

დიმიტრი მსახურობდა, არაერთხელ გაჩხრიკეს, ყველაფერი თავდაყირა დააყენეს ტაძარში შედიოდნენ ქუდდახურულები, ხელში პაპიროსებით, ხიშტით გახვრიტეს საძსხვერპლო და ჭრაპეზი. 

სევასტოპოლში მან წესი აუგო მღვდელ ჩერპანოვს, რომელიც მატროსებმა მოკლეს იმის გამო, რომ სიკვდილმისჯილი აზიარა 

წმინდა საიდუმლოს. 

სამოქალაქო ომის დროს ქვეენის სამხრეთი რაიონები თითქმის მთლიანად მოწყდა ცენტრალურ რუსეთს. ამ ტერიტორიაზე 

აღმოჩნდა ორ ათეულზე მეტი სასულიერო იერარქი, რამდენიმე 

ეპარქია. 1919 წლის დასაწყისისათვის გენერალ დენიკინის არმიის კონტროლის ქვეშ მყოფ ტერიტორიაზე უკვე 500 სასულიერო 

გვ14

პირი მოექცა. 1919 წლის მაისში სამხრეთ რუსეთში მოიწვიეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ რუსეთის საეკლესიო კრება, რომელსაც 11

მღვდელმთავარი ესწრებოდა. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვან როლს 

თამაშობდნენ დონისა და ნოვოჩერკასკის მთავარეპისკოპოსი მიტროფანე (სიმაშკევიჩი) და მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი. კრებამ დააარსა დამოუკიდებლად მოქმედი და 

თვითმართველი, დროებითი უმაღლესი საეკლესიო სამმართველო, რომელიც ჯერ დენიკინს ემორჩილებოდა, მისი გაქცევის შემდეგ კი გენერალ პ. ვრანგელს. დასაწყისში სამმართველოს უფროსი იყო მეუფე მიტროფანე,

1920 წლის მარტიდან კი, ბარონ ვრანგელის დაჟინებული თხოვნით, მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი გახდა. ამ ახალ ასპარეზზე მან თავი გამოიჩინა, როგორც თეთრი 

მოძრაობის აქტიურმა ქომაგმა და საბჭოთა ხელისუფლების მოწინააღედეგემ. თეთრი მოძრაობის დამარცხების შემდეგ, 1921 

წლის 14 სექტემბერს მეუფე დიმიტრიმ დაწერა გადადგომის თხოვნა და დროებით დატოვა ეპარქიის მმართველობა. იგი თეთრ 

არმიასთან ერთად ემიგრაციაში წავიდა. 

არსებობს მეორე  ვერსიაც, რომ მეუფე დიმიტრი არ წასულა ემიგრაციაში და ყირიმში დარჩა.

1921 წლის მაისში იგი თეოდოსის მახლობლად ტოპლოვსკის დედათა მონასტერში დაბინავდა, რომელიც იმ დროს მონასტრად აღარ ითვლებოდა და სამუშაო 

არტელად იწოდება. პატრიარქ ტიხონის ლოცვა-კურთხევით მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი ოფიციალურად გათავისუფლებული იყო საეპარქიო საქმეებისგან, თუმცა

იგი მაინც განაგრძობდა მოღვაწეობას. 1923 წელს ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა იგი დააპატიმრეს და სიმფეროპოლის ციხ-

გვ15

ეში მოათავსეს, სადაც მან ორი თვე გაატარა. სასამართლოზე 

მას ბრალდებად წაუყენეს ადმირალ კოლჩაკთან ურალში გაგზავნილი მოწოდება, აგრეთვე მისი ხელმოწერილი საბუთები. სადაც აღნიშნული იყო. რომ მისმა ეპარქიამ ათასობით მანეთი 

გადაურიცხა კონტრევოლუციურ არმიას. მას დახვრეტა ელოდა, მაგრამ იმდენად დიდი იყო მისი ავტორიტეტი და პოპულარობა 

ადგილობრივ მოსახლეობაში, რომ სასამართლომ მას მხოლოდ ქირიმში ცხოვრება აუკრძალა. 

1923 წლის მაისში მეუფე დიმიტრი კიტაევის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის უდაბნოში დასახლდა, რომელიც კიევო-

პეჩორის ლავრას ეკუთვნოდა და მისგან 9 კილომეტრით იყო დამშორებული. 

1928-1929 წლებში იგი დიდ სქემაში აღკვეცეს და სახელად ანტონი უწოდეს. 

1930 წელს კომუნისტურმა ხელისუფლებამ ციევო-პეჩორის ლავრაც დახურა და მეუფე კიევში დასახლდა. 

1933 წლის მარტში იგი მეორედ დააპატიმრეს და კიევის ლუკიანოვის ციხის სპეცვკორპუსში მოათავსეს. ამავე 

წლის 22 ივლისს მეუფე ანტონი საპატიმროდან ავადმყოფობის გამო გაათავისუფლეს.

კიევში მას პატივს სცემდნენ, როგორც დიდ ასკეტს, მლოცველსა და სულიერი ჭვრეტის ნიჭით დაჯილდოებულ ბერს. იქაურები მას „წმინდანს“ ეძახდნენ. მართლმადიდებლები რუსეთიდან, 

უკრაინიდან, ბელორუსიდან და საქართველოდან მრავლად ჩადიოდნენ მასთან რჩევის საკითხავად. მეუფე ანტონი ცხოვრობდა ძალიან უბრალოდ. წირვა-ლოცვას აღასრულებდა სახლში, 

სადაც პატარა ეკლესია ჰქონდა მოწყობილი. 

1941 წლის 22 ივნისს დაიწყო დიდი სამამულო ომი. მალე ქ· კიევი გერმანელებმა დაიკავეს. მათ გარკვეული პოლიტიკური 

გათვლების შედეგად ნება დართეს ხალხს, ტაძრები და მონასტრები გაეხსნათ. 1941 წლის 27 სექტემბერს, ჯვართამაღლების 

დღესასწაულზე,მეუფე ანტონმა საზეიმოდ აკურთხა კიევის ლავრა და თვითონაც იქვე დასახლდა სამოღვაწეოდ. 

გვ16

1942 წლის 1 ნოემბერს, 75 წლის ასაკში, სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი გარდაიცვალა. იგი დიდი პატივით დაკრძალეს 

კიევო-პეჩორის ლავრის ტერიტორიაზე (მეორე ცნობით,იგი 1943 წლის დეკემბერში გარდაიცვალა). 

არქიმანთრიტი გაბრიელი 

(აბშიძე) 

არქიმანდრიტი გაბრიელი, ერისკაცობაში- გიორგი სამსონის 

ძე აბაშიძე, 1568 წელს აზნაურის ოჯახში დაიბადა. მიიღო შინაური განათლება ცოდნის გასაღრმავებლად სწავლა გააგრძელა ყაზანის სასულიერო აკადემიაში,

სადაც მისიონერული კურსები დაამთავრა. შემდეგ სანკ-პეტერბურგის სასულიერო აკადემიის 

თავისუფალი მსმენელი იყო. მონაზვნად შედგომის სურვილმა 

ახალგაზრდა გიორგი საბერძნეთში, ათონის წმინდა მთაზე წაიყვანა. აქ იგი ქართველთა წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის სავანეში მივიდა, 

სადაც წლების განმავლობაში მოღვაწე სულიერ მამებთან მოსაგრეობამ მას მონაზვნური ცხოვრების საკძმაოდ კარგი გამოცდილება შესძინა. აი, რას წერს მის 

შესახებ დეკანოზი პეტრე კონჭოშვილი თავის წიგნში „მოგზაურობა წმიდა ქალაქს იერუსალიმსა და წმიდა ათონის მთაზედ“: 

„მონაზონი გაბრიელი (აბაშიძე), ჯერ წლოვანობით ახალგაზრდა, გარნა განვითარებული და მცოდნე ბერძნულის ენისა“. 

1899 წელს შემოდგომაზე,გორის ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე) ლოცვა-კურთხევით, საქართველოში ბერმონაზვნობის 

განმტკიცების მიზნით, ათონის წმიდა მთიდან რამდენიმე ქართველი ჩამოვიდა და გარეჯის უდაბნოში დამკვიდრდა. მათ შორის 

იყო მორჩილი გიორგიც. 1899 წლის 15 დეკემბერს გარეჯის მონასტერში მეუფე ლეონიდემ იგი ბერად აღკვეცა და სახელად გაბრიელი უწოდა იმავე წლის 17 დეკემბერს დიაკვნად 

აკურთხა. 1901 წლის 2 აგვისტოს დავით გარეჯის მონასტრის ხაზინადრად დაინიშნა. 12 აგვისტოს კი მღვდლად დაასხეს 

გვ17

ხელი. 1902 წლის 23 იანვარს დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრის მოვალეობის შემსრულებლად დაადგინეს.

1903 წლის 17 იანვარს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს.

1904 წლის 21 ივლისს  საგვერდულით დაჯილდოვდა.

1909 წლის 13 ივლისს ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტრის საძმოში ჩაირიცხა. 

1909 წლის 20 სექტემბრიდან თბილისის სასულიერო სემინარიაში არსებული წმინდა ანდრია მოციქულის სახელობის ეკლესიაში 

დაინიშნა ამავე წლის I დეკემბერს კავკასიაში ქრისტიანობის 

აღმდგენელი სასოგადოების საბჭომ ბათუმის ოლქის მისიონერად და ხულოს ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1910 წლის  22 თებერვალს, როგორც ბათუმის ოლქის დეპუტატი, მონაწილეობდა გურია-სამეგრელოს ეპარქიის ყრილობაში.

1912  წლის 13  თებერვალს განამწესეს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის შონასტერში, სადაც დაევალა მეღავითნეობისბ და გალობის მასწავლებლობა.

ამავე წლის 5 ივლისს ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტრის წინაშძღვრად დაინიშნა და 15 ივლისს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. მის წინამძღვრად 

დანიშვნას გამოეხმაურა გაზეთი „სახალხო ფურცელი“: ,,ჯრუჭის მონასტერში დაინიშნა ახალი წინამძღვარი არქიმანდრიტი 

მამა გაბრიელი. მამა გაბრიელი აღზრდილია ძველ ათონში, სადაც ბერძნების სკოლაში უსწავლია. შემდეგ მოსკოვის სამისიონერო კურსები გაუვლია და ყოფილა რამდენიმე ხანს მისიონერად აჭარაში.

ეხლა კი დანიშნეს წინამძღვრად ჯრუჭის მონასტერში. მოსვლისთანავე მამა გაბრიელი დიდის გულმ-

გვ18

ოდგინებით შეუდგა თავის მოვალეობის ასრულებას. შაბათს, 26 აგვისტოს, მამა გაბრიელმა, ძმებითურთ, შეასრულა ღამისთევით 

ლოცვა. მეორე დღეს, კვირას, დიდძალი ხალხი შეგროვდა ჯრუჭის მონასტერში, როგორც მახლობელ სოფლებიდან, ისე შორეული. 

ამ დღეს დაბარებული ჰყავდა მამა გაბრიელს სკოლის თაობაზე მოსალაპარაკებლად, ჯრუჭის მონასტრის გარშემო 

მდებარე ოთხი სოფელი: მოხვა, უზუნთა, ცხომართი, ქვემოხევი. ეს სოფლები ეკუთვნის ჩიხის საზოგადოებას და სკოლა აქვთ 

დაბა საჩხერეში, რომელიც ამ სოფლებიდან 15 ვერსით არის დაშორებული. ასე რომ, არც ერთ ამ ზემო ჩამოთვლილ სოფლებს არ შეუძლიათ ისარგებლონ იმ სკოლით, თუმცა გადასახადს უკლებლივ იხდიან. 

მონასტერი კი სულ ვერსნახევარზე მდებარეობს ამ სოფლებიდან. იმ დღეს მწირველი ბრძანდებოდა მამა გაბრიელი. 

წირვის შემდეგ მშვენიერი სიტყვით მიჰმართა ხალხს და აუხსნა სწავლის საჭიროება და ურჩია მონასტერში სკოლის გახსნა. შენობა სკოლისათვის თვით მამა 

გაბრიელმა დაუთმო მონასტერში და აღუთქვა ყოველივე საქმეზე შუამდგომლობა მთავრობის წინაშე. ხალხი კმაყოფილი დარჩა 

ამნაირი მამობრივი რჩევით და მადლიერნი დაიშალნენ. იმედია, მამა გაბრიელი დააბოლოვებს ამ მეტად სიმპატიურ საქმეს და 

მით მისცემს საშუალებას მახლობელ სოფლელებს, რომ მიაწოდონ თავიანთ შვილებს პირველდაწყებითი სწავლა“. 

საბერძნეთში, ათონის წმიდა მთაზე გაზრდილმა მამა გაბრიელმა მონასტერში მკაცრი წესრიგი დაამყარა და ტიპიკონიც 

საკმაოდ დაუმძიმა იქ მოღვაწე ძველ ბერებს. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, 1913 წლის სექტემბერში მისივე თაოსნობით მონასტერში გაიხსნა ერთკლასიანი სასწავლებელი. 

აი, რას წერდა ამის შესახებ ისევ გაზეთ „სახალხო ფურცელში“ ამავე მონასტრის მორჩილი, მედავითნე ფარნაოზ ზაბახიძე: ,„ჯრუჭის მონასტერში გაიხსნა ერთკლასიანი სამრევლო სკოლა. 

ოც სექტემბერს ამ სკოლაში სწავლა დაიწყო. ორმოცამდე ადის მოსწავლეთა რიცხვი. ეს პირველი წელიწადია და მომავლისთვის 

გვ19

გვ20

მოსალოდნელია ერთი სამად მეტი იყოს, რადგანაც ეტყობა, სწავლის მსურველი ბევრია. სკოლა ყველას ეახლოვება და 

ბავშვებს შეუძლიათ თავის სახლიდან იარონ. ამის მოლოდინში ამ მონასტრის წინამძღვარს, არქიმანდრიტ მამა გაბრიელს 

აზრადა აქვს მომავალი წლიდან ორკლასიანად გადააკეთოს. ამ მონასტერშივე მამა არქიმანდრიტმა დააარსა ორი წლის 

სამედავითნეო კურსი, რომელიც იმერეთის ეპარქიაში არ არსებობდა. ჯერჯერობით მოსწავლე შვიდამდის არის და თანდათან მთხოვნელთა რიცხვი უფრო მატულობს,

რადგან მონასტერში სწავლა უფასო იქნება, მაშინ, როდესაც ქუთაისში სამედავითნეოდ მომზადებისათვის ორას-სამასი მანეთი არ ჰყოფნის. 

მამა არქიმანდრიტ გაბრიელსა ჰსურს შეიძინოს რამდენიმე მიწის სამუშაო მანქანები, რომელიც პირველად სამონასტრო 

ადგილში იმუშავებს და თუ გამოდგა, ადგილის მიხედვით, მცხოვრებლებსაც შეუძლიათ ისარგებლონ ამ მანქანებით. ჯრუჭის 

მონასტერი მთავრობის მიერ პირველ ხარისხოვანად არის მიწერილი და, მართლაც, ეს მონასტერი ყველა ქართულ მონასტრებს აღემატება სიმდიდრით, 

როგორც ეკლესიური ძვირფასი სამკაულით, ისე სხვა უძრავი ქონებით, რადგან ამ მონასტრის 

ქონება ხაზინაზე არ გადასულა და ისევ მონასტერს აქვს შენარჩუნებული. თუ ყოველთვის ისეთი ხალხის გულშეშატკივარი წინამძღვარი ეყოლება ამ მონასტერს, 

როგორიც არის მამა გაბრიელი, ბევრი რამე შეუძლიან გააკეთოს მონასტრისა 

და ხალხის სასარგებლოდ“. 

1912 წლის დეკემბერში მონასტრის კრებულის ზოგიერთმა წევრმა და გლეხების ერთმა ნაწილმა უჩივლა მამა გაბრიელს. 

აი, რას წერდა ამ საქმესთან დაკავშირებით ანონიმი ავტორი ჟურნალ „შინაურ საქმეებში“: „შობა-ახალი წლის შუა რიცხვებში ქუთაისის რკინის გზის სადგურზე შევხვდი ოთხს თუ 

ხუთს ბერს. მე გასაკვირვლად დამირჩა ამდენი ბერის ერთად მოგზაურობა და ისიც სუყველა მოხუცებულების მისთანა ცუდ ამინდში, როგორიც იყო იმ დღეებში. მე მისალმების შემდეგ 

გვ21

ვკითხე, თუ რომელი მონასტრიდან ბრძანდებით-თქო. ჯრუჭის მონასტრიდან გახლავართო, ნაღვლიანად მომიგეს. 

მერე გამოვკითხე მათი მგზავრობის მიზეზი. ბოლოს ერთმა დაიწყო: 

„ჩვენ, ბატონო, გახლავართ ჯრუჭის მონასტრიდან. ჩვენ მონასტერში სულ შვიდი მღვდელ-მონაზონი ვართ, წეს-წყობილებაც 

ჩვენს მონასტერში იმნაირივეა, როგორც სხვა იმერეთის მონასტრებში. დღემდის ავად იყო თუ კარგად, ვცხოვრობდით ჩვენს 

მონასტერში და ლღვთის ვედრებაში ვატარებდით ჩვენს დღეს, მაგრამ ეს ექვსი თვეა, ჩვენი ცხოვრება აღარ ღირს და ყველა 

სიკვდილს ვნატრობთ. ამ ექვსი თვის წინეთ ჩვენ გამოგვიგზავნეს ახალი არქიმანდრიტი აბაშიძე. მოსვლისთანავე მამა არქიმანდრიტმა დაგვიწუნა წირვა-ლოცვა. 

თქვენ წირვა-ლოცვა არ გცოდნიათ და ახლა უნდა ისწავლოთო. რაღა დროს ჩვენი სწავლა არის ახლა, ბატონო, კაცები მოვხუცებულვართ და ჩვენი წირვა-ლლოცვა კაცს არ დაუწუნია. 

ხშირად ბრძანდებოდნენ ხოლმე ჩვენს მონასტერში ეპისკოპოსები – გაბრიელი, ლეონიდე და ბესარიონი-თქო. მაგრამ არ მიიკარა ჩვენი სიტყვები. 

მერე აგვიტყდა, როგორ თუ მოხუცებულებს შტატი დაგიკავებიათო. თქვენ ადგილზე ყმაწვილები უნდა მოვიყვანო და ჯამაგირიც და შემოსავალიც ჩემს ნებაზე უნდა იყოსო. 

დღეიდან არავითარ შემოსავალს არ ელოდოთ და არც ჯამაგირსო. ჩვენ ამაზე არ დავყაბულდით, ის გაბრაზდა და ნიკოლოზობას, ექვს 

დეკემბერს, წირვის შემდეგ სახალხოდ გამოგვიცხადა, დღეიდან ეკლესია დაკეტილი იქნებაო და აი, ხალხოვო, მიმართა ხალხს: 

ეკლესია სავსეა ყოველიფრით და თუ რამე დაიკარგა, ბერებს იქით გზხა არ მაქვსო. ეკლესია კი დღეიდან დაკეტილი იქნებაო. 

თითო ძროხა თუ ვისმე გაგვაჩნდა, აღარ გაგვაშვებია და ყოლების ნება აღარ მოგვცა. ერთ დღეს დაიჭირა და სოფლის პომოშნიკის ხელით საჩხერის პრისტავთან აგზავნიდა, მაგრამ უშველოს 

ღმერთმა ისევ იმ პომოშნიკს, იმან დაუშალა. ბატონო, სირცხვილი იქნება, ბერების ძროხები რომ პრისტავთან წავიყვანო, 

ქვეყანა რას იტყვისო. ყველამ ნახევარ ფასში დავკარგეთ. თითო-

გვ22

ოროლა ტარო სიმინდი ვისაც გვქონდა, წაგვართვა, ბოსტნები შემოგვირღვია და შეშა ცეცხლზე დასწვა. 

ყოველდღე მონასტრიდან გვითხოვს. ეხლა ყოვლადსამღვდელოსთან მივდივართ და იმის წინ უნდა მოვიკლათ თავი, თუ არ გვიპატრონაო“· 

ეს ბერები იყვნენ მღვდელ-მონაზონი იასონი (წერეთელი), მღვდელ-მონაზონი დანიელი (კუჭაიძე), მღვდელ-მონაზონი

სერაპიონი (ზაბახიძე), მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი, მღვდელ-მონაზონი იონა, მღვდელ-მონასონი სვიმონი (გოცაძე).

ამავე ჟურნალის ფურცლებზე უთანხმოების შესახებ საუბრობს დეკანოზი იოსებ წერეთელი, რომელიც ერთი კვირით იმყოფებოდა

მონასტერში და თავად ნახა ყველაფერი: „დღეს მონასტრის ბერებსა და ახალ წინამძღვარს შორის დიდი უთანხმოება და 

შფოთია, რით დაბოლოვდება, ღმერთმა უწყის! სამწუხაროდ ჩემდა, ჩემს იქ ყოფნაში მამა წინამძღვარი არ იმყოფებოდა მონასტერში, თორემ უთანხმოების მიზეზს შევიტყობდი და ჩემს აზრს 

გამოვსთქვამდი. ღმერმთა ქმნას, მათ შორის მშვიდობის ანგელოზს ჩამოევლოს! ადგილობრივი საზოგადოება ამ უთანხმოებით დიდად 

გულნატკენია“. 

1913 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) საქმის გასარკვევად შექმნა კომისია, რომელიც მონასტერში 

ჩავიდა. ადგილზე მისულ პირებს ადგილობრივმა გლეხებმა საპირისპირო უთხრეს და მამა გაბრიელი კვლავ წინამძღვრად 

დატოვეს. 1917 წელს საჩივარი კიდევ დაიწერა, ამჟამად ბერები 

გვ23

და გლეხები ერთსულოვანნი აღმოჩნდნენ და საეკლესიო მმართველობა იძულებული გახდა, საქშის გამორკვევა ჭელიშის მონასტრის წინამძღვრისათვის, იღუმენ პავლესთვის (ჯაფარიძე) და 

ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის მასწავლებლის იაკობ თომას ძე ცინცაძისათვის დაევალებინათ. ადგილზე სიტუაციის გარკვევის შემდეგ კომისიამ დაასკვნა: 

„ამ დიდებულ მონასტერს სჭირდება მეტი ყურადღება და მეტი სიყვარული, ვიდრე ეს ჩანს დღევანდელ მის მზურნველთაგან“. 

1917 წლის მაისში საეკლესიო მმართველობამ მამა გაბრიელი გაათავისუფლა მონასტრის წინამძღვრობიდან. ჩვენს ხელთ 

არსებული საბუთებიდან ჯერჯერობით უცნობია, თუ რა ბედი ეწია მონასტრიდან წამოსულ არქიშანდრიტ გაბრიელს ან სად 

გააგრძელა მოღვაწეობა. 

1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური მმართველობა და ხელისუფლებამ სამღვდელოების დევნა-შევიწროება დაიწყო. ბევრმა ვერ გაუძლო ზეწოლას, 

მღვდლობა მიატოვა და საერო სამსახურში დაიწყო მუშაობა. სავარაუდოდ, იგივე ბედი ეწია მამა გაბრიელსაც. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში ანჩისხატის ტაძრის წინამძღვარი, დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე თავის მოგონებებში წერს, რომ ყოფილი არქიმანდრიტი გაბრიელი ამჟამად მუშაობს ბუღალტრად ერთ-ერთ 

დაწესებულებაში და თავს ამით ინახავსო· 

მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი 

(აბაშიძე)

1884-1937

მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი, ერისკაცობაში - გიორგი არჩილის ძე აბაშიძე, 1884 წელს ქუთაისის გუბერნიაში, აზნაურის 

ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება სოფლის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო. გიორგი წლების განმავლობაში ცხოვრობდა რუსეთში, სადაც ხშირად სტუმრობდა მო-

გვ24

ნასტრებს· ბერებთან ურთიერთობამ ძლიერი გავლენა მოახდინა მის მსოფლმხედველობაზე. 1912 წლის 20 აპრილს იგი ნოვგოროდის ეპარქიის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის 

ძველ რუსულ მონასტერში მორჩილად მიიღეს ამავე წლის 3 ოქტომბერს 

საქართველოში დაბრუნდა და გარეჯის წშინდა იოანე ნათლისმცეშლის სახელობის მონასტერში განამწესეს. მორჩილმა გიორგიმ უმოკლეს ხანში საფუუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი· 1913 წლის 29 მაისს ზედაზნის მონასტერში გადაიყვანეს. იმავე წლის 2 ოქტომბერს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში განამწესეს და 5 

ოქტომბერს გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) გერმოგენის სახელით ბერად აღკვეცა. მეორე დღეს სიონის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათეღრო ტაძარში დიაკვნად აკურთხა, ხოლო 15 დეკემბერს მღვდლად დაასხა ხელი. 

მამა გერეოგენი ფერისცვალების მონასტრის საძმოში დაინიშნა. 

1914 წლის 20 თებერვალს მონასტრის ხაზინადრობა ჩააბარეს. 

1914 წლის 21 მაისს გათავისუფლდა ხაზინადრობიდან და 31 მაისს ვარძიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1914 წლის 7 ივლისს გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტერში დაინიშნა. 

1915 წლის 5 მარტს ამავე მონასტრის ხაზინადრად დაადგინეს. 

1916 წლის აღდგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1917 წლის 20 მარტს მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი თხოვნით მიმართავს დავით გარეჯის ლავრის წინამძღვარს, არქიმანდრიტ დოსითეოსს (ბერძნიშვილი): 

გვ25

„მის მაღალღირსებას, წმინდა დავით გარეჯელის უდაბნოს წინამძღვარს, მამა არქიმანდრიტ დოსითეოსს: მაქვს რა სურვილი, განვლო ჩემი მონაზონებრივი ცხოვრება დავით გარეჯელის უდაბნოში, 

ვითხოვ თქვენი მაღალღირსებისაგან, აღძრათ ჯეროვანი შუამდგომლობა სრულიად საქართველოს კათალიკოსის მოსაყდრის წინაშე,

რათა ვიქმნე გადმოყვანილ თქვენდამი რწმუნებულ დავით გარეჯის უდაბნოში სამღვდელმონაზვნო ადგილზე. ამასთანავე, მოგახსენებთ, რომ ამაზე არ არის დაბრკოლება აწინდელი ჩემი წინამძღვრის მხრიდან“. 

არქიმანდრიტმა დოსითეოსმა გაითვალისწინა მამა გერმოგენის თხოვნა და მეორე დღესვე წერილი გაუგზავნა კათოლიკოსის 

მოსაყდრეს, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე): „მოგართმევთ რა, ამასთანავე, 20 მარტის თარიღით თხოვნას იოანე ნათლისმცემლის მონასტრის უდაბნოს ხაზინდრისა – 

მღვდელ-მონაზონ გერმოგენისას, შესახებ მის ჩემდამი რწმუ-

გვ26

ნებულ უდაბნოში გამწესებისა და მოგახსენებთ რა, რომ დღევანდელი ვითარების გამო, გართულებული არის მოპოვება სურსათ-სანოვაგისა, 

რისათვის მიუცილებელ საჭირო და სასარგებლო იქნება ჩემდამი რწმუნებულ უდაბნოსათვის კაცი ახალგაზრდა და ჭარმაგი ენერგიით ხაზინადარის თანამდებობის 

აღსასრულებლად, უმორჩილესად ვთხოვ თქვენს მეუფებას, ზემოხსენებული მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი გადმოიყვანოთ დავით გარეჯის უდაბნოში მღვდელ-მონაზონის თავისუფალ ადგილზე 

და მიანდოთ მას აღსრულება ხაზინადრის თანამდებობისა. ამასთანავე, დავსძენ, რომ მის გადმოყვანაზე არავითარი 

დაბრკოლება არ აქვს მის წინამძღვარს – არქიმანდრიტ ნაზარის. თქვენი ყოვლადუსამღვდელოესობის მორჩილი, მდაბალი 

არქიმანდრიტი დოსითეოსი“. 

1917 წლის აგვისტოში საქართველოს ეკლესიის დროებითმა 

მმართველობამ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კირიონმა (საძაგლიშვილი) მამა გერმოგენი დავით გარეჯის ლავრის 

წინამძღვრის მოვალეობის შემსრულებლად დანიშნა. 

1918 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კირიონმა (საძაგლიშვილი) იგი დაამტკიცა წინამძღვრის თანამდებობაზე. რთულ 

პერიოდში მოუწია მამა გერმოგენს დავით გარეჯის მონასტერში მოღვაწეობა, რუსეთის იმპერიაში დაწყებულმა საყოველთაო 

არეულობამ, რამაც საშინელი ნგრევა და ცეცხლი გამოიწვია, საქართველოშიც შემოაღწია. თავი წამოყვეს ათასი ჯურის ავაზაკებმა, რომლებიც. არბევდნენ დაუცველ ეკლესია-მონასტრებს, 

მოსახლეობას აწიოკებდნენ და ხალხს შეუბრალებლად ხოცავდნენ 1918 წლის იანვარში თათრებმა გაძარცვეს დავით გარეჯის 

მონასტერი და ბურებს შეურაცხყოფა მიაყენეს აი, რას წერდა ამის თაობაზე ძამა გერმოგენი გაზეთ „საქართველოს“ ფურცლებზე: 

„იანვრის ათს დავით გარეჯის უდაბნოს დაეცა თათრების 

შეიარაღებული რაზმი. რაზმს თან ახლდნენ უიარაღონიც. მთლად გაძარცვეს უდაბნო, გახრწნეს, ბერები დალახეს, ყარაულს 

გვ27

იარაღი აჰყარეს და უმოწყალოდ სცემეს, დაამტვრიეს და მილეწ-მოლეწეს კანკელები, ტრაპეზები, ხატები. ისე გახრწნეს რომ, 

უბრალო სკამიც კი არ დაუტოვებიათ. მოგეხსენებათ, რომ დავით გარეჯის უდაბნო შესანიშნავი ისტორიული ნაშთია, აღსავსე 

ფასდაუდებელი ისტორიულის მნიშვნელობის საღმრთო ნივთებითა, ასეთი დღე ამ უდაბნოს არ დასდგომია შაჰაბაზის დროსაც კი. 

გაძარცვა არ აკმარეს, შენობებს ცეცხლი წაუკიდეს ყოველი მხრივ, ხალხი ჩაეშველა უდაბნოს და ცეცხლი ჩააქრო, 

მაგრამ დარჩა მხოლოდ ცარიელი დამწვარი ფიცრები. საგარეჯოსა და მის მიდამო სოფლებში მცხოვრებნი ძალიან შეაძრწუნა ამ ამბავმა. 

მე გამოვეშურე თბილისს გამოსაცხადებლად სადაც ჯერ არს ამ საზიზღარი ამბისა. აქ შევიტყვე, ვითომ 

ექვსასი ქართველი შეიარაღებული გამოჰკიდებიან ავაზაკებს. თათართა თარეში გადმოვიდა საქართველოს სხვა ნაწილშიც 

გარე-კახეთში და შეიძლება სამოქალაქო ომის ცეცხლი ჩვენშიც დაენთოს, თუ დროზე არ იქნა ფიცხელი და სწრაფი ზომები ავაზაკთა ასალაგმავად“. 

1921 წლიდან ბოლშევიკების მიერ საქართველოს დაპყრობის შემდეგ ქვეყანაში კომუნისტური ხელისუფლება დამყარდა, ეკლესიასა და სამღვდელოებას მძიმე დღეები დაუდგა. 

მისი სუსხი დავით გარეჯის მონასტერსაც შეეხო. 

1923 წლის 16 თებერვალს ნინოწმინდის ოლქის მთავარხუცესი დეკანოზი ალექსი 

გულისაშვილის წერილს აგზავნის საკათოლიკოსო საბჭოში: 

„დავით გარეჯის მონასტერი რევოლუციის დროს სრულიად გაიძარცვა თათრების შემოსევებით, რაც თავის დროზე ეუწყა 

სასულიერო მთავრობას. ამჟამად გარეჯის უდაბნოს ქონებას შეადგენს მარტო ოთხი სახარება, ხუთი ვერცხლის ჯვარი და 

სხვა არაფერი. სახარებები და ჯვრები დაცულია საგარეჯოს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში. რაც 

შეეხება მადლის ქვას, იგი არ სჩანს, შენახულია სადმე თუ დაკარგულია. 

1922 წელს მამა გერმოგენს ჩაუბარებია საქართველოს უნივერსიტეტის წარმომადგენლისათვის 100 ცალი ხელ-

გვ28

ნაწერი და დაბეჭდილი წიგნები, მის ხელშია ამჟამად ზვარი (3 

დესიატინა) და წისქვილი. იგი ცხოვრობს ზვარეში და ამუშავებს. მასვე აუშენებია ორი დიდი ფარეხი – გომი მონასტრისათვის მინდვრებში იმ მიზნით, 

რომ ისევ გავლენა ჰქონდეს უდაბნოს მინდვრებზე და საქონლის პატრონებს დავალებული აქვთ ყური 

უგდონ დავით გარეჯის და იოანე ნათლისშცემლის მონასტრებს და საქონლის სიარულით არ წარყვნან წმინდა ადგილები. ბარძიმ-ფეშხუმი, გატაცებული თათრებისგან, 

მართლა სოფელ შიხალოში აღმოჩენილა და გადაუციათ მამა გერმოგენისათვის, ამ უკანასკნელს კი, შიშის გამო, რომ ისევ თათრებმა არ წამა-

გვ29

რთვანო, მიუბარებია შესანახად ნაცნობი თათრისათვის· შემდეგში გერმოგენი ერთი მხლებლით ჩუმად მისულა სოფელ 

შიხალოში და წამოუღია ხსენებული ნივთები და ეხლა ინახება მასთან საგარეჯოში. გერმოგენის სიტყვით, ბარძიმ-ფეშხუმი მის 

საკუთრებას შეადგენს, შეძენილი აქვს ნათლისმცემლის მონასტრიდან და შემდეგ თავის სიკვდილისა უტოვებს დავით 

გარეჯის მონასტერს. მღვდელ-მონაზონ გერმოგენის შესახებ ორი აზრი ტრიალებს საგარეჯოს საზოგადოებაში: ერთნი აქებენ მის მოღვაწეობას, მეორენი ამბობენ: 

„ბერი განდეგილად უნდა ცხოვრობდეს მონასტერში და არა სოფელშიო“. მე ვემხრობი პირველებს, ეხლანდელ უკუღმართ დროში რა უნდა გააკეთოს ერთმა მშიერ-მწყურვალმა კაცმა მონასტერში, 

თუ არ მიეცა მას სახსარი ცხოვრებისა. მარტო ერთი მხარეა გერმოგენის მოქმედებაში დასაგმობი. მას არა აქვს კავშირი სასულიერო 

მთავრობასთან, თავის ინიციატივით მოქმედებს, საჭიროა, იგი სასულიერო მთავრობის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდეს. ისე, სხვა 

მხრივ მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი გამსჭვალულია წმინდა მიზნით და მას ბერობა სწამს, ამაში ეჭვი არავის უნდა ჰქონდეს, 

რომ გერმოგენს ჯვარი აეხსნას მკერდიდან და ანაფორა გაეხადა, რასაც ძლიერ ცდილობენ მისი ნათესავები, რომ ერისკაცობას დაუბრუნდეს და ზვარი და წისქვილი საბჭოს მთავრობასთან 

შეთანხმებულად ამუშავოს, მაგრამ მან ეს არ მოინდომა, იგი აღფრთოვანებულია იმ აზრით, რომ დავით გარეჯის მონასტერი 

ისევ აღორძინდება და რა ადგილებიც სჭერია მონასტერს, ისევ უნდა დაიჭიროსო. იგი ამბობს: მე რომ ზვარს თავი დავანებო, 

გლეხები ეზოებად დაიყოფენ და მერე მათი გამოყვანა ძნელი იქნებაო“. 

მიუხედავად ამისა, მამა გერმოგენი 1924 წელს იძულებული გახდა, მიეტოვებინა მონასტერი და ანაფორა გაეხადა, სანაცვლოდ,

ხელისუფლება დათანხმდა სათავეში ჩადგომოდა ყოფილი მონასტრის მამულების განკარგვას. 

1929 წელს, მისი თაოსნობით, გარეჯის მონასტერთან ახლოს დაარსდა სოფელი უდაბნო. 

გვ30

შღვდელ–მონაზონი გერმოგენი მაინც ვერ გადაურჩა კომუნისტებს. 1937 წელს დაწყებულმა რეპრესიებშა შეიწირა მისი 

სიცოცხლე. იგი დააპატიმრეს და სამეულის განაჩენით დახვრიტა მიუსაჯეს.

 

დეკანოზი ივლიანე აბესაძე 

1861-1931

დეკანოზი ივლიანე ალფეზის ძე აბესაძე 1861 წელს იმერეთში, მედავითნის 

ოჯახში დაიბადა. ოჯახში პირველდაწყებითი განათლების მიღების შემდეგ პატარა ივლიანე მამამ ქუთაისის სასულ იერო სასწავლებელში მიაბარა, რომელიც 

1880 წელს დაამთავრა. 

1880-1886 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. სემინარიის დასრულების 

შემდეგ ახალგაზრდა ივლიანე დაოჯახდა. მის მეუღლეს ერქვა მარიამი. მათ შვიდი შვილი შეეძინათ: პოლიევქტოსი,

ნუცა, ქეთევანი, ნიკოლოზი, გიგლა, ბიჭიკო და შოთა. 

1886 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ივლიანე დიაკვნად აკურთხა, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად 

დაასხა ხელი და სოვრეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 1887 წელს მეუფე გაბრიელმა 

შორაპნის მაზრის ჩხარის ოლქის მთავარხუცესად დაადგინა. 

1889 წელს საგვერდულით დააჯილდოვეს· 

1892 წლის ივნისში სკუფია უბოძეს, 1896 წლის 6 მაისს კი კამილავკა ეწყალობა. 

1898 წელს ქუთაისში, საფიჩხიის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 1900 წლის 15 

მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით, ხოლო 1901 წლის 3 თებერ-

გვ31

ვალს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. 

1906 წლის აღდგომას დეკანოზის წოდება მიენიჭა· 1910 წლის 6 მაისს 

წმინდა ანას II ხარისხის, ხოლო 1916 წლის 15 მაისს წმინდა 

ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენი უბოძეს. 

1917-1918 წლებში მამა ივლიანე ქ.ქუთაისის ეკლესიების მთავარხუცესი იყო. 

დეკანოზი ივლიანე, როგორც იმერეთის ეპარქიის დელეგატი, ესწრებოდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს გამართულ I, 1920 

წლის 27 ივნისს გამართულ II და 1927 წლის 21-27 ივნისს გამართულ IV საეკლესიო კრებებს. 

კომუნისტური რეჟიმის უომძიმეს პერიოდში, როდესაც მრავალმა სასულიერო პირმა ანაფორა გაიხადა და ეკლესიაში მსახურება მიატოვა, 

მამა იილიანი ძეელებური შემართებითა და უფლის სიყვარულით განაგრძობდა თავისი მოვალეობის შესრულებას, 

ანუგეშებდა საფიჩხიის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ტაძრის მრევლს და ერთგულად ემსახურებოდა დედაეკლესიას. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში ღვაწლმოსილი დეკანოზი ენქერით დაჯილდოვდა. 

დეკანოზი ივლიანე 1931 წლის 27 დეკემბერს გარდაიცვალა. 31 დეკემბერს იგი დიდი პატივით დაასაფლავეს საფიჩხიის სასაფლაოზე. 

შემორჩენილია დეკანოზ ივლიანეს წარმოთქმული რამდენიმე ქადაგება, რომელიც იმჟამად გამომავალ ქართულ პრესაში ქვეყნდებოდა·

ერთ-ერთი ასეთი ქადაგება მან 1915 წლის 2 აგვისტოს, კვირას, დიდი ქართველი მგოსნის, ვაჟა-ფშაველას დაკრძალვის 

დღეს, ქუთაისის საკათედრო ტაძარში აღსრულებულ პანაშვიდზე წარმოთქვა: 

„ჩემო თავო, ბჯედი არ გიწერია! 

ჩემო ჩანგო, ეშხით არ გიჟღერია! 

ჩემო გულო, ტკბილათ აბტ გიძგერია, 

რადგან სატრფო, ვხედავ, ჩემი მტერია!“ 

გვ32

ბატონებო! აი, ეს სიტყვები საუკუნოდ დაუვიწყარისა უკვდავი მგოსნის აკაკისა, რომლებშიაც მან გამოხატა არა მარტო თვისი 

პირადი უბედობა და მწარე ცხოვრება, არა თუ ბედისაგან განწირული და მუდამ გაუხარელი მხოლოდ რომელიმე ქართველის 

აუტანელი ცხოვრება, არამედ მთელი საქართველოს სვე და მართლაც, რომ საქართველოს ბედი არ უწერია, მის ჩანგს ძალიან 

იშვიათად თუ ეშხით უჟღერია და გულს ტკბილად უძგერია. ამის დამამტკიცებვლი საბუთი არის არა თუ მთელი ცხოვრება 

ქართველი ერისა მას შემდეგ, რაც კაცის ენამ პირველად წარმოსთქვა სიტყვა „ქართველი“ და კაცობრიობის საზოგადო ისტორიის კაბადონზე აღინიშნა მხარე „საქართველო“,

არამედ თითოეული წელი ჩვენი უოიღბლო ცხოვრებისა. ამიტომაც ეწოდება მას „მრავალწამებული საქართველო“. 

თუ გნებავთ შორ-წარსულ წლებს ნუ მოვიხსენებთ, მოვიგონოთ ახლო წარსული, 1907 წელი, როდესაც აბობოქრებული ცხოვრების დროს შვილი მშობელს ვეღარ სცნობდა და აღზრდილი 

აღმზრდელს. დროთა უკუღმართმა ტრიალმა უღმერთოდ, ვერაგულად გამოგვტაცა ხელიდან ქართველი ერის მედგარი დარაჯი, 

სამშობლოს დიადი მოამაგე – დიდი ილია. ანდა მოვიხსენიოთ ის წელი, 

როდესაც ულმობელმა სიკვდილმა ხელიდან უდროოდ გამოგვტაცა საქართველოს ცხოვრების სწორუპოვარი სისწორით ამწონ-დამწონი 

ბრძენი არჩილ ჯორჯაძე. ის გამოცდილებასა და ცხოვრების მეცნიერულ დაკვირვებაზე აფუძნებდა საქართველოს განახლების, აყვავებისა და გონებრივად განვითარების გეგმას,

მაგრამ არ დასცალდა: ჩვენი უბედობის გამო და ცივ საფლავში ჩაიტანა თვისი ფიქრები. 

გვ33

მისი გეგმა შეუვსებელი და განუხორციელებელი დარჩა ყურადღება მივაქციოთ მხოლოდ ამ დაწყევლილ და ისტორიაში გაუმეორებელ მდგომარე 1915 წელს.

როდესაც მთელი კაცობრიობის საყოველთაო ომის საშინელი ჭექა-ქუხილის დროს, ურიცხვი ყუმბარა მეხზე უძლიერესად სპობს ადამიანთა სიცოცხლეს და 

ანადგურებს კაცობრიობის ჭკუა-გონებისა და ძალ-ღონის საუკუნოებით შექმნილ სიმდიდრეს, როდესაც ლამის ცა და ქვეყანა 

ერთმანეთს შეასკდეს და ქვეყნიერების უკანასკნელ კატასტროფას დაღუპვა-განადგურება მოჰყვეს, ხელიდან გამოგვეცალა ჭკუის 

დამრიგებელი, გულში საღმრთო ცეცხლის აღმთები, ტცბილად მატირებელი, მწარედ მაცინებელი და ყოველ შემთხვევაში იმედის მომცეში – დიდი მგოსანი აკაკი. 

ამავე წელს უწყალო სიკვდილმა დაგვაობლა და ენა მუცელში ჩაგვიგდო სახელმწიფო სათათბიროს წევრის ვარლაამ გელოვანის უდროოდ დაკარგვამ. 

იმან ახალგაზრდა სიცოცხლე მოყვასისათვის განწირა და ამნაირად აღასრულა ქრისტეს მცნება, რომელიც ამბობს: ,,უფროისი ამისსა სიყუარული არავის აქუს, რაითა სული თვისი დადვას მეგობართა თვისთათვის“

(იოანე 15. 13). იმ დროს, გამოუთქმელი მწუხარებისა თუ სხვა გაუგებარი მიზეზებისა გამო, მთლად 

ვერ ვიგრძენით მისი დაკარგვის სიმწვავე-სიმძიმე. მისი წარმომადგენლობა, მისი ძლიერი სიტყვა დაგვჭირდა ამა წლის 19 

ივლისს. ამ შესანიშნავ ისტორიულ დღეს მთელი კაცობრიობის თვალ-ყური და გონება-აზროვნება თავრიდის სასახლისკენ იყო 

მიქცეული. ყოველი ერის შეგნებული და რჩეული შვილი, რომელსაც კი ანბანი მოეპოვება და ერთი გაზეთი მაინც გამოუდის, 

ხელმომზადებული იყო, უნდოდა ელეკტრონის სისწრაფით გადმოეტანა თავის გაზეთის ფურცლებზე და თავისიანებისათვის 

ეცნობებია, თუ რას იტყოდნენ ამ სასახლეში დიდებული. და უუვრცელესი რუსეთის იმპერიის მცხოვრებთა სახალხო წარმომადგენლები, 

მაგრამ ამ დროს აღარ გვყავდა ვარლაამი და მაშინ უუმწვავესად ვიგრძენით მისი დაკარგვის სიმძიმე·

გვ34

უბედობის ამ დღეებში კიდევ დამწვარზე დუღარე დაგვასხა, დათუთქულზე ღვიერო დაგვაყარა, ასე უნუგეშოდ

აგვატირა მთის არწივის, ვაჟა-ფშაველას უდროოდ დაკარგვამ.

განა ამას უბედობა არ ჰქვია? განა საქართველოს ბედი უწერია? ცხადია, არა. ვაჟა-ფშაველა იყო ფშავეთის სოფელ ჩარგლის

მცხოვრები, მღვდელ პავლე რაზიკაშვილის შვილი, სახელად ერქვა ლუკა. სწავლა საშუალო სასწავლებელში 

(საოსტატო სემინარიაში) მიიღო. უმაღლეს სასწავლებელშიდაც დაყო რამდენიმე წელიწადი, მაგრამ დიპლომით აღჭურვილი

არ იყო, თუმცა ბევრ დიპლომიანზე მეტი სარგებლობა მოუტანა სამშობლოს. ერთ ხანს მსახურებდა თავისი სოფლის სკოლაში

მასწავლებლად, მაგრამ იმ მიზნითკიუ არა, რომ შემდეგ დაწინაურებას მიიღებდა და დიდ ჯამაგირიან ადგილზე გადაიყვანდნენ, არამედ

მხოლოდ იმ მიზნით, რომ სწავლა-განათლების სხივი შეეტანა დაბალ ხალხში. შემდეგ კი მეურნეობა აირჩია, რომ ხალხში ეს

გვ35

დარგიც გაეუმჯობესებინა და თავის მოძმეთა ჭირ–ვარამი გაეზიარებინა, შეემსუბუქებინა. ამიტომაც თავის სოფელს იშვიათად 

შორდებოდა. ვაჟა იყო ერთი უნიჭიერეს მწერალ-მგოსანთაგანი მან სავსებით გაგვაცნო მთიელების აზრი და გრძნობა და მთელი მთიულეთი სრული 

თავისი შეშადგენლობით: ცხოველებით, ფრინველებით, მცენარ-ბალახეულობით, მთა-გორებით და მიწაწყლით· მისი ენა მომხიბლავია, მისი გონება გამჭრიახია,

მისი აზროვნება სიმბოლურია· ნათქვამია: „ღმერთი რომ კაცს გაუწყრება, პირველად ჭკუა-გონებას წაართმევსო და თუ კაცის 

დაჯილდოება უნდა, ბუნების ენას ასწავლისო“. სწორედ ეგეთი ნიჭით იყო დაჯილდოებული აწ განსვენებული ვაჟა-ფშაველა. 

მან გვამცნო ბუნების მრავალი საიდუმლოება; ვინც მის ნაწერებს საფუძელიანად გაეცნობა, ის იგრძნობს მისი ნიჭის ბუმბერაზობას, მისი შემოქმედების სიდიადეს. ვაჟამ შეაყვარა მთა 

– ბარს და ბარი – მთას. სულით ძლიერი და გამბედავი ვაჟა, ნამდვილი განსახიერება, განხორციელება იყო ფოლად-გულიანი 

და მედგარი მთიელისა. ვაჟას პოეზია მთის ამაყი და შეუპოვარი არწივია. ის ამაყად და გაბედულად გასცქერის ზღვასაებრ აბობოქრებულ ცხოვრებას, 

გულს არ იტეხს, სასოება-იმედს არ კარგავს. თვისი ეროვნების იდეალებს გაბედულად და თავგამოდებით ემსახურება. სამშობლოს აყვავებას და გამშვენიერებას შეტრფის და გულახდილად გაიძახის: 

„სამშობლოს არვის წავართმევ, ჩვენც ნურვინ შაგვეცილება, თორემ ისეთ დღეს დავაყრით, 

მკვდარსაც კი გაეცინებაო“. შუა ხნის კაცი იყო (54 წლის). უდროვოა მისი სიკვდილი, 

მაგრამ რა ვქნათ! ესეც ჩვენი უბედობის შედეგია. ტყვილად კი არ სთქვა სულმნათმა შოთამ: „ვაჰ, სოფელო რაშიგან ხარ, რას 

გვაბრუნებ, რა ზნე გჭირსაო! ვინუგეშოთ ეხლა მით, რომ ზემოაღნიშნულმა დიდებულმა 

პირებმა აღზარდეს ახალი თაობა. იმედი გვაქვს, რომ ამ ახალ თაობაში აღმოჩდებიან, გამობრწყინდებიან მრავალი ახალი რუსთაველები, ილიები, არჩილები, 

აკაკები, ვაჟა-ფშაველები და სხვა მრავალი გმირები. 

გვ36

ხალხური ბრძნოუოლი ანდაზა ამბობს: „ისა სჯობს მამულისათვის, რომ შვილი სჯობდეს მამასაო“ და ჩვენც ვიმედობთ, 

გვწამს, რომ ახალი თაობა ყოველ სიკეთეში წინ გაუსწრებს ძველსა და ამით პროგრესის წინ სვლის, გაუმჯობესების გზაზე 

დააყენებს აღსაზრდელ მომავალ თაობას. თუ ოდესმე საქართველოს ჩანგს ეშხით უჟღერია და გულს ტკბილად უძგერია, ეს 

მხოლოდ მაშინ, როდესაც სიმები შეთანხმებული ყოფილა, კილო შეხმატკბილებული ჰქონია და სიმებიც სუსტები არ ყოფილან, 

რომ მძლავრ-თითების ზედ გათამაშებით არ დაწყვეტილიყვნენ, არამედ მწყობრი გარმონია გამოეცათ. ამიტომ აუცილებელი 

საჭიროება არის, რომ ამ საზოგადო ჩანგის მორთვა-მოწყობას ერთგულად შევუდგეთ, სიმები შევახმატკბილოთ, შემადგენლობა 

გავამაგროთ-გავასპეტაკოთ. 

შენ კი ძვირფასო ეროვნულო მუშაკო, ვაჟავ, განისვენე. იქ, სადაც შენი საყვარელი საქართველოს თავდადებულნი მამულიშვილები განისვენებენ· 

ვინც სამშობლოს არ ივიწყებს, მას არც სამშობლო დაივიწყებს· გწამდეს, რომ ჩვენში შენი კეთილი 

ხსოვნა დაუვიწყარი იქნება. ვისაც შემთხვევამ ნება არ მოგვცა, შენს ჩვენთვის ძვირფას ნეშტს დღეს დიდუბის სასაფლაომდის 

მივყოლოდით, სულით მაინც შენი ცხედრის გარშემო დავფუსფუსებთ. ამნაირად მოწიწებით მუხლს მოვიერით და შორიდან 

(ქუთაისიდან) გონებით ვეამბორებით შენ გაციებულ გვამს. საუკუნოდ იყოს ხსენება შენი, სახელოვანო მამულიშვილო!“ 

დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი 1860-1935

დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი 1860 წელს შორაპნის მაზრის (ახლანდელი საჩხერის რაიონი) სოფელ არგვეთში, 

მღვდლის ოჯახში დაიბადა. ვლადიმერის წინაპართა თხუთმეტი თაობა სასულიერო პირები იყვნენ.

გვ37

ბაბუამისი- მღვდელი გრიგოლ ლაზარეს ძე აბრამიშვილი 1790 წელს შორაპნის მაზრის (ახლანდელი საჩხერის რაიონი) სოფელ

სოფელ ბაჯითში,  საბატონო მღვდლის ოჯახში დაიბადა. წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი

კვერეთის უდაბნოში ისწავლა. ამის შემდეგ გრიგოლი წლების განმავლობაში მედავითნედ მსახურობდა ჯრუჭის წმინდა 

გიორგის სახელობის მამათა მონასტერში, სადაც 1810/11 წელს ხინოწმინდელმა მიტროპოლიტმა დავითმა (წერეთელი) დიაკვნად აკურთხა. 

1813 წელს კი მღვდლად დაასხა ხელი და ბაჯითის ეოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა.  

მღვდელი გრიგოლი 1859 წლის 15 აპრილს გარდაიცვალა. მამა გრიგოლს ჰყავდა 6 ვაჟი: მამუკა (1812წ.), მაქსიმე (1815წ.), დიმიტრი (1818წ.), 

ოქროპირი (1822წ.), დავითი (1824წ.) და სპირიდონი. 

მამამისი – მღვდელი სპირიდონ გრიგოლის ძე აბრამიშვილი 1831 წელს შორაპნის მაზრის (ახლანდელი საჩხერის რაიონი) 

სოფელ ბაჯითში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. ქუთაისის ოთხკლასიანი სასწავლებელის დამთავრების შემდეგ მედავითნეობდა 

მშობლიურ სოფელ ბაჯითში, ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიაში· დაქორწინების შემდეგ 1857 წელს, იმერეთის 

ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) მღვდლად აკურთხა და არგვეთის წშინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში განამწესა. 1890 

წლის აღდგომას სკუფიით დაჯილდოვდა. მას ცოლად ჰყავდა 

გვ38

რუსუდან ტყემალაძე, რომელთანაც შეეძინა 6 შვილი: ოთხი ქალიშვილი. და ორი ვაჟი – ვლადიმერი და პანტელეიმონი (პანტელეიმონი პატარაობაში გარდაიცვალა), 

მამა სპირიდონი 1895 წლის 24 მარტს ყვავილის სახადით გარდაიცვალა. 

სახადმა შეიწირა მისი ერთ-ერთი ქალიშვილის სიცოცხლეც. მამა სპირიდონი დასაფლავებულია სოფელ

არგვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის ეზოში.

მამა ვლადიმერმაც ასევე ქუთაისის ოთხ კლასიანი სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა და სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო,

რომელიც მეორე ხარისხის დიპლომით დაასრულა. ამის შემდეგ ეწეოდა პედაგოგიურ მოღვაწეობას 

ქუთაისის რამდენიმე სკოლაში. ერთ-ერთი იყო მიხეილ კალანდარიშვილის კერძო პანსიონი, სადაც ასწავლიდა მათემატიკასა 

და რუსულ ენას. ორწლიანი მასწავლებლობის შემდეგ, 1887 წლის 18 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) 

ვლადიმერი დიაკვნად აკურთხა და ქუთაისის კლასიკური გიმნაზიის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის კარის ეკლესიაში დაადგინა. 

ამავე დღეს დაინიშნა ქუთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძართან არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მასწავლებლად. 

1889 წლის 4 ივლისს მეუფე გაბრიელმა მღვდლად დაასხა ხელი და სოფელ სპეთის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 

ამავე წლის 6 დეკემბერს საჩხერის ოლქის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურედ დაინიშნა. 1890 წლის 15 იანვარს იმერეთის

ეპარქიის სასულიერო სამზრუნველოს განყოფილების წევრად აირჩიეს.

1892 წლის 24 მაისს სავანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს და ამავე წლის 15 სექტემბერს საჩხერის

სამრევლო-საეკლესიო სკოლის გამგედ და საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1893 წლის 8 ოქტომბერს საგვერდულით დაჯილდოვდა. სავანეში მამა ვლადიმერმა სამი წელი 

დაჰყო, აქედან იგი – მამის გარდაცვალების შემდეგ, 1895 წლის 27 მარტს სოფელ არგვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკ-

გვ39

ლესიაში გადავიდა. მამა ვლადიმერმა აქაც დააარსა ორკლასიანი სამრევლო-საეკლესიო სკოლა, სადაც მღვდელი ნესტორ დევიძე და

სოფელ გორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მღვდელი კაპიტონ ანტონის ძე სარალიძე მასწავლებლობდნენ. მალე მამა ვლადიმერმა

საერო სკოლაც გახსნა თავის სახლში (სოფ. არგვეთი), რომელიც მოგვიანებით ლუარსაბ მაჭავარიანის ორსართულიანი სახლის მეორე სართულზე გადაიტანეს. 

სკოლაში 50 მოსწავლე ირიცხებოდა· აქ მასწავლებლობდნენ ივლიანე ხარშილაძე და მამა ვლადიმერის უფროსი ქალიშვილი – ლუბა, რომელსაც ქუთაისის წმინდა 

ნინოს სახელობის ქალთა სასწავლებელი ჰქონდა დამთავრებული და მანამდე საჩხერის სკოლაში ასწავლიდა. 

1898 წლის 30 მაისს მამა ვლადიმერს სკუფია უბოძეს. 1899 წლის 26 იანვარს ჭიათურის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ დაინიშნა. 

1901 წელს იმერეთის ეპარქიის სასწავლო განყოფილებამ მღვდელი ვლადიმერი საჩხერის სკოლაში საგამოცდო 

კომისიის თავჯდომარედ აირჩია. 

1902 წლის 6 მაისს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მამა ვლადიმერი ეკლესიაში ნაყოფიერი და კყთილსინდისიერი მოღვაწეობისათვის კამილავკით 

დააჯილდოვა. 

1907 წლის 6 ივლისს მამა ვლადიმერი საჩხერის ოლქის მთავარხუცესად დაადგინეს. 

1907 წელს მისი ძალისხმევით სოფელ არგვეთში აშენდა ორგანყოფილებიანი საერო სკოლის ახალი 

შენობა, რომელიც შედგებოდა ხუთი ოთახისაგან (შემდეგ აქ სოფლის კოოპერატივი განთავსდა). სკოლის ხელმძღვანელად 

გვ40

დაინიშნა ოდესის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული, მათემატიკოსი ვასო აბდუშელიშვილი. ამავე წელს, კვლავ მამა ვლადიმერის თაოსნობით, 

სკოლის გვერდით გაიხსნა იმ მხარეში პირველი სამკითხველო, რომლის გამგედ მან თავისი უფროსი ქალიშვილი ლუბა დანიშნა. სამკითხველო გამოირჩეოდა თავისი მდიდარი წიგნსაცავით. 

წიგნებს თავად მამა ვლადიმერი იწერდა პეტერბურგიდან. საერო სკოლის გახსნის გამო მას უთანხმოება ჰქონდა თავადაზნაურობასთან, რომლებმაც იმერეთის მაშინდელ 

ეპისკოპოსთან ლეონიდესთან (ოქროპირიძე) უჩივლეს. მაგრამ ეპისკოპოსმა ლეონიდემ მამა ვლადიმერს დაუჭირა მხარი და 

ნება დართო, სხვა სოფლებშიც გაეხსნა სკოლები, მე შენს შემწედ მიგულეო“, – ასე გამოისტუშრა მან მოძღვარი. 

1908 წელს საჩხერის ოლქის სამღვდელოებამ იგი იმერეთის საეპარქიო კრებაზე დამსწრე დეპუტატად აირჩია. ამავე წლის აღდგომის 

დღესასწაულთან დაკავშირებით მამა ვლადიმერი სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვა. 

1914 წლის 15 მაისს მას წმინდა ანას III ხარისხის ორდენი ეწყალობა. 

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს კი დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

ღეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი იმ დროისათვის მეტად განათლებული პიროვნება იყო. 

იცოდა რუსული, ლათინური და ფრანგული ენები. 1915 წლის 26 იანვარს, როდესაც დიდი ქართველი მგოსანი აკაკი წერეთელი გარდაიცვალა, 

მისი სულის მოსახსენებელი პირველი პანაშვიდი სხვიტორში საჩხერის მთავარხუცესმა, მღვდელმა ვლადიმერ აბრამიშვილმა ოლქის სამღვდელოებასთან ერთად აღასრულა. 

მამა ვლადიმერს ცოლად ჰყავდა გაღმა არგვეთელი თამარ (თაფლო) საჩინოს ასული კურცხალია (1868-1964 წწ.), მათ 8 

შვილი შეეძინათ: ელენე (ლუბა, 1888 წ.) ვერა (1889 წ.), მიხეილი (1892 ს.), იოანე (ბუჭულა, 1894 წ.), ჭაჭია (ბავშვობაშივე გარდაიცვალა), ტატიანა (თალიკო, 1903 წ.), 

ვახტანგი (1905 წ.) და სპირიდონი (კუკური). თამარ კურცხალიამ ღირსეული მეუღლეობა გაუწია მამა ვლადიმერს მტკიცე ხასიათის, სიმკაცრის, გულმოწ-

გვ41

ყალების, შრომისმოყვარეობისა და სამართლიანობისათვის მას არგვეთის ,,ოთარაანთ ქვრივიც“ კი შეარქვეს. 

თამარი 104 წლის ასაკში გარდაიცვალა. 

1921 წელს, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, კომუნისტებმა დაარბიეს ეკლესიები, შეავიწროეს სამღვდელოება, ჩამოართვეს 

მიწები· ასეთივე ბედი ეწია მამა ვლადიმერსაც, რომელიც 1924 წელს შავ სიაში მოხვდა. მოძღვარი ძლიერ განიცდიდა მაშინდელ რთულ მდგომარეობას და ამბობდა: „შრომა არ დამიშურებია და რას მემართლებიანო“, 

1927 წლის 21-27 ივნისის გამართულ საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის IV საეკლესიო კრებას მარგვეთის ეპარქიიდან ესწრებოდნენ შემდეგი დელეგატები: დეკანოზი იოსებ წერეთელი, დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი,

მღვდელი სვიმონ ტყემალაძე და მოქალაქე ირაკლი გუნცაძე. 

გვ42

XX საოკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში მამა ვლადიმერი იძულებული გახდა· მღვდლობაზე უარი ეთქვა. მიუხედავადდ ამისა, 

თანასოფლელები სიცოცხლის ბოლომდე დიდი მოწიწებითა და პატივისცემით ეპყრობოდენ ამ სიკეთისა და ხალხისადმი სიყვარულით გამსჭვალულ, 

ღვთიური მადლით მოსილ პიროვნებას. 

ღეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი გარდაიცვალა 1935 წელს, დაკრძალულია სოფელ არგვეთის ეკლესიის ეზოში· აქვე განისვენებს მისი შეუღლე თამარ კურცხალიაც.

მოამზადა დეკანოზ ვლადიმერისის შთამომავალმა, ქალბატონმა ლია აბრამიშვილმა

მღვდელი ზაქარია აბრამიშვილი 

1880-1930

მღვდელ ზაქარია აბრამიშვილის დაბადების ზუსტი თარიღი უცნობია. ნათესავების გადმოცემით, სავარაუდოდ, იგი XIX საუკუნის 80-იანი წლებში დაბადებულა.

ზაქარია და თავისი ძმა ნიკოლოზი პატარები იყვნენ, როდესაც მამა გარდაეცვალათ და მთელი ოჯახი დედის, რახილი ნოზაძის ანაბარა დარჩა.

ახალგახრდა ქალი ცოლად ითხოვა იოსებ ხაჩიძემ, რომელიც სურამის საბჭოში მამასახლისად მუშაობდა. მამინაცვალი კეთილი კაცი აღმოჩნდა და გერებს განათლება მიაღებინა. 

ზაქარია თბილისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, რომლის დამთავრების შემდეგ მედავითნედ დაინიშნა თბილისის 

ნათვლუღის წმინდა დიდმოწამე ბარბარეს სახელობის ეკლესიაში. 

1910 წელს დაქორწინდა სონია ლომსაძეზე, რომელთანაც ოთხი შვილი შეეძინა: ილია (დაბადებული 1912 წელს), გოგა 

(დაბადებული 1914 წელს – ორივე დაიღუპა II მსოფლიო ომში), ვარა (დაბადებული 1917 წელს) და შალვა (დაბადებული 1918 წელს). 

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს ზაქარია დიაკვნად აკურთხეს. 

გვ43

1921 წელს საქართველოში კომუნისტური რეჟიმი დამყარდა. დაიწყო სასულიერო პირების დევნა-შევიწროება, ეკლესია მონასტრების დარბევა, სამღვდელოებას

და მორწმუნეებს გასამართლების გარეშე ხვრეტდნენ. მამა ზაქარია იძულებული გახდა, თბილისს გასცლოდა და ოჯახთან ერთად, დაახლოებით 1926-1927 წლებში,

სოფელ კაკალათხევში (სურამთან ახლოს. სამწუხაროდ, სოფელი დღეს აღარ არსებობს) დასახლდა.

სოფელში დაბრუნებული დიაკონი ზაქარია ურბნელმა ეპისკოპოსმა სვიმონმა (ჭელიძე, ეპარქიას განაგებდა 1927-1930 წლებში) მღვდლად აკურთხა და ჩააბარა სოფლები ლუმბრუმა და აზარმელი. 

იმ პერიოდში ღვთისმსახურების შესრულება მეტად საშიში და სარისკო საქმე იყო და მამა ზაქარიაც მალულად აღასრულებდა ნათლობებს, ჯვრისწერას და სხვა საიდუმლოებებს, აპატიოსნებდა მიცვალებულებს.

1928 წელს დაიჭირეს და გადაასახლეს მეზობელი სოფლის გვერდისუბნის მღვდელი ლეონტი ბებიაშვილი· ამასთან დაკავშირებით სურამის საბჭოში დაიბარეს მამა ზაქარიაც, მაგრამ 

ყველასგან მოულოდნელად, მრავალშვილიანობის გამო, შეიბრალეს და თანაც თბილისში აცნობეს, აღარ მღვდლობსო. 

მამა ზაქარია სოფელ კაკალათხევის ბავშვებს წერა-კითხვასა და საღვთო სჯულს ასწავლიდა. დღესაც ცოცხალი არიან ის ადამიანები, რომლებსაც ახსოვთ და იხსენებენ წერა-კითხვის 

მასწავლებელ მოძღვარს. მამა ზაქარიას ჰქონდა თავისო მეურნეობა, ბაღი, ჰყავდა ხარები და ეწეოდა მიწათმოქმედებას·

გვ44

 X X საუკუნის 20-იანი წლების ბოლოს კომპარტიის უფროსმა სკოლკო მულაძემ და მისმა თანაშემწემ კონსტანტინე ლომიძემ 

(სოფელ ქემფერში) „შეარცხვინეს“ კაკალათხევის მცხოვრებნი, რომ მათ სოფელში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა მღვდელი და 

ამიტომ ისინი ვერ ეღირსებოდნენ კოლმეურნეობას (კოლმეურნეობა მართლაც ჩამოყალიბდა 1930 წლის შემდეგ. როდესაც მოძღვარი მოკლეს). 

მამა ზაქარია რავდენჯერმე გააფრთხილეს, უარი ეთქვა მღვდლობაზე და საერო სამსახურში ჩამდგარიყო, 

მაგრამ ქრისტესა და დედაეკლესიის სიყვარულისთვის ის მზად იყო სიცოცხლე დაეთმო. მისი სახლი მრავალგზის დაარბიეს, დააწიოკეს,

ემუქრებოდნენ და ავიწროებდნენ ოჯახს. დაუწვეს ორი ურემი სასულიერო წიგნები, ხატები, საეკლესიო ნივთები და 

სამღვდელო შესამოსელიც კი. ასევე რამდენჯერმე გაკრიჭეს და გაპარსეს თავად მოძღვარი. მამა ზაქარია ერთი წუთითაც არ 

დაფიქრებულა, ისევ გაიზარდა თმა-წვერი და მეტი შემართებით განაგრძო მოღვაწეობა. ბოროტი გადამწყვეტი შეტევისათვის ემზადებოდა. 

1930 წლის 31 დეკემბერი იდგა. მამა ზაქარია ბავშვის მოსანათლად იხმეს ა. და მ. ლ-ებმა. მოძღვარს ფრიად გაუხარდა, 

როდესაც გაიგო, რომ კეთილ საქმეზე იბარებდნენ და დიდი სიხარულით გაეშურა წესის შესასრულებლად. რას იფიქრებდა, 

რომ ეს მისი ბოლო მსახურება იქნებოდა. ნათლობა შეარულა და მოსაღამოვდა კიდეც. უკანა გზახე ფრთხილად მოდიოდა 

(იმხანად საქართველოს საეკლესიო კრებამ მიიღო დადგენილება, რომ დროებით, სანამ დაძაბული მდგომარეობა არ გამოსწორდებოდა, მოძღვრებს საღამოს საათებში,

დაბინდებიდან გათენებამდე აღარ შეესრულებინათ მსახურება, თუ მათ დაუძახებდნენ ან წაიყვანდნენ სადმე მოშორებით, რადგანაც ბევრი 

მკვლელობა დაფიქსირდა იმ წლებში). მაგრამ მკვლელებს არ ეძინათ. ისინი ნათლობიდან ჩუმად აედევნენ მოძღვარს. შემდგომში 

თანასოფლელები იხსენებდნენ, რომ მამა ზაქარია გარბოდა და 

უგუნურთ სთხოვდა არ მოეკლათ იგი, არ დაედოთ მძიმე ცოდვა

გვ45

და არ დაეტოვებინათ მისი შვილები ობლად (ამ ყველაფერს ხედავდა ცრთ-ერთი მეზობელი)· 

მთვრალი მკვლელები კი მისდევდნენ და ბოლოს მარგილით გამოასალმეს სიცოცხლეს. 

დილით თანასოფლებმა წეაროსთან იპოვეს მოძღვრის ნაწამები და თავგახეთქილი გვამი. 

ახალი წელი, 1 იანვარი თენდებოდა. 

მკვლელები მეორე დღესვე დააპატიმრეს (სამწუხაროა ის ფაქტი, რომ მკვლელები სწორედ ის პიროვნებები აღმოჩნდნენ, ვინც მამაოს ბავშვი მოანათვლინეს. 

მეტიც, ისინი მონათლული ბავშვის ბიძები იყვნენ. როგორც ჩანს, ეს ნათლობაც მხოლოდ მიზეზი იყო მოძღვრის წასაყვანად, რათა იგი მოეკლათ, მაგრამ მალევე გაათავისუფლეს. 

თუმცა, ვაი, ასეთ თავისუფლებას. მათგან ერთს შვიდი შვილი შეეძინა და შვიდივე დაეხოცა, მეორეს კი ოთხი მოუკვდა, 

თავად მკვლელს კი მატარებელმა გადაუარა, ფეხები გადაუჭრა და სიცოცხლე საშინელი ტანჯვა-წამებით დაასრულა.

მღვდელი ზაქარია სოფლის სასაფლაოზე დიდი პატივით დაკრძალეს (საფლავი დღესაც არსებობს). საფლავის ქვაზე არის 

წარწერა, სადაც მოთხრობილია მისი მკვლელობის შესახებ. 

მამა ზაქარიას მეუღლე სონია ლომსაძე მეორე მსოფლიო ომის ბოლოს, შვილის, შალვას დაბრუნების შემდეგ გარდაიცვალა. 

მან, როგორც ჩანს, გადამალა რამდენიმე საეკლესიო ნივთი, მათ შორის, ძვირფასი ხალიჩა, ოქროს მტრედი. მოგვიანებით ისინი კვლავ ეკლესიებს დაუბრუნდა

(სურამის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიას და იტრიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის დედათა მონასტერს).

გვ46

მღვდელი ვლადიმერ აბულაძე 1871-1962წწ  

მღვდელი ვლადიმერ დავითის ძე აბულაძე 1871 წლის 8 დეკემბერს 

სოფელ ზედა საქარაში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი

წმინღა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი მოწამეთას წშინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის მონასტერში შეისწავლა. 

1892 წელს იმერეთის ეპისკოპომა გაბრიელმა (ქიქოძე) საქარის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის 

ტაძრის მედავითნედ დაადგინა· 1897 წელს ვლადიმერი მონაწილეობდა რუსეთის იმპერიაში ჩატარებული მოსახლეობის საყოველთაო აღწერაში, 

რის გამოც იგი ვერცხლის მედლით დააჯილდოვეს.

1899 წლის 29 დეკემბერს, თავისი მოძღვრის, იმერეთის საეპარქიო სახლის ეკონომოსის, მღვდელ-მონაზონ ავქსენტის (ფაღავა, 

შემდგომში – ნამარნევის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტრის წინამძღვარი) წარდგინებით, იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) დიაკვნად აკურთხა. 

1900 წლის 4 იანვარს კი მღვდლად დაასხა ხელი და ლეყერეთის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობიხ ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

ამავე წლის 16 მარტს, თავისი თხოვნიხ საფუძველზე. ბოსლევის წმინდა გიორგის სასელობის ეკლესიის წინამძღვრაღ გადაიყვანეს. 

1901 წლის 20 ნოემბერს სოფელ ბოსლევის ორკლასოან სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საეკლესიო გალობისა და საღვთო 

გვ47

სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 1907 წლის აღდგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა, ხოლო 1912 წელს – სკუფია უბოძეს. 

1918 წლის დეკემბერში მამა ვლადიმერი მენშევიკურმა მთავრობამ სამსახურიდან დაითხოვა. 

1919 წლის 15 სექტემბერს, შორაპნის სამასრო ერობის გადაწყვეტილებით, დაბლა საქარის სკოლის გამგე-მასწავლებლად დაინიშნა. 

1919 წლის 1 ნოემბერს ზედა საქარის სკოლაში ამავე თანამდებობაზე გადაიყვანეს. 

მამა ვლადიმერს ჰეავდა მეუღლე მარიამ ბართლომეს ასული და შვილები: ილია (შემდგომში – ცნობილი მეცნიერი და აკადემიკოსი), ბიძინა, დავითი, 

თამარი, ნინო და ვლადიმერი. კომუნისტური ხელისუფლების მიერ ტაძრების დახურვისა და სამღვდელოების შევიწროების შემდეგ მამა ვლადიმერი იძულებული 

გახდა, თავი დაენებებინა ღვთისმსახურებისათვის, თუმცა ერთი. პერიოდი ფარულად მაინც აღასრულებდა საეკლესიო წესებს. 

გარდაიცვალა ღრმად მოხუცებული 1962 წელს. დაკრძალულია სოფელ ზედა საქარის სასაფლაოზე. 

მღვდელი პავლე აზიკური 

თუშეთი ჩვენი ქვეყნის მთიანეთის ერთ-ერთი ულამაზესი და ღვთივკურთხეული კუთხეა. უბრალო ისტორიული ჯეშმარიტებაა, 

რომ სწორედ სარწმუნოებაში მტკიცედ დგომამ შეგვინარჩუნა ქართველებს ჩვენი თვითმყოფადობა – ენა, კულტურა, ტრადიციები.

ამისი ნათელი მაგალითია თუშეთი, რომლის რთულ და მიუვალ ხეობებში ამდენი სოფლების არსებობა და აქ თუში ხალხის ყოფნა ღვთის დიდი წყალობა და დიდი სასწაულია,

რადგანაც მთელი საუკუნეები მუსლიმანური სამყაროს გარემოცვაში (ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩეჩნეთი, აღმოსავლეთით – დაღესტანი), 

მკაცრ პირობებში მყოფი, ბარს მოწყვეტილი თუშები მხოლოდ ღვთის სიყვარულსა და ღვთის რწმენას თუ შეეძლო მოეყვანა დღევანდლამდე და შეენარჩუნებინა სარწმუნოება, ადათ-წესები 

და კულტურა.

გვ48

თუში ხალხის ისტორიულ წარსულს, მათ წეს-ჩვეულებებს თუ დავუკვირდებით, კარგად დავინახავთ, რა ღრმად აქვს ფესვები 

გადგმული სარწმუნოებას. ქრისტიანობა თუში კაცის ყოველდღიურ ცხოვრებაში აისახებოდა: მის ქცევაში, ჩაცმულობაში, შრომასა თუ ხელსაქმეში. 

დღეს ვერ შეხვდებით ვერც  ერთ უხუცეს თუშს, რომელსაც არ ახსოვდეს, თუ როგორ წმინდად ინახავდნენ მათი წინაპრები 

მარხვას. 

თუშეთში დაახლოებით ათამდე ეკლესია იყო. ჩვენამდე მოღწეულია მხოლოდ ხუთი მათგანი, მრევლის წევრებთან ერთად 

რომელთაც XIX საუკუნეს მიაკუთვნებენ. ესენია: შენაქოს ყოვლადწმინდა სამების, ომალოს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების, ნაციხარის წმინდა გიორგის, ილიურთის წმინდა გიორგისა და დართლოს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესიები, 

ტაძრები ყოფილა ასევე სოფელ ფარსმასა და ჯვარბოსელშიც. აქედან მოქმედია მხოლოდ ერთი ტაძარი სოფელ ომალოში, ხოლო 

შენაქოს ეკლესიაში აბბა ალავერდელი მიტროპოლიტი დავითის ლოცვა—კუურთხევითა და აღგილობრივო თუშების – სამღვდელოებისა და მოსახლეობის დიდი ენთუზიაზმით, 

კეთილისმყოფელთა თანადგომით მიმდინარეობს სარესტავრაციო სამუშაოები. 

როგორც საარქივო მასალებიდან ირკვევა, დაახლოებით XX საუკუნის 30-იან წლებამდე თუშეთში ღვთისმსახურებას ეწეოდნენ თუში მღვდლები: 

პავლე აზიკური, პეტრე ელანიძე, ბაგრატ ცოცანიძე, სვიმონ დაქიშვილი, მღვდელ-მონაზონი თორნიკე (აჭაიძე) და სხვები.

გვ49

მღვდელ პავლე აზიკურის შესახებ ბიოგრაფიული ცნობები საკმაოდ მწირია. მისი შთამომავლებისა და უკვე ასაკოვანი 

ნათესავების ხსოვნაში შემორჩენილი მონათხრობის თავმოყრით, შეძლებისდაგვარად აღვადგინეთ მისი ბიოგრაფია. 

თუშეთი ბეოგრაფიულად იყოფა სამ ხეობად: პირიქითის, გომეწრისა და ჩაღმის. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, პირიქითის 

ხეობაში მდებარე სოფლებიდან ორ მათგანში – დართლოსა და ფარსმაში იყო ეკლესიები.

მამა პავლე სწორედ ფარსმის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარში (გირევიდან დაახლოებით 5 კილომეტრზე მდებარეობს) 

ეწეოდა ღვთისმსახურებას. 

მღვდელი პავლე აზიკური 1847 წელს თუშეთში, სოფელ გირევში დაიბადა. მამას ერქვა – იმედო, დედა – ფარსიკაანთ ქალი 

იყო. ჰყავდა სამი ძმა: ბასილი, გიორგი და ფილიპე. მეტად საინტერესოა ისტორიაა, თუ როგორ გახდა გარესამყაროს მოწევეტილი თუშეთის და ისიც პირიქითის

მიუვალ ხეობებსა და ბუმბერაზ, პირქუშ მთებში დაბადებული თუში კაცი ღვთისმსახური. მამა პავლეს ძმისშვილს, შიო აზიკურს, ერთი 

ისტორია ჩაუწერია. რომელიც დღეს შესაძლოა ზღაპრად მოგვეჩვენოს, მაგრამ მასში ნათლად ჩანს თუში ხალხის მძიმე 

და ტრაგიკული ისტორიული ყოფა. 

მამა პავლეს ჰყოლია ძალიან ლამაზი მამიდა (მამის ბიძაშვილი) მაია, რომელიც ერთ ქისტს ჰყვარებია, მოუტაცია და ცოლად შეურთავს. 

მამა პავლეს მამა – იმედო ვერ ეგუებოდა თავისი ბიძაშვილის მუსლიმანებში ცხოვრებას, იქ წავიდა კიდეც 

მის დასაბრუნებლად, მაგრამ მაია უკან აღარ გამოჰყვა. იგი დამორჩილებოდა თავის ხვედრს და უჭირდა ქმარ-შვილის მიტოვება· 

იმედო ძალიან განიცდიდა ამ ამბავს და ბოროტი ზრახვაც მოსვლია – ქმარს მოვუკლავ და მერე აღარ გაუჭირდება დაბრუნებაო. თავისი ჩანაფიქრის აღსრულების შემდეგ წამოსულა 

გირევში. მაია კი ოჯახის მორჩილებაში, კვლავ მუსლიმანებში აგრძელებდა ცხოვრებას და არც ფიქრობდა უკან დაბრუნებას.

გვ50  

იგი ყველას უყვარდა და ებრალებოდა, მაგრამ ქისტური წესის მიხედვით, მას განაჩენი გამოუტანეს – სხვა გვარში უნდა გაეყიდათ. 

აი, მაშინ კი თივს უშველა, ღამე პატარა შვილთან ერთად გამოიპარა, საცალფეხო ბილიკებით ჯერ ხევსურეთში გადავიდა, 

იქიდან უკანა ფშავში და ბოლოს თიანეთში დაბინავდა. აქ მძიმე მუშაობით ირჩენდა თავს. შემდეგ გათხოვილა საკმაოდ შეძლებულ ქვრივ კაცზე და შეძლებულად ცხოვრობდა, 

თუმცა თავისი კუთხისა და ახლობლების დარდს მუდამ თან ატარებდა. ამიტომ შეუთვლია თუშეთში თავისი ბიძაშვილისთვის (პავლეს მამისთვის), 

შენი ერთ-ერთი შვილი მომიყვანე აქ, თიანეთში და კარგ სწავლა-განათლებას მივცემო. იმედოს გაუგზავნია პავლე და ხვთისო მამიდასთან. აქ ორივემ დაამთავრა თიანეთის სასწავლებე ლი. 

ხვთისომ მეცხვარეობა ირჩია, პავლეს კი სწავლა გადაუწყვეტია. 

1874 წელს პავლე გურგვალჭალის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 1875 წლის დასაწყისში იგი ფარსმის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარში გადაიჟყვანეს. 

1875 წლის 21 მაისს საქართველოს ეგზარქოსმა ევსევიმ (ილინსკი) დიაკვნად აკურთხა, ამავე წლის 1 ივნისს მღვდლად დაასხა ხელი და ფარსმის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

მამა პავლეს სამწყსოში 7 სოფელი შედიოდა: ჭონთიო, ჰეღო, დაქიურთა, ნაკუდურთა, გირევი, ბასო და ფარსმა. 

1885 წლის 5 ივნისს ეკლესიაში ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის მღვდელი პავლე საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

მამა პავლემ მრავალი აღზარდა და სიპის ქვებზე ასოების გამოწერით ასწავლიდა წერა-კითხვას. თავის შვილებსაც პირველმა 

მისცა უმაღლესი განათლება. მამა პავლე ზრდიდა შვიდ შვილსა და გერს: ნიკოს, იოსებს, მოსეს, იოანეს (ვანო), ვახტანგს (ვახტო), თებროს და სონას.

შვილებს მამა პავლე პატარაობიდანვე ლოცვასა და მარხვას აჩვევდა. ვაჟებმა უმაღლესი სასწავლებლები დაამთავრეს, ქალებს კი წერა-კითხვაც არ ასწავლა. მამა 

პავლე თვლიდა, რომ ქალისთვის მთავარი იყო ოჯახი და ხელ

გვ51

საქმე. მისი ერთ-ერთი ქალი თებრო, როგორც მისი შვილიშვილი იხსენებს, მოხუცებულობამდე (გარდაიცვალა 1979 წელს, 82 წლის)  

დანანებითა და საყვედურით იხსენებდა, რომ მამამ განათლება არ მისცა და წერა-კითხვა გათხოვების შემდეგღა შეისწავლაო. 

ოფროსმა ვაჟმა ნიკომ (1880 წ.) დაამთავრა ყაზანის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი, ჰყავდა მეუღლე – მარიამ 

ევსტათის ასული (1886 წ.); მოსე (1887 წ.) – დაამთავრა ბაქოს საინჟინრო სასწავლებელი; იოსები (1882 წ.) – სამხედრო სასწავლებლის კურსდამთავრებული. 

იბრძოდა I მსოფლიო ომში, სადაც ტყვედ ჩავარდა და ერთ ხანს ცხოვრობდა შვეიცარიაში. 

ტყვეობის დროს ფილტვებით დაავადებულმა მოახერხა საქართველოში დაბრუნება და ლოგინად ჩავარდნილი დაახლოებით 1925- 

1926 წლებში გარდაიცვალა; ვანომ მთელ თუშეთში პირველმა 

დაამთავრა გროზნოს სატყეო ტექნიკუმი; ვახტო სუსტი ჯანმრთელობის ყოფილა და 20 წლისა ფილტვების ანთებით გარდაიცვალა. 

ბევრისთვის ნაკლებად ცნობილი და მეტად მნიშვნელოვანი ისტორიული ფაქტია, რომ 1928-1934 წლებში მამა პავლეს ვაჟის 

მოსე აზიკურის მიერ დაიგეგმა ბარიდან თუშეთისკენ მიმავალი ყველაზე უკეთესი, სამოკლეო გზა-ბილიკი (მანამდე შორი, საცალფეხო, მეტად რთული გზით დადიოდნენ) და მისი უშუალო 

ხელმძღვანელობით ხდებოდა პირველად იმ გზის გაკვალვა, რომელზედაც დღევანდელი სამანქანე გზა გადის. მისი უშუალო ხელმძღვანელობით აშენდა ომალოს სკოლა-ინტერნატი. 

მოსეს მიზნად ჰქონია თუშეთში წყლის პრობლემის შესწავლა-მოგვარება (დღემდე მოუგვარებელია), დაწყებულიც ჰქონია ეს საქმე, 

მაგრამ აღარ დასცალდა. დაახლოებით 50 წლის ასაკში გარდაიცვალა. გაურკვეველი მიზეზებით (როგორც XX საუკუნის 30-იან წლებში ხშირად ხდებოდა) იბარებდნენ შინსახკომში დაკითხვებზე.

მხოლოდ უფალმა უწყის მღვდლის შვილს რას აიძულებდნენ, რა ცრუ ჩვენებასა და ცილისწამებაზე ვერ იყოლიებდნენ და ფინიკურად უსწორდებოდნენ.

ბოლოს დაავადდა და 1940 წელს გარდაიცვალა.

გვ52 

აქვე არ შეიძლება არ მოვიყვანოთ მისი პირადი ჩანაწერებიდან – გაცრეცილი რვეულიდან მცირე ამონარიდი, რომელიც 

თავად ბევრს მეტყველებს: აა მე არ მქონია შემთხვევა პირადათ ცალკე, თავისუფლად – მთელი ამ „ბარგის“ გარეშე – მივსულიყავი „ჩინოვნიკურად“ სამუშაო უბანზე. 

საქმე თხოულობდა მთელ ამ შავ ფიზიკურ შრომაშიაც მიმეღო მონაწილეობა, ამეკიდნა და ჩამომეღო, როცა საჭირო იყო ცხენების საპალნე და ხშირად 

ივლისის დღეებში გვეძებნოს „გამყოლებს“ თოვლის დროს, ახალი ზაფხულის თოვლით დაფარული ბილიკები! უნდა გამოვტყედე, 

სტიქიის მძიმე პირობებს წუთით დაუძლევია ჩემთვის. მიწყევლია ჩემს სავალალოდ, ჩემს მიერვე დაწყებული საქმე, მაგრამ დაბურვილი, მრისხანე, ნამდვილი ზამთრის სურათის, ისევ (მოკლე ხანში) ზაფხულის ბრწყინვალე, 

ცხოველი მზის სხივებით შეცვლილი ლამაზი მთის ბუნება წუთში მავიწყებდა მთელს განვლილ ტანჯვა-წამებას და შეგნებაში კვლავ ენთებოდა მხოლოდ 

დიადი ისტორიული საქმისადმი ენთუზიაზმის უფრო მძაფრი 

გვ53

კოცონი.. აუტანელი საყოფაცხოვრებო  პირობებში გაიარა ჩვენთვის 

ამ ორმა სეზონმა.. თვით მე, პირადაღ თვეობით ვატარებდი დღე-ღამეს ნაბდის ქვეშ, ეს იყო მთელი ჩემი სახლ–კარი თოვლში, 

წვიმაში, დარში..

ამრიგად, დასრულდა ის საქმე, რომელსაც ასეთი ენთუზიაზმით გულით ვემსახურე ექვსი წელიწადი და რომელიც მე „პატარა სპეციალისტმა“ დავისახე ჩემი ზნეობრივი მოვალეობის 

პრინციპად იმ ხალხის წინაშე, რომლის ძუძუც მე მიწოვია... 

მე ბედნიერი ვიქნები, თუ ჩემი შრომა პატარა მალამოდ დაედება თუშეთის გლეხების ისტორიულ ტანჯვას. შესრულებული საქმე, 

განვლილი უდიდესი გარდატეხების შემდეგ გახდება სტიმულად მისი აღორძინების, კვლავ გამხნევების, შრომის და ხალხის, 

პირველყოვლისა მისი საყვარელი ხელობის _ მეცხვარეობის დარგში თავისი და ქვეყნის საკეთილდღეოდ· 

ახლავეც ბედნიერი ვარ მით: „რომ გხა უვალი, ჩემგან თელილი, თუშეთო ჩემო მაინც დარჩება!... ''

მშობელი ხალხის სიყვარულით ანთებული გულები, თავისი კეთილი საქმეებით მარადიულად ენთება ღვთის წინაშე (ადამიანური დიდებისაგან დაფარულში) 

პატარა სანთლებად. ვინ იცის კიდევ რამდენი, ყველასგან უცნობი, თავისი ქვეყნისთვის შრომასა და სიყვარულში მოღლილი სულები მისცემია დავიწყებას. 

უცნობია მამა პავლეს გარდაცვალების ზუსტი თარიღი და საფლავი. სიბერისგან დაუძლურებული ზემო ალვანში ჩამოსულა და აქვე გარდაიცვალა, 

სავარაუდოდ, 1920-25 წლებში. როგორც ღვთისმსახური, დაკრძალეს სოფლის სასაფლაოზე სამების ეცლესიასთან, რასაც ამტკიცებს ტაძრის აღმოსავლეთით დღესაც 

არსებული საფლავის ქვა მხედრული წარწერით: 

„ილარიონი ეფროს ძე აზიკურიძე 7 წ.. გარ.. 1930 იანვრის 7 ს გვერდთ... ვსვენივარ ბიძასთან მამა პავლესთან“. 

სოფელ დართლოში, ერთ-ერთი ძველი სახლის სიპის ქვაზე შემორჩენილია მამა პავლეს ხელით წაწერილი მისი ამ სახლში 

სტუმრობის სამახსოვრო წარწერა: ,,ვინც ეს ნაწერი წაიკითხოს 

გვ54

დამწერიმც მაიკითხოს. ხელს ვაწერ ფარსმის მღვდელი პავლე აზიკური 1894 წ. (მარტის) 14 დღესა მოსულვარ“. 

მადლობა იმ თუშებს, რომელთა დახმარებითაც აიკინძა წარსულის ეს ფურცლები: რევაზ ცაძიკიძეს (აწ განსვენებული რეზო პაპა - მთელი თუშეთის პაპა, 

რომელიც 40 წელი ზამთარზაფხულ ცხოვრობდა თუშეთში. გარდაიცვალა 2006 წლის შემოდგომას, 86 წლის ასაკში), ანხორ აზიკურს, სალომე ბიღოიძეს, 

რევაზ პეტრიაშვილს,ნინო ქააძეს, ლერი აზიკურს,ამირან აზიკურს, მანანა თათარიძეს, თემურ აზიკურს, ბასილ ბაშინურიძეს. 

მოამზადა ლელა აზიკურმა 

ეპისკოპოსი იეროთეოზი (აივაზაშვილი) 1862-1942წწ

ეპისკოპოსი იეროთეოზი, ერისკაცობაში – იეროთე მოსეს ძე აივაზაშვილი, 1862 წლის 6 ნოემბერს თელავის მახრის სოფელ 

ყვარელში, მედავითნის ოჯახში დაიბადა. 1882-1888 წლებში თბილისის სასულიერო სეეინარიაში სწავლობდა. 

1888 წლის 14 ნოემბერს დიაკვნად აკურთხეს და თბილისის კეთილშობილ ქალთა ინსტიტუტის კარის ეკლესიის ღვთისშსახურად დაინიშნა. 

1889 წლის 27 აპრილს მღვდლად დაასხეს ხელი და თელავის მახრის სოფელ შილდის მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის 

ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს· 

1859-1901 წლებში მასწავლებლობდა თელავის სასულიერო სასწავლებელში და იყო ყვარლის სამთავარხუცესო ოლქის დეპუტატი. 

1897 წლის აღდგომას საგვერდულით დააჯილდოვეს. 

1901 წლის I9 მარტს თბილისში გადმოიყვანეს და თავად ჯამბაკურ-ორბელიანების კარის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად 

დაინიშნა. 

1901-1918 წლებში თბილისის სასულიერო სასწავლბელსა და გიმნაზიაში (მაჩაიძისაში) საღვთო სჯულსა და 

გვ55

ქართულ ენას ასწავლიდა. 

1902 წლის 7 აპრილს სკუფია უბოძეს: 1903 წლის 3 მარტს თბილისის წმინდა ეკატერინეს სახელობის  

ეკლესიაში გადაიყვანეს. 1907 წლის 20 სექტემბერს ხარფუხის წმინდა 

ნიკოლოზის სახელობის ბერძნული ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა.

1913 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1916 წლის 8 დეკეებრიდან თბილისის ყოვლადწშინდა სამების სახელობისეკლესიის მღვდელია (შემდგომში – წინამძღვარიც). 

1917 წელს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა, ხოლო 1919 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა 1928 წლის 16 დეკემბერს სრულიად საქართველოს 

კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტეფორე III-მ (ციცქიშვილი) ნინოწმინდელ ეპისკოპოსად დაასხა ხელი და კათოლიკოს პატრიარქის 

ქორეპისკოპოსად დანიშნა. 

1929 წლის 20 ნოემბრიდან შეთავსებით ბოდბის ეპარქიის მართვა დაევალა. ეპისკოპოსი იეროთეოზი 1942 წლის 28 ოქტომბერს გარდაიცვალა. 

დაკრძალულია თბილისის სიონის საკათედრო ტაძრის გალავანში, სამხრეთით. 

მეუფე იეროთეოზის შვილიშვილი აბესალომ აივაზაშვილი მღვდელმთავრის ცხოვრების ბოლო პერიოდისა და მისი სიკვდილის შესახებ იგონებს: 

„კარგად მახსოვს, თუ როგორ სთავაზობდნენ ბაბუას უცნობი პირები სხვადასხვა მაღალ საერო თანამდებობებს, სანაცვლოდ 

კი მას ღვთისმსახურებისათვის თავის დანებებას სთხოვდნენ. თავიდან ეს ყველაფერი მშვიდობიან ფორმას ატარებდა, მაგრამ 

პაპამ ერთხელ ასე უთხრა: ,მირჩევნია ქრისტეს ერთგული დავრჩე, 

ეს სამოსელი ვატარო და „ბნელეთის მსახური“ მიწოდოთ, ვი-

გვ56

დრე თქვენგან მაღალჩინოსნობა მივიღოო“. ამ სიტყვების შემდებ ზეწოლამ სულ უფრო აშკარა სახე მიიღო. ერთხელაც, 

შებინდებისას ქუჩაში პაპას თავს დაესხნენ და თავის არეში ბლაგვი საგნით მძიმე დარტყმა მიაყენეს, მაგრამ ძლიერი ფიზიკური აღნაგობის გამო, 

მან სამ-ოთხ წელს კიდევ იცოცხლა. ამ დროის განმავლობაში სუკის ჯალათები არ წყვეტღნენ მის შევიწროებას. უწყოდენ რა ჩვენი უსახსრობა, 

ძველ წინადადებასთან ერთად, სრულფასოვან მკურნალობას სთავაზობდნენ, მაგრამ მეუფე ტვინში სისხლის ჩაქცევით, ტანჯვა-წაშებით ისე 

აღესრულა, რომ ოდნავაც არ უღალატია ქრისტესთვის. 

ოჯახში ყოველთვის გვწამდა, რომ დადგებოდა დრო, როდესაც ამ ამბის ყველასთვის მოყოლის საშუალება მოგვეცემოდა 

და მეუფე იეროთეოზის პირადი მაგალითი გზას გაუნათებდა მომავალ თაობას“. 

არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი) 1873-1955წწ

არქიმანდრიტი ამბროსი, ერისკაცობაში ალექსანდრე გიორგის ძე ალადაშვილი, 1873 წელს ქიზიყში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

დაამთავრა სოფელ მაჩხაანის ერთკლასიანი სამრევლო სასწავლებელი. XIX საუკუნის მიწურულს ბერობის სურვილმა 

ტიბაანში, ხირსის წმინდა სტეფანეს სახელობის მამათა მონასტერში მიიყვანა, სადაც იქაური ბერების დახმარებით საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 1902 წელს მონასტრის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა ლეონტიმ (ბაქრაძე) მორჩილი ალექსანდრე ბერად აღკვეცა და 

სახელად ამბროსი უწოდა. ამავე წლის 27 ოქტომბერს დიაკვნად აკურთხეს. 1903 წლის 2 მარტს თბილისის მაცხოვრის 

ფერისცვალების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს. 1905 წლის 

გვ57

15 მაისს მღვდლად დაასხეს ხელი და გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტერში დაინიშნა. იმავე წლის 

15 ივნისს მონასტრის ხაზინადრობა ჩააბარეს. 

1905 წლის 27 ოქტომბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მარტვილის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის 

მონასტერში გადაიყვანა და 11 დეკემბერს საგვერდულით დაააჯილდოვა. 

1906 წლის 15 ნოემბერს ისევ ნათლისმცემლის მონასტერში დააბრუნეს. 

1907 წლის 1 სექტემბერს შიომღვიმის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1908 წლის 10 მაისს თბილისის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში დაადგინეს. ამავე წლის  

10 დეკემბრიდან ხირსის მონასტერშია და დროებით ხაზინადრობა შეუთავსეს. 

1910 წლის 7 ოქტოებერს შმუამთის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერში განაეწესეს. 1912 

გვ58

წლის 26 ნოემბერს ითხოვდა ხირსის მონასტერში გადასვლას და ხაზინადრობას. 

1913 წლის 4 იანვარს ეგზარქოსმა ინოკენტიმ (ბელიაევი) ამ თხოვნას შემდეგი რეზოლუცია დაადო: 

„რადგან მამა ამბროსიმ 1902-1912 წლებში რვაჯერ გამოიცვალა ადგილი, უარი ეთქვა სადმე გადაყვანაზე“. 

1913 წლის 29 აპრილიდან ისევ ფერისცვალების მონასტრის წევრია, ხოლო. ამავე წლის 20 ოქტომბრიდან კვლავ ხირსაში 

დაბრუნდა და 25 ნოემბერს სახინადრად დაინიშნა. 

1914 წელს გაურკვეველი მიხეზით დააპატიმრეს და მეტეხის ციხეში ჩასვეს, 

1915 წლის 27 მარტს ხირსის მონასტრის წინამძღვარი, იღუმენი დიმიტრი (ყარყარაშვილი) აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების მთავარხუცესს, 

არქიმანდრიტ ნაზარის (ლეჟავა) სწერს: „თქვენო მაღალღირსებავ, მამაო ბლაღოჩინო, ჩემდამი რწმუნებული მონასტრის მღვდელ-მონაზონი ამბროსი, რომელიც 

პასუხისგებაში გახლამთ მიცემული, ასი მანეთის თავდებებით გახლამთ გამოშვებული. მეტეხის ციხის მთავრობის მოწმობა 

აქვს და გიახლათ ჩემს მონასტერში 20 მარტს და ცხოვრობს აქ. მოგახსენებთ რა ამას, თქვენო მაღალღირსებავ, გთხოვთ უმორჩილესად, ეს საქმე იცოდეთ“. 

1915 წლის 21 ივლისს მამა ამბროსი შიომღვიმის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1918 წელს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა და ხირსის მონანტერში განამწესეს. 

1922 წელს ბოდბის წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტერში მწირველ მოძღვრად დაადგინეს. 

1924 წელს ხელისუფლებამ ბოდბის მონასტერი დახურა და მამა ამბროსი უადგილოდ დარჩა. 

1925 წლის ნოემბერში იგი წილკნის ეპარქიაში გადაიყვანეს და სოფელ 

ყურისუბნის (ძალისას) წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად ღაინიშნა. 

1926 წლის 3 აპრილს იღუშენის წოდება მიენიჭა. 

1927 წლის 7 ოქტომბრიდან ბოდბის ეპარქიის სოფელ ჯუგაანის ეკლესიის მღვდელმსახურია. 

1930 წლის 9 აპრილს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. 

1935 წელს თბილისის წმინდა დიდმოწამე მარინეს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად 

გვ59

დაინიშნა. 1937 წლის 4 აპრილს გათავისუფლდა წინამძღვრის შოვალეობიდან და აწყურის თეთრი წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის 

საძმოში გადაიყვანეს. 

1939 წლის 9 იანვარს მამა ამბროსი აწყურის თეთრი წმინდა გიორგის ტაძრის წინაშძღვრად დაინიშნა. აი, რას სწერს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, 

უწმინდესი და უნეტარესი კალისტრატე (ცინცაძე) ამის შესახებ: „გულისტკივილით ვასრულებ მამა მელქისედეკის დაჟინებულ თხოვნას. ავადმყოფობის გამო ვათავისუფლებ სამსახურიდან 

და ვუცხადებ მწყემსთავრულ მადლობას ეკლესიისადმი ერთგული სამსახურისათვის და მორწმუნეთადმი მამაშვილური განწყობისათვის. 

კრებული ჩაიბაროს არქიმანდრიტმა ამბროსიმ (ალადაშვილი)“. 

1950-1953 წლებში არქიმანდრიტი ამბროსი ალავერდის ეპარქიის მთავარხუცესის მოვალეობას ასრულებს. 

1951 წლის 18 აგვისტოს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე) ალავერდის მონასტრის კრებულში განამწესა და წინამძღვრის 

მოვალეობა შეუთავსა. ასევე დაევალა ზემო და ქვემო ალვანის სამრევლოებში სამღვდელო წესების შესრულება. 

1952 წლის 15 ნოემბერს ვარდისუბნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძლვრად დაინიშნა. 

1953 წლის დასაწყისში თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების (ღვთაება) სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვარი გახდა· 

1954 წლის 12 იანვარს კი, მოხუცებულობის გამო, პენსიაზე გავიდა. არქიმანდრიტი ამბროსი 1955 წლის 9 თებერვალს გარდაიცვალა. 

გვ60

მიტროპოლიტი გიორგი (ალადაშვილი) 1850-1925წწ

მიტროპოლიტი გიორგი, ერისკაცობაში – დავით გიორგის ძე ალადაშვილი, 1850 წლის 8 დეკემბერს 

ქიზიყში, სიღნაღის მაზრის სოფელ არბოშიკში, მღვდელ გიორგისა და ელისაბედ გეგენას ასულ ბოსიტაშვილის ოჯახში დაიბადა. 

აღსანიშნავია, რომ დავითის პაპაც, ადამ ალადაშვილიც, მღვდელი ყოფილა. 

10 წლის გიორგი ერთმა ნათესავმა ქიზიყიდან ნუხაში წაიყვანა და იქაურ სამოქალაქო სკოლაში 

მიაბარა. ნუხაში გიორგი ერთი წელი სწავლობდა. 1865 წელს იგი თბილისში გადმოიყვანეს და სასულიერო სასწავლებელში ჩააბარა. 

1869 წელს კი სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო, რომელიც 1875 წელს პირველი ხარისხის დიპლომით 

დაასრულა. ამავე წლის I სექტეებერს თბილისის სასულიერო სასწავლებელში უმაღლესი განყოფილების მოსამზადებელი 

კლასების მასწავლებლად დანიშნეს. 

1876 წლის 9 იანვარს მართლწერის გაკვეთილების მასწავლებლად გადაიყვანეს. 

1876 წლის 2 მარტიდან სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველია. 

1877 წლის I სექტემბრიდან გეოგრაფიასა და არითმეტიკას ასწავლის. 

1877 წლის 15 ნოემბერს სასწავლებლის ეკონომოსად დაინიშნა და ამავე წლის 1 დეკემბერს დატოვა ზედამხედველის თანამდებობა.

1879 წელს კიევის სასულიერო აკადემიაში ჩააბარა, რომელიც 1883 წელს ღვთისმეტყველების მაგისტრის წოდებით დაამთავრა.

გვ61

სამშობლოში დაბრუნებული გიორგი 1884 წლის 8 მარტს ოზურგეთის სასულიერო სასწავლებელში·· ქართული ენის მასწავლებლად დაინიშნა. 

22 მარტს სასწავლებლის ზედამხედველობა ჩააბარეს. 11 მაისს სასწავლებლის მმართველ კომიტეტში შეიყვანეს. 

1 სექტემბერს პირველ და მეორე კლასებში მართლწერის გაკვეთილების მასწავლებლად დაადგინეს. 

1835 წლის 5 სექტემბერს სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველის თანაშემწედ გადაიყვანეს. 

1898 წლის 22 აპრილს ,, სტატსკი სოვეტნიკის“ წოდება მიანიჭეს. 

1898 წლის 5 ივლისს დროებით სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველად დაინიშნა. 

1899 წლის 3 თებერვალს, სასწავლებელში 14-წლიანი მოღვაწეობის გამო, წშინდა ანას III ხარისხის კავალერის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1899 წლის 25 ივნისს სასწავლებლის ზედამხედველად ინიშნება. 1899 წლის 25 სექტემბერს ბერად 

აღიკვეცა და სახელად გიორგი ეწოდა. აი, რას წერდა ა. ნატროშვილი მისი აღკვეცის გამო: 

„თავგანწირულებამა და მტკიცე რწმენამ უზენაესის მიმართ იძულებულ ჰყო ბერად აღკვეცილიყო პატივცემული დავით ალადაშვილი. 

იგი აღიკვეცა 25-ს ამა თვისას თბილისის სასულიერო სემინარიის ეკლესიაში და სახელად ეწოდა გიორგი (მამის სახელია). თუმცა იგი ჯერ 50 წლისაა, 

მაგრამ ღრმად მოხუცებულს მოგაგონებთ· სჩანს, არა ერთი ვარამი მოხვედრია მის გულს, არა ერთი მედგარი დასტეხია მას თავზედ. მთლად 

გვ62

თმა გათეთრებული, დამჯდარის, დალაგებულის ხასიათის პატრონი, გამბედავი და მამაცი, გეგონებათ იგი დიდი ხნის დახელოვნებული მონაზონიაო“. 

1899 წლის 26 სექტემბერს ბერი გიორგი დიაკვნად აკურთხეს, ხოლო ამავე წლის 1 ოქტომბერს მღვდლად დაასხეს ხელი. 

3 ოქტომბერს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. 1900 წლის 20 იანვარს, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოს ალექსანდრეს (ოქროპირიძე) ლოცვა-კურთხევით,

თეკლათის დედათა მონასტერში ქალთა სამრევლო–საეკლესიო სკოლის მშენებლობის მეთვალყურეობა დაევალა. 

1902 წლის 12-26 მარტის წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველ ხე, საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრად და გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის 

სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1902 წლის 6 მაისს წმინღა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. ამავე წლის 7 ივნისს ჯერ სინოდალური კანტორის შენობის  სარემონტო კოძისიის თავჯდომარედ დაადგინეს, 

შემდეგ 19 ივნისს, ღარიბი სასულიერო პირების ოჯახებზე მზრუნველი კომიტეტის თავჯდომარედ აირჩიეს.  

27 ივნისს სასულიერო ჟურნალ „მწყემსის“ ცენზორად, ხოლო 24 აგვისტოს ქართული „,მარხვანის” 

შემსწორებელი კომისიის ჯგუფში კორექტორად დანიშნეს. 

1903 წლის 4 მარტს თბილისის სასულიერო  სემინარიის ახალი შენობის აგების სარევიზიო კომისიის თავჯდომარედ აირჩიეს. 

ამავე წლის 8 ნოემბერს საქართველოს საეგზარქოსოს სამხარეო სასწავლებლის კომიტეტის წევრად დაინიშნა.

1904 წლის 15 ოქტომბერს საეკლესიო

გვ63 

მუზეუმის თავჯდომარედ განამწესეს. 1905 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენი უბოძეს. 29 აგვისტოს კი

წმინდა სინოდმა მღვდელმთავრად გამოარჩია. 1905 წლის 25 სექტევბერს სიონის საპატრიარქო ტაძარში ეპისკოპოსად დაასხეს 

ხელი და გურია-სამეგრელოს ეპარქიის მმართველად დაადგინეს. 

1908 წლის 1 თებერვალს იმერეთის ეპისკოპოსად გადაიყვანეს.  

ცნობილი საზოგადო მოღვაწე და მწერალი ზაქარია ჭიჭინაძე მეუფე გიორგის შესახებ წერდა: „ყოვლადსამღვდელო გიორგის მოქმედება და მართვა-გამგეობა 

არის მშვიდი და წყნარი, საქმის ახმაურება და აფორიაქება ამას არაფრად მიაჩნია, ამიტომაც ყოველთვის თავის სამწყსოში წყნარად და უჩინრად 

მოქმედებს და ყველას წინაშეც იმას სცდილობს და ემსახურება, რომ ყოველთვის მშვიდობით და სიყვარულით შესრულდეს 

ყველაფერი. 

ყოვლადსამღვდელო გიორგის ცდა ყოველთვის იქითკენ არის მიმართული, რომ იმერეთის სამღვდელოებას ემსახუროს კეთილად და უვნებლად. 

ფრთხილია ყველაფერში, მაგრამ, ვინაიდან ჩვენს დროში, დაკარგვა რამის ადვილია და პოვნა კი 

ერთობ ძნელი. ამის მაგალითები ბევრი გვაქვს ჩვენს ცხოვრებაში, იტყვის ხოლმე ყოვლადსამღვდელო: მთელი საუკუნის 

განმავლობაში ქართველი ერი სულ დაკარგვის გზაზედ იდგა და შეძენით კი ვერას იძენდა. შეიძლება ზოგიერთებისათვის 

ყოვლადსამღვდელოს ასეთი სიწყნარე და სიფრთხილე არ არის მოსაწონი, ვინ იცის, ესეც შეიძლება, მაგრამ რა გაეწყობა, ეს 

გარემოება არ არის დასაწუნი“. 

1908 წლის 6 მაისს ეპისკოპოსი გიორგი წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1912 წლის 11 აპრილს, უძველესი ტრადიციის თანახმად, გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტრის წინაშძღვრად 

დაინიშნა. ამავე წლის 6 მაისს წმინდა ანას I ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1915 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის II ხარისხის ორდენი მიიღო. 1917 წლის 12 მარტს მონაწილეობდა 

გვ64

სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო ტაძარში ჩატარებულ წირვაში, რომლის დროსაც აღდგა ქართული სამოციქულო მართლმადიდებელი 

ეკლესიის ავტოკეფალია (საყურადღებოა, რომ ავტოკეფალიის აღდგენის აქტს, რომელიც საქართველოს საპატრიარქოს არქივშია დაცული, 

ხელს პირველი იმერეთის ეპისკოპოსი გიორგი აწერს). საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობა ბოლომდე მაინც არ ენდობოდა ეპისკოპოს გიორგის, რადგან

ის შედარებით ფრთხილ პოლიტიკას ატარებდა რუსების მიმართ, ამიტომ 1917 წლის 8-17 სექტემბრის საქართველოს ავტოკეფალური სამოციქულო ეკლესიის პირველ კრებაზე იგი გადააყენეს იმერეთის 

ეპარქიის მმართველობიდან და დროებით ეპარქიის გარეშე დატოვეს· 1918 წლის 1 აგვისტოდან 1919 წლის 13 

თებერვლამდე წილკნის ეპარქიის მმართველია· 

1920 წლის ივლისში ჭყონდიდისა და ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიის მმართველად გადაიყვანეს და მიტროპოლიტის წოდება მიანიჭეს. 

1921 წლის 20 სექტემბერს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, მეუფე გიორგი 

გათავისუფლეს ეპარქიის მმართველობიდან და პენსიაზე გავიდა. 

1922 წლის 17 ოქტომბერს ეპისკოპოსი გიორგი ხირსის წმინდა სტეფანეს სახელობის მამათა მონასტრის წინამძლვრად 

დაინიშნა. 

1922 წლის 14 ნოემბერს საქართველოს-კათოლიკოს პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) ეკლესიაში ერთგული სამსახურისთვის სკუფიაზე ჯვრის ტარების უფლებით დააიჯილდოვა. 

1924 წელს კომუნისტებმა დაარბიეს ხირსის მონასტერი და 

მცხოვანი მიტროპოლიტი იძულებული გახდა. მშობლიურ სოფელ

გვ65

არბოშიკს შეჰკედლებოდა. მიტროპოლიტი გიორგი 1925 წლის 6 თებერვალს გარდაიცვალა. იგი 8 თებერვალს სოფელ არბოშიკის  

წმინდა კვირიკესა და ივლიტას სახელობის ეკლესიის ეზოში დაასაფლავეს. 

ძველ მოღვაწეთა გადმოცემით, მიტროპოლიტი გიორგი განსაკუთრებული ორგანიზებულებითა და დახვეწილი, მტკიცე მმართველობით გამოირჩიეოდა როგორც საეკლესიო, 

ისე პოლიტიკურ საკითხებში, თანამედროვენი მას მოფერებით „ბისმარკადაც“ მოიხსენიებდნენ.

მიტროპოლიტ გიორგის წარმოთქმული სიტყვა ქუთაისის საკათედრო ტაძარში, დავით ზაქარიას ძე სარაჯიშვილის სულის მოსახსენებელ პანაშვიდზე:

„დღეს საქართველოს ძველ დედაქალაქ თბილისში, იქ, სადაც დიდმა თამარმა იგვირგვინა, დიდუბეში, სამშობლო მიწას აბარებენ 

დავით ზაქარიას ძე სარაჯიშვილის ცხედარს. ბედკრულმა ერმა კიდევ დაკარგა ერთი უკეთესი თავისი შვილთაგანი. 

დავით სარაჯიშვილი იყო ღვთისაგან ყოველის მხრივ უხვად დაჯილდოებული, თვისი გარეგნული შეხედულობით. იგი იყო 

მშვენიერი ტიპი ძველ ახოვან ქართველთა. მისი პირისახის გამომეტყველობა, დინჯი, წყნარი და გულახდილი მისი მუსაიფი 

და მსჯელობა, იზიდავდნენ მისკენ მსმენელს და უღვიძებდნენ 

მისდამი თანაგრძნობას და სიყვარულს. ნეტარხსენებული დავ-

გვ66

ითი იყო ადამიანი, რომლის შესახებ ყოველგვარი პარტიული სიმძულვარე და შური მისდამი სიკეთის სურვილად გარდაიქმნებოდნენ ხოლმე. 

არა ერთხელ გამიგონია: „ტყუილად არ მიუცია ღმერთს სარაჯიშვილისათვის სიმდიდრე და ქონება, ალალია მასზე, როგორც დედის ძუძუ.

ღმერთმა კიდევ მისცეს და მიუმატოსო“· ისინიც კი, ვისაც ყოველთვის ენაზე აკერიათ სიტყვა „ბურჟუა“, ერიდებოდნენ ამ სიტყვის ხმარებას, როდესაც 

ეხებოდნენ დავითის საზოგადო მოღვაწეობას. არ გავაგრძელებ ამ მოღვაწეობაზედ ლაპარაკს. ეს მხარე კეთილშობილი ადამიანის მოქმედებისა მშვენივრად არის დახასიათებული და 

კიდევ იქნება ამ დღეებში ჩვენებურ ჟურნალ-გაზეთებში. დარწმუნებული ვარ, რომ მომავალი მკვლევარი ჩვენი თანამედროვე საქართველოს საზოგადოებრივი ცხოვრებისა უფრო მეტს 

საქებურს და სადიდებელ ფაქტებს აღმოაჩენს ამ პატიოსანი მამულიშვილის ცხოვრებაში. აქამდისინაც, ოცდაათი წლის განშავლობაში, ყველა, ვისაც კი ყურთბალიშზე არ ეძინა და ცოტად 

თუ ბევრად ყურს უგდებდა ჩვენი ქვეყნის დასუსტებული მაჯის ცემას, არ შეეძლო არ შეენიშნა, რომ განსვენებული 

დავითი არ სტოვებდა უყურადღებოდ და შემწეობის აღმოუჩენლად არც ერთ საერო დაწესებულებას, არც ერთ საზოგადოებას და არც ერთ კერძო პირს, რომელთაც კი ჰქონდათ თავიანთი მოქმედების 

მიზნად სამშობლოს სიკეთე და მისი შველა პროგრესიულ წინმსვლელობაში. ამნაირ სამშობლოს პროგრესისათვის განსვენებული ბურჯებს ეძებდა საქართველოს წარსულ კულტურულ ცხოვრებაში. 

ამითი უნდა ავხსნათ, რომ იმ დროს, როდესაც ქვეყნის ნაძირალა შვილები ეკლესია-მონასტრებს სძარცვავენ და ზოგიერთნი, ეგრეთ წოდებული უმწვერვალესი შემარცხენენი, ქადაგებენ, რომ ეკლესია-მონასტრები 

უნდა დაინგრეს, როგორც სიბნელის მქადაგებელთა ტაძარნი, ნეტარხსენებული დავითი აძლევდა უხვ შემწეობას მცხეთის 

საკათოლიკისო ტაძრის შეკეთება-განახლებისათვის, ამავე მიზნით შემწეობის ხელს უწვდის მცხეთისავე სამთავროს წმინდა ნი-

გვ67

ნოს დედათა სავანის დიდებულ სობოროს, რომელშიაც განისვენებენ ნეტარნი – მირიან და ნანა, პირველნი საქართველოს 

ქრისტიანი მეფე და დედოფალი. აქვე მოგაგონებთ, ქრისტეს მოყვარენო მსმენელნო, შარშან ნაკურთხს, თბილისში ძველ 

საფუძველზე ახლად აშენებულს ქაშუეთის წმინდა გიორგის ტაძარს, რომლის გეგმაც წარმოადგენს საქართველოს საეკლესიო ხუროთმოძღვრების სიამაყეს. 

ამ დიდებულ საქმეშიაც წილი უძევს დავითს. არ შემიძლია ჩამოვთვალო აქ ყველა ის შემწეობა, რომელიც აღმოუჩინა თავის სიცოცხლეში განსვენებულმა თავის სამშობლო ეკლესიას და საეკლესიო განათლებას.. 

ყველა ამ წმინდა საქმეებში, როგორც სხვა კეთილმოქმედებაში, მშრომელი, მისი ძვირფასი მეუღლე, ეკატერინე ივანეს ასული, 

ეს ღვთისაგან ნაკურთხი დედა-ქართველი. მე იგი არა ერთხელ მინახავს ჩემს ბერობაში, „ღვთაებაში“, წმინდა ანტონის მონასტერში, 

ღვთისმშობლის ხატის წინ ხელაპყრობილი მლოცველი. მარიამობის მარხვაში ისევე იმ დიდებულ მონასტერში, იგი 

მუხლომდრეკილი ისმენდა ხოლმე დაუჯდომელს. მონასტრის მცხოვრებნი, ყველასაგან დავიწყებულნი, ბედნიერად გრძნობდნენ თავიანთს თავს, 

როდესაც დაინახავდნენ თავიანთ სავანეში ქალბატონ ეკატერინეს, რომლის ქველმოქმედებას მონასტრისადმი არა ჰქონდა საზღვარი. 

მონასტერს ახსოვდა ქრისტეს მოყვარე ეკატერინეს მშობლები და მისი პაპა ადამ ფორაქიშვილი. ეს ადამი ხომ კარგად ახსოვთ ძველ თბილისის სემინარიელებს,  

როგორც მათი მფარველი და მზრუნველი. თბილისს კარგად ახსოვს თავისი პატიოსანი შეძლებული და ქველმოქმედი ქართველნი მოქალაქენი – ადამ და მისი შვილი 

ივანე ფორაქიშვილები, ღრმად მორწმუნე ქრისტიანები, მეგობარნი ქართველ მღვდელმთავართა და სამშობლოს კეთილ მოღვაწეთა. აი, ამათი 

ღირსეული ასული არის ეკატერინე, ახლად დამქვრივებული მეუღლე დავით სარაჯიშვილისა. რა თქმა უნდა, ასეთი ცოლი 

ჭეშმარიტ ქრისტიანულ მეუღლეობას გაუწევდა დავითს მის ყველა კეთილ მისწრაფებაში. აგრეც იყო. მეუღლენი იყვნენ ერთ სულ და ერთ ხორც. 

გვ68

დავით ზაქარიას ძეს, როგორც ნიჭიერს და გონება განვითარებულ სამშობლოს მხურვალე მოსიყვარულე შვილს, კარგად ჰქონდა გათვალისწინებული მშობელი 

ერის წარსული, აწმყო და მომავალი. წარსულში იგი ხედავდა და აფასებდა, რომ ერთმა მუჭა ხალხმა გაუძლო ათასგვარ ბედის მუხთლობას, 

შეინარჩუნა თავისი ელფერი, სარწმუნოება, ენა და მიწაწყალი მიტომ, რომ ეს ერი, პირველ ყოვლისა, იყო ჯვაროსანი, რომ 

ჯვარი ქრისტესი უღვიძებდა მას გულში სამშობლოსადმი სიყვარულს. აწმყოს დავითი უყურებდა, როგორც გარდამავალს, როგორც 

ისტორიულ ხანას, როდესაც ნათლად უნდა იყვეს გამორკვეული მომავლის იდეალები. ამ იდეალების მისაღწევ საშუალებათ კი იგი სთვლიდა ახალ თაობათა გონებით განვითარებას 

და ხალხის, მასის, მატერიალურად აღორძინებას. ერის მატერიალურად აღორძინების ერთ უკეთეს საშვალებას დავითი ხედავდა აღებ-მიცემობის და მრეწველობის განვითარებაში. 

აი, თავი და თავი მიზეზი იმისი, რომ ევროპულად განათლებული, ჰეიდელბერგის უნივერსიტეტის ქიმიის დოქტორმა დავით სარაჯიშვილმა მრეწველობა-აღებ-მიცემობას ჩასჭიდა თავისი 

კურთხეული მარჯგვენა. რა შედეგი მოჰყვა ამნაირ მოღვაწეობას – ეს ყველა ჩვენგანისათვის დიდი ხანია სანატრელი შეიქმნა. 

დავითს რომ ყოველ წლობით თავისი გონივრული და წინდახედული მოღვაწეობით მოხვეჭილი სიმდიდრიდან ასი და ორასი 

ათასობით კეთილ საქმეებზე არ ეხარჯნა, სხვა მილიონრებივით ოც და ორმოც მილიონის ქონებას დასტოვებდა, მაგრამ მან 

გვ69

უფრო უკეთეს ბანკში დასტოვა თავისი სიმდიდრე. ეს ბანკი არის მისი მშობელი ხალხი, რომელიც მას თავდავიწყებამდე 

უყვარდა. ქონება მის ხელში იყო საშვალება სამშობლოს აღდგენისა და ძველებურად აყვავებისა, მხოლოდ, რა თქმა უნდა, 

ახლად ისტორიულ პირობებში. აი, როგორი ადამიანი, როგორი მოღვაწე დაკარგა სამშობლომ, აი, ვის ცხედარს დასტირის დღეს მთელი საქართველო. 

პირნათლად შეასრულა განსვენებულმა თავისი მოვალეობა ღვთისა და მამულის წინაშე. ჩვენც შევასრულოთ ჩვენი მოვალეობა მიცვალებულისადმი. 

შევევედრნეთ ქრისტესა ღმერთსა, რათა სული ახლად გარდაცვალებულისა მონისა ღვთისა დავითისა დაამკვიდროს, სადაცა საქართველოს აღურაცხელნი წმიდანი და სამშობლოსათვის თავდადებულნი განისვენებენ!“ 

დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი 1867-1953წწ 

დეკანოზი მათე ომანის ძე ალბუთაშვილი 1867 წლის 14 იანვარს პანკისის ხეობაში, სოფელ ჯოყოლაში, წარმოშობით ქისტის 

ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები თავდაპირველად სოფელ მითხოში გადმოსახლებულან. სხვადსხვა დროს უცხოვრიათ,არეგოში, ჩაბანოში, 

ხორბალოში და შემდეგ პანკისის ხეობის სოფელ ჯოყოლაში დასახლებულან. ალბუთაშვილების უწინდელი გვარი აიაური ყოფილა. 

პირველდაწყებითი განათლება- პატარა მათემ ალვანის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო. 

1882-1886 წლებში თელავის სასულიერო სასწავლებელში, ხოლო 1886-1392 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, 

რომელიც მეორე ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1893 წელს ნასწავლი და ენერგიით სავსე ახალგხარდა მშობლიურ მხარეს დაუბრუნდა და სოფელ ჯოყოლას სამრევლო-საეკლესიო სკოლის გამგედ და საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

გვ70

იგი 30 წელი ერთგულად ემსახურა ამ ხეობის მცხოვრებთა სწავლა-განათლების საქმეს.  

1894 წელს საქართველოს ეგზარქოსმა ვლადიმერმა (ბოგოიავლენსკი) იგი დიაკვნად აკურთხა, ერთ კვირაში კი მღვდლად დაასხა ხელი და 

სოფელ იოყოლის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. მასვე 

დაევალა მისიონერული მოღვაწეობა ადგილობრივ მუსლიმანურ მოსახლეობაში, რომელსაც იგი 1910 წლამდე ხელმძღვანელობდა.

სოფელ ჯოყოლაში სამრევლო-საეკლესიო სკოლა ფიცრული და სწავლისათვის სრულიად გამოუსადეგარი იყო. მამა მათემ აღძრა საკითხი ახალი შენობის ასაგებად და 

ნებართვაც მიიღო. სამ წელიწადში აშენდა დიდი ქვითკირის შენობა, ხუთი ოთახით, დერეფნითა და ფართო აივნით. ამ შენობის გვერდით აშენდა ფიცრული ოთახი სამჭედლოთი, 

სადაც მჭედელი მასწავლებელი მოზრდილ შეგირდებს ასწავლიდა ხელობას. 

1899 წელს მან თბილისის გუბერნატორმა სვეჩინმა იმოგზაურა მთა-თუშეთში და ეს სკოლაც დაათვალიერა, 3 000 

მანეთი შესწირა საჩუქრაღ სასწავლებელს, ხოლო მამა მათე მადლობის სიგელითა და 300 შანეთით დაჯილდოვდა. 

ეს აშბავი დაიბეჭდა მაშინდელ გაზეთ „კავკაზში.” ნაყოფიერი მოღვაწეობის გამო, 1901 წლის 5 ოქტომბერს მღვდელი მათე საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1900-1904 წლებში, მისი ხელმძღვანელობით, წმინდა გიორგის ეკლესიასთან აშენდა კრამიტით დახურული, ახალი ოთხსართუ- 

გვ71

ლიანი ქვითკირის შენობა სოფლის საკრებულოსათვის (ამ შენობაში შემდეგ კომუნისტებმა საავადმყოფო გახსნეს). ასევე შეკეთდა 

ეკლესია და სამრეკლოში ახალი ხუთფუთიანი ზარი დაიკიდა. შეშორჩენილია მამა მათეს ჩანაწერი ქისტების შესახებ, საიდანაც ვიგებთ თუ რა პირობებში უწევდა მას მუშაობა: 

„ძნელი იყო ნახევრად ველური ბავშვებისა და თვით ხალხის შემოჩვევა ეკლესიაში და სკოლაზე, ისინი უფრო მოლების რჩევადარიგებას უსმენდნენ. 

მე, როგორც მისიონერს, ხშირად მიხდებოდა მათთან სერიოზული კამათი, რაც ძირითადად გამოწვეული იყო ნათლობის საიდუმლოთი. მოლები ეუბნებოდნენ ქისტებს, 

რომ თუ მოინათლებით, სალდათში წაგიყვანენო და ა. შ. მე უმეტესობა მაინც მენდობოდნენ, როგორც თავისიანს. დავდიოდი კარდაკარ და ისე ვაქუჩებდი ბავშვებს სკოლაში. 

ვასწავლიდი ყოველწლიურად 15-20 მოწაფეს ორ განყოფილებად, ჯამაგირი მქონდა 300 მანეთი. 30 წლის განმავლობაში გამოიცვალა 17 მასწავლებელი, აქედან – ორი რუსი. მათ ცვლა– 

დაგვიანებაში სწავლას არ ვწყვეტდი სკოლაში. ასევე უსასყიდლოდ ვასწავლიდი გალობას, სიმღერას და საეკლესიო ტიბიკონს. 

1897 წელს ერთი კვირით ამოვიდნენ ჩემთან ინსპექტორი და ხირსის მონასტრის წინამძღვარი, მისიონერი, არქიმანდრიტი ლეონიდე (ოქროპირიძე, შემდგომში - კათოლიკოს-პატრიარქი) 

და მესწრებოდნენ წირვალოცვასა და გაკვეთილებზე. წირვის დროს იგალობებოდა შერეული ქართულ-რუსული გალობა, 

რუსულად – „რომელი ქერუბიმთა“ და ქართულად – „შენ გიგალობთ“ სამ ხმაში. როდესაც არქი

გვ72

მანდრიტმა ლეონიდემ ქისტი ბავშვების ესეთი გალობა მოისმინა, აღელვებული წირვის ბოლომდე ცრემლს ღვრიდა“. 

შინაური მეურნეობის დარგში ნამეტურ ქისტები ძლიერ იყვნენ ჩამორჩენილნი, არ იცოდნენ უბრალო მებოსტნეობაც. სახნავსათეს იარაღს ქირაობდნენ კახეთიდან. 

მებოსტნეობის პირველი მაგალითი ნახეს და შეითვისეს სკოლიდან. ამასთანავე, კულტურული მეფუტკრეობა. თვით მე ვამუშავებდი 24 დადანბლატის სკებს და მათაც უჩვენებდი.

1916 წელს ვიყავი თბილისში მეფუტკრეობის კურსებზე, თბილისის ბოტანიკური ბაღიდან გამოუწერე სკოლას 40-მდე სხვადასხვა ნამყენობა და მებაღეობაც სკოლიდან შეითვისა ყველამ“. 

ეკლესიის წინაშე გაწეული ღვაწლისა და სწავლა-განათლების დარგში ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის მღვდელი მათე სასულიერო მთავრობის მიერ 1911 წლის აპრილში სკუფიით, 

1916 წლის 20 მაისს კამილავკით, ხოლო 1919 წლის აღდგომას – სამკერდე ოქროს «ჯვრით დაჯილდოვდა. 

მამა მათე აქტიურად თანამშომლობდა იმჟამინდელ ქართულ პრესასთან. გაზეთ „ივერიის“ ფურცლებზე მრავლად ქვეყნდებოდა პანკისის ხეობის ქისტების ცხოვრების ამსახველი ფაქტები და მოვლენები, რომელსაც ,,ქისტი ჩობანის“ ფსევდონიმით 

ხელს აწერდა მღვდელი მათე ალბუთაშვილი. 

ვაჟა-ფშაველას თხოვნით მამა მათე ალბუთაშვილმა შეისწავლა ქისტების ისტორია და ეთნოლოგია და ვრცელი ნაშრომიც 

მიუძღვნა ამ საკითხს. მასვე ეკუთვნის ცნობები პანკისის ხეობაში შეშორჩენილი ეკლესიებისა და ხატების შესახებ. საყურადღებოა, აგერთვე მისი მოთხრობები: „გველის თვალი“, ,,ნათლია 

სანდროს“, „ჭრელი ფარდაგი“, „სათევზაოდ“, „ნათაგური“ და სხვა. მათში ავტორი კავკასიელი ხალხის ერთიანობასა და მეგობრობას ქადაგებს. 

1921 წელს, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, კომუნისტურმა ხელისუფლებამ მღვდელი მათე, როგორც მათთვის არასაიმედო პირი, უმიზეზოდ დაატუსაღეს და თბილისში გაგზავნეს. ის

გვ73

შემდეგში ასე იგონებდა ამ ამბავს: „გზაში ყაზახებმა ბევრი მცემეს, სროლითაც მესროდნენ და რამდენიმე ჭრილობა მომაყენეს, ისე, რომ ძლივს გადავრჩი სიკვდილს. 

7 თვე ორთაჭალის ციხე მალესინეს. მთელი ჩემი 30 წლის შრომა და ღვაწლი ხალხისადმი შეწირული, სკოლა, ბაღი, ფუტკარი და სხვა მიმატოვებინეს და გამომაძევეს ცარიელი“. 

1922 წლის დასაწყისში ციხიდან გათავისუფლებული. მამა მათე კვლავ ეკლესიას უბრუნდება და შილდის სამრევლოში აგრძელებს მღვდელმსახურებას.

1924-1929 წლებში იგი ალავერდის საეპარქიო კანცელარიაში მდივნად მუშაობს. 1925 წელს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა მელქისედეკმა (ფხალაძე, შემდგომში – კათოლიკოს–პატრიარქი)

მღვდელ მათეს დეკანოზის წოდება მიანიჭა. 

1929 წლიდან თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ეკლესიაშში („ღვთაების“) მეორე მღვდლად ინიშნე-

გვ74

ბა. 1932 წლის 5 აპრილს, აღღგოეის დღესასწაულთან დაკავშირებით, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) დეკანოზი მათე ეკლესიის წინაშე გაწეული 

ღვაწლისათვის ენქერით დააჯილდოვა· 

1935 წლის 7 მარტს გარდაიცვალა თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ტაძრის წინამძღვარი და ალავერდის ეპარქიის მთავარხუცესი,

დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი. უწმინდესმა და უნეტარსმა კალისტრატემ მთავარხუცესის საპატიო წოდება ეპარქიის “უხუცესს, დეკანოზ მათეს ჩააბარა და 

მიტრა უბოძა· 

დეკანოზ მათეს ძალიბნ რთულ პერიოდში მოუწია მთაცარხუცესობა. 1937-1938 წლებში დაწყებულმა ახალმა რეპრესიებმა 

ისედაც შემცირებული სამღვდელოება კიდეც უფრო დააზარალა. ალავერდის ეპარქიის სამღვდელოებიდან რამდენიმე კაცი 

დახვრიტეს, ზოგიერთმა კი შიშის გამო ანაფორა გაიხადა და საერო სამსახურში დაიწყო მუშაობა, ზოგმა მასწავლებლად, ზოგმა 

დარაჯად. შემორჩენილია დეკანოზ მათეს მიერ საკათოლიკოსო კანცელარიაში კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს სახელზე

გაგზავნილი წერილი, რომელიც 1939 წლის 16 მარტით თარიღდება: „დიდი რეპრესიებია! რა ვაკეთოთ, ვის მივმართოთ? 

შემოგვაწერა ფინგანმა: მე – 11 691 მანეთი საშემოსავლო და საკულტო, ჩემს თანაშემწეს, მღვდელ პეტრე დეკანოზიშვილს – 

10 405 მანეთი. შეიძლება გამოინახოს რაიმე სახსარი ან გზა? გთხოვთ რჩევა-დარიგებას. პრესა აცხადებს, რომ ერთი წუთითაც არ უნდა დავივიწყოთ, 

რომ ჩვენი სააგიტაციო მუშაობა ანტირელიგიური პროპაგანდის ხაზით არ უნდა ატარებდეს ადმინისტრირებულ ხასიათს (პრესაში გამოქვეყნებული ეს სტატია 

ეკუთვნის საქართველოს მებრძოლ უღმერთოთა კავშირის ცენტრალური საბჭოს თავჯდომარეს სახაროვს)“. 

1942 წელს დეკანოზი მათე ალავერდის ეპარქიაში არსებული მდგომარეობის შესახებ წერილს აგზავნის კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს სახელზე: ,,1942 წელს მთელ ალავერდის 

გვ75

ეპარქიაში მოქმედი ეკლესია დარჩა მარტო ერთი, ჩემდა რწმუნებული თელავის „ღვთაების ეკლესია“. ეპარქიაში სამღვდელოება დარჩა 7 კაცი. 

არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი), არქიმანდრიტი იოსები (ლაგაზიშვილი), იღუმენი სტეფანე (გიგოლაშვილი), დეკანოზი იოანე ენუქიშვილი, მღვდელი გიორგი მეზვრიშვილი, 

მთავარდიაკონი – მღვდელმოქმედებით პეტრე დეკანოზიშვილი და ერთი წიგნის მკითხველი გიორგი ცერცვაძე (შედგომში – ალავერდელი მიტროპოლიტი გრიგოლი,გარდა-

იცვალა 1992 წელს). არც ერთ სამღვდელო პირს არ აქვს განსაზღვრული სამრევლო, ყველა თავისუფალია. წლევანდელ 

წლამდე ეპარქიაში ითვლებოდა კიდევ ერთი მღვდელი მიხეილ მთიბელაშვილი. იმაზე ამბობენ, რომ გაიხადა ანაფორა და 

მღვდელმსახურება შეწყვიტაო. ეპარქიაში არის კიდევ ერთი არქიმანდრიტი მელქისედეკი (ცელაძე), რომელიც ყველგან ესწრება და ასრულებს საეკლესიო წესებს, 

მხოლოდ არ იხდის არავითარ საეპარქიო გადასახადს. არც ერთი სამღვდელო პირი არ ზრუნავს, წელიწადში ერთხელ მაინც სწიროს მოქმედ ტაძარში და მიიღოს წმინდა ზიარება. 

ზოგიერთი მათგანი არც მირონს იძენს. ჩემდამი რწმუნებულ ეკლესიაში წირვა-ლოცვა სწარმოებს კვირა-უქმე დღეებში. მლოცველების რაოდენობამ 

იმატა წინა წლებთან შედარებით. მაზიარებელთა რაოდენობა, ამინდის მიუხედავად, კვირაში აღწევს 18-ს, ხოლო მონათლულთა რაოდენობა – წელიწადში 60-70, ჯვრისწერა – 1-2 შემთხ-

გვ76

ვევა, მიცვალებულის მღვდლით დასაფლავება – წელიწადში 5- 6. კერძო გადმოცემით, სოფელ ყვარელში მორწმუნეებს ერთი 

ადგილი აქვთ ამოჩემებული, იქ ხატია დასვენებული, სადაც დღესასწაულებში იკრიბებიან, ლოცულობენ და წესებსაც ასრულებენ, კერძოდ: ნათლობებს, პარაკლისებს და სხვა“.

1943 წელს ხელისუფლებამ ეკლესიას ნება დართო, კვლავ გაეხსნათ დაკეტილი ტაძრები და სასულიერო სასწავლებლები. 

სამღვდელოებასაც მიეცა საშუალება დაეკმაყოფილებინათ მორწშუნეთა რელიგიური მოთხოვნი თებები და უშიშრად გაეგრძელებინათ ღვთისმსახურება. 

თუმცა ეს არც ისე ადვილი აღმოჩნდა. მართალია, შეწყდა დახვრეტები და გადასახლებები, მაგრამ ამჯერად დიდი გადასახადების საშუალებით ხდებოდა 

სასულიერო პირთა შევიწროება. სწორედ ამ პრობლემას ეხება 1946 წლის 18 ივნისით დათარიღებული დეკანოზ მათეს წერილი, 

რომელსაც იგი კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს უგზავნის: „წელს, იანვარში, ჩემს სახლში მოვიდა უბნის ინსპექტორი და 

შეადგინა აქტი, სადაც აღნიშნულია ჩემი წლიური შემოსავალი: ნათლობების – 1800 მანეთი, პარაკლისების – 1600 მანეთი, 

პანაშვიდების – 3850 მანეთი, სულ – 9250 მანეთი. გადასახადი კი შემაწერეს 13 308 მანეთი და კიდევ სამხედრო გადასახადი 

– 1250 მანეთი. ვთხოვე შემცირება და უარი მითხრეს. ამიწერეს სახლი და ქონება, გავასაჩივრე მანდ კომისართან და 

პასუხი ჯერ არ მომსვლია. თუკი არაფერი გამოვა, არ ვიცი, რა უყო! სამღვდელოების კაკალი აღარ ჩხრიალებს! ძალიან გებოდიშებით და ვითხოვ შენდობას, მაპატიეთ კადნიერება“. 

1950 წლის ნოემბერში, ავადმყოფობის გამო. ალავერდელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე) ეპარქიის მთავარხუცესი და 

თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ტაძრის წინამძღვარი, დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი დაითხოვა სამსახურიდან და 

მის ადგილზე არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი) დანიშნა. 

სიცოცხლის უკანასკნელი ორი წელი მოხუცმა მოძღვარმა მძიმე ავადმყოფობაში გაატარა. 1951 წლით დათარიღებულ წერ- 

გვ77

ილში იგი კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს გულისტკივილით სწერდა: 

„ამ სიბერე-სიკვდილის დროს (84 წლის გავხდი) შემაწუხა უდიდესმა გადასახადებმა, აღარც ვკვდები და აღარც ცხოვრების თავი მაქვს. 

უმდაბლესად  ვთხოვ თქვენს უწმიდესობას და იმედით გეხვეწებით, თუნდაც, როგორც გამონაკლისი, შუამდგომლობა გამიწიოთ, რათა წარდგენილ, ვიქნე, სადაც ჯერ არს, 

წარჩინებული სახალხო შრომის სახელწოდებით, რომ თანახმად ც. ი. კ-ის დადგენილებისა, 1927 წლის 27 თებერვლისა, შეღავათი მექნას საშემოსავლო, სახლისა და

სხვა გადასახადებისა“. 

დეკანოზი მათე 1953 წლის დასაწყისში გარდაიცვალა. დასაფლავებულია ქ. თელავში, სამოქალაქო სასაფლაოზე. 

არქიმანდრიტი ტარასი (ალექსი მესხიშვილი) 1793-1874წწ

არქიმანდრიტი ტარასი, ერისკაცობაში – ტიმოთე სოლომონის ძე ალექსი-მესხიშვილი 1793 წლის 21 აპრილს (მამა ტარასის 

ნამსახურებათა სიაში დაბადების თარიღად ნაჩვენებია 1791 წელი) დეკანოზის ოჯახში დაიბადა. წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი მამის – დეკანოზ სოლომონის ხელმძღვანელობით ანჩისხატის ტაძართან არსებულ სკოლაში

ისწავლა. 

1804 წლიდან იზრდებოდა თავის ნათლიასთან, კათოდიკოს-პატრიარქ ანტონ II-სთან და სხვადასხვა მორჩილებას 

გვ78

ასრულებს. 

1807 წელს კათოლიკოსმა ბერად აღკვეცა. ამავე წლის 24 თებერვალს კი დიაკვნად აკურთხა და ეკონომოსად 

დაადგინა. აღკვეცის შემდეგ ახალგაზრდა ბერ-დიაკონი მუდმივაც მაინც თავის ტოლებში თამაშობდა. 

ერთხელ თურმე კათოლიკოს ანტონ II-მ დაინახა. რომ კაბიანი ტარასი ანჩისხატის ეკლესიის წინ ბიჭებთან კოჭებს თამაშობდა, სიცილი დაიწყო და 

დაუძახა: „ეი ბიჭო, ბერი ხარ ეხლა შენ და რაღა დროს შენი კოჭის თამაშობა არისო“. 

1810 წლიდან, ანტონ II-ის რუსეთში გადასახლების შემდეგ, მსახურება განაგრძო საქართველოს პირველ ეგზარქოსთან, მიტროპოლიტ ვარლაამთან (ერისთავი) 

არქიდიაკონის წოდებით. 

ახალგაზრდა და განათლებულ არქიდიაკონს მეუფემ ეკონომოსის მოვალეობის შესრულებაც მიანდო. 

1817 წლის 14 მაისს წმინდა სინოდმა მიტროპოლიტი ვარლაამი რუსეთში გაიწვია. 

მას თან გაჰყვა მამა ტარასიც. დეღაქალაქში ჩასული მამა ტარასი წარადგინეს სანკტ-პეტერბურგის მაშინდელ მიტროპოლიტ 

ამბროსისთან (პოდობედოვი), რომლის ლოცვა-კურთხევითაც რეველის ეპისკოპოსმა ფილარეტმა 

(დროზდოვი) 1818 წლის 16 თებერვალს არქიდიაკონ ტარასის მღვდლად დაასხა ხელი და მოსკოვში. 

დანილოვის მონასტრის საძმოში განამწესეს· ამავე მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა მიტროპოლიტი ვარლაამიც. 

1820 წელს ბიბლიური საზოგადოების თაოსნობით განათლების მინისტრმა გოლიცინმა მღვდელ-მონაზონ ტარასისა და ნ. 

დ. ჩუბინიშვილს  ათონის ივერთა მონასტერში გამგზავრება და იქ ძველი ხელნაწერებიდან ქართული „შესაქმის“ გადმოწერა დაავალა.

გვ79

შემდგომში საზოგადოებას მისი დაბეჭდვა ჰქონდა განზრახული. სამწუხაროდ, ეს დავალება თურქეთში მომხდარი არეულობის გამო ვერ შესრულდა.

1826 წლიდან მღვდელ-მონაზონი ტარასი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა სანკ-პეტერბურგში, თეიმურაზ ბატონიშვილთან. იყო 

ბატონიშვილისა და მისი ოჯახის სულიერი მოძღვარი და კარის ეკლესიის წინამძღვარი. 

1830 წლის 26 იანვარს რუსეთის წმინდა სინოდმა რუსული ენიდან ქართულ ენაზე წიგნების თარგმნისა და სწავლა-განათლების დარგში გამოჩენილი ყურადღებისათვის გამშვენებული ჯვარი უწყალობა,

რომელიც ნოვგოროდისა და სანკ-პეტერბურგის მიტროპოლიტმა სერაფიმემ (გლაგოლევსკი) ამავე წლის 4 მაისს. წირვის დროს გადასცა. 

1830 წლის 5 მაისს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, გათავისუფლდა ბატონიშვილთან სამსახურისაგან და 1 ნოემბერს საქართველოში დაბრუნდა. საქართველოს ეგზარქოს იონას (ვასილევსკი) 

ლოცვა-კურთხევით იგი თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მამათა მონასტრის საძმოში მიიღეს. 

1832 წელს, ქართველ საზოგადო მოღვაწეთა რუსეთის ცარიხმის წინააღმდეგ მიმართული შეთქმულების გამოაშკარავების 

შემდეგ, მამა ტარასიც დააპატიმრეს. საგამომძიებლო კომისიამ იგი მეშვიდე კატეგორიის დამნაშავეებს მიაკუთვნა, ე. ი. მათ, 

ვინც იცოდა შეთქმულების ამბავი, მაგრამ არ იზიარებდა. ამ კატეგორიაში სულ 17 კაცი მოხვდა. მათ შორის: თეკლე ბატონიშვილი, სალომე ბატონიშვილი (ფარნაოზის ასული), 

ალექსანდრე ჭავჭავაძე, გრიგოლ ორბელიანი. ამათგან – თეკლე, ალექსანდრე და გრიგოლი მთავრობამ რუსეთში გადაასახლა, ამ კატეგორიის სხვა წევრები კი – არა. მათ შორის იყო მამა ტარასიც, 

რომელიც გამოძიების დამთავრების შემდეგ თბილისში დატოვეს, თუმცა პოლიციის სასტიკი მეთვალყურეობის ქვეშ იმყოფებოდა. 

გამოძიების დროს, პოკროვსკის აზარმებში პატიმრობისას, ტარასისა და ფილადელფოს კიკნაძეს, როგორც ბერებს, ხელისუფლებისათვის უთხოვიათ, ნება მოგვეცით, ხმამაღლა ვილოცოთ 

გვ80

და ვიკითხოთ სახარებაო. ყაზნარმის ადმინისტრაციას ეს თხოვნა შეუწყნარებია. ბერებს დაუწყიათ ხმამაღლა ლოცვა და სახარების კითხვა, ოთახებში გამომწყვდეულ შეთქმულთა

გასაფრთხილებლად შიგადაშიგ საეკლესიო კილოთი ცალკე წარმოთქვამდნენ თუ რა ჰკითხა მათ გამომძიებელმა· რა უპასუხეს და შემდეგში ვის როგორი ჩვენება უნდა მიეცა. 

საგამომძიებლო კომისია  ცდილობდა გამოერკვია, როგორი ურთიერთობა ჰქონდა მამა ტარასის სანკტ-პეტერბურგში მცხოვრებ ბატონიშვილებთან· 

მღვდელ-მონაზონი ყველაფერს ამარტივებდა, კომისიას არწმუნებდა, ბატონიშვილებთან სიტყვაში შებმის 

მეეტი იქ არა ყოფილა რაო. სწორედ ასეთი ოსტატური ქცევის შედეგად იგი გაათავისუფლეს პატიმრობიდან, მაგრამ კვლავ 

თბილისში,  პოლიციის სასტიკი მეთვალყურეობის ქვეს დატოვეს.

გვ81

პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგ მამა ტარასი ისევ ფერისცვალების მონასტერში აგრძელებს მოღვაწეობას.

1845 წლის 24 მაისს სიონის საკათედრო ტაძარში ეგზარქოსმა, მიტროპოლიტმა ისიდორემ (ნიკოლსკი) საგვერდულით დააჯილდოვა. 

1846 წლის 22 მაისს მცხეთის სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძრის საეკლესიო ქონების მმართველად დაინიშნა. ამასთანავე შიომღვიმის მონასტერში წირვა-ლოცვის ჩატარება დაევალა.  

გიორგი XII-ის ქალიშვილის, სოფიოს შვილის,ივანე ლუარსაბის ძე თარხან-მოურავის საფასით ქართლში (1845-1854 წწ.) 

განახლდა გავერანებული ქვათახევის მონასტერი. ამ მონასტრის წინამძღვრაღ 1854 წელს მღვდელ-მონაზონი ტარასი დაინიშნა. 

1855 წლის 15 იანვარს მას არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. არქიმანდრიტი ტარასი წლების განმავლობაში იყო აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების მთავარხუცესი. 

1866 წლის 24 აპრილს საიმპერატორო გვირგვინით შემკული წმინდა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1870 წლის 2 მაისს გადადგა ქართლ-კახეთის ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესის 

თანამდებობიდან. გარდაიცვალა 1874 წლის 2 მაისს. დასაფლავებულია მონასტერში, ჩრდილოეთის კედელთან. კედელზე არის წარწერა: 

„მოიხსენე, უფალო, მონა შენი არქიმანდრიტი ტარასი. ამან დაუცხრომელმან მშრომელმან ცნობილმან მაღლითა მონაზონებითითა მოღვაწეობითა,

მკაცრითა ზნეობითა და კრძალულებითა, განვლო რა მონაზონებასა შინა 66 წელი, განისვენა 1874 წ. მაისის 2-ს, შობითგან 81-ის წლისმან. 

დიდმშვენიერი განახლება ქვათახევის მონასტრისა, შინაგანი მორთულობა მისი და სიმრავლე გარემო მისი-

გვ82

სა მიუცილებელთა ახალთა შენობათა არს ნაყოფი ტარასის წინამძღვრობისა მის მონასტერსა 1854-1874 წწ.''. 

საფლავი ჩრდილოეთ კედლის ძირასაა და მას აქვს ასეთი ეპიტაფია: „ლოდი ესე ფარავს მტვერსა არხიმანდრიტის ტარასისა, რომელი გარდაიცვალა ჩყოდ წელსა, მაისის ბ-სა დღესა, 

ვექონე შობიდგან პა წლისა“.. 

წილკნელი ეპისკოპოსი ტარასი (კანდელაკი), რომელმაც თავისი სასულიერო მოღვაწეობა ქვათახევის მონასტერში დაიწყო, მომსწრე იყო არქიმანდრიტ ტარასის აღზრდილი ბერებისა.

მათი მონაყოლი ამბები, მან მოგონებების სახით ჩვენამდე მოიტანა· ამ ჩანაწერებში კარგად ჩანს მამა ტარასის პიროვნება და ხასიათი. 

აი, რას წერდა იგი: „მინდა მკითხველს გავაცნო მოკლედ ტარასის გარეგანი სახე, მისი ზნე-ჩვეულება, ხასიათი და მისი ცხოვრება, როგორც 

მაქვს გადმოცემული მისი აღზრდილი ბერებისაგან, მის მომსწრეებისაგან, როგორც სასულიერო პირთაგან, ისე ერისკაცთაგან და აგრეთვე, როგორც ეს ჩანს მისი საქმეებიდგან. 

ტარასი ყოფილა შუატანის კაცი, სახით შავგვრემანი და მოხუცებაში დიდი თეთრი წვერი ამშვენებდა მის სახეს. 

ამასთანავე ხელღონიერი და მძლავრი, უშიშარი, პირში მართლის მთქმელი, კარგი მამულისშვილი, გამბედავი, დარბაისელი, საუკეთესო კალიგრაფი, წიგნების ამკინძავი, 

მწიგნობარი, მგალობელი, კარგი სახარების მკითხველი, საღმრთო წერილის ზედმიწევნით მცოდნე, ღვთისმოშიში, მმარხველი, მლოცველი, ჯილდოს არ მოყვარული, 

ერთგული მონასტრისა და ეკლესიისა, და ამასთანავე ხუმარაც. 

დილით,ცისკრის ლოცვის დაწყებამდე,ზარები ადრე ირეკებოდა მონასტერში მორჩილებისგან, შაგრამ ტარასის ვერავინ 

ასწრებდა და რაც გინდა სიცივე ყოფილიყო ის ეკლესიის კარიბჭეში იჯდა და ელოდა დარეკვას, როდესაც დარეკდნენ 

და გააღებდნენ ეკლესიის კარებს, ის პირველი შევიდოდა ტაძარში და ასე უჩვენებდა მაგალითს ბერებს და მისი ხათრით და 

შიშით ვერავინ მოაკლდებოდა წირვა-ლოცვას. 

გვ83

საშინლად ეჯავრებოდა ჯილდოების გაკეთება და ტარება. ტაძრის დღესასწაულზე, 15 აგვისტოს, შეეხვეწებოდნენ ხოლმე ბერები, 

გაიკეთე ეხლა მაინც, რა არისო და ძლივს წუწუნით და ჯავრობით გაიკეთებდა და იტყოდა: „აბა 

რა არის, ეს ჯილდოები ხომ ლურსმანზედაც ისე ჰკიდია, როგორც ჩემზედო“. 

ერთ ასეთ შემთხვევას იგონებენ მისი ცხოვრებიდან: „ეგზარქოსი ისიდორე (ნიკოლსკი) ისიდორე (ნიკოლსკი, საქართველოს  

ეკლესიას მართავდა 1844-1858 წლებში), როდესაც გადაიყვანეს პეტერბურგში, თბილისის სამღვდელოებამ წასვლის დროს 

სადილი გაუმართა მცხეთაში, მარიამობის მარხვა იყო. ეგზარქოსის ნებართვით თევზიც ჰქონდათ სადილზედ. როდესაც ბლუდით ჩამოარიგეს თევზი, 

ტარასი არქიმანდრიტსაც მიართვეს, მაშინ ტარასიმ უთხრა: 

– ეს რა არის, მარხვა არ არისო? 

– ეგზარქოსმა გაახსნილაო, უპასუხეს. 

_ წადით დაიკარგიეთ თქვე ასეთებოვო, დაუწყო ჯავრობა. ღირსმა მამებმა დაადგინეს მარხვა და „პიანიცა“ რუსმა გაახსნილაო?!“ 

არქიმანდრიტ ტარასის ეკუთვნის იშვიათი კალიგრაფიული ხელოვნებით შესრულებული მრავალი ძვირფასი წიგნი. აგრეთვე 

არაერთი თარგმანი, უმთავრესად, სასულიერო შინაარსისა. მათ შორის: „გეოგრაფიული ლექსიკონი ახალის აღთქმისა“ (სანკტპეტერბურგი, 1824 წ.), „ვრცელი კატეხიზმო“ (1827 წ.)

„სიტყვა მღვდლობისათვის“ (1845 წ.), „თანამდებობათათვის სამრევლოთა მღვდელთასა“ (სანკტ-პეტერბურგი, 1861 წ.) 

და საკუთარი გადმოკეთებული ნაწარმოებები, როგორებიცაა – „ქართული ანბანი

გვ84

სასწავლებლად ყრმათა, ხუცურისა და მხედრულის წერილისა“ 

(მოსკოვი,1825 წ.), ლითოგრაფიულად დაბეჭდილია მისი ,,ქართული საწერი დედანი“, ხოლო შისი ნახატი ასოები გამოსცა ქსილოგრაფოსმა ტატიშვილმა

თავის „ქართული ანბანის თაიგულში“ (1902 წ.). 

XIX საუკუნის 40-იან წლებში არქიმანდრიტმა ტარასიმ დაწერა „მოკლე აღნუსხვა ქართლ-კახეთის მონასტერთა“. ეს არის 

საქართველოს სიძველეთა აღმნუსხველი დოკუმენტი, რომელიც დღემდე მნიშვნელოვანი და ფასდაუდებელი მემატიანეა (გამოქვეყნდა ჟურნალ „საქართველოს სასულიერო მახარებელში“, 1864 

წელის ივლისის, აგვისტოს, სექტემბრის, ნოემბრის ნომრები). საინტერესოა, რომ აკადემიკოს მარი ბროსეს ნაწილობრივ 

არქიმანდრიტ ტარასის წაკითხვით ჩაწერილი აქვს ეპიგრაფიული მასალა. მამა ტარასი იყო საუკეთესო მცოდნე საეკლესიო 

კითხვა-გალობისა და ნიჭიერი სასულიერო ორატორი. ქვათახევის 

რესტავრატორის, ივანე თარხან-მოურავის დაკრძალვაზე წარმოთქმული მისი სიტყვა-გოდება დდღემდე XIX საუკუნის ჰომილეტიკისა 

და მჭევრმეტყველების კლასიკურ ნიმუშს წარმოადგენს. 

იღუმენია  ნინო (ამილახვარი) 1816-1905წწ 

მცხეთის სამთავროს დედათა სავანეს უამრავი ქრისტიანი ქალი და დედა გამოუზრდია, მრავალი მოამაგეც ჰყოლია,

მაგრამ მათგან მცირედნი თუ არიან ცნობილნი. მათ შორისაა სამთავროს დედათა მონასტრის იღუმენია ნინო (ამილახვარი), 

რომელმაც მთელი ცხოვრება მონასტრის აღორძინებას შეალია. 

იღუმენია ნინო (ერში – თავადის ასული ანა ამილახვარი) 1816 წლის 16 იანვარს გორის მაზრის სოფელ საამილახვრო 

ჭალაში დაიბადა. მშობლები მალე დაეხოცა და მისი აღზრდა 

გვ85

მამიდამ, მონაზონმა ნინო ამილახვარმა იკისრა, რომელიც მცხეთის სამთავროს წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის წინამძღვარი იყო. 

მამიდამ წამოიყვანა ობოლი ანა და მონასტრული წესით, წმინდა წერილის სწავლაში აღზარდა. 1839 წლის 12 თებერვალს მამიდა გარდაიცვალა, 

მაგრამ ანა მონასტერს არ განეშორა. იგი მონაზვნებს თავისი ხარჯით აცხოვრებდა, წმინდა წერილსა და ხელსაქმეს, 

ასწავლიდა. მონაზვნებმაც ძალიან შეიყვარეს ახალგაზრდა მორჩიღი იგი იყო მათთვის კეთიმსახურებისა და სიმშვიდის მაგალითი, მათი გონების გამწრთვნელი 

და განმანათლებელი. 1855 წლის 19 ივნისს, საქართველოს ეგზსარქოს ისიდორეს (ნიკოლსკი) ლოცვა-კურთხევით, მცხეთის მონასტერში ქვათახევის მონასტრის წინამძღვარმა, 

არქიმანდრიტმა ტარასიმ (ალექსი-მესხიშვილი) ანა ამილახვარი მონაზვნად აღკვეცა და სახელად ნინო (მამიდას სახელი) უწოდა.

1863 წელს მონაზონ ნინოს წმინდა ნინოს მონასტრის გამგებლობა მიანდეს. 

იმ დროს მონასტერს მატერიალურად ძალიან უჭირდა· ეკლესიას შეკეთება სჭირდებოდა. მონაზონმა ნინომ მაშინვე ტაძრისა 

და მონასტრის რესტავრაციაზე დაიწყო ზრუნვა. ამისათვის მან ეგზარქოსის ნებართვით ქველმოქმედი ქრისტიანებისაგან შემწეობა ითხოვა· 

იღუმენიამ მთელი თბილისი, მოზდოკი, პიატიგორსკი, ახალციხე და აბასთუმანი მოიარა. შეგროვილი შემოწირულებით

მონასტერი გაამშვენიერა, ტაძრისათვის კი საეკლესიო და სამღვდელმსახურო ნივთები შეიძინა. ამ ღვაწლისათვის 1865

წელს ეგზარქოსმა  ევსევიმ (ილინსკი) მონაზონი ნინო ოქროს ჯვრით დააჯილდოვა და იღუმენიას წოდება მიანიჭა.

გვ86

1865 წლიდან მისი ღვაწლი უფრო თვალსაჩინო ხდება· 

1566 წლის 29 მარტს მონასტერში იღუმენიას მეცადინეობით დაარსდა დედათა სასწავლებელი, რომლის მმართველი და „პირველი 

წევრი რჩევისა“ თავად იყო. 

1879 წელს განაახლა წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესია. 

1880 წელს იღუმენია ნინო ძვირფასი თვლებით გამშვენებული ჯვრით დააჯილდოვეს· 

1883 წლის 23 იანვარს მან დედათა მონასტრის ტაძრის გუმბათი განაახლა და ეკლესია თუნუქით გადახურა. 

იგი ომის დროს შესაწირავს გზავნიდა დაჭრილი მხედრებისათვის, რის გამოც 1883 წლის 21 დეკემბერს წითელი ჯვრით დააჯილდოვეს. 

1884 წელს მთავარი ტაძრის კედლებიც შეაკეთა. 

მას შემდეგ, რაც 1880 წელს იღუმენია ნინოს მიერ დაარსებული სასწავლებელი „საეპარქიო სასწავლებლის“ სახელწოდებით 

ქალაქ თბილისში გადაიტანეს, დედა ნინო მუდამ იმის საზრუნავში იყო, როგორმე ხელმეორედ დაეარსებინა დედათა სკოლა მონასტერთან.

1888 წელს იღუმენია რუსეთში გბემგზავრა, რათა იქ 

გვ87

შეგროვილი შეშოწირულებით ეკლესიაც შეეკეთებინა და განეხორციელებინა თავისი სანუკვარი ჩანაფიქრი – აღედგინა სკოლა 

მცხეთაში. ღრმად მოხუცებულმა იღუმენიამ მეტად შორი მოგზაურობა იტვირთა, სამშობლოში დაბრუნებულმა კი სკოლის დაარსების საქმე დაიწყო. 

ოცნება მალე ასრუ თდა – 1889 წლის 1 ოქტომბერს ეგზარქოსმა პალადიმ (რაევი) მონასტერში აკურთხა ქალთა სასწავლებელი. 

1890 წლის 2 ოქტომბერს ქართველმა საზოგადოებამ საზეიმოდ აღნიშნა იღუმენია ნინოს მოღვაწეობის 25 წლის იუბილე, 

რომელიც მცხეთის დედათა სავანეში გაიმართა. დღესასწაულს უამრავი ხალხი დაესწრო. წირვა შეასრულა ალავერდელმა 

ეპისკოპოხმა ბესარიონმა (დადიანი), არქიმანდრიტ კესარიოსისა (ჩეკურიშვილი) და მღვდელ-მონაზონ ლეონიდეს (ოქროპირიძე, შემდგომში- კათოლიკოს-პატრიარქი) თანამწირველობით.

წირვაზე ქართულ საგალობლებს ასრულებდა წინამძღვრიანთკარის სკოლის მოწაფეთა გუნდი, რომელიც 5-6 კაცისაგან შედგებოდა· 

წირვის შემდეგ წარმოთქმული სიტყვები და მილოცვები ნათლად მეტყველებს იმ დიდ სიყვარულზე, რაც ქართველ საზოგადოებაში სუფევდა დედა ნინოს მიმართ. 

მღვდელ მონაზონმა ლეონიდემ ქადაგებაში წარმოთქვა: 

,,ნამეტნავისაგან გულისა პირნი იტყვის“ (მთ. 12. 34).. ღრმად დარწმუნებული ვარ მეც და ეს თქვენი პატივისმცემლების 

შემოკრებილი სიმრავლეც, რომ სრულებით თავისუფალი ხართ თავმოყვარებისაგან და დიდად გიმძიმთ თქვენი თავის ქება-დიდების მოსმენა. 

გვწამს, რომ ამ წამს თქვენ განიცდით ზნეობრივ წუხილს, ვინაიდგან იძულებული ხდებით მოისმინოთ სამართლიანად დამსახურებული ქებითი აღნიშვნა ძვირფასი სამშობლოს 

წინაშე თქვენ მიერ გაწეული შრომა-ღვაწლისა. დედობრივი სიყვარულით და სულგრძელებით შეგვინდეთ და გვაპატიეთ, ძვირფასო დედა იღუმენია, 

რომ ვარღვევთ თქვენი გულის მყუდროებას იმ სულის ცხოვრების მძლავრი მოთხოვნილების გამო, რომელსაც მკაფიოდ გამოსთქვამენ მოძღვრების 

გვ88

დასაწყისში მოყვანილი სიტყვები: „ნამეტნავისაგან გულისა პირი იტყვის..“ 

უზომოდ დავალებული და გაბედნიერებული ვარ თქვენგან პირადად მე, თქვენი უმორჩილესი მოსამსახურე. ქ. თბილისში მოსწავლეობის დროს არა 

ერთგზის შემომივლია თქვენს მყუდრო სავანეში, როგორც წმინდა ტაძრების და ადგილების თაყვანისაცემლად, ისე თქვენი სასწავლებლის ყოფილი მოწაფის, ჩემი დის სანახავად

და აი, ასეთი შემთხვევების დროს ბევრჯელ მიმიღია თქვენგან ნამდვილი დედობრივი დარიგება, ბრძნული ხელმძღვანელობა და ნუგეში. თქვენი გონიერი 

და გულმტკივნეულობით გამსჭვალული სიტყვები მამხნევებდნენ სიკეთეზე, მახალისებდნენ სწავლაზე და შორს მქმნიდნენ 

განსაცდელთაგან, რომლებითაც, სამწუხაროდ, გარემოცულია ხშირად მოსწავლის ცხოვრება. დედობრივი თანაგრძნობით გამთბარი თქვენი დარიგება უსაზღვრო გავლენას ახდენდა ჩემზე 

და წმინდა მცნებად მეჭდეოდა ნორჩი გულის ფიცარზე. რასაკვირველია, მე ვერაფრით და ვერასდროს ვერ გადაგიხდით ასეთ ამაგს. გაძლევთ მხოლოდ სიტყვას, რომ სანამ სული 

მედგმება პირში, დაუვიწყარი იქნებით ჩემს გლახა ლოცვაში. 

უმახლობლესი მოწმეები თქვენი დედობრივი მხურვალე ზრუნვისა და საქმიანობისა იყვნენ და არიან ის პირები, რომლებსაც ბედმა არგუნათ თქვენგან დაარსებულ სამონასტრო 

სასწავლებელში აღზრდა. დიდება და პატივი თქვენ, მაღალღირსო დედაო, რომ ყოველთვის მაღლა გიკავიათ დღესაც ალამი ამ სასწავლებლისა!.. 

გვ89

გულის მოთხოვნილებად ვსთვლი, საჯაროდ გაგიცხადოთ, რომ თქვენ მიერ დათესილ კეთილ თესლს მეტად კეთილი ნაყოფი 

გამოუღია. თქვენი სავანის ფრთების ქვეშ შეფარებულ სასწავლებელში გამოზრდილი პირები სასახელო და სასიქადულო 

წევრებად არიან ცნობილნი.. ეს პირები გაუქრობელ კანდელებად ბრწყინავენ ღვთის წინაშე, მათი აღზრდითაა თქვენგან 

დავალებული საქართველო..

„უწყებული ბრძანდები, სასიქადულო დედაო, რომ ჩვენი ერის ცხოვრების უმთავრეს ძალას და სიმაგრეს შეადგენდა და შეადგენს უტკბილესი იესო ქრისტეს მოძღვრების აღსარება,

რომ ქრისტიანობამ მოგვცა და შეგვინახა დღევანდლამდე საკუთარი ეროვნული შემეცნება, ენა და კულტურა, გარნა ქართველთა შორის ქრისტეს მოძღვრების განმტკიცების საქმეში დიდი 

და თვალსაჩინო ალაგი ეჭირათ წმინდა ნინოს, შუშანიკს, თამარ მეფეს, ქეთევანს და მათ მსგავს უთვალავ დედებს. ჩვენი ერის 

ისტორიაში მორწმუნე დედებისაგან გავლებული კვალი ერთობ ღრმა და ფართოა. ქართველი ერის ნამდვილი მოკეთე და გულშემატკივარი ამ კვალის დავიწყებას კი არ უნდა ფიქრობდეს, 

პირიქით, მუდამ საზრუნავ საქმედ დასახული უნდა ჰქონდეს ისეთი პირობების შექმნა თავის გარშემო, რომ ჩვენს საზოგადოებაში არა მცირდებოდეს ძველი დედების მსგავსი ქრისტიანული 

მიმართულებით განმსჭვალულ-გასხივოსნებული დედათა გუნდი. 

ცხადია, ასეთი ნათელი აზრით გიხელმძღვანელია, ნათლით შემოსილო დედაო, რომ ქალთა სასწავლებლისთვის აგირჩევია 

ეს, ქართველი კაცის გულის და გონებისთვის ისედაც ყველაფრით საგულისხმო ალაგი. აქ, სადაც ყოველი ბუჩქი, ყოველი 

ლოდი,ყოველი გოჯი მიწისა ნაკურთხია წმინდა ნინოს ლოცვითა და მოციქულებრივი მოღვაწეობით, სადაც ქართველმა ერმა 

მტკვრის ტალღებს გაატანა თავისი ძველი წარმართული ცხოვრება და იწყო ახალი, ქრისტიანობრივი მოქალაქეობა, სადაც 

პირველად აღიმართა წმინდა ტრაპეზი და პირველად შეიწირა 

გვ90

უსისხლო მსხვერპლი, ყველაფერი ხელს უწყობს მოზარდი ქალების გონების განათლება-განსპეტაკებას, ყველაფერი აკავშირებს 

და აახლოებს მათ გულითა და გონებით წმინდა ნინოს ნათელ პიროვნებასთან, ყველაფერი ხმამალლა და მბრძანებლობით აკისრებს მათ სამშობლოსადმი სიყვარულსა და ერთგულებას, 

ყოველი გარემოება უთითებს მათ, იცოცხლონ ერის სანუგეშოდ და სასახელოდ. 

მართალია, მთავრობამ ინება და თქვენი სასწავლებელი გადაიტანა ქ.თბილისში „საეპარქიო დედათა სასწავლებლის“ 

სახელწოდებით, მაგრამ თქვენ ამ გარემოებას ისე შეხედეთ, როგორც მოწიფული ქალიშვილის გათხოვებას, 

როგორც ფრთებით მოსილი ბარტყის გაფრენას და პირველი სასწავლებლის ფუძე არ მოგიშლიათ, ქართველი საზოგადოების სურვილის 

გვ91

თანახმად, კვლავ აღადგინეთ სასწავლებელი და ეს მადლით აღვსილი მიდამო ისევ გამოაცოცხლეთ პატარა მოსწავლე ქალების საამო ხმაურობით. 

გვესმის, დედაო იღუმენია, ესეთი თქვენი საქციელის დიადი ღირებულება და ნიშნად უგულითადესი მადლობისა ყველანი 

ქედს ვიხრით მოწიწებით თქვენ წინაშე..“ – ამ სიტყვებით დაამთავრა თავისი ქადაგება მღვდელ-მონაზონმა ლეონიდემ, რის 

შემდეგაც დღესასწაულმა იღუმენიას სახლთან გადაინაცვლა, სადაც მას უამრავი ხალხი ელოდა. „დედა იღუმენია ნინო! 

წმიდის გულით მოგილოცავ თქვენს 25 წლის ღვაწლსა და სამსახურს, იღუმენიობის ხარისხში გატარებულს. მადლი ღვთისა იყავნ თქვენზედ, რათა განცისკროვნდეს დღენი თქვენი 

საქართველოს ისტორიის ცის კიდურზედ მრავალჟამიერ“, – ასე დალოცა მღვდელმთავარმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) დედა ნინო. 

უამრავი მილოცვების შემდეგ სამადლობელი სიტყვა წარმოთქვა თავად იღუმენიამ: „ენა ჩემი უძლურ არს 'წარმოსათქმელად გულითადის ჩემის 

მადლობისა თქვენდამი, ჩემო მოწაფენო, დანო და ძმანო. მე ღირსი არა ვარ ამ პატივისცემისა, რომლითაც ღირს მყავით მე დღევანდელს დღეს! დღევანდელი დღე აქრობს,

მავიწყებს იმ მწუხარე წამთ, რომელნიც ბედმა ჩემმა შემახვედრა დღევანდლამდე. სიყრმითვე ამ მონასტერში აღზრდილმა გამოვცადე ბევრი კარგი და ცუდი. 

სიყრმითვე მივეც აღთქმა თავსა ჩემსა, რომ შემეწირა ჩემი სიჭაბუკე, სრულასაკობა და მოხუცება კეთილდღეობისათვის ამ მონასტრისა. როგორ შევასრულე ეს ჩემი სიტყვა და რა ნაყოფი 

მიიღო ჩემმა შრომამ, მისი განსაჯგვა მე არ შემიძლიან“. გაზეთ „ივერიის“ 1890 წლის 3 ოქტომბრის ნომერი დაწვრილებით აღწერს იღუმენია ნინოს იუბილეს. მას შემდეგ მრავალი 

წელი გავიდა... იღუმენია ნინო გარდაიცვალა 1904 წლის 30 დეკემბერს და დაიკრძალა წმინდა ნინოს მაყვლოვანთან თავის მიერ 

აგებულ ეკლესიაში, (ეს ტაძარი კომუნისტური რეჟიმის პერიოდში დაანგრიეს. დღეს "შემორჩენილია ტაძრის იატაკი და საძირკველი). 

გვ92

იღუმენია ნინოს ღვაწლი თვალსაჩინოა. იგი გვევლინება, არამარტო სამთავროს წმინდა ნინოს ეკლესიის შემნახველად და 

დამცველად, არამედ ქართველ ქალთა არაერთი თაობის აღმზრდელად და მათთვის კეთილი მაგალითის მიმცემ ნათელ სვეტად. 

იღუმენია ნინო თავისთვის, მშვიდად და წყნარად მოღვაწეობდა იმ ასპარეზზე, რომელიც სიყრმიდანვე აირჩია და პირნათლად 

მისდევდა იესო ქრისტეს მცნებას „რაჟამს ჰყოფდე ქველის საქმესა, ნუ ჰქადაგებ წინაშე შენსა, ვითარცა-იგი ორგულთა 

ყვიან შესაკრებელთა მათთა.. ნუ სცნობნ მარცხენე შენი, რასა იქმოდის მარჯუენე შენი“. 

საბედნიეროდ, სამთავროს დედათა მონასტერში სულიერი ცხოვრება გრძელდება და იღუმენია ნინოს სახელი და საღვთო 

საქმეები თანამედროვე მონაზონთათვის მისაბაძი და სანუგეშოა. 

მღვდელი იოსებ ანტონაშვილი 

მღვდელი იოსებ ანტონაშვილი XIX საუკუნის 60-იანი წლების დასაწყისში ქართლში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 1873-1877

გვ93

წლებში გორის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, რომლის დასრულების შემდეგ მედავითნედ დაიწყო სამსახური·

XIX საუკუნის 80—ანი წლების ბიოლოს ჯერ დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და ჩრდილო კავკასიაში, 

ვლადიკავკაზის ეპარქიის სოფელ ხიდიკცსკის სამრევლოს წინამძღვრად დაინიშნა. 

1898 წლის 22 აპრილს საქართველოში, გორის მაზრაში, სოფელ წოლდის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადმოიყვანეს. 

1902 წლის 4 დეკემბერს ამავე ეპარქიის სოფელ საკორინთლოს წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა· 

1907 წელს აღაიანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს. მღვდელი იოსები 1913 წლის 30 მარტს გარდაიცვალა. 

ჰყავდა მეუღლე ნადეჟდა (მელანია) ზეიკიძე, რომელთანაც 5 

შვილი შეეძინა: ანიკო, ნინო, ოლღა, მარიამი და შალვა.

ღღნორისელი ასათიანები 

დღნორისელი ასათიანების ოჯეახში მრავალი ღირსეული მამულიშვილი აღიზარდა. ლეჩხუმელი ასათიანების ეს შტო აზნაურთა წოდებას განეკუთვნებოდა.

გვარი ასათიანი წარმოშმობილია საკუთარი სახელიდან „ასათ“, რაც არაბულად ლომს ნიშნავს. 

ამ გვარის არაერთი წარმომადგენელი წარმატებით მოღვაწეობდა საქართველოში, როგორც მეცნიერების, ისე კულტურისა და პოლიტიკის სფეროში. 

გარდა საერო პირებისა, მათ გვარში რამდენიმე სასულიერო პირიც გვხვდება. 

ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაციით, დღნორისელ ასათიანებში პირველი სასულიერო პირი ნიკოლოზ ასათიანი ყოფილა. იგი 

1746 წელს (დღნორისის ეკლესიის ეზოში შემორჩენილია მამა ნიკოლოზის საფლავის ქვა, რომელზეც აღნიშნულია მისი დაბადებისა და გარდაცვალების წლები 1746-1833,

ხოლო საარქივო საბუთებზე დაყრდნობით იგი დაბადებულია 1764 წელს) დაიბადა. მის შესახებ მწირი ცნობებია შემორჩენილი. მამა ნიკო-

გვ94

ლოზს წეერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში, იღუმენ სვიმონთან უსწავლია· XVIII საუკუნის 80-იანი წლების მიწურულს ცაგარელმა მიტროპოლიტმა სოფრომმა (ღოღობერიძე) 

იგი ჯერ დიაკვნად აკურთხა, შემდეგ მალევე მღვდლად დაასხა ხელი და 

დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. მამა ნიკოლოზის თაოსნობითა და მეცადინეობით 1813 წელს აშენდა 

დღნორისის ახალი ქვიტკირის ეკლესია, რომელსაც იქვე, გვერდით, ხის სამრეკლოც მიუდგეს. სადაც ერთი ზარი ეკიდა (შემდგომში, დღნორისის ეკლესია, კერძოდ კი – 1902-1904 წლებში მისი 

შთამომავლების მიერ გარემონტდა და რესტავრაცია ჩაუტარდა. განახლებული ტაძარი 1904 წლის 13 ნოემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) ლეჩხუმის ოლქის სამღვღელოებასთან 

ერთად საზეიმოდ აკურთხა.

მღვღელი ნიკოლოზი 1833 წელს გარდაიცვალა. მას ჰყავდა ორი ვაჟი: დავითი (დაბადებული 1791 წელს) და სვიმონი (დაბადებული 1794 

წელს), რომლებმაც საერო ცხოვრება აირჩიეს. 

სასულიერო მოღვაწეობა, დავითის უფროსმა ვაჟმა – გიორგი ასათიანმა გააგრძელა. იგი XIX ს-ის 20-იანი წლების დასაწყისში სოფელ დღნორისაში დაიბადა.

პირველდაწყებითი განათლება ოჯახში, ბაბუას მეთვალყურეობის ქვეშ მიიღო, რომელიც პატარა გიორგის ღრმად უნერგავდა ღვთისა და ეკლესიის სიყ

გვ95

ვარულს. მას დიდი სურვილი ჰქონდა შვილიშვილებიდან ერთ-ერთი მაინც გამხდარიყო მოძღვარი, რადტან მისმა ვაჟებმა საერო 

ცხოვრება ირჩიეს. როცა წამოიზარდა, გიორგი ცოდნის გასაღრმავებლად ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში მიაბარეს,

სადაც იმ პერიოდში მოღვაწეობდა იღუმენი დოროთე. მან ყმაწვილ გიორგის საფუძვლიანად შეასწავლა წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და 

საეკლესიო ტიპიკონი. 

XIX საუკუნის 30-იანი წლების მიწურულს გიორგი დაქორწინდა ეკატერინე ზურაბის ასულ ახვლედიანზე. რომელთანაც 6 შვილი შეეძინა: თეოფანე, ფატა (ელეფთერა), 

ნატალია, დოროთე,  ლებეოსი და ირაკლი (გარდაიცვალა ადრეულ ასაკში). 

1836 წელს, როგორც საუკეთესო მოწაფე,.იგი ცაგერის მონასტერში მედავითნედ დატოვეს, ხოლო 1838 წლიდან სამეგრელოს ეპარქიაში, სოფეო თეკლათის მამათა მონასტერში განამწესეს,  

სადაც XIX საუკუნის 40-იანი წლების დასაწყისში დიაკვნად, აკურთხეს. 

1844 წელს სამეგრელოს მთავრის, ლევან V დადიანის ბრძანებით, მამა გიორგი ზუგდიდის მაცხოვრის სახელობის კარის ეკლესიაში გადაიყვანეს.

1846 წლის I2 იანვარს სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ანტონმა (დადიანი) დიაკვან გიორგის მღვდლად დაასხა ხელი და მშობლიური სოფლის, დღნორისის წმინდა 

გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1853-1856 წლებში, ყირიმის ომის პერიოდში, ნაყოფიერი და თავდადებული მოღვაწეობისათვის მუქი ბრინჯაოს 

სამახსოვრო ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1856 დაის 11 სექტიმბირს ეკლესიაში ერთგული სამსახურისათვის მწყემსმთავრული მადლო

გვ96

ბა გამოეცხადა· 1863 წელს ლეჩხუმის მაზრის ლაილაშის ოლქის სამღვდელოებამ მღვდელი გიორგი მთავარხუცესად (კეთილმოწესე) აირჩია. 

1864 წლის 12 დეკემბერს სკუფია უბოძეს. 

XIX ს-ის 70-იან წლებში საქართველოს ეწვია რუსეთის იმპერატორი ალექსანდრე II. იგი დასავლეთ საქართველოსაც ესტუმრა. ქუთაისში ჩასულ იმპერატორს 

მთავარხუცესი, მღვდელი გიორგი ასათიანი ლეჩხუმის მაზრის სამღვდელოების სახელით მიესალმა და დიდი ხნის სიცოცხლე და მშვიდობიანი მმართველობა უსურვა.

ალექსანდრე II-ს მოსწონებია მისი გამოსვლა რუსულ ენაზე და ბრილიანტის თვლებით მოჭედილი ოქროს ჯვარი უსახსოვრა. 

1884 წლის 15 აპრილს მამა გიორგი სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. მღვდელი გიორგი 1890 წლის 12 ივლისს მოხუცებულობის გამო პენსიაზე გავიდა. მანამდე, რამდენიმე წლით 

ადრე, 1885 და 1887 წლებში მან შეადგინა ანდერძი, სადაც თავის ქონებას შვილებს უნაწილებს. ეს ანდერძი ამუამად მისი 

ერთ-ერთი მთამომავლის, ოთარ ასათიანის (ლებეოსის შტო) ოჯახში ინახება. ანდერძში აღნიშნულია: „სრულ მეხსიერებასა შინა 

მყოფი მღვდელი გიორგი, რომელსაც სოფელ დღნორისაში ჰქონდა სახლ-კარი, ეზო, ვენახი, წისქვილი, საყანე, ტყეები და საკმაოდ 

ვრცელი ადგილ–მამული ახლომახლო სოფლებშიც: დერჩში, ლაიშში, ჯიჯიბოურს „უფსკერო ტბასთან“ და სხვაგან უტოვებს

თავის ქონებას სამ ვაჟს (მღვდელი თეოფანე, დოროთე და 

გვ97

ლებეოსი) და ერთ ასულ – ნატალიას. გარდა ამისა, იგი ითხოვს, რომ მისი გარდაცვალების შემდეგ 200 მანეთი გაიცეს  

„საწირავ-სალოცავად“: სამი თუმანი მოწამეთას მონასტერს, სამი თუმანი – გელათს, სამი თუმანი – საირმის მონასტერს, სამი 

თუმანი – ნამარნევის მონასტერს და ორი თუმანი ოთხ მახლობელ მღვდელსა. ანდერძის ბოლოს წერია „ესრეთ აღსრულდეს 

ანდერძი ესე, თორემ წინააღმდეგი ამისი საშინელ განსჯის დღესა აგებს პასუხს, ამინ“. 

მამა გიორგის ვაჟებიდან ორმა სასულიერო გზა აირჩია, ხოლო მესამე - ლებეოსი, მედავითნეღ მსახურობდა. მღვდელი თეოფანე გიორგის ძე ასათიანი 1849 წლის 12 

მარტს სოფელ დღნორისაში დაიბადა. მან წარჩინებით დაამთავრა სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელი· წლების მანძილზე 

მედავითნედ მსახურობდა ლეჩხუმის მაზრის სხვადასხვა სოფელში. XIX ს-ის 70-იან წლებში იქორწინა ცნობილი სასულიერო 

მოღვაწის, დეკანოზ იოსებ ვაწაძის ასულ მატრონაზე (1859 წ.), 

რომელმაც 13 შვილი გაუჩინა: ზინობია (მავრა), გიორგი, აგნია, ნაასონი (1889 წ.) სოკრატე (1893 წ.), ნიკოლოზი (1897 წ.), ნონა 

(1898 წ.), კონსტანტინე (1902 წ.), როდოპიონი, აღათანგელი, დავითი, ბენედიქტე და ოლღა (1895 წ.). 

1876 წლის 26 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) თეოფანე დიაკვნად აკურთხა, ხოლო 1877 წლის 12 

ივნისს მღვდლად დაასხა ხელი და დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში განამწესა. 

1878 წლის 21 იანვარს ლაილაშის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ აირჩიეს.

1883 წლის 27 აგვისტოს საგვერდულით დაჯილდოვდა და დერჩის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1884 წლის 5 ნოემბერს მღვდელი თეოფანე დროებით ლეჩხუმის ოლქის მთავარხუცესად აირჩიეს. 

დანიშვნისთანავე მოძღვარი დიდი პასუხისმგებლობით შეუდგა თავისი მოვალეობის შესრულებას. იგი 

განსაკუთრებით სწუხებდა იმის თაობაზე,რომ ლეჩხუმის მაზრაში სწავლა-განათლების დონე ძლიერ დაბალი იყო მოსახ დეობაში. 

გვ98

მოძღვარი ცდილობდა მოსახლეობისათვის განემარტა სკოლების გახსნის აუცილებლობა და ამ განხრით დიდი სამუშაოც ჩაატარა თავის სამთავარხუცესო ოლქში.

აი, რას წერდა იგი 1884 წელს ჟურნალ „მწყემსის“ ფურცლებზე: „კლდეთ-აღმართი არის საზოგადო სახელი ლეჩხუმის მაზრის ერთი ნაწილისა,რომელიც 

შესდგება ოცდახუთი სოფლისაგან. ეს ნაწილი სძევს იმ ადგილას,სადაც ქუთაისის და ლეჩხუმის მაზრები იყოფებიან მდინარე 

ლეხედარით, რომელიც ერთვის მდინარე რიონს. კლდეთ-აღმართიდგან დაბა ცაგერამდის, სადაც იმყოფება მაზრის სამმართველო და მომრიგებელი მსაჯული,

იქნება სამოც ვერსამდე და ქუთაისამდის – ორმოცდაათი ვერსი. კლდეთ-აღმართი, როგორც თვით სახელწოდება გვიჩვენებს, 

ადგილის მდებარეობით შესდგება მთა-გორაკებისგან. აქაური ადგილები ძალიან ნაკლები არიან მოსავლისათვის. ღვინის 

მოსავალი ზოგიერთ წლებში, როგორც წრეულს, სულ მოისპობა ხოლმე. ამ ადგილის მცხოვრებნი სხვა მახლობელი მაზრების 

მცხოვრებლებთან შედარებით ძალიან ღარიბნი არიან. კლდეთ-აღმართი შესდგება სამი სამამასახლისოსაგან და 

შეადგენს ერთ საბლაღოჩინო მაზრას. ამ საბლაღოჩინო მაზრაში ეკლესიები უმეტეს ქვისაგან არიან აშენებულნი, რადგან აქ ქვა 

ადვილი საშოვარია. როგორც მცხოვრებნი, ისე ეკლესიებიც, ღარიბნი არიან. სხვა მაზრებში თითქმის ყოველ სამამასახლისოში არის სასოფლო სკოლა, 

მაგრამ აქ სამ სამამასახლისოში ერთი სასოფლო სკოლაც არ არის, თუმც ზემო ლეჩხუმში 

ალაგ-ალაგ არიან სასოფლო სკოლები, მაგრამ სიშორისა და სიღარიბის გამო ქვემო ლეჩხუმში მცხოვრებთ არ შეუძლიანთ 

იქ წაიყვანონ თავიანთი შვილები. მართალია, ამ სამ სამამასახლისო სოფლებში მცხოვრებნი ღარიბნი არიან, მაგრამ ერთი 

მოთავე და ხალხის შემატკივარი კაცი რომ გამოჩენილიყო, ან დღეს გამოჩნდეს, იმედია, შეაგონებს ხალხს და ერთ სკოლას 

მაინც გაახსნევინებს. ათასი ღარიბი რომც იყოს სამი სამამასახლისოს მცხოვრებნი, მაინც შეიძლებენ ერთი სკოლის შენახვას. 

გვ99

ამასთანავე, იმედი გვაქვს, რომ ამ კეთილ საქმეში დახმარებას და შემწეობას აღმოუჩენს ღარიბ საზოგადოებას ჩვენი ,,წერა- 

კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება“. ამ ხუთი წლის წინედ კლდეთ-აღმართში იყო ორი სასოფლო სკოლა ალპანასა და 

დერჩისა. ეს სკოლები იყვნენ გამართულნი თვით სასოფლო კანცელარიის შენობებში, რადგან ცალკე სახლები არ ჰქონიათ  

სკოლებისათვის. მასწავლებლად ყოფილან სხვა მაზრებიდგან მოწვეულნი პირნი, რომელთაც ცოტა ჯამაგირისა გამო ვერ 

უცხოვრიათ აქ და თავი მიუნებებიათ ამ კეთილი საქმისათვის. 

ამ საბლალოჩინო მაზრის საეკლესიო კრებულთა შორის მოიძებნება ბევრი იმისთანა პირი რომელთაც შეუძლიან  

ყმაწვილების სწავლება და კიდეც მოჰკიდებდნენ ამ კეთილ საქმეს ხელს, მაგრამ, საუბედუროდ, ეკლესიებთან არ არიან 

ისეთი სახლები, სადაც შეიძლებოდეს სკოლის გამართვა. მართალია, რომ ეხლა თვითოეული მრევლის მღვდელი მოვალეა  

სამრევლო სკოლა იქონიოს და, თავის შეძლებისდაგვარად, რამე ასწავლოს ყმაწვილებს, მაგრამ რა ჰქნან მღვდლებმაც, რომ 

შეძლება არა აქვთ სკოლისთვის სახლები დამართონ და სკოლების საჭირო ნივთები თავის საშუალებით იყიდონ. 

აქამომდე რაც ყოფილა, ყოფილა და აწ კი იმედი გვაქვს, რომ ამ საგანს ყურადღებას მიაქცევენ ლეჩხუმის მაზრის  

უფროსი, სასოფლო სკოლების დირექცია და პრიხოდის სკოლების სამოსწავლებლო რჩევის წევრნი, თუმც ვეღირსეთ მათ დანიშეევნას,

და ყველა ამათ, იმედია, ნივთიერ დახმარებას აღმოუჩენს წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებაც და მისთანა “ 

მხარეში, როგორიც არის კლდეთ-აღმართი, იქნება გამართული ერთი სასოფლო, ან საეკლესიო სამრევლო სკოლა“. 

1855 წლის 5 ნოემბერს მამა თეოფანე ოფიციალურად დაამტკიცეს მთავარხუცესის თანამდებობაზე, სადაც მან 1890 წლამდე  

ერთგულად იმსახურა. 1887 წლის 13 მარტს სკუფია უბოძეს. 

1906 წელს დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1915 წელს მამა თეოფანე ჯანმრთელო-

გვ100

ბის გაუარესების გამო პენსიაზე გავიდა. სავარაუდოთ მღვდელი თეოფანე XX საუკუნის 20-იან წლებში გარდაიცვალა. მის 

ადგილზე 1915 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) მღვდლად აკურთხა მამა თეოფანეს უფროსი ვაჟი – 

ნაასონი. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში, ადგილობრივი ხელისუფლების ბრძანებით, დაიკეტა დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია და მამა ნაასონი იძულებული გახდა 

შეეწყვიტა მღვდელმსახურება. იგი ერთი პერიოდი სოფელში მეურნეობას მისდევდა, ხოლო შემდეგ ქუთაისში შვილებთან გადავიდა საცხოვრებლად, სადაც 55 წელი რუსული ენის პედაგოგად 

იმუშავა. გარდაიცვალა 1982 წელს. დასაფლავებულია ქუთაისის ერთ-ერთ სამოქალაქო სასაფლაოზე. მამა ნაასონს ჰყავდა 

მეუღლე - ალექსანდრა (საშა) ალექსანდრეს ასული ბაქრაძე და ორი შვილი: გრიგოლი და გოგონა. 

მღვდელმსახური გახლდათ მამა გიორგის ერთ-ერთი ვაჟი დოროთეც, რომელიც ასევე ლეჩხუმის მაზრაში მოღვაწეობდა.

სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელი დასრულებისთანავე იგი დაოჯახდა და რამდენიმე წელი მედავითნედ მსახურობდა. 

XIX საუკუნის 80-იან წლებში დოროთე დაქორწინდა ღალაქტიონა ქელბაქიანზე, რომელმაც ხუთი შვილი გაუჩინა: ეპიფანე, დალიდა, პაპია, ალისა და აბესალომი. 

XIX საუკუნის 80-იან წლებში იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დოროთე დიაკვნად აკურთხა, ხოლო 1889 წელს მღვდლად 

დაასხა ხელი და დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა.

1901 წელსიმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იგი სასა

გვ101

შის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანა. 1903 წლიდან კი მამა დოროთე ფაყის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის წინამძღვარია. იგი 1912 წლის 8 ოქტომბერს გარდაიცვალა.

დღნორისის წმინდა გიორგის სახელოიბის ეკლესიის უკანასკნელი მედავითნე გახლდათ მამა გიორგის 

კიდევ ერთი ვაჟი – ლებეოს ასათიანი, რომელიც 1863 წელს დაიბადა. მან ქუტაისის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა. 

წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი ოჯახში, მამის დახმარებით ისწავლა, შემდეგ კი ქუთაისის საკათედრო ტაძარში სილიბისტრო კობახიძესთან გაიღრმავა ცოდნა. 

1891- 1893 წლებში თებეოსი ლეჩხუმის მაზრის მომრიგებელ შუამავალთან ფოსტალიონად მუშაობდა. 

1893 წლის 3 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) იგი დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ 

დანიშნა, სადაც მან ტაძრის დახურვამდე იმსახურა. ეკლესიის დახურვის შმემდეგ ცხოვრობდა სოფელში. და მეურნეობით ირჩენდა თავს.

გარდაიცვალა 1950 წლის 24 ნოემბერს. დასაფლავებულია სოფელ დღნორისაში. ლებეოსს ჰყავდა მეუღლე –  

თეო გიგოს ასული ჩიქოვანი, რომელთანაც ხუთი შვილი შეეძინა: იოანე, რაითასი, ევგრაფი, ბაბილინა და კუკუშკა. 

გვ102

დეკანოზი გიორგი ასათიანი 1850-1931წწ

დეკანოზი გიორგი ოქროპირის ძე ასათიანი 1850 წელს აზნაურის ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება პატარა გიორგიმ ოჯახში მიიღო. 

1868-1874 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. სემინარიის დაშთავრების შეშდეგ მალევე დაქორწინდა ეფემია 

სოლომონის ასულ ბურდულზე. მათ 10 შვილი შეეძინათ – 3 ვაჟი და 7 ასული: ლავრენტი, ლევანი, გიორგი, 

თამარი, რუსუდანი, ქეთევანი და ეკატერინე. სამი ქალიშვილი მოწიფულ ასაკში გარდაიცვალა. მამა გიორგის 

ოთხი სიძიდან ერთი სასულიერო პირი იყო – დეკანოზი ისააკ ჩეკურიშვილი, რომეელიც ჯერ სოფელ ამტნისხევში, ხოლო 1902 

წლიდან სიონის საკათედრო ტაძარში მსახურობდა. დანარჩენი სიძეები კი ერისკაცები იყვნენ – ილია ლომიძე, შალვა გრიგორაშვილი და შალვა ჭანიშვილი· 

1874-1878 წლებში გიორგი ასწავლიდა სოფლის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში. 

1878 წლის 22 ივნისს საქართველოს ეგზარქოსმა იოანიკემ (რუდნევი) დიაკვნად აკურთხა, ხოლო ამავე 

წლის 29 ივნისს მღვდლად დაასხა ხელი და ჯავახეთის მხარეში განამწესა. 

1883 წელს ერტისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა, 1884 წლიდან კი ბოკოწინის 

წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიას წინამძღვრობდა. 

მამა გიორგის საოჯახო არქივში შემორჩენილია მისი რამდენიმე ქადაგება, რომლებიც მან თავისი მღვდლობის პირველ-

გვ103

სავე წლებში წარმოთქვა. გთავაზობთ ერთ-ერთ ასეთ ქადაგებას, 

წარმოთქმულს 1878 წლის 15 აგვისტოს, ვარძიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში:

„დედაკაცი მხნე ვინ ჰპოვოს, უძვირეს არს ქვისა მრავალსასყიდლისა (იგავ. 31.10)“. 

„რადგანაც დღეს ჩვენ ვდღესასწაულობთ მიძინებას ყოვლადწმინდიხა ღვთისმშობლისასა, ძველსა ამას მონასტერსა, 

აღშენებულსა მე-13 საუკუნეში თამარ მეფისაგან და რადგანაც თვით მიზანი ამ დღესასწაულისა არის ქალი და აღმშენებელიც ამა მონასტრისა ქალია, 

ამისთვის ვიტყვი რამდენიმე სიტყვას საკუთრივ ქალებზედ. შეიძლება ვინმე აქ მდგომმა გვითხრას: რა საჭირო არის საკუთარი სწავლა და დარიგება დედაკაცებისათვის?

ნუთუ სარწმუნოება, სასოება და სიყვარული და ყოველივე ჩვენი სჯულის სწავლება ერთი და იგივე არ არის ორთავე სქესთათვის? მას მე ვუპასუხებ: სჯული ერთი გვაქვს 

ორთავე სქესთა, გარნა ზნეობითი სწავლა და დარიგება განსხვავებული უნდა იქმნეს ქალებისათვის, რადგანაც ამათ ღმერთმა სხვა მნიშვნელობა მისცა და საკუთარი საქმე დაუნიშნა. 

დასამტკიცებლად ამისა ჩვენ ვხედავთ, რომელ საღმრთონი წიგნი· ორისავე აღთქმისანი მრავალგზის საკუთარსა და განსხვავებულსა დარიგებასა აძლევენ დედაკაცთა. მაგალითად, ის ზემოთქმულნი სიტყვანი,

რომლებითაც ჩვენ დავიწყეთ ეს უბნობა, წარმოთქმულ არს სოლომონ ბრძენის მიერ. სოლომონ ბრძენმა 

არ იცოდა, საჭირო არის თუ არა საკუთარი სწავლა ქალებისათვის? მაგრამ იგი წიგნთა შინა მისთა მრავალგზის მიიქცევა 

მათდამი და მისცემს მრავალთა საკუთართა დარიგებათა და ბოლოს, უკანასკნელის 31-ს თავსა წიგნისა თვისისასა, საკუთრად  

უძღვნის ქალებსა დასარიგებლად. ფრიად შესანიშნავი არს, ძმანო, ეს ხსენებული თავი იგავთა სოლომონისთა, უფრო, რომ 

სოლომონ პირველთა მუხლთა შინა გვეტყვის, რომელ ეს დარიგება მისცა მას დედამან მისმან, რომელი იყო თავის დროზედ  

ქალი წარჩინებული და განთქმული, როგორც მშვენიერებით,

გვ104

ეგრეთვე მხნეობითა და გონიერებით. გავიგოთ, ძმანო და დანო ჩემნო, რა სახით აღწერს და რომელთა თვისებათა 

მიაწერს სოლომონ ქალს მხნესა: „დედაკაცი მხნე ვინ ჰპოვოს, უძვირეს არს ქვისა მრავალ სასყიდლისა“. სოლომონ ბრძენი აქ იჭვნეულობით ჰკითხავს: ვის შეუძლიან  

იპოვოს დედაკაცი მხნე? მართლაც, როდესაც აღმოვიკითხავთ, რა სახით აღწერს დედაკაცსა მხნესა და როგორ უნდა იქცეოდეს ესრეთი დედაკაცი, დავრწმუნდებთ,

რომელ, თუმცა ძალიან სანატრელია ესრეთი დედაკაცი, მაგრამ ადვილი საპოვნელი არ არის. სოლომონ გვეტყვის ჩვენ: მხნე დედაკაცი ეგრეთ მართავს სახლსა თვისსა, 

რომ გული მეუღლისა მისისა სრულიად არის მოსვენებული და დარწმუნებული მას ზედა. კადნიერ არს მის ზედა გული ქმრისა მისისა (მუხ. 11). იგი ყოველთვის კეთილსა 

იქმს და არა ბოროტსა ქმრისა მისისათვის (12). მან მოიგო მატყლი და სელი და ჰქმნა კეთილი სახმარი ხელითა თვისითა 

(13). იგი არის მსგავსი მოვაჭრისა ნავისა, რომელმა შორით შეიკრიბის თავისა თვისისათვის სიმდიდრე (14). იგი აღდგის ღამითგან და მისცის საზრდელი სახლეულთა და საქმე მხევალთა (15). 

მან მოირტყა ძლიერებით წელი თვისი და დაამტკიცნა მკლავნი თვისნი საქმესა ზედა (17). იგი ისრე მიეჩვია შრომისმოყვარეობასა, რომელ ამით ინუგეშებს თავსა თვისსა: 

იხილა გემო, რამეთუ კეთილ არს საქმედ და არა დაშრტეს სანთელი მისი ღამე ყოველ (18) მწყრთა თვისი განმარტა 

გვ105

სასარგებლოსა ზედა, ხოლო ნებსა თვისსა განამტკიცებს ტარსა ზედა სთვად (19) და არა თუ სახლისათვის ზრუნავს მხნე  

ქალი, არამედ იგი კეთილიც არის და ქველისმოქმედი. ხელნი თვისნი განუხვნა გლახაკსა, ხოლო ნაყოფნი მიუპყრნა დავრდომილსა (20). 

არ არის აქ საჭირო დავუმატოთ, რომ ესრეთი მხნე ქალის მოწყალება არის უმეტეს ძვირფასი წინაშე თვალთა ღვთისათა,  

რადგანაც იგი თავის ხელის ნაშრომს აძლევს გლახაკთა. გარნა მოვიყვანოთ კიდევ სოლომონის წიგნიდან რამდენიმე ხაზი  

მხნე დედაკაცის თვისებისა: ქმარი მისი სრულიად ბედნიერი არის და უზრუნველ სახლისა მისისათვის. არა ზრუნავს მყოფთათვის სახლსა შინა. 

ქმარი მისი, ოდეს სადა ჰყოვნოს (21). მას არ ეშინიან ზამთრისა და სიცივისა, რადგანაც საყვარელმა 

მისმა მეუღლემ მრჩობლი სამოსელი უქმნა ქმარსა თვისსა და ყოველთა მისთანა მყოფთა (22). ქმარი მისი არის ქებული და 

დიდებული საზოგადოებასა შინა გონიერებითა და სიკეთითა მეუღლისა მისისათა: დიდებულ იქმნების ბჭეთა შინა ქმარი 

მისი, ოდესცა უკეთუ დასჯდის კრებულთა შორის მოხუცებულთა თანა მკვიდრთა ქვეყანისათა (23). 

სოლომონ ბრძენი ესერთ აღწერს მხნესა დედაკაცსა. უეჭველია მრავალნი აქ მსმენელნი მამაკაცნი შენატრიან მათ, 

რომელთაც ღმერთმა მისცა ესრეთი გონიერი და მხნე მეუღლე და კიდეც შეიძლება, რომელთამე მსმენელთა და უმეტეს ქალთა 

იფიქრონ თავის გულში: რა არის რომ სოლომონ აქებს ერთსა მხოლოდ შრომასა და დაუძინებელსა მუშაობასა დედაკაცისასა? 

განა ქსოვისა და კერვის გარდა, სხვა უფრო პატიოსანი საქმე არ უნდა ჰქონდეს დედაკაცსა და თვინიერ დაუძინებელისა 

შრომის მოყვარეობისა სხვა თვისება არ უნდა შეიძინოს მან? 

არა, ძმანო და დანო ჩემნო, სხვანიც მრავალნი თვისებანი უნდა ჰქონდეს დედაკაცსა და სხვანიც მრავალნი პატიოსანნი საქმენი შეუძლიან მან აღასრულოს. 

გარნა შრომისმოყვარეობა, ანუ მხნეობა, პირველად არის ისრეთი ძვირფასი თვისება, რომელიც

გვ106 

იპყრობს შორის მისსა ყოველთა სხვათა მაღალთა თვისებათა. უკეთუ ქალი ყოველთვის არის შრომაში და სახლის მართვასა 

შინა, მას აქვს განუზომელი სიყვარული ქმრისა, შვილთა და სახლეულთა. მეორედ, ქალი შრომისმოყვარე არის პატიოსანი 

ზნეობითა და ყოფაქცევითა, რადგანაც გართული არს შრომასა და მოღვაწეობასა შინა, მას არა აქვს თავისუფალი დრო, რომ 

დაკარგოს იგი უქმად ჭორაობასა და ბოროტ-სიტყაობას შინა, განცხრომათა და სხვათა ცუდთა საქმეთა შინა. მესამედ, იგი 

აძლევს სასარგებლოსა მაგალითსა შვილთა და გარემოს მყოფთა მისთა. ერთი სიტყვით, იგი არის მხნე: „დედაკაცი მხნე ვინ 

ჰპოვოს, უძვირეს არს ქვისა მრავალ სასყიდლისა“. აქ იქნება ვინმე ქალთაგანმა კიდევ მითხრას: ესრეთი დაუძინებელი შრომა და მოღვაწეობა შეეფერება მხოლოდ მდაბიო-ღარიბთ დედაკაცთა,

გარნა ვინც არს მდიდარი და ვისაც მრავალი მოახლე ჰყავს, მან რად უნდა გასწიროს თავი? არა, დაო ჩემო, 

ფრიად შეცდომილია ეს აზრი. ღმერთმა ყოველ ადამიანს დაუნიშნა შრომა და მუშაობა, რომ მხნეობა საჭიროა ყველასთვის. მე ამას დაგიმტკიცებთ 

მაგალითებით სოლომონი რომ მხნე დედაკაცს გვიწერს, ის მხნე დედაკაცი იყო მისივე დედა, რომელმაც უთხრა აღწერა 

მხნისა დედაკაცისა, ნუთუ დედა სოლომონ მეფისა იყო ღარიბი? თვით ლვთისმშობელი, რომლის თაყვანის საცემლად ვართ 

შემოკრებილნი დღეს ამ ტაძარში, იყო მხნე და შრომისმოვვარე. მან თვითონ ხელითა თვისითა მოუქსოვა ძესა თვისსა, 

უფალსა ჩვენსა, იესო ქრისტეს, ის კვართი, ანუ პერანგი, რომელზედაც განიგდეს წილი მისი ჯვარცმის დროს და რომელიც ერგო 

ერთ მცხეთელ ურიას, ელიაზარს, რომელმაც მოიტანა მცხეთას. 

ვინ იყო ამშენებელი მრავალ მონასტერთა და ტაძართა ჩვენში? იყო ისევ დედაკაცი, თამარ მეფე, მხნე და შრომისმოყვარე. 

უკეთუ ის არ ყოფილიყო მხნე, ვერც აღაშენებდა თითქმის ყოველ მთა-გორაზედ ეკლესიებს. უფრო ახალს მაგალითს გეტყვით, 

რომელიც დღესაც არის. მე კარგად ვიცნობ ერთს ფრიად 

გვ107

მდიდარს თავადის მეუღლეს, რომელიც გარე შემორტყმულია მრავალი მოახლითა და მოსამსახურით, მაგრამ თვითონ არა

სოდეს არ დასცხრება მხნეობისაგან. ის არის ქალი დიდი მეგრელიის მთავრის, დადიანისა და მეუღლე დიდი საქართველოს თავაღისა, 

როდესაც ის ითხოვა ქმარმა მისმა და მოიყვანა, თოთხმეტ-თხუთმეტ წლის ყმაწვილი ქალი, მან მაშინვე იწყო  

მხნეობა და მუშაობა. იგი ყანაში მუშაობდა თავისი ყმის ცოლებთან და ამ მუშაობამ აღიყვანა იგი ძალიდან ძალად და დიდებიდან დიდებაზედ. 

დღესაც, მოხუცებულობის დროს, ის არ დასცხრება მუშაობად და შრომად, რომლისათვის იგი არს ამაღლებული ამ სოფლადაც და იქნება აღმატებული იმ სოფლადაც, 

რადგან თავისი შრომით მრავალთა გლახაკთა და საწყალთა განიკითხავს, ქვრივთა და ობოლთა ცრემლსა მოსწმენდს 

და მრავალსა კეთილსა საქმესა იქმს. გთხოვთ, მიბაძოთ, დანო და დედანო, ამ გონიერთა დედათა და იყვენით მხნენი და 

შრომისმოყვარენი და არა ზარმაცნი და ცრუმეტყველნი. ამინ"”“ 

1881 წლის იანვარში მამა გიორგი ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის  საგვერდულით დააჯილდოვეს,

გვ108

1887 წლის აღდგომას სკუფია უბოძე, ხოლო 1891 წლის 29 აპრილს კამილავკა უწყალობეს. 

მღვდელი გიორგი აქტიურად იყო ჩართული მაშინდელი საქართველოს საზოგადო და საეკლესიო ცხოვრებაში. მის შესახებ ხმირად წერდნენ იმ პერიოდში გამომავალ გაზეთებსა და 

ჟურნალებში, კერძოდ: გაზეთ „დროების“ 1883 წლის N177-ში 

ვკითხულობთ: „ამა თვის 4 სექტემბერს აკურთხეს დუშეთის მაზრაში, სოფელ წინამძღვრიანთკარში სასოფლო მეურნეობის 

სკოლა, რომელხაც დაესწრო დიდძალი საზოგადოება. პარაკლისის გადახდის შემდეგ სიტყვა წარმოთქვა მღვდელმა გიორგი ასათიანმა, 

რომელშიაც გამოსთქვა ის აზრი, რომ დავივიწყოთ შური და მტრობა, რომლისაგანაც დაიღუპა ჩვენი ქვეყანაო და ყველანი ერთგულად და წმინდად ვემსახუროთ ამ სკოლის 

წმინდა საქმესო“. მამა გიორგი შემღგომ წლებშიც არ აკლებდა 

სულიერ და ფინანსურ მხარდაჭერას ამ სკოლას და მის დამაარსებელს ილია წინამძღვრიშვილს, რაც კარგად ჩანს ბარათში, 

რომელსაც ილია უგზავნის მოძღვარს: ,,მამაო გიორგი, ბანკის საქმეები დიდად გაზვიადდენ, არავის ინდობენ. 

თქვენი ჩამოსვლა ჩვენი სკოლისთვის ძალიან საჭიროა. ამისთვის გთხოვთ, უთუოდ ჩამობრძანდეთ ხვალა“. 

1893 წლის N278-ში გაზეთი „ივერია“ წერდა: „კვირას, 19 დეკემბერს, მცხეთის ფოსტის სადგურზე მოიკრიბა მთელმა 

მცხეთის საზოგადოებამ თავი განსვენებულის ალექსანდრე მიხეილის ძე ყაზბეგის დასახვედრად. აქ იყვნენ მთელი მცხეთის სამღვდელოება,

გლეხნი და კეთილშობილნი, მოხუცებული წინამძღვარი სამთავროს დედათა მონასტრისა, იღუმენია ნინო (ამილახვარი) – მონაზვნებით და ქალთა სასწავლებლის შეგირდებით.

ხუთის ნახევარზე მოასვენეს ყაზბეგის გვამი. სამღვდელოება შეიმოსა და გადახდილ იქნა პანაშვიდი. მღვდელმა გიორგი ასათიანმა წარმოთქვა გრძნობით აღსავსე სიტყვა, 

რომელშიც ცხადად დაჰხატა განსვენებული ბელეტრისტის მოღვაწეობა“. 

გვ109

საზოგადო და საეკლესიო საქმეების გარდა მამა გიორგი აქტიურად მისდევდა სასოფლო-სამეურნეოპ საქმიანობასაც და თავის მამულში მოყვანილი

ყურძნიდან საუკეთესო ღვინოსაც აყენებდა, რომელიც განთქმული იყო მაშინდელ აღმოსავლეთ საქართველოში. აი რას წერს გაზეთი ,,ივერია'' 1895 წლის

N76-ში. „10 მარტს ნიკიტის საიმპერატორო საბაღოსნო და სამეღვინეო სასწავლებლის ლაბორატორიაში დანიშნული იყო ქიმიკოს-მეღვინის კ.ა. რუდზკის თავჯდომარეობით ქართული ღვინოების დეგუსტაცია. 

ქართულ ღვინოებთან გასინჯულ-შედარებულ იქმნენ რეინის, ბურგუნდიისა და ყირიმის ღვინოებიც. 

თავდაპირველად, როგორც წესი და რიგი მოითხოვდა, გასინჯულ იქნა თეთრი და წითელი ღვინოები. თეთრ ღვინოებთა 

შორის პირველად მოიტანეს მამა გიორგი ასათიანის თეთრი ღვინო „ბოკოწინი“, რომელიც ნარევ ყურძნიდგან არის დაყენებული (მგონი უჭაჭოდ არის დადუღებული). 

ამ ღვინომ საერთო ყურადღება მიიქცია ფერით, სხეულის უნაკლულობით და უმთავრესი შემადგენელი ნაწილების ნორმალური მდგომარეობით. 

ფერი ცოტა მეტი მუქი აქვს, მაგრამ მაინც სასიამოვნო შესახედია. 

მამა გიორგის ლვინო ჩვენში დაყენებულ თეთრ ღვინოს არ ჰგავს, რადგან მას თან ახლავს თათრის ღვინის სინაზე და  

ნაკლებ სიმჟავეთა რაოდენობა. აქ ყველამ მხედველობაში მიიღო ამ ღვინის ხნოვანება (1893 წელს არის დაყენებული) და 

მასთან ისიც, თუ რა არა სასურველ მდგომარეობაში არის გაკეთებული. ბატონმა დირექტორებმა და რუდზკიმ იკითხეს: 

აქვს თუ არა მამა ასათიანს შესაფერისი სარდაფი და მისი მოწყობილება და როცა პასუხად უარი გაიგონეს, განცვიფრებულნი დარჩნენ. 

ამ ღვინოს, რასაკვირველია, აკლია სასიამოვნო ბუკეტი – სურნელოვანება, როგორც ახალ ღვინოს, მაგრამ  

საკადრისი მოვლა-შენახვა თუ დაურჩა, სწორედ მშვენიერი სახარჯი ლვინო დადგება“. 

1897 წლის 26 აპრილს  მღვდელი გიორგი თბილისის სიონის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათ-

გვ110

ედრო ტაძრის მღვდელმსახურად დაინიშნა და ამავე წლის ივნისში სამკერდე ოქროს ჯვრით დაიჯილდოვდა. 

1904 წლის 6 მაისს დეკანოზის წოდება მეიენიჭა. 

1913 წლის აღდგომას წმინდა ანას III, ხოლო 1914 წლის 15 მაისს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენებით დაჯილდოვდა. 

1914-I918 წლებში თავისი სურვილით პირველ მსოფლიო ომში წავიდა და N392 საველე ჰოსპიტალის ეკლესიაში მსახურობდა·

1915 წლის 22 ოქტომბერს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენითა და გამშვენებული ჯვრით დაჯილდოვდა.

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს ენქერი უბოძეს·

საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ მამა გიორგი კვლავინდებურად განაგრძობდა სიონის ეკლესიაში შსახურებას და მიუხედავად არაერთი გაფრთხილებისა და 

მუქარისა, არ მიუტოვებია წირვა-ლოცვა· 1926 წელს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) იგი თბილისის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად დაადგინა და მიტრა უბოძა, ხოლო 

1928 წლის 1 ივლისს კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტეფორემ (ციცქიშვილი) ეკლესიაში 50-წლიანი ერთგული და უმწიკვლო 

სამსახურისათვის მადლობის სიგელით დააჯილდოვა. მეორე დღეს. 

2 ივლისს, სიონის საპატრიარქო ტაძარში, წირვის შემდეგ, დეკანოზმა მარკოზ ტყემალაძემ სამღვდელოების სახელით მიულოცა მას მოღვაწეობის 50 წლის იუბილე და სიტყვით მიმართა: 

„დავით წინასწარმეტყველი სწერს: „დღენი წელიწადთა ჩვენთაი სამეოც ათ წელ, ხოლო უკეთუ ძლიერებასა შინა ოთხმეოც 

გვ111

წელ“. ეს თუ იმ დროს ითქმოდა, ახლა თამამად შეგვიძლიან ვსთქვათ, რომ კაცი ცოცხლობს ორმეოცდაათი, სამოცი წელი.  

თქვენ კი, მამაო დეკანოზო გიორგი, ახლა სამოცდათვრამეტი წლის ბრძანდებით. მართალია, უღვთოდ არა იქნება რა, ,,ღვთისა 

მიერ ცხოველ ვართ და ვიქცევით და ვართ“ – სწერს მოციქული, მაგრამ თქვენი დღეგრძელობა თქვენზედაც იყო დამოკიდებული. 

თქვენ ზომიერებას ინახავდით ყველაფერში და ზომიერებამ კი სიცოცხლის გაგრძელება იცის. 

იგივე წინასწარმეტყველი დავითი სწერს: „უმეტესი ნაწილი ჩვენი სიცოცხლისა შრომაა და სალმობა“. თქვენც უშრომელად 

არ გაგიტარებიათ თქვენი სიცოცხლე. თქვენ სწავლის შემდეგ შეუდექით სამსახურს, რომელიც მოითხოვს მეტს შრომას, ვინემ 

რომელიმე სხვა. 50 წელიწადი შეგისრულდათ, რაც თქვენ ხელდახმული ხართ და მღვდლის ხარისხში ემსახურებით ღმერთსა და ერს. 

50 წლის სამსახური განა ცოტა შრომას მოითხოვს? განა ცოტა ენერგია დახარჯევით? 

ბევრს წარმოდგენილი აქვს, რომ მღვდელი მუქთა მჭამელი არისო, რაც შემცდარი შეხედულობაა. პავლე მოციქული სწერს 

ტიმოთეს და მასთან ყოველ მღვდელთა ,,სახე ექმნენ მორწმუნეთა მათ სიტყვით, საქმით სიყვარულით, სულითა, სარწმუნოებითა და სიწმინდითა“. 

განა ადვილი შესასრულებელია ეს მოვალეობა, თუ მას კაცი პირნათლად შეასრულებს. მაგალითის 

მიცემა სიტყვით და საქმით მეტად მძიმეა და რამოდენი შრომა და ბრძოლა დაგჭირდებოდათ თქვენ 50 წლის განმავლობაში 

აღნიშნულ მოვალეობის აღსასრულებლად. 

პავლე მოციქული სწერს: „არა მომავლინა მე ქრისტემ ნათლისცემათ, არამედ სახარებად“ და „ვაი არს ჩემდა, არა თუ 

ვახარებდე“. წმინდა იოანე ოქროპირი ამ სიტყვის გამო სწერს: 

„ნათლისღება საჭიროა და უამისოდ კაცი ვერ ცხონდება, მაგრამ ამ საიდუმლოს შეხრულება გაცილებით ნაკლებ შრომასა 

და განათლებას თხოვილობს მღვდლისაგან, ვინემ ქადაგება-მოძღვრება“. ამ შრომასაც არ გაურბოდით თქვენ, მამაო დე-

გვ112

კანოზო. ყოველთვის ცდილობდით, რაოდენადაც განათლება გიწყობდა ხელს, როგორც ღვთისმსახურების დროს, ისე ყოველ 

შემთხვევაში დაგერიგებიათ სამწყსო და აგეხსნათ საღვთო წერილის ადგილები. მთელი 40 წელიწადი სკოლებში ასწავლიდით მოზარდ თაობას საღვთო სჯულს 

და განა 40 წლის სამსახური ამ ასპარეზზე ცოტა ჯაფას მოითხოვდა თქვენგან? 

მართალია, ამ ბოლო დროს ძლიერ ამხედრდნენ სარწმუნოების წინააღმდეგ, მაგრამ ეს ახალი ამბავი არ არის. დიდი ხანია 

მოზარდ თაობას გაუჩნდნენ მქადაგებელნი, რომ საღმრთო სჯულის შესწავლას სარგებლობა არ მოაქვს, პირიქით, ის ადამიანს 

ამახინჯებს. მოწაფეები გულცივად ეკიდებოდნენ ამ საგნის შესწავლას, მასწავლებლებს უხდებოდათ ბრძოლა, რასაც, ვფიქრობ, თქვენც ეწეოდით. 

მერე რამდენი ხანი? მთელი ორმოცი წლის განმავლობაში. 

გვ113

50 წლიდან სოფლად იმსახურეთ 19 წელიწადი. ტაძრების შენახვა და მოვლა, ეკლესიის ქონების შეძენა ახლა სამრევლო 

საბჭოებს აქვთ დაკისრებული, წინათ კი ერთადერთი მღვდელი იყო პატრონ-მომვლელი ღვთის სახლისა და მისი ქონებისა, 

იგივე ზრუნავდა ბინების მოსაწყობად კრებულისათვის. ამ შემთხვევაშიაც დიდი შრომა მიგიძღვისთ და ღმერთიც აგვირგვინებს 

თქვენს ცდას. 

თქვენ, მამაო დეკანოზო, ოჯახის პატრონი ბრძანდებით. ღმერთმა მოგცათ შვილები, რომელთა აღზრდისათვის არ იშურებ 

დით არაფერს. ბევრჯერ გახარებულხარ შვილებით, მაგრამ მწუხარებაც ბევრი გამოგივლიათ მათ გამო. ულმობელმა სიკვდილმა გამოგაცალათ ხელიდან სამი შვილი უდროვოდ. 

ჯერ ერთი შვილის დაკარგვა რა არის დედ-მამისათვის, რა მწუხარებას იწვევს მათ გულში და ხომ მეტად ძნელი გადასატანია 

სამი შვილის დაკარგვა. თქვენ სიხარულის დროს სიმდაბლე შეინახეთ და მწუხარების დროს – მოთმინება. 

ჩვენი ცხოვრება მოგზაურობაა, კაცი როცა მოგზაურობს ზღვაზე თუ ხმელეთზე, ბევრ დაბრკოლებას და ხიფათს შეხვდება ხოლმე და როგორც ზღვაზე მოგზაურს, 

მიუახლოვდება რა ნავთსაყუდელს, გული უხარის, რომ გადარჩა დაღუპვას და როგორც ხმელეთზე მოგზაურს, მიუახლოვდება რა სამშობლო 

სახლს, სიხარულით გული ევსება, ისე უნდა იყოს, მამაო დეკანოზო, ვფიქრობ, თქვენი გულიც ახლა. ეხუმრებით 78 წლის 

მოგზაურობას და ამოდენი ხნის მგზავრობის შემდეგ აგრე მხნე იყოს კაცი, როგორც თქვენ გამოიყურებით?! თქვენს სიხარულს ვუერთებთ ჩვენსასაც.

ნდობას ვწირავ ყოვლადმოწყალე ღმერთს და, ამასთან ვსთხოვთ, კიდევ დიდხანს იქმნეს თქვენი მწყალობელი და მფარველი.  

სამრევლო საბჭო სიონის ტაძრისა, სადაც თქვენ მსახურობთ 31 წელიწადზე მეტი, თბილისის ქართველი სამღვდელოება, 

რომელმაც ამ ორი წლის წინათ აგირჩიათ თავის სულიერ მოძღვრად, ნიშნად ღრმა პატივისცემისა თქვენდამი მოგართმევენ ამ ხატს მაცხოვრისას სახსოვრად“.

გვ114 

დეკანოზი გიორგი 1931 წლის 6 ოქტომბერს გარდაიცვალა. თბილისის სამღვდელოებამ და ნათესავებმა მხცოვანი დეკანოზი 

დიდი პატივით 10 ოქტომბერს კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის სასაფლაოზე დაკრძალეს. 

არქიმანდრიტი პართენი (აფციაური) 1905-1984წწ 

არქიმანდრიტი პართენი. ერისკაცობაში – იოანე ალექსის ძე აფციაური 1905 წელს გუდამაყრის ერთ პატარა სოფელ დუმაცხოში, აფციაურების გლეხურ 

ოჯახში დაიბადა. მისი ამქვეყნად მოვლენა მეტად უცნაურ ვითარებაში მომხდარა. მამა პართენის მშობლებს შვილი წლების განმავლობაში არ ეძლეოდათ. 

ამით დაღონებული ალექსი უფალს ევედრებოდა შვილის ღირსი

გვ115

გამხადე და შენ შემოგწირავო. ნატვრა აუსრულდა და მალე ოჯახს ვაჟი შეეძინა. ბედნიერმა მშობლებმა პატარას იოანე 

უწოდეს ჩვილი მეტად ლამაზი და მშვიდი იყო, მაგრამ აფციაურების ოჯახს მოგვიანებით დიდი უბედურება დაატყა თავს. 

პატარა იოანე სამი წლის ასაკში უეცრად ავად გახდა და გარდაიცვალა. მთელი სოფელი ალექსის ოჯახის საცოდაობით იწვოდა,  

ღმერთს ევედრებოდნენ, მაგრამ რაღას უშველიდნენ? ამ დროს ერთი უსინათლო ბერი შემოვიდა და მწარედ მოტირალ მშობლებს ' 

უთხრა: ,,ალექსი, შვილო, ხომ არ დაგავიწყდა, რომ შვილი ბერად შეწირე ღმერთსა? ალექსიმ უპასუხა: „განა კი მოვატყუებდი, 

მაგრამ ახლა რა ევქნა, მკვდარი ხომ არ გაცოცხლდება?“ მოხუცმა მიუგო, შენ შეჰფიცე ღმერთს და ნიშნად ამისა, მთიულთა  

წესით. დედაბოძზე ჭდე გააკეთე, რომ თუ ბავშვი გაცოცხლდა, უფლის მსახურად გაზრდიო. მაშინ ალექსიმ ბავშვი ხელში 

აიყვანა, ნაჯახი აიღო და სახლის დედაბოძს დაარტყა. ბავშვმა მაშინვე თვალი გაახილა და მამას შეჰხედა· აღტაცებულმა 

ალექსიმ ზედმეტი სიხარულისაგან მეორე ჭდე ამოკვეთა დედაბოძხე. 5 წლის ასაკში პატარა იოანე სკოლაში შეიყვანეს, სადაც 

კარგად სწავლობდა, განსაკუთრებით საღვთო წიგნების კითხვა უყვარდა. ეს იყო მისი სიხარული, თანატოლებისგან გამორჩეულს 

არც ზედმეტი ლხინი უყვარდა, არც გართობა. 

ალექსი აფციაური ოჯახს ცხვრის სარქლობით არჩენდა, მაგრამ 1917 წელს, როცა დროება შეიცვალა, ქისტებმა ცხვარი 

წაართვეს. ლუკმაპურის საშოვნელად იგი ცოლშვილიანად ჩრდილოეთ კავკასიაში, ქალაქ ვლადიკავკაზში გადასახლდა, სადაც 

მრავლად ცხოვრობდნენ ქართველები. ამასობაში ვანო (ასე უწოდებდნენ იოანეს ოჯახში) გაიზარდა. იგი ღვთისმსახურებისადმი განსაკუთრებული სიყვარულით გამოირჩეოდა,

მარხვა კი ადრეული სიემაწვილიდან არ დაურღვევია. 16 წლის რომ გახდა, დედამისი – ნინო მძიმედ დასნეულდა, 

რამაც განსაკუთრებით დაამძიმა ოჯახის უფროსის ტვირთი. 

გვ116

ყოველდღიურ საზრუნავში გართულს აღარც ახსოვდა თავისი აღთქმა და გადაწყვიტა, შვილი დაექორწინებინა, რათა 

ოჯახში დიასახლისი ყოფილიყო. მან ჭაბუკი მოტყუებით გაგზავნა ვლადიკავკაზში მცხოვრებ ერთ-ერთ ქართულ 

იჯახში, ვითომდა ბავშვის მოსანათლად, სინამდვილეში – ქალის სანახავად. როსორც კი სიმართლე შეიტყო, სტუმრად 

მისული ვანო უკანა კარიდან გაიპარა. გზად იქვე მცხოვრებ მღვდელთან გაიარა, საეკლესიო წიგნები გამოართვა და 

სახლში დაბრუნდა. 

მისი საქციელით განრისხებული მამა აყვირდა, ან დაემორჩილე, ან სახლი დატოვეო. ვანო დაღონდა, მაგრამ გულში უხაროდა, ახლა თავისუფალი ვარ და

საბეროდ აღარავინ დამაბრკოლებსო. დედას დაემშვიდობა (რომელსაც ამის შემდეგ ორი კვირაც არ უცოცხლია) და სახლიდან 

წავიდა. შინ დაბრუნებული მამა ძალიან შეშფოთდა, რადგან არ ელოდა, მის სიბრაზით ნათქვამ სიტყვას ასეთი შედეგი თუ მოჰყვებოდა.

ვანოს ძებნაში მთელი სოფელი შეჰყარა, მაგრამ შვილის კვალს ვერსად მიაგნო· შემდეგ ალექსიმ აღმოაჩინა, რომ 

ვაჟს წიგნებიც თან წაეღო და მიხვდა, რომ იგი მონასტერში წასულიყო. მათგან რვა კილომეტრის დაშორებით, დაბა მიხაილოვსკისთან ახლოს ბერები ცხოვრობდნენ. 

ალექსიმ შვილი მათთან მოიკითხა. ბერებს ჩვევად აქვთ, არ გათქვამენ კაცს, მაგრამ 

შემდეგ, როცა შეიტყვეს, ვანოს დედა სასიკვდილო სარეცელზე მყავსო, იგი სახლში დააბრუნეს. დედის გარდაცვალების შემდგომაც დაქვრივებულმა მამამ ვანოს მონასტერში

წასვლის სურვილი ვერ გადაათქმევინა. ჭაბუკმა მშობელს განუცხადა, რა ვქნა, ყველაზე ძალიან ღმერთი მიყვარს და მონასტერში მინდა 

ყოფნაო. იოანემ ნაცნობი მღვდლისაგან შიომღვიმის მონასტრის

გვ117 

გზა შეიტყო და, დიდთოვლობის მიუხედავად, დიდი გააჭირვებით ჩააღწია იქამდე. 

მონასტერში ჩასულს წინამძღვრად მღვდელ-მონაზონი ეფრემი (სიდამონიძე) დახვდა. რომელსაც გაუმხილა, ბერობა მინდაო.  

მამა ეფრემი ძლიერ გააკვირვა ახალგაზრდა კაცის მტკიცე სურვილმა, მით უფრო, რომ XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში, უღვთო

ხელისუფლების მიერ ეკლესიის დევნის გამო, განსაკუთრებულად შემცირებულიყო ბერობის მსურველთა რიცხვი. 

წინამძღვარმა ახალგახრდას მორჩილებად მონასტრის საქონლის მწყემსვა დაუწესა. იოანე დღისით მწყემსავდა, ღამით კი ლოცულობდა.  

უმძიმესი წლები ედგა საქართველოს ეკლესიას· შიომღვიმის მონასტერიც არაერთხელ გაძარცვეს და დაარბიეს. მონასტრის 

რამდენიმე ბერი მტარვალთა ხელით მოწამეობრივად აღესრულა. მორჩილმა იოანემ სოფელ ძეგვთან, ტყეში მდებარე ყოვლადწმინდა სამების სახელობის მონასტერს შეაფარა თავი.

სამი წლის განმავლობაში სამების მონასტერში მოღვაწეობდა, შემდებ კი წილკნელმა ეპისკოპოსმა პავლემ (ფჯაფარიძე) დაიბარა 

და სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძრის მედავითნედ განამწესა. მცხეთაში ორი წლის მსახურების შემდგომ იგი მოხუცი ბერების მოსავლელად ზედაზნის მონასტერში გაგზავნეს. 

1929 წლის 15 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლობის დღესასწაულის მეორე დღეს, ე. ი. წმინდა მოწამეთა დავით და კონსტანტინეს ხსენების 

დღეს, წილკნელმა ეპისკოპოსმა პავლემ მორჩილი იოანე სვეტიცხოვლის ტაძარში ბერად აღკვეცა და ლამფსაიკელი ეპისკოპოსისა და საკვირველთმოქმედის პატივსაცემად სახელად პართენი  

უწოდა. ბერად აღკვეცის შემდეგ პავლე ეპისკოპოსმა აღნიშნა, „პართენი“ ქალწულს ნიშნავს, იმედი მაქვს, ღვთის შემწეობით, 

გაამართლებ ამ სახელსო. სამწუხაროღ, ჯანმრთელობაშერყეული და კომუნისტების მიერ მრავალიჯერ ნაცემ-ნაგვემი ეპისკოპოსი პავლე ერთი თვის შემდეგ გარდაიცვალა. 

გვ118

ზედაზნის მონასტერში ძირითადად ღრმად მოხუცი ბერები ცხოვრობდნენ. მათ არქიმანდრიტი მიქაელი (მანდარია) და მამა 

პართენი პატრონობდნენ. ახალგაზრდა ბერი პართენი მათგან ეზიარა იესოს ლოცვისა და ბერული მდუმარების საიდუმლოს· 

1932 წელს წილკნელმა ეპისკოპოსმა ალექსიმ (გერსამია) იგი ღიაკვნაღ აკურთხა და დაავალა, დიდ ღღესასწაულებზე 

ზედაზენიდან სვეტიცხოველში ჩასულიყო და წირვა-ლოცვაში დახმარებოდა. 

1935 წელს ბერ-დიაკონი პართენი შიომღვიმის მონასტერში გადაიყვანეს და პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) ლოცვა-კურთხევით,მღვდლად დაასხეს ხელი. 

აქ მან ხუთი წელი იღვაწა. შემდეგ, თავისივე თხოვნით, ძეგვის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს, სადაც, უმძიმესი 

ყოფის მიუხედავად, განმარტოებით მოღვაწეობდა. მამა პართენს ყაჩაღებიც არაერთგზის დაესხნენ თავს, მაგრამ, ღვთის წყალობით, ცოცხალი გადარჩა.

1940 წელს, ცილისწამების საფუძველზე, მამა პართენი ციხეში აღმოჩნდა – მას საბჭოთა ხელისუფლების საწინააღმდეგო აგიტაციას სდებდნენ ბრალად· 

ამის გამო 10 წლით პატიმრობა მიუსაჯეს. ციხეში განმოსვა და წვერის გაპარსვა მოსთხოვეს, რაზედაც მღვდელმონაზონმა სასტიკი უარი განაცხადა.

მამა პართენეა ციხეში 4 წელი და 8 თვე გაატარა და ამ ხნის განმავლობაში მრავალი უნუგეშო ადამიანი გაამხნევა და დააიმედა. 

პატიმართა შორის იგი საყოველთაო პატივისცემითა და სიყვარულით სარგებლობდა.

გვ119

ომის ღამთავრების შემდგომ, 1946 წელს, მამა პართენი პართენი პატიმრობიდან გაათავისუფლეს. ზედაზნის მონასტერში ჩასულს· 

სავანე დაცარიელებული დახვდა. ომის პერიოდში კომენდანტის საათის დარღვევისათვის მოუკლავთ არქიმანდრიტი მიქაელი, 

რომელსაც ღამღამობით სოფელ საგურამოს მორწმუნე ოჯახებიდან მონასტრის ძმათათვის საკვები მიჰქონდა. მოხუცი მამებიც გარდაცვლილიყვნენ. 

მამა პართენმა მონასტერში ღვთისმსახურება განაახლა, მაგრამ მალე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა კალისტრატემ თავისთან დაიბარა და 

სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო· 

ტაძრის ღვთისმსახურად დაადგინა· განმარტოებას შეჩვეულ მოძღვარს ძალზე ემძიმა ხალხმრავალი სვეტიცხოველი, მაგრამ 

კარგად უწყოდა ამ ტაძარში აღსრულებული ღვთისმსახურების განსაკუთრებული მნიშვნელობა. 

მცხეთაში მოღვაწეობის დროს მამა პართენის უდიდესი შემწე და თანამლოცველი იყო მწირბერი ალექსი (დიდ სქემაში – აბრაამი (ჩხეტიანი). მამები წლების  

განმავლობაში განუწყვეტლივ ლოცულობდნენ საქართველოს სულიერი აღორძინებისათვის· უანგარო მოძღვარმა დიდი ნდობა  

დაიმსახურა მცხეთის მოსახლეობაში. ყოველ წელს სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოსული ასობით ადამიანი ინათლებოდა მამა პართენთან. 

1951 წელს მამა პართენს იღუმენის წოდება მიანიჭეს· მორწმუნე ადამიანების მცირე შემოწირულებით იგი უსახსროდ დარჩენილი ბერმონაზვნების დახმარებასაც ახერხებდა· 

საქართველოში არ დარჩენილა არც ერთი სავანე თუ მონასტერი, მამა პართენისაგან რომ არ მიეღოს ნუგეში და შემწეობა. 

ბეთანიის, სამთავროს, თეკლათის, მათხოჯის, ჯიხეთის, მენჯის, აწყურის თეთრი გიორგის 

სავანეთა მოხუცი მოღვაწენი სიყვარულითა და მადლიერებით ლოცავდნენ მამა პართენის სახელს.

იგი ყველას ძალიან უყვარდა და ზიარების მიღება მისი ხელიდან სურდა. ლოცვებში მოსახსენებლად და სულიერი 

რჩევის მისაღებად მასთან რუსეთის სხვადასხვა მხარეებიდანაც კი ჩამოდიოდნენ.

გვ120

1962 წლის 14 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლობის დღესასწაულზე, იღუმენ პართენს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა.

1963 წელს სროლიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II-ის დიდი ძალისხმევით სვეტიცხოველში ორწლიანი

სამოძღვრო-საღვთისმეტყველო სასწავლებელი დაარსდა, რომელიც შემდგომში სემინარიად გადაკეთდა. მის რედაქტორად ბათუმ-შემოქმედელი

ეპისკოპოსი ილია (შიოლაშვილი) დაინიშნა. მამა პართენმა სემინარიას დიდი მატერიალური და სულიერი დახმარება გაუწია- სტუდენტებს 

მოძღვრავდა და ქრისტიანულ მოთმინებას უნერგავდა. ყველა აღტაცებული იყო მისი სიმშვიდითა და გულუბრყვილობამდე მისული

უბოროტობით. მავანთ ავად ისარგებლეს კიდეც მისი მინდობით.

გვ121

1968 წელს მამა პართენი კახეთში, თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის საკათედრი ტაძარში გადაიყვანეს  

1972 წელს კი ალავერდის წმინდა გიორგის სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა.

თელავისა და ალავრდის მორწმუნე საზოგადოება დიდი სიხარულით შეხვდა არქიმანდრიტ პართენს და მას ღვთის კაცს უწოდებდა. 

1976 წლის მარტში მამა პართენი ავად გახდა და კათოლიკოს-პატრიარქ დავით V-ის (დევდარიანი) ლოცვა-კურთხევით,მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში დაბრუნდა. 

კახეთის სამღვდელოება და მრევლი დამწუხრებული დაემშვიდობა საყვარელ მოძღვარს. 

მამა პართენი გარდაცვალებამდე აღასრულებდა წირვა-ლოცვას სვეტიცხოველში. 

80-იანი წლების დასაწყისში სნეულებამ სარეცელს მიაჯაჭვა. იგი წლების განმავლობაში საღვთო სიმშვიდით 

ეგებებოდა ავადმყოფობის განსაცდელებს, მაგრამ ყველაზე მეტად ბერმონაზონთა სიმცირე უკლავდა მოხუცს გულს.

1984 წელს ღვთივ განისვენა დიდმა მოღვაწემ და საქართველოს ძველი სამონასტრო ტრადიციების გამგრძელებელმა. 

არქიმანდრიტმა პართენმა. დაკრძალულია სამთავროს დედათა მონასტრის ეზოში· 

მღვდელი რომანოზ ახალკაცი 1892-1976წწ 

მღვდელი რომანოზ ლევანის ძე ახალკაცი 1892 წელს გორის მაზრაში, სოფელ გერში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

სასულიერო პირი ყოფილა მამა რომანოზის ბაბუა - გიორგიც, რომელიც დიაკვნად მსახურობდა ჯერ სოფელ აბისში, შეშდეგ-

ახალშენში და ბოლოს – ქ. ახალციხის წმინდა დიდმოწამე მარინეს სახელობის ეკლესიაში, 

საიდანაც 1903 წლის 4 თებერვალს, მოხუცებულობის გამო, პენსიაზე გავიდა.

გვ122

1901 წელს ცხრა წლის რომანოზი მამამ გორის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარა, რომლის 

დასრულების შემდეგ სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო. XX საუკუნის 10-იან წლებში რომანოზი გორის მაზრის 

სოფელ გუჯაბურში მცხოვრებ ელენე ლოლაძეზე დაქორწინდა. მათ ორი შვილი შეეძინათ: გიორგი და ლიდა. 

1916 წლის 2 სექტემბერს გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) რომანოზი არბოს წმინდა 

გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნეღ დანიშნა. 

1917 წელს მეუფე ანტონმა დიაკვნად აკურთხა. 

1919 წლის 18 ივნისს ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) მღვდლად დაასხა ხელი 

და ავნევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა.

საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, სხვა სასულიერო პირების მსგავსად, მამა რომანოზის ცხოვრებაც გაუსაძლისი შეიქმნა.

ადგილობრივმა ხელისუფლებამ მოძღვარი აითვალწუნა. ერთი პერიოდი იგი საზღვარგარეთ წასვლასაც აპირებდა, მაგრამ შემდეგ გადაიფიქრა: 

„არაფერი დანაშაული არ მაქვს და რატომ გავიქცეო“,— უთქვამს, თანაციმ დროს მეორე შვილი - ლიდა მცირეწლოვანი ყოფილა და ამან

გადააფიქრებინა ცოლ-შვილის მიტოვება და საქართველოდან გაქცევა. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში ბრეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 1924 წლის აგვისტოს 

აჯანყების დროს მამა რომანოზიც დაუპატიმრებიათ და გორში წაუყვანიათ დასახვრეტად, მაგრამ რაზმის უფროსი მისი 

ოჯახის ნაცნობი აღმოჩნდა (1905-1907 წლების რევოლუციის

გვ123

დროს ეს ბოლშევიკი მონაწილეობდა აჯანყებაში, რომლის დამარცხების შეშდეგ იგი მამა ლევანის ოჯახი იმალებოდა,

სადაც პატარა რომანოზი მას საჭმელს უზიდავდა სამალავში). სწორედ ამ კაცმა იცნო და თანაპარტიელებს უთხრა: „ეს კაცი 

საიდანაც წამოიყვანეთ, ისევ იქ დააბრუნეთო და თანაც ერთი კარგად აქეიფეთო“.  

1929-1930 წლებში ხელისუფლების მხრიდან ზეწოლის შედეგად მამა რომანოზმა ანაფორა გაიხადა და სოფელ ბრეთის 

მეურნეობაში მომმარაგებლად დაიწყო მუშაობა. 

XX საუკუნის 30-იან წლებში იგი კიდევ ერთხელ გადარჩენილა დახვრეტას: ერთხელ დადარდიანებული მოძღვარი სოფელ 

ბრეთაში საპარიკმახეროსთან მჯდარა და კულაკებს რაღაც ბროშურას უკითხავდა. ამის გამო იგი ვიღაცას დაუბეზღებია და 

გვ124

პარიკმახერთან ერთად იმავე ღამეს დაუპატიმრებიათ. ორივენი 

გადაუგზავნიათ ხაშურში, მაგრამ აქაც ვიღაც ნაცნობი გამოჩენილა და მამა რომანოზი რამდენიმე დღეში გამოუშვიათ, ხოლო 

საწყალი პარიკმახერი დაუხვრეტიათ. 

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ იგი ბაზრის გამგედ მუშაობდა. 1952 წლის 13 მაისს დააპატიმრეს სამსახურში დაგროვილი 

ვალების გამო და 11 თვე ციხეში გაატარა. 

1953 წლის 13 აპრილს გაათავისუფლეს. 

1954 წლის 21 აპრილიდან. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის (ფხალაძე) ლოცვა-კურთხევით, 

იგი მღვდლის ხარისხში აღადგინკს და ქ. ცხინვალსა და მის მიმდებარე სოფლებში განამწესეს საეკლესიო წესების შესასრულებლად, 

წირვა-ლოცვას კი პერიოდულად ხაშურის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში აღასრულებდა. 

მღვდელი რომანოზი 1976 წელს, 84 წლის ასაკში გარდაიცვალა. იგი დასაფლავებულია სოფელ ბრეთის სასაფლაოზე. 

იღუმენია ქეთევანი (ახვლედიანი) 1854-1957წწ

იღუმენია ქეთევანი 1854 წელს დეკანონ გიორგი ახვლედიანის ოჯახში დაიბადა. 

1908 წელს თეკლათის მონასტერში მონაზვნად აღიკვეცა და სახელად ქეთევანი ეწოდა. კომუნისტების შემოსვლის შემდეგ მონასტრის სხვა დედებთან ერთად განაგრძობდა 

მოღვაწეობას და მონასტერი ერთი დღითაც არ დაუტოვებია. 

1933 წელს, მონასტრის წინამძღვრის, იღუმენია ელეონორას (დადიანი) გარდაცვალების გამო, 11 წელი მონასტერს წინამძღვარი აღარ ჰყოლია. 

1944 წელს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოალიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე) მონაზონი ქეთევანი წინამძღვრად დაადგინა და იღუმენიას წოდება მიანიჭა. მართა-

გვ125

ლია მისი წინამძღვრობის დროს, კრებულს ადგილობრივი ხელისუფალნი უწინდებურად არ ავიწროებდნენ, მაგრამ არც ოფიციალურად 

აღიარებდნენ. მონაზონთა სენაკები დანომრილი იყო, როგორც ქუთაისის ქუჩის გაგრძელება, ხოლო მონასტრის შემოგარენი ქ. ცხაკაიას 

(ამჟამინდელი სენაკი) ერთ უბნად აღირიცხებოდა. 

მონასტრის ისტორიისა და სულიერი ცხოვრების მემატიანემ, იღუმენია ქეთევანმა კარგად უწყოდა 

წლების განმავლობაში დადგენილი ყველა განაწესი და პირველი, რაც მოიმოქმედა, დედათა დასის წირვაზე გამოსვლის რიტუალი აღადგინა. 

იგი ზედმიწევნით იცავდა მონასტრის ტიპიკონს· შემოჰკრავდნენ თუ არა პირველ ზარს,. ანაფორითა და მანტიით, ანუ ქართული სამონაზვნო ლეჩაქით შემოსილი, 

საწინამძღვრო ჯვრით მკერდდმშვენებული თავჯვრიანი ხის კვერთხით გამობრძანდებოდა საკუთარი სენაკიდან· 

ამ დროს ორ მწკრივად ჩარიგებული მონაზვნები მოწიწებით ელოდნენ იღუმენიას, რომელსაც წინ მგალობლები მოუძღოღოდენ. 

ვიდრე დედა იღუმენია ტაძრის ყველა ხატს სასოებით არ ემთხვეოდა, მგალობელთა გუნდი შეუწყვეტლივ 

გალობდა. მოლოცვის შემდგომ მცხოვანი წინამძღვარი, უძლურებისა გამო, საწინამძღვრო ტახტზე დაბრძანდებოდა და მხოლოდ 

ამის შემდეგ იწყებოდა ღვთისმსახურება. 

ქვეყნიური ღვაწლით მოღლიღ-მოქანცული იღუმენია ქეთევანი 1957 წლის 23 მარტს· 103 წლის ასაკში აღესრულა და 

დაკრძალულია შონასტერში, ტაძრის დასავლეთ მხარეს, მამისა 

და დის _ სქეემმონაზონ რიფსიმეს გვერდით. 

გვ126

მღვდელი ქრისტეფორე ბადრიძე-კეჟერაშვილი

მღვდელი ქრისტეფორე XVIII საუკუნის | ნახევარში სოფელ მარტყოფში დაიბადა. იგი გახლდათ ქართლ-კახეთის მეფეების – 

ერეკლე II-ისა და გიორგი XII-ის კარის მოძღვარი. გადმოცემის თანახმად. კეჟერაშვილები ადრე ბადრიძეები ყოფილან. 

ერთ-ერთი ბადრიძე მარტყოფს დასახლებულა კეჟერაანთ საგლეხო მამულზე და თვითონაც გაგლეხებულა. გიორგი XII-ის დროს 

მარტყოფის მოურავობა მამა ქრისტესიახ ძმას, ნიკოლოზს მიუღია. გიორგი XII-ს დაუსაჩუქრებია როგორც მღვდელი ქრისტეფორე წყალობის

წიგნითა და სიგელით ერთგულებისა და დიდი სამსახურისათვის, ისე მისი ძმა – მოურავი ნიკოლოზი, შვილნი 

ქრისტეფორესნი _ დიონისე და პანტელეიმონი, შვილიშვილი 

იოანე და ძმისწულნი: პეტრე, იოსებ, დავით. სოლომონ, აბრაამ და ჩამომავალნი მისნი. 

ერევნის სახანოზე ერეკლე II-ის ლაშქრობისას მღვდელი ქრისტეფორე მეფის ლაშქარს თან გაჰყოლია და თავდაუზოგველად მსახურობდა·

როგორც მეფის, ისე მისი ჯარისათვის.

მღვდელმა ქრისტეფორემ 1780 წელს სინას მთასა და იერუსალიმში იმოგზაურა. სინას მთის ქართულ მონასტერში ხატზე 

ამოატვიფრინა ქართული ასომთავრული წარწერა: „ქ. ჟამსა მას, ოდეს განაგებდა მეფე ირაკლი მეორე სრულიად საქართველოსა, 

მის სიმაღლეს მოვახსენე მე, ცოდვილმან მისის კარის ხუცესმან, მარტყოფელმან კეჟერაშვილმან ქრისტეფორემ, წარმოსვლად სინას მთად..

მოვედ და თაყვანი ვეც სულისა ჩემისა საოხად და პატრონისა ჩემისა.. მეფის ირაკლის და თანამეცხედრისა მისისა.. დარიას გასაძლიერებლად და ძეთა ამათთა.. 

და ასულთა ამათთა.. აღსაზრდელად.. აღიწერა სინას მთას ოქტომბერს კვ ქორონიკოს უიც“. იოანე ბატონიშვილის 

„კალმასობაში“ ერთი საინტერესო პასაჟია ამის შესახებ, ბატონი ეუბნება ქრისტესია კეჟერაშვილს: „რადგან შენ გივლია ბაბილო-

გვ127

ვანსა, ეგვიპტეს, როდოსს, იერუსალიმს, ეფესოს და სხვათა ადგილთა შინა, მუნ მხრისათა ანუ ვითარ გენახოს და ან როგორ გსმენოდეს“. 

მამა ქრისტეფორეს დიდი ღვაწლი მიუძღვის საქართველოში სტამბის დაარსებისა და მრავალი საეკლესიო წიგნის დაბეჭდვა-გავრცელების საქშეში. 

იმ პერიოდში, უსტამბობის გამო, საეკლესიო წიგნები ხელთნაწერი იყო, ამიტომ წიგნები 

ძალიან შემცირდა. მამა ქრისტეფორეს შრომამ დიდი შედეგი გამოიღო. რაც დასტურდება გიორგი 

XII-ის მიერ გაცემული ერთ-ერთი სიგელით – ,,12 000 სამღვთო წიგნი დაგვიბეჭდე“, – წერს ის მამა ქრისტეფორეს. 

როცა ერეკლე მეფე ავად გახდა, ყველა ერიდებოდა მას, ეშინოდათ სახადის გადადებისა, ქრისტეფორე მღვდელი კი არ 

შედრკა. ორმოცი დღე და ღამე თავდადებით უვლიდა და ემსახურება სნეულს. მალე მეფე განიკურნა. თუმცა ახალმა განსაცდელმაც არ დააყოვნა, 

რომელიც საქართველოს აღა-მაჰმადხანის სახით მოევლინა. 

1795 წელს მან თბილისი აიღო, აიკლო და გადაწვა, მრავალი ქართველი დაატყვევა და განჯის სახანოში გააგზავნა. 

ამ დროს განადგურდა მამა ქრისტეფორეს გახსნილი სტამბაც. 

1796 წელს, მეფე ერეკლეს ბრძანებით, ბატონიშვილებმა განჯის სახანოზე ილაშქრეს, განჯა აიღეს და კვლავ ხარკი დაადეს. 

მეფე ამითი არ დაკმაყოფილდა, განჯას მღვდელი ქრისტეფორე და მისკარბაში იოსები გაგზავნა, რათა მათ განჯის ციხეში 

გადამალული ტყვეები მოეძებნათ. მათი დამსახურებით 700 ქრისტიანი ტყვე გამოიყვანეს ციხიდან. 

გვ128

1797 წლის მიწურულს ქართლში დიდი ჭირიანობა გაჩნდა. 

ამ დროს, 1798 წლის 11 იანვარს, ქ. თელავში ერეკლე II გარდაიცვალა. დიდძალი ხალხი გლოვითა და გოდებით მოასვენებდა 

თავისი საყვარელი მეფის ცხედარს, მაგრამ მცხეთაში ვერავინ გაბედა შესვლა მცხეთელებისა და მამა ქრისტეფორეს გარდა. 

მღვდელმა ქრისტეფორემ ხელმეორედ გამართა აღა-მაჰმადხანის შემოსევის დროს დამწვარი სტამბას. ყველა ამ სამსახურის სანაცვლოდ გიორგი XII-მ მის ოჯახს ბადრიძეობა და 

აზნაურიშვილობა განუახლა. ზემო ნორიოში ხუთი საკომლო მამული, ნავენახობები, სახნავი, სათესი, წყალი, წისქვილი, მთა, ბარი 

უბოძა. მეფის სიგელში წერია: „როგორც კურთხეულს მამა ჩვენს მეფე ერეკლეს, მარტყოფის ნაცვლობა ორსავე ხევისა თქვენთვის უბოძებიაო,

ჩვენც ისე დაგვიმტკიცებია და გვიბოძებია სიგელით, რომ არასოდეს შენის სახლიდგან ნაცვლობა არ მოიშალოსო“. 

გარდა ამისა, ქრისტეფორე მღვდელს მეფე ავალებს, „რათა სამსახურად დაიდვას: წლითი-წლად თერთმეტ იანვარს, რომელ 

დღესაც მეფე ერეკლე მიიცვალა, ბადრიძის ჩამომავლობა მივიდეს მცხეთას, იმ დღეს ორ მღვდელს და ერთს მთავარ დიაკონს აწირვინოს მეფე ერეკლეს სულის მოსახსენებლად, 

მწირველთ ჯეროვანი სადილი აჭამოს და სამივეს რვა აბაზი საწირავი მისცეს“. ეს წყალობის წერილი უბოძებია მეფე გიორგი XII-ს მღვდელ ქრისტეფორე ბადრიძისათვისაც საშვილიშ 

ვილოდ 1798 წლის 22 დეკეშბერს: მას ახლავს მეფე-დედოფლისა და მათი შვილების: დავითის, იოანეს, ბაგრატისა და თეიმუ—რაზის ხელომოწერა და ბეჭედი· 

საინტერესოა, რომ „აქტების“ II წიგნში N2055-დ დაბეჭდილია ყორღანაშვილი დავით მუშრიბის წერილი ციციანოვისადში 

1803 წლის 12 აპრილის თარიღით, რომელშიაც ის მოგვითხრობს თბილისის სტამბის ისტორიას და კეჟერაშვილის როლზე ამ 

საქმეში. ამ სტამბაში დაიბეჭდა დავით ბატონიშვილის „ნარკვევი“ და „ღენერალისა კნორინგისაგან მეფობისა გაუქმებისა გამო 

განცხადება ქართველთადმი“.

გვ129 

კახეთის 1801-1802 წლის აღწერაში შეტანილია „ნორიოს სახასო შემკვიდრენი ბატონის კარის მღვდელი ბადრიძე აზნნაურიშვილი ქრისტეფორე,

ძმა ამისი მარტყოფის ნაცვალი ნიკოლოზ, ძმისწული დიონოსი“. 

1800 წლის 12 თებერვლის საბუთით, ქრისტესია კეჟერაშვილი ცხოვრობს თბილისში, მოძღვრიანთ ქუჩაზე· 

გიორგი XII-ის გარდაცვალების შემდეგ მღვდელი ქრისტეფორე. როგორც გადმოცემა მოგვითხრობს, დაბრუნებულა სოფელ 

ნორიოში, რომელიც მის დროს რამდენიშე კომლისაგან შედგებოდა და მდებარეობდა მდინარე ნორიოს ხევზე, მარჯვენა ნაპირას. 

XIX ს-ის მიწურულსა და XX ს-ის დასაწყისში ამ გზაზე აღმართული იყო „ჯვარა“ კოშმკი, მის გარშემო დაქცეული შე–ნობები ცხადად მოწმობდა, 

რომ აქ ერთ დროს ხალხი ცხოვრობდა. ეს სახელწოდება კოშკს იმიტომ მიუღია, რომ აქ ორად 

გაყრილი გზები ამ კოშკთან ჯვარედინდებოდა. ერთი გზა ტყისაკენ მიდის და იწოდება  "ლეკების გზად“. ამ გზაზე უვლიათ 

გვ130

ლეკებს და მრავალი ტყვე წაუყვანიათ როგორც ნორიოდან, ისე სოფელ მარტყოფიდან. 

ეს გზა მრავალჯერ მორწყულა ქართველების სისხლით. თავად კოშკი სიმაგრე ყოფილა ნორიოელებისა ლეკიანობის დროს. 

ამ კოშკის მაგიერ მამა ქრისტეფორეს ტაძრის აშენება უნდოდა, მაგრამ მარტყოფის უკანასკნელ მიტროპოლიტ სტეფანეს, ენისელთ მოურავის ძე 

ჯორჯაძეს და მღვდელ ქრისტეფორეს შორის დიდი განხეთქილება მომხადარა და მიტროპოლიტს ნება არ მიუცია დაურთავს. გადმოცემით, 

მღვდელი ქრისტეფორე მეუფე სტეფანეს მღვდლობიდანაც დაუყენებია, და მცირე ხნის შემდებგ იგი გარდაცვლილა. 

1813 წლის 7 მარტს გენერალ-ლეიტენანტ ორბელიანს ებრძანა, გაერკვია მარტყოფელ მღვდელ ქრისტეფორე კეჟერაშვილთან – მართლა მან დაწერა 

თუ არა გიორგი XII-ის სიგელი ბოძებული სოფიოსადმი. გამოირკვა, რომ ამ დროისთვის მარტეოფელი მდველი ევვე გარდაცვლილი იყო. 

მღვდელ ქრისტეფორეს ჰყავდა ორი შვილი. უფროსი დიონოზი, რომელიც მამასავით წიგნის ბეჭდვის ოსტატი ყოფილა (1790 წელს 

ის მონაწილეობს „დაუჯდომლის“ დაბეჭვდაში: „აღესრულა ოქტომბერს, ქორონიკონს უოც. ხელითა მესტამბე რაზმაძე რომანოზ 

ზურაბაშვილისათა, მწერლობითა ქრისტესია ხუცის ძის დიონოზისათა.. და დაზგის მმართველობითა.. კარის ხუცის ქრისტეფორესითა''), 

ხოლო უმცროსი პანტელეომონი, მღვდელი იყო (,,ტიფლისკიე ვედემოსტი-ს“ 1829 წლის 20 სექტემბრის N38-ში დაბეჭდილია: 

„მღვდელი პანტელეიმონ ბადრიძე მოიკლა ბრძოლაში”). 

მღვდელი ნესტორ ბაკურაძე 1861-1931წწ

მღვდელი ნესტორ ნიკოლოზის ძე ბაკურაძე 1861 წელს ქვემო რაჭის მთიან სოფელში, ზნაკვაში დაიბადა. 

რვა წლის ნესტორი უფროს ძმებს წამოუყვანიათ კახეთში, სოფელ კისისხევში. მალე იგი აღსაზრდელად მიაბარეს შუამთის ყოვლადწმინდა ღვთისმ– 

გვ131

შობლის შობის სახელობის მამათა მონასტერში, სადაც საფუძვლიანად შეისწავლა წერა-კითხა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 

1878 წლის 2 ივლისს კავკასიაში ქრისტიანობის ამღდგენელმა საზოგადოებამ სოფელ აბანოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ 

განამწესა.

1881 წლის 1 ოქტომბერს ვლადიკავკაზის ეპარქიაში გადაიყვანეს და სოფელ ხუმლაგის სამრევლოს მედავითნედ დაინიშნა. 

1886 წლის 2 იანვარს ვლადიკავკაზის ეპისკოპოსმა ვლადიმერმა (სენკოვსკი) დიაკვნაღ აკურთხა. ამავე წლის 16 მარტს მღვდღად დაასხა ხელი და 

ხუმლაგის სამრევლოს წინამძღვრად დანიშნა. 

1887 წელს საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1889 წლის 1 სექტემბერს ამავე სოფლის სამრევლო–საეკლესიო სკოლის საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაადგინეს. 

1890 წლის 15 თებერვალს კავკასიაში ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების წევრად აირჩიეს. 1894  წელს იმპერატორ ალექსანდრე III-ის

სახელობის სამახსოვრო ვერცხლის მედალი უბოძეს. 1895 წლის 20 თებერვალს ვლადიკავკაზის ეპარქიის X ოლქის სამღვდელოების

სულიერ მოძღვრად დაინიშნა. 

1896 წლის 30 სექტემბერს ტალიბანის (სანების) სამრევლოს წინამძღვრად გადაიყვანეს. 1898 წლის აღდგომას ხავერდისფერი სკუფიით დაჯილდოვდა. 

მამა ნესტორის ჩრდილო ოსეთში ნაყოფიერი შიღვაწეობა ფართოდ შუქდებოდა წლების განმავლობაში გაზეთ „ივერიაში“. 

ერთ-ერთ ნომერში ვკითხულობთ: ,„სწორედ ორი წელიწადი შესრულდა, რაც სანების სამრევლოში მსახურებდა მღვდელი მამა  

ნ. ბაკურაძე. ეს მღვდელი პირველად სოფელ ხუმელაგში იყო, 

გვ132

იქიდან აქ გადმოიყვანეს, ხუმელაგელებმა სახსოვრად გულის ჯვარი მიართვეს, ადრესი ოსურს ენაზედ და სოფლის განაჩენი. 

გადმოვიდა თუ არა სანებაში მამა ბაკურაძე, თავისი მამობრივი ყურადღება მიაქცია „რენეგატებს“ (მიქცეულნი). 

მოძღვარი ყველას თავმდაბლად ესაუბრებოდა და ყველასთვის დაუზარელი იყო ჭირსა თუ ლხინში. 

ამიტომაც ბევრს მიქცეულთ და მაჰმადიანთ მოულბო გული და შემოუერთა მართლმადიდებელს ეკლესიას. დღეს, მისისავე თხოვნით, მ. ნ. ბაკურაძე გადაიყვანეს 

ქრისტიანის სოფელში. სანებლებმა მიართვეს მას ვერცხლით შეჭედილი კვერთხი ზედ წარწერით: „ჩვენს ძვირფას მოძღვარს, 

მამა ნესტორ ბაკურაძეს, მისი მოსიყვარულე სანებლებისაგან, 1898 წ. დეკემბრის 25-სა დღესა“. 

ეს პატივცემული მოძღვარი ქრისტიანებზედ ნაკლებ არ უყვარდათ მაჰმადიანებსაც. სხვა სოფელში მისი გადასვლა 

რომ გაიგეს, ერთი ორმოცდაათის წლის დედაკაცი, გეკა თორჩინოვი, მივიდა იმისთან და სთხოვა: ,„მამაო, შენმა ტკბილმა მოძღვრულმა სიტყვებმა ისე მიმიზიდა, 

რომ მსურს მართლმადიდებელ ეკლესიას შემოვუერთდე. ამიტომ გთხოვ, არ დამტოვოთ ისე, რომ წმინდა ნათლისღება არ მიმაღებინოთ· იმასაცკი 

გეტყვი, რომ თუ შენის ხელით არ მოვინათლე, შემდეგ ისევ ჩემსავე უწინდელს რჯულს არ გადავალო“. 25 დეკემბერს მ. ნ. 

ბაკურაძემ ეს მანდილოსანი შემოუერთა მართლმადიდებელ ეკლესიას და უწოდა სახელად დარია. გაცილების წინა დღეს 

სოფელმა გაუმართა სადილი თავისს მოძღვარს. სადილზედ მოიწვიეს დარღავსის მღვდელი ილია გახოკიძე და ხიდიყურისა 

– ესტატე ჯანუევი. სადილის მეორე დღეს დიდიან-პატარიანად სანებლებმა გამოაცილეს მ. ნ. ბაკურაძე და უსურვეს დღეგრძელობა. 

მოძღვარმაც, თავისის მხრით, დალოცა მრევლი, დაარიგა და გაემართა ახალ მრევლში“. 

1898 წლის 27 ნოემბერს სოფელ ნებითი-ქრისტიანის სამრევლოს წინამძღვრად განამწესეს·

გაზეთმა „ივერიამ” ეს მოვლენაც გააშუქა: „ეს სოფელი ქ. კავკაზიდან 46 ვერსით მოშორებუ-

გვ133

ლია, ბარი ალაგია და შესდგება ათასი კომლისაგან. მცხოვრებნი გვარ-ტომობით დიგორელი ოსები არიან, ასე რომ, იმათს ენასა 

და სხვა ოსების ენას შორის დიდი განსხვავებაა. სწავლაგანათლების მხრივ მთელს ოსეთში ამ სოფელს პირველი ალაგი უჭირავს. 

შუა სოფელში ვებერთელა ორკლასიანი ვაჟების საეკლესიო-სამრევლო სკოლაა და ქალებისა – ერთკლასიანი. 

ამ სოფელს აგრეთვე აქვს ორი წერა-კითხვის სკოლა, რომელთაც ცალკე მასწავლებელი ჰყავს. როგორც ზეპირი გადმოცემა 

ამბობს, აი, რათ ეძახიან ამ სოფელს ,ნებითი-ქრისტიანის“ სოფელს: უწინდელს დროს, რასაკვირველია, ყველა ესენი მთაში ცხოვრობდნენ.

როცა დიგორის მთებიდგან გადმოსახლდნენ ბარად, მაშინდელმა მთავრობის წარმომადგენელმა წინადადება მისცეს თურმე 

გადმოსახლებულთ: ,ვის გსურთ ქრისტეს რჯული და ვის მაჰმადისაო“. ხალხი შუაზედ გაიყო. ამ სოფელმა თავისის ნებით 

ისურვა ქრისტიანობა და ამიტომ შერჩა სახელწოდება: „ნებითი ქრისტიანი“ (ვოლნო-ხრისტიანსკოე სელენიე), მეორე ნახევარს 

უსურვებია მაჰმადიანობა, დასახლებულა ამ სოფლიდგან ოცის ვერსის მოშორებით და დარქმევია: „მახამედის სოფელი“ (მახამეთ ყაუ)“. 

1899 წლის მაისში მამა ნესტორს უბედურება დაატყდა თავს. ყელის ტკივილისა და გაციების შედეგად გარდაიცვალა მისი 

II წლის ქალიშვილი ნინო. მამა ნესტორი ზემო აღნიშნულ სამრევლოში 1902 წლის 24 ოქტომბრამდე მსახურობდა. 

წამოსვლისას ადგილობრივმა მოსახლეობამ მიუძღვნა ოსური სახარება წარწერით: „ოსეთში სახარების თავგამოდებულ მქადაგებელს მადლობელი ოსი ხალხისაგან“.

ოსეთში ყოფნისას მამა ნესტორი ყოფილა მთასვლელთა საზოგადოების წევრი და 

მთასვვლელთა ექსპედიციებშიც კი მონაწილეობდა.

1902 წლის 24 ოქტომბერს საქართველოში დაბრუნდა და ლარსის სამრევლოში დაადგინეს. 

1904 წლის 6 მაისს კამილავკა უბოძეს. 

1906 წლის 26 ნოემბერს ისევ აირჩიეს X ოლქის 

სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად· 

1909 წლის 20 იანვარს 

გვ134

ერწო–თიანეთის მხარეში განამწესეს და სოფელ საყარაულოს 

(სოფელი ახადო-ნოჯიხეთი) წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა.

1910 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1911 წლის 16 ნოემბერს თიანეთის მაზრის I ოლქის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად აირჩიეს. 

1916 წლის 15 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

მამა ნესტორი სასულიერო საკითხების გარდა დიდ ყურადღებას უთმობდა საერო განათლებასაც. ამას მოწმობს მისი 

კორესპოდენციები როგორც ბარის ოსეთიდან, ასევე ლარსიდან და ერწო-თიანეთიდან. ეს მჟღავნდებოდა მის პრაქტიკულ საქმიანობაშიც. 

თავისი გულისხმიერებით, მოსახლეობისადმი კეთილგანწყობით მუდამ იმსახურებდა ხალხის სიყვარულსა და პატივისცემას. 

ხშირად იგი მოსისხლეთა შერიგების საქმეშიც ჩარეულა. რჩევა-დარიგებას აძლევდა სწავლა-განათლების მსურველთ, 

ზრუნავდა მოსახლეობის კეთილდღეობისა და ცხოვრების პირობების გაუმჯობესებისათვის. ამხელდა მკითხავებსა და ექიმბაშებს. 

ამ თვისებებით იყვნენ აღჭურვილი მისი ოჯახის წევრებიც, რაზედაც მიგვითითებს მისი ასულების

– ეფროსინესა და ანას მოღვაწეობა როგორც ლარსში. ასევე ერწო-თიანეთში. სოფელ საყარაულოში მისვლისთანავე. 

მამა ნესტორისა და მისი ქალიშვილი ანას თაოსნობით გაიხსნა სამრევლო სკოლა. მიუხედავად დიდი სიძნელეებისა, მათ 

შეძლეს სკოლის შენარჩუნება და ბავშვებისათვის წერა–კითხვის შესწავლა· მამა ნესტორმა მოახერხა 

ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ყურადღების მიქცევა და ამ საზო

გვ135

გადოების დახმარებით სკოლის სათანადო ინვენტარითა და საჭირო მასალებით აღჭურვა. სკოლას დიდი დახმარება გაუწია შიო მღვიმელმაც. 

მამა ნესტორის დიდ დამსახურებად უნდა ჩაითვალოს ხალხური პოეტური შემოქმედების შეკრება-გამოქვეყნება. შეკრებილ 

მასალებს სისტემატურად გზავნიდა ჟურნალ-გაზეთებში. ამასთანავე, აკვირდებოდა ხალხის ზნე–ჩვეულებებს და პერიოდულად 

ბეჭდავდა კიდეც. იგი ორმოცი წლის განმავლობაში აგროვებდა მასალებს. დღეს ამ მასალების დიდი ნაწილი დაცულია ფოლკლორის ცენტრალურ არქივში· 

ჩანაწერების მნიშვნელოვანი ნაწილი დაიბეჭდა პეტრე უმიკაშვილის ,,ხალხურ სიტყვიერებაში“ 1937 წელს და 1964 წელს, მაგრამ ბევრი რამ ჯერ კიდევ 

გამოუქვეყნებელია. 

მამა ნესტორს მიმოწერა და ურთიერთობა ჰქონდა გამოჩენილ ქართველ მოღვაწეებთან, მათ შორის, ქართული ხალხური 

კულტურის დიდ მოამაგესთან ვახტანგ კოტეტიშვილთან. მოძღვარს აღუსრულებია ვახტანგ კოტეტიშვილის თხოვნა და მთელი 

თავისი მასალა გაუგზავნია მეცნიერისათვის. ვახტანგს კი მადლობის წერილით მიუმართავს: „დიდად პატივცემულო მამაო 

ნესტორ! მივიღე თქვენ მიერ გამოგზავნილი თექვსმეტი რვეული, რისთვისაც უდიდეს მადლობას გიძღვნით. 

ღრმად ბრძანდებოდეთ დარწმუნებული, რომ ისევე გაუფრთხილდები, როგორც თქვენ“. წერილი თარიღდება 1929 წლით. 

1920 წლის 23 მარტს მღვდელი ნესტორი ალავერდელ ეპისკოპოს პიროსს (ოქროპირიძე) სწერს: – „თელავის მაზრაში, სოფელ 

ბუშატის სამრევლოში უკვე განთავისუფლდა მღვდლის ადგილი. უმორჩილესად გთხოვთ, თქვენო მეუფებავ, ზემოხსენებულ მრევლისგნით მღვდლის არჩევნების დროს 

მეც ნება დამრთოთ არჩევნებში მონაწილეობა მივიღო“. იმჟამად სოფელ ბუშატში არ მოხერხდა მისი გადაყვანა, 

თუმცა მალევე გათავისუფლდა ქვემო ხოდაშნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის 

წინამძღვრის ადგილი და მამა ნესტორიც იქ განამწესეს. 

გვ136

დადგა 1921 წელი. საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება, რასაც მოჰყვა ტაძრების დახურვა, სიწმინდეების 

შეეურაცხყოფა, სასულიერო პირთა განუკითხავი დევნა-შევიწროება. 

ამ მხრივ გამონაკლისი არც მამა ნესტორი ყოფილა, თუმცა, მიუხედავად მრავალი შეურაცხყოფისა და ტანჯვისა, მან არ 

მიატოვა ეკლესია, შემოფანტული მრევლი და მღვდელმსახურება. იგი ბოლომდე ღირსეულად აღასრულებდა თავის მოვალეობას ღვთისა და დედაეკლესოოს წინაშე. 

მღვდელი ნესტორი 1931 წლის 13 იანვარს, 70 წლის ასაკში აღესრულა· ოჯახის წევრებმა და სამღვღელოებამ იგი დიდი 

პატივით დაასაფლავეს 16 იანვარს სოფელ ქვემო ხოდაშნის საერო სასაფლაოზე. 

მთავარეპისკოპოსი გაიოზი (ბარათაშვილი) 1746-1821წწ

მთავარეპისკოპოსი გაიოზი 1746 წელს (მეორე ვერსიით – 1748 წელს, მესამე ვერსიით – 1750 წელს) კახეთში, სოფელ 

მაღაროში დაიბადა. მისი წარმომავლობის შესახებ რამდენიმე მოსაზრება არსებობს. (ხოგიერთი მეცნიერი თვლის, რომ ის გვარად 

ნაცვლიშვილი იყო (ნ. მთვარელიშვილი, ალ. ხახანაშვილი), ზოგიერთის აზრით კი. იგი თაყაიშვილი გახლდათ (ბაგრატ ბატონიშვილი, 

დ. ბაქრაძე, იოანე ბატონიშვილი). სხვანი ბარათაშვილად მოიხსენიებენ (თეიმურაზ ბატონიშვილი, ეპისკოპოსი კირიონი საძაგლიშვილი, 

ალ. ცაგარელი, ი. სავინსკი). დღემდე უცნობია მისი ერისკაცობის სახელიც. რაც შეეხება მძის წოდებრივ მდგომარეობას: 

თავადობას თუ აზნაურობას, ეს საკითხიც ბოლომდე გაურკვეველია. 

კათოლიკოს ანტონ I-ის წერილით ირკვევა, რომ პატარა გაიოზი აღსაზრდელად აუყვანია ვიღაც თბილისელ „დიაჩოქ“ (მედავით– 

გვ137

ნე ზაქარიას. მას გაიოზისთვის მხოლოდ წერა-კითხვა უსწავლებია. რუსეთიდან დაბრუნებულ ანტონ კათოლიკოსს თბილისში 16 წლის 

გაიოზი უნახავს და შეუმჩნევია, რომ ხელსაყრელ პირობებში მას შეეძლო შეეთვისებინა „აზნაურნი და თავისუფალნი ცნობანი“. 

ამიტომ უწმინდესმა ჭაბუკი თავის სახლში მიიღო და სხვა ახალგაზრდებთან ერთად თბილისის სემინარიაში დააწყებინა სწავლა· 

გაიოზი დაუფლებია „გრამატიკას, რიტირიკას, ლოგიკას, ფიზიკას და ფილოსოფიას“. 

1765 წელს კათოლიკოსმა ანტონმა იგი დიაკვნად აკურთხა და გაიოზის სახელით ბერად აღკვეცა. მალევე არქიდიაკონის წოდებაც მიანიჭა.

1772 წელს ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II-ის დავალებით კათოლიკოსი ანტონი და უფლისწული თიევანი დიპლომატიური 

მისიით რუსეთში გაემგზავრნენ. ამ მისიაში არქიდიაკონი გაიოზიც მონაწილეობდა. პეტერბურგში ყოფნისას მამა გაიოზი დროს 

უქმად არ კარგავდა. წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის სასულიერო სემინარიაში მას ქ. ტვერის მთავარეპისკოპოს პლა– 

ტონის ზეგავლენით დაუწყია რუსულის, ლათინურისა და ბერძნული ენების შესწავლა. 

1774 წლის მარტში პეტერბურგიდან მობრუნებული მისია მოსკოვში გაჩერებულა. აქ გაიოზმა კათოლიკოსს მოსკოვის აკადემიაში შესასვლელად ნებართვა სთხოვა, 

რაზედაც თანხმობა მიიღო. კათოლიკოსი საქართველოში დაბრუნდა, მამა გაიოზი კი რუსეთში დარჩა ცოდნის გასაღრმავებლად. 

1774 წლის 26 მაისს ბერ-დიაკონმა გაიოზმა მიმართა იმპერატორ ეკატერინე II-ს მოსკოვის სასულიერო აკადემიაში მიღებ

გვ138

ის თაობაზე. თავის თხოვნაში იგი აღნიშნავდა: „თუმცა მე ჩემს სამშობლო ქვეყანაში შევისწავლე სხვადასხვა საგნები ქართულ 

ენაზე, მაგრამ დავინახე რა რუსეთში უაღრესი შესწავლა მეცნიერებისა,მოვინდომე ლათინურის,ბერძნულის და რუსულ ენების 

შესწავლაც მოსკოვის აკადემიაში ჩემის ხარჯით“. ამასთან დაკავშირებით რუსეთის წმინდა სინოდმა მამა გაიოზს მოსთხოვა ცნობები

თუ ვისი ლოცვა-კურთხევით მოქმედებდა იგი და მღვდელმოქმედება ხომ არ ჰქონდა აკრძალული. მანაც თავისი 

ხელით დაწერილი ბიოგრაფია მიართვა სინოდს: „მე ვარ ოცდარვა წლის, ბერობა შევიმოსე და არხი-დიაკვნად მაკურთხა 

თვით ანტონ კათალიკოზმა წარსულს 1765 წელსა; ვარ აზნაურთაგანი. საქართველოში, თბილისში ყოფნის დროს, 

მე განუშორებლად ვიმყოფებოდი ანტონ კათალიკოზთან 1772 წლამდის, ხოლო ამ წელს მისი ყოვლადუსამღვდელოესობა, 

თავის საჭიროებისთვის, გამოემგზავრა რუსეთს და მეც თან წამომიყვანა და მიმიყვანა პეტერბურგს. პეტერბურგიდან მომიყვანა მოსკოვს, 

სადაც აქამომდე ვიმყოფები. მისს მაღალყოვლადუსამღვდელოესობასთან ყოფნის დროს მე ვასრულებდი შესაფერს ჩემის ხარისხისა მღვდელმოქმედებას. 

ხოლო აღნიშნულს წელს, მარტში, ხსენებული კათალიკოზი უკან დაბრუნდა თავისივე ეპარქიაში, 

ხოლო მე, გაიოზმა, მისის უკუდაბრუნების დროს, ვსთხოვე მას, ნება მოეცა ჩემთვის მოსკოვში დარჩომისა შესასწავლად აქაურს 

აკადემიაში ლათინურის და რუსულის ენებისა ჩემის ხარჯით. 

ამაზედ კათალიკოზმა ნება დამრთო სიტყვიერად, ხოლო წერილი ამის შესახებ მე არაფერი მიმილია მისს ყოვლადუსამღვდელოესობისაგან“. 

საქმის გამორკვევის შემდეგ იგი აკადემიაში მიიღეს და სულიწმინდის მოფენის სახელობის მონასტერში საკუთარი ხარჯით ცხოვრებისა ნება დართეს. 

მოსკოვში სწავლის პერიოდში,  1766 წლის 25 ივნისს, მას უთარგმნია რუსულიდან ,, მიმოსვლა ბარონ დე პოლნიცასი''.

1778 წელს გაიოზმა დაასრულა მოსკოვის აკადემიის სრული კურსი და ერეკლე II-ის ბრძანებით საქართველოში დაბრუნდა,  

გვ 139

სადაც რუსული ენის შესასწავლად სკოლა დააარსა. 

1779 წელს ბერ-დიაკონ გაიოზს მღვდლად დაასხეს ხელი. 

1780 წელს კი იღუმენის წოდება მიენიჭა. 

1782 წლის 28 მაისს ერეკლე II-ისა და ანტონ კათოლიკოსის ხელთშეწყობით მამა გაიოზმა თელავში 

დააარსა სასულიერო სემინარია, რომლის პირველი რექტორი თავადვე გახლდათ. ზოგიერთი ვერსიით, ის ამ დროს უკვე არქიმანდრიტი ყოფილა. 

სამწუხაროდ, მისი რექტორობა მხოლოდ ერთ წელს გაგრძელდა. 

1783 წელს ის დაინიშნა კომისიის წევრად, რომელმაც ქ. გეორგიევსკში რუსეთთან ცნობილი ტრაქტატი გააფორმა. აქ 

მან კავკასიის მმართველი პ. ს. პოტიომკინის ყურადღება დაიმსახურა, მასთან ნაცნობობამ მამა გაიოზის კარიერულ წინსვლაზე საგრძნობლად იმოქმედა. 

1784 წელს პეტერბურგში იღუმენი გაიოზი იმპერატორ ეკატერინე II-ის თანდასწრებით არქიმანდრიტის წოდებით დააჯილდოვეს და მას შემდეგ აღარც

დაბრუნებულა საქართველოში. ის 

გაჰყვა გენერალ პოტიომკინს ჯერ უკრაინაში, სადაც 1785-1789 წლებში ქ. კრემენჩუგში ცხოვრობდა 

შემდეგ კი წმინდა სინოდის დავალებით მოლდავეთში,ეკატერინოსლავის ეპარქიის მთავარეპისკოპოს ამბროსის (სერებრიანიკოვი) თანაშემწედ დაინიშნა, 

აქ ის მროველ მიტროპოლიტ იონას (გედევანიშვილი) შეხვდა. 

1783 წელს, ყირიმის შემოერთების შემდეგ. რუსეთმა სრული კონტროლი დაამყარა ნოვოროსიისკის 

მხარზე. მალე აქ შეიქენა ახალი ეპარქია – მოზდოკისა და მაჯარსკისა, რომლის შემადგენლობაშიც  

გვ140

მოექცა ყიზლარი, მოზდოკი, გეორგიევსკი და სტავროპოლი. ადმინისტრაციულად იგი ასტრახანის ეპისკოპოსს ექვემდებარებოდა. 

1793 წელს ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის იმპერატორმა ეკატერინე II-მ მამა გაიოზი გამშვენებული ჯვრით 

დააჯილდოვა. ამავე წლის 12 მაისს რუსეთის წმინდა სინოდის სხდომაზე გადაწყდა მისი მღვდელმთავრად კურთხევაც. 

ამ პერიოდში იგი სანკტ-პეტერბურგში იმყოფებოდა და 29 მაისს მოხდა მისი ეპისკოპოსის ხარისხში აყვანა. 

ახლად ნაკურთხი მღვდელმთავარი მოზდოკისა და მაჯარსკის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა. თუმცა მეუფე გაიოზი მაშინვე არ ჩასულა თავის 

ეპარქიაში, იგი მთელი წლის განმავლ(·)ბაში ისევ სანკტ–პეტერბურგში იმყოფებოდა. 

1793 წლის 14 ნოემბერს გარდაიცვალა ასტრახანის ეპისკოპოსი ტიხონი (მალინინი). წმინდა სინოდის 

ლოცვა-კურთხევით, მეუფე გაიოზს დროებით დაევალა ასტრახანის ეპარქიის მართვა. 

1794 წლის 26 თებერვალს იგი გაემგზავრა ასტრახანში და 16 აპრილს ჩავიდა იქ. სადაც წლის ბოლომდე 

დაჰყო. აქედან განაგებდა იგი თავის ეპარქიასაც. ახლად დაარსებულ ეპარქიაში ეპისკოპოს გაიოზს მეტად 

არასახარბიელო მდგომარეობა დახვდა. მისი სამწყსო როგორც განათლებით, ასევე ზნეობით, ძალიან ჩამორჩებოდა სხვა ეპარქიებს. 

მეუფე გაიოზმა მცირე დროში შეუძლებელი შეძლო და ეპარქია ფეხზე დააყენა. მან დააარსა სასწავლებლები, ააგო 

ეკლესიები და აკურთხა სამღვდელოება. ოსებისთვის შეადგინა ანბანი, რომელსაც საფუძვლად დაუდო სლავური ანბანი და 

გადათარგმნა „პირველდაწყებითი საქრისტიანო მოძღვრება“. ეს წიგნი 1798 წელს მოსკოვში დაიბეჭდა. 

ყოველივე ამან ის შედეგი გამოიღო, რომ ადგილობრივი მოსახლეობა ქრისტიანობას დაუახლოვდა და შემდგომში იქ მოღვაწე სამღვდელოებას მათი 

მოქცევა გაუადვილა. 

1799 წლის 16 ოქტომბერს ასრტახანის ეპარქიას გამოეყო სარატოვის გუბერნია, რის შემდეგაც დაარსდა ახალი – სარატოვის ეპარქია. 

თუმცა იმხანად სარატოვში მღვდელმთავრისთვის 

გვ141

არანაირი საცხოვრებელი პირობები არ იყო, მათ შორის. არც საჭირო 

შენობები სასულიერო სემინარიისა და სასწავლებლის განსათავისუფლებლად. მეუფე გაიოზი იძულებული 

გახდა ქ· პენზაში დამკვიდრებულიყო. ამის გამო მას თავდაპირველად სარატოვისა და პენზის ეპარ– 

ქიის მღვდელმთავრად მოიხსენებდნენ. 

1803 წლიდან იგი პენზისა და სარატოვის ეპისკოპოსია. 

1808 წლის 10 იანვარს მეუფე, გაიოზი ასტრახანის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა და მთავარეპისკოპოსის წოდება მიენიჭა· 

გაიოზი როგორც რუსული საეკლესიო წყაროები გადმოგვცემენ, მეუფე გაიოზი ყოფილა ძალიან კეთილი, მშვიდი, შემბრალებელი, თავაზიანი, 

ალერსიანი, გულღია და სტუმართმოყვარე პიროვნება. 

ტაძრის დღესასწაულზე მას ასეთი ტრადიცია ჰქონია: მთელი სამი დღის განმავლობაში მის რეზიდენციაში გაშლილი იყო 

სადღესასწაულო ტრაპეზი. პირველ დღეს ის უმასპინძლდებოდა სამოქალაქო პირებს, ვაჭრებსა და ქალაქის მაღალი წრის 

წარმომადგენლებს. მეორე დღეს – ეპარქიის საპატიო სამღვდელოებას, ხოლო მესამე დღეს _ ღანარჩენ სასულიერო პირებსა 

და ტაძრის მსახურებს. მისთვის ყველაზე სასურველი სტუმრები სასულიერო სემინარიისა და სასწავლებლის ხელმძღვანელობა 

და მასწავლებლები ყოფილან, მათთან ერთად მეუფე ყოველ კვირას და სხვა დღესასწაულებზე გულდღიად იყოფდა სადღესასწაულო

ტრაპეზს. ასეთი ყურადღებით მეუფე ეუდამ ინარჩუნებდა სასწავდებელსა და სემინარიაში ერთსულოვნებას და სიმშვიდეს. 

ქალაქის მაღალი სახოგადოებიდან მას განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობა ჰქონდა მაშინდელ ცნობილ ქველმოქმედებთან –

გვ142

ბერძენ ვარვაცისთან და კირილე ფედოროვთან. მათი ნაყოფიერი ქველმოქმედებისა და შემოწირულობების შედეგად ქალაქი ასტრახანი და მისი საკათედრო ტაძარი 

გამშვენდა და განახლდა. ვარვაციმ ააშენა ახალი ქვის საშრეკლო, მიძინების ტაძარში კედლები მარმარილოთი მოპირკეთდა· 

მოიხატა ტაძრის ნაწილი, რაზედაც მთლიანობაში 100 000 მანეთი დაიხარჯა, მოივერცხლა სამეუფო კარები და კანველზე განლაგებული 4 ხატი. 

მთავარეპისკოპოსი გაიოზი 1821 წლის 21 თებერვალს გარდაიცვალა. იგი დიდი პატივით დაკრძალეს ასტრახანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების 

სახელობის საკათედრო ტაძარში (ქვედა სართულზე). 

მიუხედავად იმისა, რომ თავისი ცხოვრების უმეტესი ნაწილი მეუფემ რუსეთში გაატარა, მას საქართველო არ ღავიწყებია. ის 

ძლიერ ზრუნავდა და უყვარდა სამშობლო. მამულისადმი გრძნობას იგი თავის ერთ-ერთ ხელნაწერზე გაკეთებული მინაწერში 

ასე გამოხატავს: „არა არს-რა ესრეთ ტკბილი, ვით მამულის სიყვარული”. არამცთუ სიტყვით, საქმითაც გვიჩვენა მეუფე გაიოსმა 

მამულისადმი სიყვარული. ამას ამტკიცებს მისი მრავალი თხზხულება, როგორც საკუთარი, ისე ნათარგმნი. 

მეუფე გაიოზი გამორჩეული მქადაგებელიც ყოფილა. ამის 

დასტურად გთავაზობთ თელავის სასულიერო სემინარიის გახსნის დღეს წარმოთქმულ ქადაგებას: 

„ყოველივე საქმე ამით არის დიდ და კეთილ, ოდეს გამოიძიების, თუ ვინ არის მიზეზი და ანუ რაი სარგებელი გამოვალს 

მისგან, და ანუ ვითარითა ჰაზრითა ქმნილ-არს იგი. რა არის მიზეზი დღევანდელი ჩვენი შეკრებულებისა? მიზეზი ჩვენი 

შეკრებულებისა არის იმ კეთილი აზრის განხორციელება, რომელიც დაებადა ჩვენს მეფეს ღვთაებრივი შთაგონებით. იმ აზრის 

განხორციელება, რომელიც გამოგვიყვანს ჩვენ უმეცრებისაგან და სიბნელისაგან. ჩვენ ვხედავთ სადამდისინ გავრცელებულ 

და განთესილ არს სიბრძნე. ყველგან, როგორც აღმოსავლეთში, ისე დასავლეთში, როგორც ჩრდილოეთში, ისე სამხრეთში, ერთონაი-

გვ143 

რი კეთილი ნაყოფი მოაქვს, ერთნაირად განფენს ყველგან სუნნელებასა. 

ღმერთმა მოგვანიჭა ჩვენ მეფე, რომელმანაც მოინდომა, რომ საქართველოს შვილნი იყვნენ განათლებულნი ნათლითა მეცნიერებითა და ბედნიერნი.

თუმცა ყოველ კაცისთვის ცხადი უნდა იყოს, რა დიდი სარგებლობა მოაქვს მეცნიერებას კაცობრიობისათვის და რა დიდი განსხვაება ჰდევს მეცნიერებასა 

და უმეცრებას შორის, მაგრამ მაინც საჭიროდ ვრაცხ შევადაროთ ერთმანეთს. მეცენიერება წარმოუდგენს კაცს უზესთაეს შემოქმედს არსებას. 

ეუბნება, რა არს ქვეყანა, რა არს კაცი და რაისათვის დაბადებულ არს იგი შემოქმედისაგან 

თვისისა და დადგინებულ სოფელსა ამას შინა. 

მეცნიერებას უყვარს სიმართლე და აძლევს კაცს სულგრძელებას უბედურებაში. გარნა უმეცრება არა უტევებს კაცსა გამოძიებისადმი 

ამის ყოვლისა. უმეცარმა კაცმა არა იცის, რა არის კარგი და რა არის ცუდი. ის ისე სცხოვრობს, როგორც პირუტყვი. 

რაიცა მოეწონება საგრძნობელთა თვისთა, შეჰრაცხს მას სასარგებლოდ. უმეცარს კაცს უყვარს უსამართლოება და სიცრუე. 

მეცნიერება აცნობებს კაცსა, რა არის ღმერთი, ეუბნება მას: ღმერთი არის ყოვლად ბრძენი, ყოვლად სახიერი, მართლმსაჯული და ყოვლისა სრულებისა მქონებელი.

რამეთუ ზრუნავს ქმნილთათვის მისთა და უფროისღა კაცისათვის, რომელიცა არს უპატიოსნესი ქმნილებათაგანი. ღმერთი არა გვტოვებს ჩვენ 

განსაცდელსა შუა. ჩვენ მივიღებთ ყოველთა კეთილთა მისგან, რის გამოც მეცნიერი კაცი ჰცემს მას პატივსა. 

უმეცარმან, თუმცა იცის ღმერთი, გარნა ჰსჯის მისთვის ვითარცა ფიცხელსა რაისამე მსაჯულისათვის და ამით სხვადასხვასა შინა შეცთომილებასა შთააგდებს თავსა თვისსა.

ნაცვლად პატივისცემისა ღვთისა, უმეცარსა გონებასა შინა არიან არა თუ აზრნი უმსგავსონი დიდებულებისა მისისანი, არამედ 

საქმენიცა ყოვლითურთ წინააღმდგომნი სრულებისა მისისანი. ნაცვლად სარწმუნოებისა უფლებს ურწმუნოება, ნაცვლად სიყვარულისა – უმადლობა.

გვ144

მეცნიერი კაცი წესიერად განაგებს თავის სახლსა. იმას არ უყვარს მცონარეობა და არცა აქვს წადილი უზომო სიმდიდრისა. 

მეცნიერი კაცი არ არის მტაცებელი, ბოროტი უპატიოსნო, არამედ ის არის პატიოხანი, კეთილი, რომელიც წმინდად დაიცვავს მეუღლეობას და კეთილად აღზრდის შვილთა, 

მონათა დაიმორჩილებს ხმითა წყალობითა და შერისხვითა და ამის მიერ ჰყოფს სახლსა თვისსა, ვითარცა ქვეყნიერსა სამოთხესა. 

უმეცარი კაცი არს მცონარი და ნაკლულევან ყოვლითურთ, ის არის უღონო, ძუნწი ან განმაბნეველი· მას აქვს პირუტყვული აღძრულება და არ აღზრდის შვილებს და თავის მონებს 

სიმართლეში. სახლი უმეცრისა არა თუ არს სახლი, არამედ სამყოფი ოხრებისა და ყოვლისა ურგოებისა. 

მეცნიერი კარგად ასრულებს თავის თანამდებობას. მეცნიერი მთავარი მხნობს და იღვიძებს და ზრუნავს, რათა ხელისქვეშენი, 

ანუ ყმანი თვისნი, მოიყვანოს მარადის კეთილსა მდგომარეობასა შინა და იღვწის, 

რათა არც ერთი მათგანი მიეცეს ვითარსამე უბედურებასა უზრუნველობითა მისითა. 

მეცნიერი მსაჯული მღვიძარებს განმართლებისათვის უბრალოსა და დასჯისათვის ბრალეულისა. მეცნიერი ვაჭარი წარვალს შორის გზასა, არა რათა 

განიმრავლოს სარგებელი თვისი, არამედ რათა მოქალაქეთა თვისთა განუმრავლოს საჭირონი და სახმარნი ნივთი.

გვ145

უმეცარი მთავარი ძრიელ დიდი უბედურებაა ხალხისათვის, იმას არ ეყურება თავის თავის მნიშვნელობა. უმეცარი მთავარი 

არს სასყიდლით დადგინებული და არა მემკვიდრე. უმეცარი მსაჯული არს მექრთამე და მტაცებელი. უმეცარი ვაჭარი არს 

განუმძღომელად ვეცხლის მოყვარე. მეცნიერება აშკარად უჩვენებს კაცს, რა არის სასარგებლო ქვეყანაზე, რა არის სასარგებლო ყოველთა კაცთა. 

მეცნიერება უჩვენებს ყოველთა კაცთა თანასწორებასა და უღვიძებს კეთილ ლტოლვილებას. 

უმეცარს არ უყვარს მეცნიერება და არცა პატივს ჰსცემს მეცნიერთა. ყოველივე კეთილნი ლტოლვილებანი მის გულში 

დამარხულნი არიან. 

ყოველი ესე სარგებლობა მეცნიერებისა არა დაფარულ არს ყოვლად ბრძნისა მხედველობისაგან კეთილმსახურისა მეფისა 

ჩვენისა ირაკლი მეორისა და ამიტომაც თქვენზე გამოჰხედა დაუძინებელი თვალი თვისი და ისურვა თქვენთვის ძვირფასი 

ესე ბედნიერება. მას ჰნებავს საყვარელთა შვილთა თვისთა განშვენება, განსვენება და გამდიდრება. არა შესაძლებელ არს, 

რათა არა მოხსენებულ ვყოთ აქა ღვაწლი და მომჭირნეობა უწმიდესისა მამამთავრისა ჩვენისა მეფის ძის ანტონისა და 

საყვარელისა ძმისა კეთილმსახურისა მეფისა ჩვენისა, რომელმაც დიდი ღვაწლი გაუწია ამ სიბრძნის ტაძარს საქართველოსას. 

მან განამდიდრა ეს სიბრძნის ტაძარი „ყოვლითა საჭიროთა სწავლულებითა და თარგმნითა წერილითა სასიბრძნოთა“. 

დაბოლოს, შევევედროთ უფალსა ჩვენსა, რომ ჩვენი მეფე უდიდე- ბულესით სახლეულებით მისით მრავალჟამიერ კეთილად და 

უვნებელად იმყოფებოდეს, და კვალად, რათა გარდამოავლინოს ზეცით მაღალმან მან ნიჭი და კურთხევანი ყოვლადწმიდისა 

სულისა თვისისანი უწმინდესსა მამამთავარსა ჩვენსა, მეფის ძეს ანტონის, სემინარიისა ამის ღირექტორს და პროტექტორს, 

და აქაურთა გნოსისთა დიდასკალოსსა, და ჩვენთა მშრომელთა ამას უსამღვრთოესსა პალატსა შინა, მოგვცეს ძალი სრულყოფად თანამდებობისა ჩვენისა“.

გვ146

სქემმღვდელმონაზონი სვიმონი ბაღდავაძე 1857-1942წწ

სქემმღვდელ-მონაზონი სვიმონი, ერისკაცობაში – სოლომონ ბაღდავაძე, 1857 წელს ვანის რაიონის სოფელ ჭყვიშში, ივანე 

ბაღდავაძის ოჯახში დაიბადა მისი დაბადებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ ადიდებულმა რიონმა სოფელი ჭყვიში წალეკა. 

დაზარალებული ოჯახები სამტრედიის მახლობლად გადასახლდსენ. ახლად დასახლებულ ადგილს „ქოსნათი“ (ამჟამად – ახალსოფელი) ეწოდა. მათ შორის იყო ბაღდავაძეთა ოჯახიც. 

ყმაწვილი სოლომონი ყურადღებას იჩენდა ღვთისმახურებისადმი, ხშირად სტუმრობდა ბელათისა და მოწამეთას მონასტრებს. თანატოლებისაგან გამოირჩეოდა ნიჭითა და სწავლის 

სურვილით. მოწიფულ ასაკში დაოჯახდა, მაგრამ მალევე დაატყედა თავს განსაცდელი – მისი მეუღლე მშობიარობისას გარდაიცვალა, ბავშვის გადარჩენაც ვერ მოხერხდა. დაქვრივებული 

სოლომონი რწმენით შეეგება მწუხარებას და ბერად შედგომა გადაწყვიტა. მისი გადაწყვეტილება ერთმა გარემოებამ შეაფერხა, უეცრად გარდაეცვალა ერთადერთი ძმა, რომელსაც დარჩა 

მცირეწლოვანი ვაჟი – ივანე. ობოლი ძმისშვილის აღზზრდა სოლომონმა ითავა. იგი წლების განმავლობაში ზრუნავდა ყმაწვილის კეთილდღეობაზე. სოლომონმა მახლობელი სოფლებიდან 

შემოკრიბა სწავლას მოწყურებული პატარები და დააარსა საშინაო სკოლა, სადაც თავად ასწავლიდა ქართულ წერა-კითხვას, 

ისტორიას, არითმეტიკას, გეოგრაფიას და სხვა საგნებს. ამასთანავე, დიდ ყურადღებას უთმობდა ზნეობრივ აღზრდას, ზრდილობას, 

უფროსისადმი პატივისცემას. ის პატარები, რომლებიც შორეული სოფლებიდან იყვნენ. ხშირად სოლომონის სახლში ცხოვრობდნენ და მხოლოდ შმაბათ-კვირას ბრუნდებოდნენ მშობლებთან. 

გონების გაწვრთნასთან ერთად, სოლომონი ბავშვებს შრომისადმი სიყვარულს უნერგავდა. მეცადინეობის შემდეგ ყველა შრო-

გვ147

მობდა, ზოგი შეშას ჭრიდა, ზოგს წყალი მოჰქონდა, საქონელს უვლიდა, მიწას ამუშავებდა. სოლომონი დიდი სიყვარულითა და 

ზომიერი სიმკაცრით გამოირჩეოდა, არ უყვარდა უშნო ცელქობა და ღლაბუცი. ყოველდღიურ საზრუნავში გადიოდა დრო, ყმაწვილები გაიზარდნენ.

ბევრმა მათგანმა ზედმიწევნით იცოდა „ვეფხვისტყაოსანი“, „თამარიანი“. ბიჭებმა დაახრულეს სწავლა და ოჯახებს მოეკიდნენ. 

სოლომონმა დავაჟკაცებულ ძმისშვილს უთხრა: „შენთან აწი, როგორც სტუმარი, ისე მოვალ. შენ უკვე ვაჟკაცი ხარ და თანაც, მე რომ მინდოდა, ისეთი დადექიო“. 

მას შემდეგ, რაც სოლომონმა პირნათლად აღასრულა ვალი ოჯახის წინაშე, გელათის მონასტერში გადავიდა საცხოვრებლად. 

თავისი კუთვნილი მიწები, სახლი და ქონება კი ახლად დაქორწინებული ძმისშვილს გადაუუფორმა. 

XIX საუკუნის 90-იანი წლების ბოლოს სოლომონი ბერად აღიკვეცა და სახელად სვიმონი ეწოდა. მცირე ხანში იგი ჯერ 

დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი – მღვდლად დაასხეს ხელი. 

1901 წელს მამა სვიმონმა გადაწყვიტა იერუსალიმის წმინდა ადგილების მოლოცვა და შემდგომ ათონის წმინდა მთის ქართველთა სავანეში დამკვიდრება. 

წასვლის წინ მოინახულა თავისი გაზრდილი ივანე, რომელსაც უკვე ორი თვის გოგონა ჰყავდა. 

გამომშვიდებისას პატარა აკვანში ატირებულა და როდესაც დედას დამშვიდება დაუწყია, მამა სვიმონს უთქვამს, იტიროს 

ბავშვმა, გამყვეს ივანეს ბავშვის ხმაო. 

ათონის მთაზე სამოღვაწეოდ მიმავალი ქართველები, უპირველესად, იერუსალიმს მოილოცავდნენ. მამა სვიმონმა აისრულა 

სანუკვარი ოცნება და მოიხილა პალესტინის უწმინდესი ადგილები. შემღეგ გემით გაემგზავრა ქალკედონის ნახევარკუნძულისაკენ. რამდენიმე დღეში გემმა ათონის მთას მიაღწია.

მამა სვიმონმა კითხვა-კითხვით მიაგნო წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ქართველთა სავანეს, რომელიც ივერთა მონასტრის ახლოს მდებარეობდა· ქართველთა სავანეში 

ნებისმიერი თანამემამულის ხილვა დიდ სიხარულს იწვევდა, მაგრამ საძმო 

გვ148

განსაკუთრებით გაახარა მღვდელ-მონაზვნის შემომატებამ. ათონზე იმ დროისათვის ქართველ ძმათა რიცხვი 50-ს აღწევდა. 

ივერთა მონასტრის ბერძენი არქიმანდრიტების მხრიდან შევიწროების მიუხედავად, 

ქართველთა სავანეში სანიმუშო წესრიგი სუფევდა. ყოველდღე აღესრულებოდა ლიტურგია,ღამისთევის მსახურება – ძველი ქართული რვა 

ხმათა გალობით. წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სავანის გამგებელი, სქემმღვდელმონაზონი იონა (ხოშტარია) თითქმის ყოველდღე იყო მწირველი. საძმოს სულიერ 

მოძღვრობას უწევდა იმ დროის ერთ–ერთი უდიღესი მამა, სქემმღვდელ-მონაზონი თეოდოსი (ერისთავი) – აღზრდილი და განსწავლული გელათის მონასტერში 

(მამა თეოდოსი იყო ღირსი მამის, ალექსი შუშანიას სულიერი მოძღვარი). 

სქემმღვდელ-მონაზონი ათანასეს (ალექსი ბაქრაძე) დიდი ღვაწლით მონასტერში აღორძინდა მწიგნობრობა, კალიგრაფია. 

ღამზადდა ივერთა შონასტრის ბიბლიოთეკაში დაცული ·უძვე ჯიეს ხელნაწერთა ათეულობით ასლი. 

მამა სვიმონს ძირითად მორჩილებად მზარეულობა განუწესეს. პერიოდულად იგი იყო მწირველი სავანის ეკლესიაშიც. 

წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სავანის არსებობა ივერთა მონასტრის ბერძენ ბერებს ძლიერ აშფოთებდათ· ერთი მხრივ, 

სინდისი ამხილებდათ, როდესაც ქართველებს ქართულ მონასტერში არ უშვებდნენ, მეორე მხრივ, მონასტრის მმართველობისა 

და მისი უზარმაზარი შემოწირულების დაკარგვის შიში ჰქონდათ. ყოველივე ამას ხელს უწყობდა თავად მონასტრის გადაგვარებული შინაგანაწესი. 

ივერთა მონასტრის დამაარსებელ წმინდა მამათა მიერ განწესებული ტიპიკონი უკანონოდ იყო შეცვლილი 

გვ149

ახალი განაწესით, ე· წ. იდიორითმით. მონასტერს აღარ ჰყავდა წინამძღვარი, მის ნაცვლად რამდენიმე არქიმანდრიტი „ეპიტროპოსი“ რიგრიგობით განაგებდა მონასტრის საქმეებს. 

ასევე ერთმანეთში ინაწილებდნენ მდიდარ შემოსავალს. იმ დროისათვის მონასტრის საძმო 150 კაცს ითვლიდა, რომელთა უმეტესობა 

თავისი სურვილისამებრ ცხოვრობდა. იმის გამო, რომ აღარ იმართებოდა საზოგადო ტრაპეზი, ყველა თავის სენაკში იმზადებდა 

საჭმელს. არსებობდნენ უკიდურესად უპოვარი და ფუფუნებაში მცხოვრები ბერები. ზოგიერთ არქიმანდრიტს მოსამსახურეებიც 

კი ჰყავდა. ხშირი იყო უთანხმოება დაპირისპირებული ბერების ჯგუფებს შორის. ერთსულოვანნი მხოლოდ ქართველთა წინააღმდეგ იყვნენ.

ბერძნებთან მორიგებას აფერხებდა ქართველი ბერების მოთხოვნა: აღმდგარიყო ივერთა მონასტრის დამაარსებელი წმინდა მამების წესი, რადგან ქართველ მამებს აშინებდათ 

წმინდა მამათა შეჩვენება მათი განწესებულის დამრღვევისადმი. 

ეს მოთხოვნა ბერძენი არქიმანდრიტებისთვის წარმოსადგენადაც ძნელი იყო. რომ არა რუსეთის იმპერიის შიში, დაუყოვნებლივ 

მოიშორებღნენ „აბეზარ“ ქართველებს. მანამდე კი შესაფერის დროს ელოღნენ. მათ მრისხანებას ამწვავებდა ის ფაქტიც, რომ რუსეთის 

მთავრობამ საქმის მოგვარებამდე რუსეთიდან გამოგზავნილი შემოსავლის მცირე ნაწილი ქართველთა სავანეს მიაკუთვნა. 

წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სავანის სამართლებრივი სტატუსი ფრიად სუსტი იყო. სავანე ოფიციალურად ირიცხებო- 

და, როგორც ივერთა მონასტრის დაქვემდებარებაში მყოფი სენაკი. ქართველთა სავანის წინამძღვარმა, იღუმენმა ბენედიქტემ 

(ბარკალაია) ეს სენაკი XIX საუკუნის 60-იან წლებში დროებით თავშესაფრად შეიძინა. მაშინ ვინ წარმოიდგენდა, რომ ქართველებს, 

ნამდვილ ივერიელებს, ივერთა მონასტერში არ შეუშვებდნენ და ეს სამარცხვინო დავა ამდენ ხანს გაგრძელდებოდა. ათონის 

მთაზე მოქმედი კანონით კი – სენაკში მოღვაწე ბერების უფლებები შეზღუდული იყო. დედამონასტრის ნებართვის გარეშე ძმათა რიცხვის გაზრდა 

ან თუნდაც რაიმე შენობის აგება, მკაცრად 

გვ150

იკრძალებოდა. ამ უფლებრივ მდგომარეობას ბერძენი ბერები ბოროტად იყენებდნიენ. ქართველთა ეკლესიას მოანგრიეს გუმბათი, 

არ აძლევდნენ ზარის დარეკვის, სასმელი წყლის მილებით გამოყვანის და შეშით სარგებლობის უფლებას. თავს იმით იმართლებდნენ, რომ

ათონის მთის განაწესს იცავდნენ, ქრისტიანი მოღვაწის უპირველესი მოვალეობა კი სრულიად ავიწყდებოდათ. ქართველ ბერებს

აკვირვებდათ ამგვარი სისასტიკე, მაგრამ უკეთესი მომავლის იმედით ყველაფერს ითმენდნენ.

გადიოდა წლები. მამა სვიმონი ყოველდღიური მსახურებით იყო დაკავებული. პერიოდულად ლოცვა-კურთხევით აღსავსე წერილებს

უგზავნიდა ძმისშვილ ივანეს (სამწუხაროდ, ამ წერილებმა ჩვენამდე ვერ მოაღწია). ახარებდა მისი ოჯახის გამრავლება.

მამა სვიმონი ყურადღებას არ აკლებდა მშობლიურ სოფელს. მისივე დახმარებით აშენდა ეკლესია,  რომელსაც ძმისშვილი

პატრონობდა, ეხმარებოდა მოძღვარს და უვლიდა  ეკლესიას. შემდგომ წლებში მამა სვიმონმა ეკლესიას გამოუგზავნა  მღვდლის სრული შესამოსელი, 

ცისფერი, ულამაზესი ნახელავი. ასევე ვერცხლის  ბარძიმი, ფეშხუმი, ჯვარი და ღვთისმსახურებისათვის საჭირო სხვა ნივთები

გვ151

1905 წლის 25 მაისს ღვთივგანისვენა სქემმღვდელ-მონაზონმა თეოდოსიმ (ერისთავი), რაც განსაკუთებული დანაკლისი იყო როგორც მამა სვიმონისათვის, 

ასევე მთელი საძმოსათვის. ამავე წლის ოქტომბერში მამა სვიმონი ათონის მთაზე მომხდარ არნახულ მიწისძვრას შეესწრო, 

რომლის შედეგად ძლიერ დაზიანდა ათონის მონასტრები, მათ შორის, განსაკუთრებულად – ივერთა მონასტერი. ნახევრად დაინგრა ათსაუკუნოვანი წმინდა ექვთიმეს კოშკი, 

გაიპო გუმბათები. თითქმის ბოლომდე დაინგრა წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ტაძარი, კარის ღვთისმშობლის ეკლესიას გუმბათი მოერღვა. საკვირველად გადარჩა 

ქართველთა სავანე. სქემმღვდელ-მონაზონმა იონამ მძიმე მარხვა განუწესა საძმოს. 

მწარე ღღეების გარდა, ხშირი იყო სამახსოვრო დღეებიც· ათონს ხშირად სტუმრობდნენ მოღვაწეები საქართველოდან, ასევე 

ევროპის უმაღლესი სასწავლებლების ქართველი სტუდენტები. 

საქართველოდან იგზავნებოდა სასულიერო და საერო შინაარსის ჟურნალ-გაზეთები. 

ბერძენი ბერების უსამართლობით განაწამები ქართველები თავის დასაცავ გზებს ეძებდნენ. ივერთა მონასტრის არქიმანდრიტები ყოველ ოთხ წელიწადში ცვლიდენ მოსკოვის 

მეტოქის მმართველს სწორედ ამ მეტოქიდანშემოსდიოდათ უზარმაზარი შემოწირულებანი. ყოველი ახალი მმართველი უნდა დაემტკიცებინა სულთანს და რუსეთის საელჩოს 

(ქალკედონის ნახევარკუნძული, სადაც მდებარეოობს ათონის მთა, 1913 წლამდე ოსმალეთის შემადგენლობაში შედიოდა). 

როდესაც ეს დრო დგებოდა, სქემმღვდელ-მონაზონი იონა ჩადიოდა კონსტანტინოპოლში და რუსეთის ელჩსა და კონსულს 

სთხოვდა შუამდგომლობას. ამ თხოვნებძა შედეგი ვერ გამოიღო, რადგან ბერძენი ბერები ქრთამით იკაფავდნენ გზას. 

სამაგიეროდ, ქართველებზე გაბოროტებულმა 1911 წელს საჩივარი შეიტანეს ათონის მთის უმაღლეს მმართველ ორგანოში – პროტატში: „ქართველები არ გვემორჩილებიან 

და გთხოვთ, მიიღოთ

გვ152

ზომები: ან დაგვიმორჩილეთ, ან განდევნეთო“. ქართველი ბერები გამოდევნისაგან იმხანად ოსმალეთში მყოფმა არქიმანდრიტმა 

ნიკოლოზმა (ნამორაძე) იხსნა. იგი დაუკავშირდა სულთნის კართან დაახლოებულ მუსლიმან ქართველებს, გვარად ირემაძეებს 

და მათი საშუალებით გაიგზავნა ათონზე მოთხოვნა, თავი დაენებებინათ ქართველი ბერებისათვის. საბედნიეროდ, ივერთა მონასტერში მოღვაწეობდნენ ისეთი 

ბერძენი ბერები, რომლებიც თანაუგრძნობდნენ დევნილ ქართველებს. მაგალითად, გრიგოლი და პართენი, რომელთაც სამასი ოქრო ასესხეს გაჭირვებაში 

ჩაცვენილ ქართველ ბერებს.

შემგდომ წლებში პოლიტიკური ვითარება ბალკანეთში მკვეთრად შეიცვალა. დაიწყო ჯერ ბალკანეთის, ხოლო შემდეგ პირველი მსოფლიო ომები. 

ევროპა სისხლისღვრამ მოიცვა. ათონის მთაზე ვითარებას ისიც ართულებდა, რომ მთაწმინდის მრავალეროვანი მცხოვრებლების მმობლიური ქვეყნები ომში ერთმანეთს 

დაუპირისპირდნენ. რუსთის 1917 წელს მომხდარმა რევოლუციამ რადიკალურად შეცვალა ვითარება. ათონზე შეწყდა შემოწირულებანი, რომელზეც მთელი ათონის მთა 

მნიშვნელოვანწილად იყო ლამოკიდებული. მსოფლიო ომის გამო, გაუარესდა ეკონომიკური ვითარება, ჩამოვარდა მიმშილობა. 

1918 წელს ნოე ჟორდანიას მთავრობის ანტიეკლესიური რეფიორმების შედეგად ეკლესია-მონასტრებს კუთვნილი მიწები ჩამოერთვა. ბუნებრივია, 

მათ შორის იყო ივერთა მონასტრის მამულებიც, რომლებსაც ბერძენი ბერები განაგებდნენ. საქართველოს მთავრობაზე განრისხებულმა არქიმანდრიტებმა ათონელ ქართველებზე იყარეს 

ჯავრი. 1918 წლის მიწურულს, სქემმღვდელ-მონაზონი იონას (ხოშტარია) გარდაცვალების შემდეგ, ქართველებს წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის სავანის დატოვება მოსთხოვეს. 

ქართველი ბერები გამოუვალ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. მამა სვიმონი ძმობამ გამოარჩია ქართველი ბერების დროებით მმართველად. 

დიდი სადარდებელი და საფიქრალი დაეკისრა მამა სვიმონს. მრავალჯერ ეახლა იგი, მღვდელ–მონაზვნებთან- იოანესა

გვ153

(მაისურაძე) და მელეტისთან (თოფურია) ერთად, ივერთა მონასტრის არქიმანდრიტებს, მრავალჯერ ევედრა ქართველი ძმების 

სახელით, მაგრამ ბერძნებს ქართველების მოშორება მტკიცედ ჰქონდათ გადაწყვეტილი. 

1919 წლის 9 მარტს ივერთა მონასტრის მმართველი ბერები ჯარისკაცების თანხლებით შივიდნენ წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის სავანეში. 

მამა სვიმონს ძალით წაართვეს გასაღები და დაეპატრონენ სავანესა და მის ქონებას. ქართველ ბერებს მიეცათ უფლება, გაეტანათ პირადი ნივთები და ბიბლიოთეკის ნაწილი, ხოლო დანარჩენი ქონება, 

სურსათის მარაგის ჩათვლით,მიითვისეს. ქართველები უბინაოდ, ყოველგვარ ნუგეშს მოკლებულნი დარჩნენ· მამა სვიმონი თავშესაფრის სათხოვნელად გაეშურა წმინდა 

პანტელეიმონის სახელობის მონასტრის წინამძღვართან, არქიმანდრიტ მიხაილთან. იმ დროს რუს ბერებთანაც გართულებული იყო ურთიერთობა, 

ზოგიერთი მათგანი 1917 წლის საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენას „რასკოლს“ უწოდებდა. არქიმანდრიტმა მიხაელმა ქართველ ბერებს სტეფანე პირველმოწამის

სენაკში დაბინავება შესთავაზა· ეს სენაკი ხევში, მეტად მოუხერხებელ და ნესტიან ადგილზე მდებარეობდა. რამდენიმე ბერმა უარი განაცხადა იქ ცხოვრებაზე· მაგრამ სხვა არჩევანი

არ ჰქონდათ· 

ქართველი ბერების ნაწილმა გადაწყვიტა ათონის მთის დატოვება და სამშობლოში დაბრუნება. მძიმე და ცრემლიანი იყო განშორება, მამები თითქოს გრძნობდნენ, რომ ვეღარ ნახავდნენ

ერთმანეთს. 

1920 წელს 9 ქართველი ბერი, სქემმღვდელ-მონაზონ სვიმონის წინამძღვრობით, დასახლდა წმინდა სტეფანე პირველმოწამის სავანეში. 

მოღვაწე ბერები მუხლჩაუხრელი შრომით ცდილობდნენ საარსებო საკვების მოპოვებას· ცხრა ბერიდან სამი 

ღრმად მოხოუცი იყო და, ბუნებრივია, ფიზიკსური შრომა აღარ შეეძლო. შრომას ნაჩვევი მამა სვიმონი გაორმაგებული ძალით 

იღვწოდა· ბერები თიბავდნენ ბალახს, აგროვებდნენ კაკალს, ყიდდნენ და ასე, წვალებით ცხოვრობდნენ. მძიმე შრომამ და ცუდმა 

გვ154

პირობებმა მამა სვიმონი დააავადა. 1926 წელს იგი შეუძლოდ შეიქნა და იძულებული გახდა, წმინდა პანტელეიმონის სახელობის 

მონასტრის საავადმყოფოში ემკურნალა. მამა სვიმონი უკვე 69 წლის იყო, ამიტომ აღარ მოსდევდა ჩვეული ჯანმრთელობა. 

წმინდა პანტელეიმონის სახელობის მონასტრის ბერებმა მამა სვიმონს დარჩენა შესთავაზსეს. რადგან წმინდა სტეფანე პირველმოწამის სახელობის სავანეში დაბრუნება სიცოცხლეს მოუსწრაფებდა. 

ქართველმა ძმებმაც საავადმყოფოში დარჩენა სთხოვეს და დაჰპირდნენ, რომ ხშირად ინახულებდნენ. რამდენიშე თვეში მამა სვიმონი მომჯობინდა და უკვე შეძლო მონასტრის 

სატრაპეზოში წამუშავება. რუსმა ბერებმა სატრაპეზოსთან ახლოს სენაკიც დაუთმეს. ყველამ შეიყვარა კეთილი, სათნო, მლოცველი 

და დარდიანი მოხუცი ტრაპეზარი. 

1932 წლეს წმინდა სტეფანე პირველმოწამის სახელობის სენაკში მომხდარმა ხანძარმა და ბერი ბართლომეს დაღუპვამ. გული 

მოუკლა მოხუცს. ბოლო წლებში სენაკიდან იშვიათად გამოდიოდა. 

1942 წლის 26 ნოემბერს სქემმღვდელ-მონაზონმა სვიმონმა წმინდა პანტელეიმონ მკურნალის სახელობის მონასტრის საავადმყოფოში მშვიდობით მიაბარა სული უფალს. 

მამა სვიმონის ცხოვრების ადრეული პერიოდის შესახებ ინფორმაციის მოწოდებისთვის მადლობას ვუხდით მისი ძმის შთამომავალს, 

ქალბატონ ლიდა ფერაშვილი-ჭაიას.

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზ ბერეკაშვილი 1901-1969წწ

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზ ილიას ძე ბერეკაშვილი 1901 წელს ქუთაისის გუბერნიაში, სოფელ კურსებში, მედავითნის ოჯახში 

დაიბადა. ბერეკაშვილების გვარი მთელ იმერეთსა და დასავლეთ საქართველოში განთქმული იყო საუკეთესო კირითხუროთა

გვ155 

და ეკლესიების მაშენებლები. პატარა ნიკოლოზმა თავდაპირველად სოფლის სამრევლო– საეკლესიო სკოლა დაამთავრა. 

შემდეგ ქუთაისის სამოქალაქო სასწავლებელში სწავლობდა, 

რომლის დასრულებისთანავე მამამ იგი ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მამათა მონასტეერში მიაბარა, სადაც იმ პე– 

რიოდში მოღვაწეობდა ბიძამისი, მღვდელ-მონაზონი ბენიამენი (ბერეკაშვილი)· ნიკოლოზმა 

მისი დახმარებით საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. მონასტერში იგი 1915-

1918 წლებში ცხოვრობდა.

თავად ბიძამისი, მღვდელ—მონაზონი ბენიამენი, ერისკაცობაში – ბესარიონ პავლეს ძე ბერეკაშვილი, 1868 წელს ქუთაისის 

მაზრაში. გლეხის ოჯახში დაიბადა. წერა–კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლოს 

შობის სახელობის მამათა მონასტერში შეისწავლა. 

1899 წლის 2 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) კაცხის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის მონასტრის მორჩილად განამწესა· 

1902 წლის 10 მარტს სასულიერო უწყებაში მიიღეს. ამავე დღეს მოწამეთას წმინდა დავით და 

კონსტანტინეს სახელობის მონასტერში არქიმანდრიტმა ბესარიონმა (ახვლედიანი) ბერად აღკვეცა და სახელად ბენიამენი 

უწოდა. 1902 წჯლის 14 სექტემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა თეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა და კაცხის მონასტრის საძმოში დაადგინა. 

1903 წლის 1 ივნისს მღვდლად დაასხა

გვ156

ხელი და ამავე წლის 4 დეკემბერს კაცხის შონასტრის მმართველად დანიშნა. 

1907 წლის 1 ნოემბერს თავისი პირადი სახსრებით შეაკეთა წინამძღვრის საცხოვრებელი სახლი. 

1909 წლის 23 მაისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) მღვდელმონახონი ბენიამენი ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტერში გადაიყვანა. 

1911 წლის 11 სექტეშბერს ამავე მონასტრის ეკონომოსად დაინიშნა. 

1911 წლის 3 დეკემბერს საგვერდულით დაჯილდოვდა. მამა ბენიამენი ჯრუჭის მონასტერში 

1921-1922 წლამდე მოღვაწეობდა, ამ დროისათვის, ადგილობრივი ხელისუფლების ბრძანებით, მონასტერი დაიხურა და ბერებიც 

გამოდევნეს. იმ პერიოდში იმერეთის ეპარქიაში მოქმედი მონასტრები აღარ არსებობდა, ამიტომ მამა ბენიამენი სოფელში დასახლდა და იქ განაგრძო მღვდელმსახურება. 

მამა ნიკოლოზის მეორე ბიძა. მღვდელი თეოფილე პავლეს ძე ბერეკაშვილი 1860 წელს იმერეთში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

წერა-კითხვა,წმინდა წერილი,გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტერში შეისწავლა, 

სადაც წლების განმავლობაში საბერო მორჩილი იყო. 

1882 წლის 30 ივლისს ამავე მონასტრის მედავითნედ დაინიშნა. 

1884 წლის 24 ნოემბერს სასულიერო უწყებაში მიიღეს. 

1895 წლის 11 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა და სოფელ წნორის 

წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში ღანიშნა. 

1900 წლის 6 მარტს ქუთაისის მწვანეყვავილას  მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1906 წლის 19 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მღვდლად დაასხა ხელი 

და სოფელ ბაშის სულიწმინდის გარდამოსვლის სახელობის ტაძრის წინამძღვრად განამწესა. 

1911 წლის იანვარში საგვერდულით დააჯილდოვეს. 

XX საუკუნის 20-იან წლების დასაწყისში საწირეს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა. 

1925 წლის 10 დეკემბერს წილკნის ეპარქიაში გადაიყვანეს და ქსოვრისის ყოვლადწშინდა ღვთისმშობლის 

გვ157

შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1926 წლის 27 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დააჯილდოვეს.

1927 წლის მაისში წილკნის ეპარქიის II ოლქის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრაღ აირჩიეს· 

1929 წელს ისევ იმერეთში დაბრუნდა, მშობლიურ სოფელში დასახლდა და იქ განაგრძობდა მღვდელმსახურებას. 

მღვდელი თეოფილე 1943 წლის 8 ივნისს გარდაიცვალა. 

1918 წელს, ბიძების ლოცვა-კურთხევით, ნიკოლოზი ერში დაბრუნდა და ოჯახს მოეკიდა. მან ცოლად შეირთო სოფელ კვალითში მცხოვრები შეძლებული გლეხის, 

სევასტი ბარამიძის ქალიშვილი შუშანიკი და იქვე დასახლდა. მათ ოთხი შვილი შეეძინათ: ვაჟი თორნიკე და სამი ასული.

1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება. ეკლესიასა და სამღვდელოებას მძიმე წლები დაუდგა. 

ტერორისა და შიშის ქვეშ მრავალმა მოძღვარმა უარი თქვა 

მღვდელმსახურებაზე და ანაფორა გაიხადა.მიუხედავად ურთულესი პერიოდისა, ნიცკოლოზმა გამოთქვა 

სურვილი სამღვდელო ხარისხის მიღებისა. ახალგაზრდა კაცის შემართებამ დიდად გაახარა ქუთათელი მიტროპოლიტი ნაზარი (ლეჟავა), 

რომელმაც 1922 წელს ნიკოლოზი დიაკვნად აკურთხა და ზესტაფონის წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის ეკლესიის 

ღვთისმსახურად განამწესა. 

1925 წლის 7 იანვარს ქუთათელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და კვალითის წმინდა

გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა. 1928 წელს ხელისუფლების

გვ158

მხრიდან დიდი გადასახადების დაკისრებასთან დაკავშირებით მამა ნიკოლოზი ერთი წელი იძულებული გახდა, პარალელურად 

სამოქალაქო უწყებაში ემუშავა, ხოლო თავისუფალ დროს მღვდელმოქმედებას უთმობდა· 

XX საუკუნის 30-იან წლების დასაწყისში ხელისუფლებამ კვალითის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაც დახურა. მამა 

ნიკოლოზი ეკლესიის გარეშე დარჩა. იგი თავის ბიძებთან: მღვდელმონაზონ ბენიამენთან და მღვდელ თეოფილე ბერეკაშვილთან 

ერთად უშიშრად განაგრძობდა მოღვაწეობას. ისინი დადიოდნენ ახლომახლო სოფლებში და ანუგეშებდნენ სულიერ საზრდოს 

მოკლებულ მრევლს. ღამღამობით კი სოფლის ზევით, უღრან ტყეში არსებული ძველი ეკლესიის ნანგრევებზე ადიოდნენ სოფლის მორწმუნეებთან ერთად, 

აჰქონდათ მოძრავი ტრაპეზი და ჩუმად აღასრულებდნენ ღამისთევის მსახურებებს (ეს მოძრავი ტრაპეზი, ოდიკთან ერთად, ახლაც ინახება ბერეკაშვილების ოჯახში). 

XX საუკუნის 30-იან წლებში აღესრულა მღვდელ-მონაზონი ბენიამენი. სიკვდილის წინ მან ჯრუჭის მონასტრიდან წამოღებული სიწმინდე, 

წმინდა გიორგის ძვლის სამი ნაწილი მამა ნიკოლოზს გადასცა შესანახად და თან დაუბარა, თუ ღვთის 

შეწევნით ჯრუჭის მონასტერი კვლავ გაიხსნებოდა, ეს სიწმინდე კვლავ უკან დაებრუნებინა. წმინდა ნაწილები პატარა ხის ლუსკუმაში ყოფილა ჩასვენებული. 

მამა ნიკოლოზმა წმინდა გიორგის ხატი დააჭერინა და წმინდა ნაწილები მასში მოათავსა. ასე ინახავდა მათ წლების განმავლობაში. 1938 წელს, როდესაც 

ადგილობრივმა ხელისუფლებამ მამა ნიკოლოზი დააპატიმრა, მას ეს სიწმინდე თან ჰქონდა ზესტაფონის სუკის შენობაში. 

პატიმრობისას ერთი სასწაულიც აღსრულებულა: ერთ-ერთი დაკითხვის დროს, მოძღვარს კვლავ მოსთხოვეს მიეტოვებინა 

ეკლესია და ჩამდგარიყო საერო სამსახურში, მაგრამ კვლავ ცივი უარი მიიღეს. ამ დროს ოთახში მოუხმეს ჯალათს, 

რომეღიც ხელკეტით აპირებდა შოძღვრის წამებას. მიუახლოვდა თუ 

გვ159

არა მამა ნიკოლოზს და კეტი დასარტყმელად აღმართა, ხელი ჰაერში გაუშემდა. ამ დროს მამა ნიკოლოზს სიწმინდე ხელზე, 

სამაჯურში ჰქონდა შენახული. ნათელი გახდა, რომ, ერთი მხრივ, მოძღვარი ინახავდა ამ ნაწილებს· მეორე მხრივ კი, თავად წშინდა გიორგი იცავდა

მას საშინელი წამებისაგან. 

XX საუკუნის 40-იანი წლების დასაწყისში, II მსოფლიო ომის დროს, ხელისუფებამ ნება დართო სამღვდელოებას,

გაეხსნათ ეკლესიები და ოფიციალურად გაეგრძელებინათ მღვდელმსახურება. 

ამ პერიოდში მამა ნიკოლოზიც გაათავისუფლეს ციხიდან და მანაც მაშინვე განაგრძო სასულიერო მოღვაწეობა. 

1945-1946 წლებში, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) დროს ჩატარებული აღწერისას მოქმედი 

სამღვდელოების სიებში გვხვდება მამა ნიკოლოზიც, სადაც აღნიშნულია, რომ იგი ზესტაფონის რაიონში, სოფელ ზედა საქარა— 

გვ160

ში აღასრულებდა საეკლესიო წესებს. 

1949 წლის 1 დეკემბერს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე) 

მამა ნიკოლოზი ქუთაისის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის საკათედრო ტაძარში გადაიყვანა და 

დეკანოზის წოდება მიანიჭა· 

1955 წლის დასაწყისში ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე) დეკანოზი ნიკოლოზი ქუთაისის საკათეღრო ტაძრის

კანდელაკად დანიშნა· 

1957 წლიდან ქუთაის–გაენათის ეპარქია ეპისკოპოსმა ნაუმმა (შავიანიძე) ჩაიბარა, როეელიც დიდად აფასებდა მამა ნიკოლოზის გამოცდილებასა და 

დამსახურებას დედაეკლესიის წინაშე. მისი წარდგინებით, მამა ნიკოლოზი 50-იანი წლების ბოლოს ქუთაისის ეკლესიების მთავარხუცესად დაინიშნა და

ენქერითა და გამშვენებული ჯვრით დაჯილდოვდა· 

მეუფე ნაუმი ბოლო წლებში ბევრს ავადმყოფობდა, რის გამოც ხშირად უწევდა სამკურნალოდ ჩასვლა ხან სოხუმში, ხან წყალტუბოს სანატორიუმში. 

ამ პერიოდში ეპარქიის უცვლელი გამგებელი ყოველთვის მამა ნიკოლოზი იყო. მეუფე ნაუმის არქივში შემორჩენილია ამის დამადასტურებელი რამდენიმე წერილიც: 

„ამა წლის აგვისტოს პირველი რიცხვიდან მე მივდივარ დასასვენებლად ერთი თვით. თანახმად მისი უწმინდესობის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ

მელქისედეკ III-ის ბრძანებისა, ამა წლის ივლისის 24-დან გავალებთ, გასცეთ სათანადო პასუხი ქუთაის-გაენათის ეპარქიიღან შემოსულ ისეთ 

საკითხებზე, რომლებსაც თქვენ შესძლებთ, ხოლო მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ მომახსენებდეთ მე. ამასთანავე, გთხოვთ იქონიოთ 

მეთვალყურეობა საარქიელო სახლის დაცვისათვის ჩემს დაბრუნებამდე“ – 1959 წლის 28 ივლისი. 

1967 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ეფრემ II-მ (სიდამონიძე) დეკანოზი ნიკოლოზი ეკლესიაში 

ხანგრძლივი და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის პროტოპრესვიტერის ხარისხში აღამაღლა და მეორე გამშვენებული ჯვვრით დააჯილდოვა. 

გვ161

მამა ნიკოლოზის შვილიშვილი, ბატონი გაიოზ ბერეკაშვილი იხსე ნებს: „ქუთაისიდან ბაბუა ნიკოლოზი ყოველ სამშაბათს ჩამოდიოდა კვალითში, მშობლიურ 

სახლში, სადაც მას, ჩვენგან განცალკევებით, წმინდა ხატებით მოწყობილი პატარა სალოცავი კუთხე და სამუშაო ოთახი ჰქონდა. 

იგი ამ ოთახში წერდა ქადაგებებს და ადგენდა საეკლესიო საბუთებს. 

ამასთანავე, როგორც კი მოსახლეობაში გაიგებდნენ მის ჩამოსვლას, მაშინათვე მოდიოდნენ ზოგი 

მოსანათლად, ზოგი ჯვრისწერისათვის, ზოგიც პანაშვიდისთვის და ბაბუაც დაუზარლად უსრულებდა მათ საეკლესიო წესებს. 

ხშირად მიჰყავდათ მიცვალებულის წესის ასაგებადაც. ყოველივე ეს, რა თქმა უნდა, არც იმდროინდელ, ჯერ ისევ ათეისტურ 

ხელისუფლებას არ ეპიტნავებოდა, თუმც, წინა დროსთან შედარებით, ისე ცხადად აღარ იყო სასულიერო პირების საშინელი დევნა. 

კარგად მახსოვს, სახლიდან გასვლის წინ მამა ნიკოლოზი ანაფორაზე, ზემოდან ყოველთვის შავი ფერის გრძელ ლაბადას იცვამდა, 

და ალბათ, იმიტომ, რომ ასე კიდევ უფრო ახლოს მისულიყო სამღვდელოებას გადაჩვეულ ხალხთან. 

ის მუდამ მხნედ და მოწესრიგებულად გამოიყურებოდა და ჩვენც (შვილიშვილებს), უპირველეს ყოვლისა, წესრიგს გვასწავლიდა, 

რაც იმაში მდგომარეობდა, რომ, ყოველ დილით, ჩვენჩვენი ლოგინები აუცილებლად უნდა გაგვესწორებინა. 

მიუხედავად მკაცრი ხასიათისა, ის, ამავე დროს, ისეთი კეთილი გახლდათ, რომ ყოველ შეხვედრაზე გვლოცავდა და კანფეტებთან 

ერთად ჯიბის ფულსაც გვაძლევდა ყოველთვის...“

გვ162

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზი 1969 წლის გასაფხულზე ფილტვების ანთებით აღესრულა. 

გარდაცვალებამდე იგი საავადმყოფოში მკურნალობდა. ოჯახში არსებობს ეჭვი, რომ მოძღვარს 

მიზანმიმართულად გაუკეთდეს ისეთი ნემსი, რომელმაც დაამძიმა მისი მდგომარეობა. მამა ნიკოლოზის დაკრძალვაზე ჩაბრძანდნენ სრულიად 

საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქი ეფრემ II, ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია (შიოლაშვილი) და სამღვდელოება საქართველოს თითქმის ყველა კუთხიდან. 

ასევე სამღვდელოების წევრები რუსეთიდან. დაკრძალვის დღეს ეზოში ხალხის ტევა აღარ იყო. წესის აგების შემდეგ მამა ნიკოლოზის ცხედართან გამოსათხოვარი სიტყვა 

წარმოთქვა უწმინდესმა და უნეტარესმა ეფრემ II-მ. მან დამსწრე საზოგადოებას ვრცლად მოუთხრო მამა ნიკოლოზის მოღვაწეობის შესახებ და 

აღნიშნა მისი დიდი დამსახურება დედაეკლესიის წინაშე. 

მამა ნიკოლოზი მისი მეუღლის, შუშანიკ ბარამიძის მოკრძალებული თხოვნით, დაასაფლავეს სოფელ კვალითში, საგვარეულო სასაფლაოზე.

არქიმანდრიტი დოსითეოსი (ბერძნიშვილი) 1852-1924წწ

არქიმანდრიტი დოსითეოსი, ერისკაცობაში - დავით ბერძნიშვილი, 1852 წელს ქ. თბილისში დაიბადა.

1869-1875 წლებში სწავლობდა თბილისის სასულიერო სემინარიაში, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

სიღარიბემ ნება არ მისცა დავითს სწავლა უმაღლეს სასწავლებელში გაეგრძელებინა. 

1875 წლის 27 ნოემბერს, იგი თელავის სასულიერო სასწავლებელში დაბალ კლასებში

გვ163

მოსამზადებელ მასწავლებლად დაინიშნა. 

1876-1877 წლებში ზედამხედველის თანამდებობა ეკავა. 

1876 წლის 1 სექტემბერიდან 1878 წლის  1 სექტემბრამდე შტატიდან კლასებს მართლწერას ასწავლიდა და დაიმსახურა - ჯილდო 100 მანეთი. 

1878 წლის 1 სექტემბერს გათავისუფლდა მასწავლებლის თანამდებობიდან და მუშაობა თბილისში,

სამოქალაქო სამსახურში, კონტროლის პალატაში, კანცელარიის უშტატო თანამშრომლად დაიწყო.

1879 წლის 16 აგვისტოს ,,კოლეჟსკი სეკრეტარის'' წოდება მიენიჭა.

1880 წლის 1 აპრილს შტატში დაამტკიცეს· ამ თანამდებობაზე პატიოსანი და დამსახურებული შრომისათვის ამავე წლის 16 მაისს ,,გუბერნიის სეკრეტარის” წოდება მიანიჭეს. 

1881 წლის 25 ივნისს საქართველოს ეგზარქოსმა იოანიკემ (რუდნევი) დავითი დიაკვნად აკურთხა, ამავე წლის 5 ივლისს კი მღვდლად დაასხა ხელი და საგარეჯოს 

წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა· 

1881 წლის 1 ნოემბერს საგარეჯოს სამრევლო-საეკლესიო სკოლის 

საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა· 

1884 წლის 13 აგვისტოს საგარეჯოს ტაძრის განახლებისათვის საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1885 წლის 2 დეკემბერს ეგზარქოსმა პავლემ (ლებედევი) მამა დავითი თბილისში გადმოიყვანა და თბილისის სა-

გვ164

სულიერო სასწავლებელში ქართული საეკლესიო გალობის მასწავლებლად დანიშნა. 

1886 წლის 8 თებერვალს თბილისის ქალთა ეპარქიული სასწავლებლის სასწავლო განყოფილების წევრად აირჩიეს· 

1886 წლის 7 მარტს მიხაილოვის საფერშალო, ვერისა და მამა დავითის ეკლესიებთან არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში საღვთო სჯულის მასწავლებლად განამწესეს· 

ამავე წლის 2 დეკემბერს თბილისის სასულიერო სასწავლებლის ეკონომოსად აირჩიეს. 

1838 წლის 29 მარტს სკუფია უბოძეს. 

1889 წლის 13 ოქტომბერს ქ. თბილისის ეკლესიების მთავარხუცესის თანაშემწედ დაადგინეს. 

1889 წლის 23 ოქტომბერს გათავისუფლდა ყველა დაკავებული თანამდებობიდან და 

თბილისის სასულიერო სემინარიის სულიერ მოძღვრად და ობრაზცოვის სკოლაში საღვთოს სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1889 წლის 1 ნოემბრიდან 1893 წლის 27 აგვისტომდე ქართული საეკლესიო წიგნების შემსწორებელი კომიტეტის წევრია. 

1890 წლის 17 იანვარს თბილისის სემინარიაში არსებული წშინდა ანდრია მოციქულის სახელობის საძმოს წევრად, ხოლო ამავე 

წლის 17 აპრილს კავკასიაში ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების წევრად აირჩიეს. 

მამა დავითს წლების განმავლობაში თბილისის ქალთა ეპარქიალური სასწავლო კომიტეტის თავჯდომარის თანამდებობაც ეკავა. 

1892 წლის 26 მარტს კამილავკით, ხოლო 1896 წლის 27 მარტს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1893 წლის 13 იანვრიდან დიაკვნების გამოსაცდელი კომისიის წევრია. 

1894 წლის 8 მარტს რუსეთის წმინდა სინოდის ობერპროკურორმა ვლადიმერ საბლერმა საღვთო სჯულის გავრცელების საქმეში მადლობა გამოუცხადა. 

1894 წლის 16 ივლისს თბილისის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიის ხატწერის შემსწავლელი კომისიის წევრად დაინიშნა.

1896 წლის 14 მაისს იმპერატორ ალექსანდრე III-ის სამახსოვრო მედლით დაჯილდოვდა. 

1897 წლის 28 მარტს თბილისის ქალთა ეპარქიალურ სასწავლებელში 11-წლიანი ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის ეგზარქოსმა ფლაბიანემ (გოროდეცკი) მწყემსმ

გვ165

თავრული მადლობა გამოუცხადა, ასევე მადლობა გამოუცხადა 1898 წლის 4 სექტემბერს თბილისის ეპარქიალურმა სასწავლო კომიტეტმა 

საღვთო სჯულის გავრცელების საქმეში შეტანილი წვლილისათვის. 

1898 წლის 29 სექტებერს თბილისის სასულიერო სემინარიის ეკლესიაში ცისკრის ლოცვის დროს საქართველოს ეგზარქოსმა 

ფლაბიანემ მღვდელი დავითი ბერად აღკვეცა და სახელად დოსითეოსი უწოდა. აღკვეცას ესწრებოდნენ თბილისის სასულიერო სემინარიის 

რექტორი, არქიმანდრიტი გერმოგენი და სემინარიის ინსპექტორი, მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი (აბამიძე, შემდგომში – სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი). 

1898 წლის 4-11 ნოემბრის წშინდა სინოდის განჩინებით, მღვდელ-მონაზონი დოსითეოსი გათავისუფლდა 

თბილისის სასულიერო სემინარიის სულიერი მოძღვრის თანამდებობიდან და ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტრის წიამძღვრად დაინიშნა. 

ამავე წლღის 6 დეკემბერს არქიმანდრიტს წოდება მიენიჭა და თბილისი-ბორჩალოს მაზრის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურეობა დაევალა. 

1899 წლის 19 იანვარს საქართველოს საეკლესიო სიძველეთა კომიტეტის წევრად აირჩიეს და კომიტეტის წევრებთან: ა. ნატროშვილთან, ა. გრძელიშვილთან და ვასილ 

ბარნოვთან ერთად დაევალა კახეთის ძველი ეკლესია–მმონასტრების არქეოლოგიური გამოკვლევა. 

1899 წლის 27 ოქტომბერს გორისა და დუშეთის მაზრების სამრევლო-საეკლესიო 

სკოლების ზედამხედველად დაინიშნა. 

1902 წლის 6 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა· 1903 წლის 27

გვ166

მარტს აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების შთავარხუცესად დაადგინეს. 

1904 წლის 16 ივლისს პეტროგრადის რუსული წითელი ჯვრის საზოგადოების წევრად აირჩიეს. საზოგადოების 

წევრებს ევალებოდათ იაპონიის ომში ღაღუპული ჯარისკაცების ქვრივებისა და ობლების დახმარება. 

1904 წლის 29 სექტემბერს  დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს.

1906 წლის 6 მაისს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1909 წლის 4 ივნისს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1911 წლის  

გვ167

26 მაისს დასავლეთ საქართველოში გადაიყვანეს და შემოქმედის მაცხოვრის სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაადგინეს. 

1911 წლის 5 ივლისს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) ნახარებაოს ყოვლადწმინდა ღვთისძშობლის ხარების სახელობის 

მონასტრის წინამძღვრობის მოვალეობის შემსრულებლად და გურია-სამეგრელოს ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესად დანიშნა. 

1912 წლის 30 ნოემბრიდან მოწამეთას წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის მონასტრის წინამძღვარია. 

1913 წლის 10 იანვარს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) სამღვდელოების მოსამზადებელი კომისიის თავჯდომარედ დაადგინა. 

1915 წლის დეკემბერში კვლავ აღმოსავლეთ საქართველოში დააბრუნეს და დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1916 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

არქიმანდრიტი დოსითეოსი ესწრებოდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს გამართულ საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის პირველ საეკლესიო კრებას· 

1918 წელს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, უარი თქვა მონასტრის წინამძღვრობაზე (ასევე შემოთავაზებულ მღვდელმთავრის 

წოდებაზე) და პენსიაზე გავიდა. იგი თბილისში, შვილთან, მაქსიმე ბერძნიშვილთან (ერთი ვერსიით, ფერისცვალების მონასტერში) 

დასახლდა. გარდაიცვალა 1924 წლის 8 აპრილს, დასაფლავებულია თბილისში, კუკიის წმინდა ნინოს ეკლესიის სასაფლაოზე. 

არქიმანდრიტი ილარიონი (ბლიაძე) 1865-1931წწ

არქიმანდრიტი ილარიონი, ერისკაცობაში – იოსებ სისოს ძე ბლიაძე, 1865 წელს ჭიათურის მაზრის სოფელ ბერეთისაში, გლეხის 

ოჯახში დაიბადა. მამამისს, სისო ბლიაძეს, პირველი ცოლი ისე გარდაეცვალა, რომ მასთან შვილი არ შესძენია· სიკვდილის წინ 

გვ168

თურმე მეუღლეს მისთვის უთხოვია, ჩვენ რომ ქორწილი გვქონდა, იმ დღეს ჩვენს სოფელში მუმლაძეებს გოგო გაუჩნდათ და ის რომ წამოიზრდება,

აუცილებლად მოიყვანე ცოლადო. მართლაც, როდესაც ფეფენია მუმლაძეს შესაფერისი ასაკი შეუსრულდა, მუმლაძეების ოჯახის დიდი წინააღმდეგობის მიუხედავად,

სისომ იგი ცოლად შეირთო. ფეფენიამ მეუღლეს 7 შვილი აჩუქა: გიორგი, იოანე, იოსები, ალექსანდრე, დავითი და ორი ასული. ამათგან ერთი 

იყო მღვდელ იოანე ციცქიშვილის მეუღლე. ხოლო მეორე – მღვდელ სვიმონ ჭუმბურიძის მეუღლე. 

იოსებმა დაამთავრა ყვირილის ნორმალური ორკლასიანი სასულიერო სასწაილებელი, რის შემდეგაც მუშაობა დაიწყო სოფელ ლიჩში გადამწერლად. 

იქვე დაქორწინდა ნუცა კვიჟინაძეზე, შეეძინა ოთხი შიილი: ეფემია, კალისტა, ქსენია და დავითი. 

1894 წელს  დიდი განსაცდელი დაატყდა თავს – გარდაეცვალა მეუღლე. 

იოსებმა შვილები თავის უფროს ძმას მიაბარა აღსაზრდელად სოფელ ვერტყვიჭალაში. თვითონ კი ბერად აღკვეცის სურვილით გელათის მონასტერში წავიდა. 

რამდენიმეწლიანი საბერო მორჩილების გავლის შემდეგ იოსებმა საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 

1899 წლის 9 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონშა (დადიანი) მორჩილის შტატში დაადგინა. 

1900 წლის 4 აპრილს არქიმანდრიტმა სერაპიონმა (ახვლედიანი) მორჩილი იოსები ბერად აღკვეცა და 

სახელად ილარიონი უწოდა. იმავე წლის 15 ოქტოებერს იმერეთის იპისკოპოსმა ლიეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა,

გვ169 

1904 წლის 9 მაისს კი მღვდლად დაასხა ხელი. 

1905 წლის 30 მაისიდან 1911 წლის 15 ივლისამდე მამა ილარიონი ხელმძღვანელობდა გელათის მონასტერში სანთლის ქარხანას, სადაც

გულმოდგინე და ბეჯითი შრომისათვის 1905ც წლის 7 ოქტომბერს მეუფე ლეონიდესაგან მწყემსმთავრული მადლობა გამოეცხადა, ხოლო 1907 წლის 9 იანვარს საგვერდულით დაჯილდოვდა.

1907 წლის 19 იანვარს კი მასვე ჩააბარეს მონასტრის ეკონომოსის თანამდებობაც. 1910 წელს მამა  ილარიონს სინოდალურ კანტორაში უჩივლა ამავე მონასტრის იღუმენმა სოფრომმა (თალაკვაძე).

მართალია, იგი გაამართლეს, მაგრამ შემდგომში მუდმივად აწყდებოდა გარკვეულ პრობლემებს მონასტერში. ამის

გვ170

გამო, იძულებლი გახდა 1911 წლის 16 მაისს მოწამეთას წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის მონასტერში გადასულიყო. 

ამავე წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. მამა ილარიონი ესწრებოდა 1917 წლის 1-5 სექტემბერს გამართულ ბერმონაზონთა შეკრებას 

და 1917 წლის 8-17 სექტემბრის საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის პირველ კრებას· 

1919 წელს იღუმენის წოდება მიენიჭა და კაცხის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის მამათა მონასტრის 

წინამძღვრაღ დაინიშნა. 

1921 წელს კომუნისტებმა დაარბიეს კაცხის მონასტერი და მამა ილარიონი იძულებული გახღა, სხვა 

ბერებთან ერთად, მონასტერი დაეტოვებინა. ამავე წელს ქუთათელმა მიტროპოლიტმა ნაზარიმ (ლეჟავა) იგი ღორეშის სამრევლოში განამწესა. 

1925 წელს ქუთათელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) ამაშუკეთის ოლქის მთავარხუცესად დააღგინა მღვდელი იოანე 

ციცქიშვილი და თანაშემწედ იღუმენი ილარიონი დაუნიშნა. 

უღვთო ხელისუფლებამ აქაც არ მოასვენა მონასტრიდან გამოძევებული ბერი, რამდენჯერმე დაურბიეს ეკლესია, ხატები 

და საღვთისმსახურო წიგნები დაუწვეს, ბოლოს ტაძარიც დაუკეტეს. 

მისი ოჯახის წევრებსა და ახლო ნათესავებს მუქარით აღსავსე ბარათებს უგზავნიდნენ· „ბერი კუბოში“ - ასეთი სათაურით 

იწყებოდა ეს მკრეხელური წერილები. თუმცა მამა ილარიონი, რომელსაც მონასტერში მრავალწლიანი მოღვაწეობისა და მოსაგრეობის შედეგად გადატანილი ჰქონდა 

ეშმაკისა და მაცდურის არაერთი შემოტევა, მშვიდად და უდრტვინველად იტანდა ბოროტისგან აღძრულ ყოველგვარ დაბრკოლებას· 

1930 წელს ქუთათელ—გაენათელმა მიტროპოლიტმა სვიმონმა (ჭელიძე) ეკლესიაში ხანგრძლივი და ერთგული სამსახურისათვის 

მამა ილარიონს არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭა. გამუდმებულმა დევნა-შევიწროებამ, მუქარამ და დაძაბული ცხოვრების წესმა 

მოძღვარს ჯანმრთელობა შეურყია. 

1931 წლის დეკემბერში, ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ, მან მშვიდად მიაბარა სული უფალს, 

დაკრძალულია ღორეშის ეკლესიის ეზოში. 

გვ171

დეკანოზი ანტონ ბოკუჩავა

1875-1947

დეკანოზი ანტონ ბესარიონის ძე ბოკუჩავა 1875 წელს სენაკის მაზრის სოფელ უშაფათში, აზნაურის 

ოჯახში დაიბადა. მამა ადრე გარდაეცვალა და დედა, მატრონა თოფურიძე, მამისეულ სოფელში, სეფიეთში გადასახლდა ოთხ შვილთან 

ერთად. 

1897-1901 წლებში სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა 1901 წელს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად 

აკურთხა და სეფიეთის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში განამწესა. იმავდროულად სეფიეთის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1910 წელს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და ამავე ტაძრის წინამძღვრად დაადგინა. აქაური მოხუცები იგონებენ, რომ დეკანოზი ანტონი

სოფლის ნამდვილი თავკაცი ყოფილა. ყოველ საჭირბოროტო საკითხს მასთან ათანხმებდნენ

და მის სიტყვას დიდ ანგარიშს უწევდნენ. მამა ანტონს ჰყავდა 

მეუღლე ნატალია კეკელია, რომელთანაც შვილი არ შეეძინა. 

ნატალია 1922 წელს გარღაიცვალა. კომუნისტური ხელისუფლების დამყარების შემდეგ მამა ანტონსაც დაუპირე ანაფორის გახდა 

და წვერის გაპარსვა, მაგრამ მოძღვარმა მტკიცედ დაიცვა თავი. მართალია, 1926 წელს ტაძარი დაიხურა, მაგრამ იგი სახლში 

განაგრძობდა ღვთისმსახურებას და მრევლიც იქ აკითხავდა სულიერი საზრდოს მისაღებად. ასე გაგრძელდა 1947 წლამდე, 

მამა ანტონის გარდაცვალებამდე. 

სოფელში დღემდე ახსოვთ მისი დაკრძალვა. სოფლის უღვთო ხელისუფლებას უარი უუთქვამს მოძღვრის ტაძარში დაკრძალ-

გვ172

ვაზე· მაგრამ მთელი სოფელი გამოსულა და წინააღმდეგობა იმდენად დიდი ყოფილა, რომ მთავრობა იძულებული გამხდარა, 

დათანხმებულიყო· თვალცრემლიანი ხალხი კი გაიძახოდა: „მამა ანტონ, შენ გაიმარჯვე, გაიმარჯვეო!“ დეკანოზი ანტონი სეფიეთის ტაძარში,

საკურთხევლის წინ დაასაფლავეს. 

მღვდელი გაბრიელ ბოჭორიშვილი

მღვდელი გაბრიელ ბოჭორიშვილი XIX  ს-ის II ნახევარში რაჭაში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის დაშთავრების 

შმემდეგ ასწავლიდა ვლადიკავკაზის სასულიერო სემინარიაში. იქვე აკურთხეს 

დიაკვნად და მღვდლად. მსახურობდა ვლადიკავკაზის ეპარქიაში, სოფელ ალაგირის ქართულ სამრევლოში. ჩრდილო კავკასიაში, ოსების მიერ ქართველების 

შევიწროების გამო, 1919 წელს იძულებული გახდა მრევლთან ერთად სააქართველოში დაბრუნებულიყო. მამა გაბრიელმა ლაგოდეხის რაიონში დააარსა სოფელი გიორგეთი, 

სადაც თავად მსახურობდა. 

1922 წლის 10 ოქტომბერს იგი ბაისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

ჰყავდა მეუღლე სესილია ფოცხვერაშვილი და შვილები: 

გოგი, ვახტანგი, ნინო და ქეთევანი. მღვდელი გაბრიელი აწ გარდაცვლილი აკადემიკოსის, ვახტანგ ბოჭორიშვილის მამა იყო. 

გვ173

მღვდელ-მონაზონი ტიხონი

(ბულია)

მღვდელ-მონაზონი ტიხონი, ერისკაცობაში-პროკოფი ბულია, XIX საუკუნის II ნახევარში სამეგრელოში, გლეხის ოჯახში

დაიბადა. სამწუხაროდ, არ არის ცნობილი, თუ სად მიიღო მან საეკლესიო განათლება და რომელ მონასტერში დაიწყო თავისი ბერული მოღვაწეობა.

ცნობილია, რომ 1921 წელს იგი, მღვდელ-მონაზონ ანდრიასთან (გობეჩია) ერთად, მოღვაწეობდა წარჩეს მთავარანგელოზთა სახ

გვ174

ელობის მამათა მონასტერში, რომლის დახურვის შემდეგ საცხოვრებლად სოფელკ  ბაშში გადასულა. 

საბედნიეროდ, სამეგრელოში, ძველი თაობის წარმომადგენლებში მამა ტიხონის მოღვაწეობის ბოლო პერიოდის შესახებ 

მრავალი ზეპირი მოგონებაა შემორჩენილი. ერთ-ერთი ასეთ ამბავი ქალბატონმა ნინო ფიფიამ მოგვითხრო: 

„ძველად ქართველებს უთქვამთ. რომ ყოველი ადამიანი უზარმაზარი კარიბჭეა, რომელსაც მხოლოდ ერთი პატარა გასაღები აღებს· 

ქართველი ყოველთვის იმას ცდილობდა, რომ ეს კარიბჭე რწმენის, იმედისა და სიევარულის გასაღებით გაეღო და ახერხებდა კიდეც. 

ამას ცდილობდა მაშინაც, როდესაც ათეისტურმა წყობამ აღზევების ხანას მიაღწია, დაიხურა ეკლესია—მონასტრები, იდევნებოდა წინაპართაგან 

დანერგილი ქრისტიანული სული და ზნეობა· 

სწორედ ასეთ დროს გამოჩნდა,. „ვითარცა მოტყინარი ვარსკვლავი“, მღვდელ-მონაზონი ტიხონი (ბულია). 

ბერი ტიხონი იყო სულიერი ძამა, ახალგაზრდობის გამოცდილი მრჩეველი—დამრიგებელი. მისი სახით წარმოგვიდგება მრავალფეროვანი მორალური და 

სულიერი თვისებებით დაჯილდოებული სრულყოფილი პიროვნება. 

მამა ტიხონის განსაკუთრებული ნიჭი ღვთისა და ადამიანების უსაზღვრო სიყვარული იყო. ის გამუდმებით ადიდებდა ღმერთს, მასში ქრისტესადმი

გამოუთქმელი, უსაზღვრო სიყვარული იყო დავანებული. მისი სამოძღვრო საქმიანობის ძირითადი საშუალება შემწყნარებლობა, მღვიძარება და მოუკლებელი ლოცვა იყო. 

მამაჩემი, მიხეილ ჩაგუს ძე ფიფია, ღრმად მორწმუნე და ღვთისმოშმიში ადამიანი იყო. მას ცალკე სალოცავი ჰქონდა, ხატებით 

მოფენილი, თითქმის მთელ დღეებს ლოცვასა და ვედრებაში ატარებდა. აინტერესებდა რელიგიასთან დაკავშირებული საკითხები.

ცდილობდა, ბევრ ღვთისმორწმუნე ადამიანს დაახლოებოდა და ბევრიც ღვთის სჯლზუ მოექცია. მოგეხსენებათ, ეს პერი-

გვ175

ოდი იყო კომუნისტების აღზევების ხანა, ამ დროს ღვთის ხსენებაც კი იკრძალებოდა, ინგრეოდა ეკლესიები, 

იბილწებოდა ხატები, იდევნებოდნენ საეკლესიო პირები და, დროის შესაბამისად, მორწმუნე ადამიანებიც კანტიკუნტად იყვნენ. 

მე მაშინ, ალბათ, მეხუთე ან მეექვსე კლასში ვიქნებოდი, იდგა 1941-1942 წლები, ომის პერიოდი, როცა მამაჩემი 

სოფელ ბაშში მცხოვრებ ბერთან საზიარებლად ფეხით დადიოდა და ყოველი მარხვის დამთავრების შემდეგ ჩემი 

და – მარიამი და დედაჩემი დავყავდით. 

თავიდან მამაჩემი მარტო დადიოდა, ხოლო შემდეგ ჩვენც დავიწყეთ სიარული საზიარებლად. გზად ტყე გვქონდა 

გასავლელი, ვცდილობდით, როგორმე შეუმჩნევლად გვევლო. რომ ვინმე ურწმუნოს არ შევემჩნიეთ და არ დავესმინეთ (მამაჩემი იმ 

ხანებში პედაგოგად მუშაობდა)· მახსოვს, ერთხელ მოხუცი კაცი შეგვხვღა და დედაჩემს შიშით ვუთხარი: „ვაი, დედი, კაცი-მეთქი“. 

დედაჩემმა კი ხუმრობით მითხრა: ,,ნუ გეშინია. მოხოცია და კარგად ვერ ხედავსო“. პასუხად კი იმ კაცმა გვითხრა:

„ძალიან კარგად ვხედავო“. 

მაშინ 11-12 წლის ბავშვისათვის, მართლაც, საკვირველი იყო მამა ტიხონი მთელი თავისი ცხოვრების წესით. ეს საშუალო 

ტანის, წარმოსადეგი, განსწავლული ღვთის მადლით შემკული მოხუცი ცხოვრობდა წნელით შეღობილ ფაცხაში, რომლის 

კედლები ტალახით იყო შელესილი და იატაკის ნაცვლად მიწაყრილი ჰქონდა, სახურავი კი ისლისაგან იყო გაკეთებული· 

გარედან ბერის ადგილსამყოფელი ეკლით იყო დაფარული და შესასვლელ კარზე ურდული ჰქონდა, რომლის გაღება მხოლოდ მას 

შეეძლო შიგნიდან. ეზოში მოჰყავდა სიმინდი, ლო-

გვ176

ბიო, ჰქონდა თავის ხელით დამყნობილი ხეხილის ხეები. თავისუფალ დროს სულ მუშაობდა და თავისი ნამუშავევით უხვად 

გასცემდა მოწყალებას. ოთახში, ხატებისა და საეკლესიო ნივთების გარდა, საწოლი და ტაბაკი (სატრაპეზო მაგიდა) ედგა, რათა 

მოსულთ გამასპინძლებოდა· ბერის მუდმივი ასკეზი, თავის დამდაბლება„ მორჩილება თვითშემეცნების საწინდარი იყო, 

ამიტომაც გასცემდა ასე უხვად სიყვარულს სულიერ შვილებში. მამა ტიხონს ეშმაკი განსაცდელსაც ხშირად უვლენდა. ერთხელ, 

მახსოვს, საზიარებლად რომ მივედით, მაშინ გვითხრა, ეშმაკის სახით ქალი ყოველდღე მეცხადებოდა და მეძახდა, მაგრამ მე ამ 

ცდუნების დაძლევა ღვთის შემწეობითა და ლოცვით შევძელიო. 

ალბათ, ბევრი ჩვენთვის უცნობი საცდური და განსაცდელი ევლინებოდა ღვთის სამსახურში მყოფ ბერს, მაგრამ თავისი რწმენითა და რუდუნებით ყოველგვარ ბოროტებას სძლევდა. 

დამაშვრალი და მხცოვანი მამა სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში მძიმედ დასნეულდა, ლოგინად ჩავარდა და სხეული 

დაუწყლულდა. მის მოსავლელად დადიოდნენ მონაზონი ფოტინე (მებონია) (შემდგომში – სქემმონაზონი ქეთევანი) და მონაზონი აკეფსიმა (ფიფია). 

ერთი წლის შემდეგ მისი სული უფალმა მიიბარა. იმ დღეს კიდევ ერთხელ მოვიყარეთ მუხლი მისი წმინდა 

გვამის წინაშე და გვწამს, რომ მამა ტიხონმა განწმენდილი სულით, ანგელოზების თანხლებით დაიმკვიდრა ცათა სასუფეველი”.

ეპისკოპოსი დავითი 

(ბურდულაძე)

1877-1963

ეპისკოპოსი დავითი, ერისკაცობაში – დავით აღათონის ძე ბურდულაძე, 1877 წლის 12 მარტს (მეორე ვერსიით დაიბადა 

1875 წელს) სიღნაღის მაზრის სოფელ ვაქირში (ქიზიყში), მედავითნის ოჯახში დაიბადა. პატარა დავითმა სწავლა-განათლების 

გვ177

მისაღებად სიღნაღის სამოქალაქო სასწავლებელს მიაშურა, სადაც მხოლოდ ორი კლასი ისწავლა. 

1893 წელს 16 წლის ასაკში, ღავითს მსახურება დაუწყია თბილისის სიონის საკათედრო ტაძარში მორჩილ-მოსამსახურედ.

ხუთი წლის განმავლობაში მან საფუძვლიანად შეისწავლა საეკლესიო წესები: კითხვა, გალობა, ტიპიკონი. 1898 წლის

19 დეკემბერს გორის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იგი თელავის მაზრის სოფელ 

ვარღისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დანიშნა. გარდა ამისა, დავითს დაევალა ვარდისუბნის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საეკლესიო 

გალობისა და საღვთო სჯულის სწავლება, 1901 წლამდე იგი უსასყიდლოდ ასრულებდა 

თავის მოვალეობას. საგანგებოდ ღვთისმსახურებაში მონაწილეობისათვის მას მოწაფეთაგან შეუქმნია მგალობელთა გუნდი· 

1911 წლის 14 დეკემბერს, პირადი თხოვნის საფუძველზე, იგი სოფელ შილდის ყოვლადწმინა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის 

ეკლესიაში გადაიყვანეს. იგი მთელი ძალისხმევით ზრუნავდა ქართული გალობის აღდგენა-აღორძინებისათაეის, ამიტომ მას აქაც შეუქმნია

მგალობელთა გუნდი.

1915 წელს გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) დიაკვნად აკურთხა. 1918 წელს კი ალავერდელმა ეპისკოპოსმა პიროსმა

(ოქროპირიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და სოფელ ვაჩნაძიანის

გვ178

(სოფელბ ვაჩნაძიანი გარკვეული პერიოდი იწოდებოდა „შრომად“. ამჟამად გურჯაანის მუნიციპალიტეტს 

ეკუთვნის და საგარეჯო-გურჯაანის ეპარქიის ფარგლებში იმყოფება ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების სახელობის ტაძრის მოძღვრად დაადგინა. 

1925 წელს, მღვდელი დავითი თავისივე თხოვნის საფუძველზე, ალავერდელმა მიტროპოლიტმა იოანემ (მარღიშვილი) 

კვლავ სოფელ შილდაში, ამჯერად ჯვრის გამოჩინების სახელობის ეცკლესიაში განამწესა. 

იმდროინდელი კომუნისტური ხელისუფლება აქტიურად იბრძოდა 

ათეისტური იდეოლოგიის დასამყარებლად, ეკლესია კი საშიშ მოწინააღმდეგედ მიიჩნეოდა, ამის 

გამო სასულიერო პირთა სასტიკი დევნა დაიწყო. სხვა მრავალ მოღვაწესთან ერთად, მღვდელ დავითს აეკრძალა ყოველგავრი 

ღვთისმსახურება. 

1929 წლის დასაწყისში თელავის მაზრის პროკურორთა საგადასახადო უწყებიდან შეიტანეს განცხადება, 

სადაც ჩამოთვლილი იყო ალავერდის ეპარქიაში მოქმედი ზოგიერთი სასულიერო პირი, რომლებიც ზედმეტად იყვნენ დაბეგრილი.

ამ სიაში რიგით მეექვსე გახლდათ მამა დავითი. აი, რა ეწერა მის შესახებ: „მღვდელი დავით ბურდულაძე – შილდის 

ჯვრის გამოჩინების ეკლესიის წინამძღვარი – 1928 წელს გადაიხადა 60 მანეთი, კიდევ შეაწერეს 130 მანეთი, 1929 წლის 

იანვარში თავი დაანება ღვთისმსახურებას“. ულუკმაპუროდ დარჩენილი მოძღვარი იძულებული ხდება, ოჯახის სარჩენად 

მუშაობა დაიწყოს თელავის მუზეუმისა და სამხედრო ჰოსპიტალის ღამის დარაჯად.

გვ179

1943 წელს ხელისუფლების მხრიდან დევნილ-შეზღუდული საქართველოს ეკლესია ნებართვას იღებს რამდენიმე ტაძრის 

ამოქმედების თაობაზე. იმავე პერიოდში ახმეტა-მატან-პანკისის მორწმუნენი თხოვნით მიმართავენ უწმინდესსა და უნეტარესს, 

კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს, რათა მათთან მოძღვარი მიავლინოს. თხოვნის საფუძველზე, უწმინდესი კალისტრატე მღვდელ ღავითს 

აღუდგენს სამღვდელო პატივს და განამწესებს ახმეტა-მატან-პანკისის სამრევლოების წინამძღვრად. 

1952 წელს მდღვდელი დავითი ალავერდელ-ბოდბელ ეპისკოპოს გაბრიელისა და უწმინდეს მელქისედეც III-ის (ფხალაძე) 

ლოცვა–კურთხევის თანახმად, დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1952 წლის 21 ივლისს დეკანოზი დავითი თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების (ღვთაების) სახელობის 

საკათედრო ტაძარში მეორე მღვდლის ადგილზე დაინიშნა. 

1954 წლის იანვარში მამა დავითი კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის ბრძა-

გვ180

ნებით ალავერდის ეპარქიის მთავარხუცესად და თელავის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაადგინეს. 

1958 წლის 18 სექტემბერს მთავარხუცეს დავითს კათოლიკოსის კანცელარიდან ატყობინებენ, რომ სათანადოდ მოემზადოს 

სვეტიცხოვლობისათვის და ერთი კვირით ადრე ჩაბრძანდეს თბილისში· აღნიშნული შეტყობინების თანახმად, ის 7 ოქტომბერს ჩავიდა თბილისში, 

სადაც 9 ოქტომბერს, იოანე ღვთისმეტყველის ხსენების დღეს, თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის 

სახელობის ტაძარში ბერად აღკვეცეს და მარგვეთის მთავრის – წმიდა დავითის პატივსაცემად დავითი უწოდეს. 

12 ოქტომბერს სიონის საპატრიარქო ტაძარში მიენიჭა არქიმანდრიტის წოდება. 14 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლობას, საღვთო 

ლიტურგიის ჟამს, სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავრად 

დაადგინეს. ხელდასხმის წესი აღასრულეს: ბათუმ-შემოქმედელმა და ჭყონდიდელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე. შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი ეფრემ II).

მარგველმა ეპისკოპოსმა დავითმა (დევდარიანი. შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი დავით V) და ქუთათელ-გაენათელმა ეპისკოპოსმა ნაუმმა (შავიანიძე). 

ალავერდელი ეპისკოპოსი დავითი 5 წლის განმავლობაში განაგებდა ალავერდის ეპარქიის სამწყსოს. იგი 1963 წლის აპრილში აღესრულა. მწყემსმთავარი, ნაცვლად მისთვის განკუთვნილი 

და შესაფერისი განსასვენებლისა, სხვადასხვა მიზეზთა გამო, დაკრძალეს თელავის საზოგადო სასაფლაოზე, ნათესავთა გვერდით. უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს 

კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით, 2001 წლის 15 მაისს მეუფე დავითის ნეშტი ალავერდის წმინდა გიორგის 

სახელობის საკათედრო ტაძარში გადაასვენეს. საზოგადო სასაფლაოზე სამარხის გახსნისა და ახალ ლუსკუმაში გადასვენებისას ეპარქიის სამღვდელოების მიერ აღესრულა დიდი პანაშვიდი. 

ალავერდის საკათედრო ტაძარში ალავერდელმა მიტროკოლიტმა დავითმა (მახარაძე), ეპარქიის სამღვდელოებასთან ერ

გვ181

თად, გადაიხადა მცირე პანაშვიდი. პროცესიას ესწრებოდნენ განსვენებული მეუფე დავითის ნათესავები, მათი შთამომავალნი, ეპარქიის მრევლი

და საერო ხელისუფალნი.

რეკავდა ალავერდის დედაზარი, მგალობელნი გალობდნენ ,, ქრისტე აღდგას''. აღსანიშნავია რომ მეუფის როგორც გარდაცვალება, ისე გადმოსვენება, აღდგომიდან ამაღლებამდე

პერიოდში აღესრულა, მაშინაც და ახლაც მის ცხედარს გარშემორტყმული მგალობელნი მაცხოვრის აღდგომის, სიკვდილითა სიკვდილის 

მოკვდინებისა და ცხოვრების მომნიჭებელი მადლის საგალობელს გალობდნენ.

ალავერდის ეპარქიის მწყემსმთავარს უფალმა ოთხი ათეული წლის შემდგომ მიუჩინა კუთვნილი ადგილი. საკათედრო

ტაძარში მეუფე დავითი  ალავერდელ მღვდელმთავართა- ეპისკოპოს პიროსსა (ოქროპირიძე) და მიტროპოლიტ გრიგოლს

(ცერცვაძე) შორის დაიკრძალა.

არსანიშნავია,რომ ეპისკოპოსი პიროსი გახლდათ მეუფე დავითის მღვდლად მაკურთხეველი,მისი ერთ-ერთი მასწავლებელი

და მოძღვარი, მიტროპოლიტი გრიგოლი კი მეუფე დავითის მოწაფე და სულიერი შვილი. ამ ორ მღვდელმთავარს შორის ეპისკოპოს დავითის დაკრძალვით სიმბოლურად აღდგა ქრონოლოგიური

თანმიმდევრობა, ერთიანი ჯაჭვი, რასაც მეუფე დავითის სახით ერთი რგოლი აკლდა. ამჯერად იგი გამთლიანდა და შედუღაბდა.

მოამზადა ალავერდის ეპარქიის მემატიანემ

გვ182

ბეთანიის მონასტერი

ისტორიულ წყაროებში ბეთანიის მონასტერი პირველად XI საუკუნეში იხსენიება, როგორც დიდგვაროვან ფეოდალთა – ორბელების 

მიერ აშენებული საძვალე. ამ გვარის წამომადგენლები დიდძალ მამულს ფლობდნენ ქვემო ქართლში, სახელმწიფოში კი გავლენიანი 

თანამდებობები ეკავათ. ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ტაძარი, სავარაუდოდ, XII ს-ის შუა წლებში აიგო 

იმ ადგილას, სადაც მანამდე უფრო 

ძველი და პატარა აგურის X-XI სს-ის ტაძარი იდგა. 

ღვთისმშობლის შობის სახელობის ტაძრის სამხრეთ კედელზე შემორჩენილია საკმაოდ დიდი ზომის ფრესკა. მასზე გამოსახულია ქტიტორის 

პორტრეტი – ბერული სამოსითა და ტაძრის მოდელით ხელში. მის ზემოთ გვხვდება წარწერა: „დიდი სუმბატ მანდატურთუხუცესი და ამირსპასალარი“. იქვეა ორი სხვა 

ფიგურა – ლოცვად ზეაპყრობილი ხელებით. ესენი არიან XII ს-იის დიდგვაროვანი ფეოდლიბი: სოუმბარტ I ორბელი და მისი ძე 

იოანე. სუმბატი,  სამეფო კარზე მომხდარი გადატრიალების შემდეგ დავით დემეტრეს ძის მომხრეებმა გადააყენეს თანამდებობიდან და ბეთანიის 

მოინასტერში სვიმონის სახელით ბერად აღკვეცეს. სწორედ თავის საგვარეულო მონასტერში გაატარა მეფის ყოფითმა დიდმა ვეზირმა თავისი სიცოცხლის უკანასკნელი 

წლები სინანულსა და ლოცვაში. 

მონასტერში მთავარი ტაძრის გვერდით დგას წმინდა გიორგის სახელობის მცირე დარბაზული ეკლესია· მის გარეთა 

გვ183

კედელზე შემორჩენილია ქვაში ამოკვეთილი წარწერა, საიდანაც ირკვევა, რომ ეს მცირე ეკლესია 1196 წელს ააგო ამირსპასალარისა და მანდატურთუხუცესის იოანე ორბელის მეუღლემ, სომეხთა 

მეფე კვირიკეს ასულმა რუსუდანმა. იოანე ორბელმა 1177 წელს გიორგი III-ის წინააღმდეგ მოაწყო შეთქმულება. მას განზრახული ჰქონდა მეფის ტახტიდან ჩამოგდება და 

მისი ძმისწულის – დემნა უფლისწულის გამეფება. შეთქმულება გამჟღავნდა და გიორგი III-მ დემნა და იოანე ორბელი დააპატიმრა, შემდეგ მათ 

თვალები დასთხარეს. ასევე სიკვდილით დასაჯეს იოანე ორბელის საგვარეულოს ყველა წევრი. გადარჩა მხოლოდ მისი ძმა – ლიპარიტი, რომელიც იმ პერიოდში ირანში იმყოფებოდა. ეს 

მცირე ეკლესიაც რუსუდანმა იოანე ორბელის სიკვდილის შემდეგ ააგო. სავარაუდოდ, რუსუდანიც ამ მონასტერში უნდა იყოს დაკრძალული. XIII ს-ის დასაწყისიდან ბეთანიის მონასტერი 

უკვე მეფის პირადი კუთვნილება გახდა. 

მთავარი ტაძრის ჩრდილოეთ კედელზე შემორჩენილია მეფეთა საკმაოდ დიდი ზომის ფრესკა, ესენი არიან: მეფეთ-მეფე 

გიორგი III, მას მოსდევს მისი ასული – თამარ მეფე. შემდეგ ჭაბუკი უფლისწული, თამარის ძე – ლაშა-გიორგი, რომელსაც 

თავს გვირგვინი უმკობს, წელზე კი ხმალი არტყია, ანუ იგი უკვე მეფედაა ნაკურთხი (მეფედ კურთხევა მოხდა 1207 წელს, ე. ი. სავარაუდოდ, ფრესკაც ამ წლებით თარიღდება). 

ამბობენ, რომ ზაფხულობით თამარ მეფე ხშირად სტუმრობდა 

ბეთანიას, განმარტოებისა და ლოცვისათვის. როგორც ძველი არქიტექტურის მკვლევარნი ვარაუდობენ, წშინდა თამარ მეფის 

დროს ბეთანიის მთავარი ტაძარი ქვით მოპირკეთდა და ნაწილობრივ მოიხატა. არსებობს გადმოცემა, რომ თამარის დროს ბეთანიის მონასტრისათვის დაუწერიათ ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატი, 

შემდგომში- ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატად წოდებული. როგორც ჩანს. ეს ხატი, მონასტრის 

უმოქმედოდ დარჩენის გამო, თავადმა ბარათაშვილებმა ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაასვენეს 

გვ184

დაახლოებით XVI საუკუნიდან ბეთანიის მონასტერი ბარათაშვილების სათავადოში შედიოდა და მათ საძვალედ ითვლებოდა). 

XVII-XVIII საუკუნეებში ბეთანიის მონასტერი გაპარტახდა და დავიწყებას მიეცა. გარკვეული პერიოდი იგი სრულიად მიტოვებული იყო: 

ჩამოინგრა თითქმის ყველა თაღი, გუმბათი, გარემო გაველურდა, ტაძრის სახურავზეც ხეები ამოიზარდა, კედლის 

მოხატულობაც მნიშვნელოვნად დაზიანდა· ამ დაკარგული სიწმინდის შესახებ მხოლოდ 1851 წელს გახდა ცნობილი, მას შემდეგ,

რაც ისტორიკოსმა პლატონ იოსელიანმა და მხატვარმა გ.გაგარინმა მოინახულეს ბეთანიის ტაძარი, გაასუფთავეს ქვათა გროვისაგან და თამარ მეფის ფრესკაც გამოჩნდა. 

შემორჩენილია იმდროინდელი ტაძრის ფოტოც, მათზე კარგად ჩანს, რომ მანამდე ვიღაც საკუთარი ძალებით ცდილობდა სავანის აღედგინას. 

XIX საუკუნის მიწურულს ბეთანიის მონასტერში კვლავ მივიდნენ ბერები და დანგრეულის აღდგენა დაიწყეს. აი, რას წერს 

არქიმანდრიტ" იოანე (მაისურაძე) თივის მოგონებებში: „ისმინეთ. 

გვ185

აწ, თუ ვითარ იქნა ბეთანიის მონასტრის განახლება. იყო ბერი ვინმე და სახელი მისი სპირიდონ. თვით სპირიდონ ბერი იყო 

ხონელი, გვარად კეთილაძე. მამასა ერქვა პეტრე, დედასა – მარინე· ამ ბერმა სპირიდონმა მოისურვა ბეთანიის მონასტრის 

შეკეთება· სპირიდონ ბერი ბეთანიის მონასტერში ათას რვაას ოთხმოცდათოთხმეტში, მარტის თვეში მოვიდა. გავიდა ხმა გარემოს. 

ბერი ვინმე მოსულა ბეთანიაში და ამბობსო: უნდა განვაახლოვო. თითონ რითი უნდა განაახლოსო, ტანთ არ აცვია და 

ფეხთა, საჭმელი იმას არა აქვს და სასმელი, მოდიან სოფლები, უყურებენ შორიდან. გაუხდა ავად ცოლი ვანო აფციაურსა (ღვეველს),

რომელიც მოვიდა და სთხოვა ბერს, რომ ელოცა იმ ვანო აფციაურის ცოლისაითვის, რო მორჩენილიყო. ულოცა და მორჩა. 

ამიერიდან მეტი მოწყალე იყო ვანო აფციაური ბეთანიის მონასტრისა. ბეთანიის მადლითა სხვანიც იკურნებოდნენ ესრეთ ღვთის

შემწეობითა, ბეთანიის 

საქმემ წინ დაიწო წასვლა''.

როგორც ამ ჩანაწერიდან ირკვევა, მონასტრის პირველი 

აღმდგენელი მღვდელ-მონაზონი სპირიდონი (კეთილაძე) იყო. 

მამა სპირიდონი, ერისკაცობაში – სოლომონ კეთილაძე, XIX საუკუნის 80-იან წლების ბოლოს შიომღვიმის მონასტერში მივიდა მორჩილად. 

1891 წლის დიდმარხვაში ბერად აღიკვეცა და სახელად სპირიდონი ეწოდა. ამავე წელს ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ

(ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხზა. 1892 წლის თებერვალში მღვდლად დაასხა ხელი

გვ186

და ზედაზნის მონასტერში განამწესა. 

1894 წელს საქართველო-იმერეთის სინოლადურ კანტორას მან ბეთანიის მონასტერში გადაყვანა სთხოვა. 

თხოვნა დააკმაყოფილეს. თანდათან ბერობის მსურველებმაც იწყეს მონასტერში მისვლა და 1896 წელს, 

როდსაც 14 წლის ვასილ მაისურაძე მონასტერში მივიდა იქ უკვე მცირე საძმო იყო ჩამოყალიბებული. მამა იოანე იხსენებს: 

„მაშინ ბეთანიის მონასტერში იყვნენ თითონ მამა სპირიდონი; დოსითე ბერი – არევაძე; მიხეილ მღვდელ-მონაზონი, 

მოლარიშვილი – გურული; ზოსიმე ქოჩორაშვილი – კუმელი სომეხი, კალატოზი; დავითი – ცალთვალა, მეგრელი, ღვაბერია; ალექსი 

სიდამონიძე – გლდანელი; ვასო – თბილისელი, გვარი არ ვიცი; იოსებ ხიზანაშვილი და მოსე ხიზანაშვილი. ვითომ ბერობდნენ, 

მოვიდოდნენ, ისევ წამოვიდოდნენ, ვინც იმუშავა ბეთანიაში, მოვიდოდნენ, ზოგიერთნი ისევ წამოვიდნენ. გვყამდა ხელოსანი, 

რომელმაც იცოდა დურგლ[·)ბა და კალატოზობა, ვაძლემდით თვეში ხუთი თუმანს,. ეს ხელოსანი იყო ნიკოლოზ დაუშვილი, 

ჰყავდა მოწაფე – ვანო რაჭველი, გვარი არ ვიცი“. 

გადიოდა დრო, ბეთანიის მონასტერი ნელ-ნელა მოქმედი მონასტრის სახეს იღებდა. აშენდა საცხოვრებელი სახლი – ბერთა 

სენაკკბი, გასუფთავდა ეკლესიის გარშემო ტერიტორია, აქვე აღმოჩნდა უკვე მივიწყებული ანკარა წყარო. მონასტრის ძმობამ 

აღადგინა მცირე დარბაზული ეკლესია, რომელიც 1898 წლის 17 მაისს წმინდა გიორგის სახელზე აკურთხეს· აი, რას წერს გაზეთი 

„ივერია“ 1898 წლის ნომერში (სტატია მოგყვავს შემოკლებით): 17 მაისს იყო დანიშნული კურთხევა ბეთანიის მონასტრის 

მცირე ეკლესიისა, რომელიც აგებულია ბეთანიის მონასტრის გვერდით. ეს პატარა თლილის ქვის ეკლესია განაახლა ადგილობრივმა მემამულემ 

თავადმა დავით ბარათაშვილმა და აი, სწორედ ამ პატარა, ძველის-ძველად აგებულისა და თავად 

ბარათაშვილის მეოხებით განახლებულის ეკლესიის საკურთხებლად გაემგზავრა შაბათს, 16 მაისს, თბილისიდგან სამღვდელოება

გვ187

კურთხევა ბეთანიის მცირე ეკლესიისა მინდობილი ჰქონდა ეგზარქოსისაგან არქიმანდრიტ კირიონს (საძაგლიშვილი) და 

მღვდელ ანტონ თოთიბაძეს, მაგრამ მოუცლელობის გამო, ვერც პირველი და ვერც მეორე ვერ წამოვიდნენ ბეთანიას და ამისათვის მამა კირიონმა, 

თავისის მხრივ, კურთხევა მიანდო ქვაბთახევის მონასტრის მლვდელ-მონაზონ ათანასეს (ზურაბიშვილი), ფერისცვალების მონასტრის მღვდელ-მონაზონ გაბრიელს 

(ქიტიაშვილი) და ბეთანიის მონასტრის მღვდელ-მონაზონ სპირიდონს (კეთილაძე). 

შაბათს, 16 მაისს, ესე სამი საათი იქნებოდა, თბილისიდგან რომ გზას გავუდექით. მგზავრნი სულ ექვსნი ვიყავით: მამა 

გაბრიელი, მამა ათანასე, მთავარდიაკონი მირონ ომანიძე, მედავითნე-მგალობელი გიორგი ზალიკიანი, ნიკო ბერიშვილი და 

გვ188

ალექსანდრე ყიფშიძე. როგორცა ჰხედავთ, თბილისელი ინტელიგენცია ძალიან სუსტობდა რიცხვით. 

თითქმის ათი საათი იქნებოდა ღამისა, მონასტერს რომ მიუახლოვდით. გალავანში ცეცხლები დავინახეთ, მონასტრიდგანაც შეგვამჩნიეს და ფარნებით გამოგვეგებნენ. 

ერთმა ფარნიანმა მიიქცია მეტისმეტად ჩემი ყურადღება. მაღალის, ახოვანის ტანისა იყო,კილო ლაპარაკისა ამტკიცებდა, რომ რუსია, 

თუმცა ქართულად თავისუფლად ლაპარაკობდა. ბოლოს შევიტყე, რომ ეს. ადამიანი სახელად ივან ივანიჩია, გვარად ბეზჩასტნი მანგლის-პრიუტიდან· 

ივან ივანიჩს სახე გაუბრწყინდა, გული აუჩქროლდა, მოძღვარნი რომ დაინახა და იქვე მთის ფერდობიდგან გადასძახა მონასტერში: ,,дарьте  въ колоколъ''

ივან ივანიჩი ფრიად საინტერესო ტიპია. ამისთანა კაცს რუსობაში თუ შეხვდები, თორემ არ გვგონია, სხვა ერში ამისი 

მსგავსი მოიპოვებოდნენ. მეორე დღეს იმის ფაციფუცს რომ ვუყურებდი, სწორედ ვკვირობდი. რა სიხარულით დახვდა თავად დავით ბარათაშვილს, 

რომელმაც უამინდობის გამო დაიგვიანა და კურთხევას ვეღარ მოუსწრო, გვეგონა ვეღარ მოვლენ, ან ეტლი თუ გაუჩერდათ გზაში და ვეღარ შესძლეს ფეხით ტლაპოში სიარულიო. 

ივან ივანიჩმა ხელზედ აკოცა პატივცემულს დავითს და მოახსენა, თქვენი დიდი მადლობელნი ვართ ყველანი, რომ „ეს ბედნიერი დღე“ გვეღირსა, ნამდვილი მამობა 

გაგვიწიეთ და იმედია, იმასაც მოვესწრებით, რომ უმთავრესი ტაძარი თქვენის მეოხებით შეკეთებულ-განახლებული იქმნებაო. 

ივან ივანიჩმა რუსულად და მისმა მეგობარმა ივან ტიმოფეევიჩმა ქართულად სიტყვით მოგვმართეს, რომელშიაც მკაფიოდა სთქვეს,

რომ მართალია ჩვენ ჩამომავლობით რუსები ვართო, მაგრამ ძველს სამშობლოსთან ყველანაირი კავშირი გავწყვიტეთ, 

იქ რომ დავბრუნდეთ, ვინ შეგვივრდომებსო. ჩვენი სამშობლო საქართველოა, აქ უნდა დავიხოცნეთ და აქვე უნდა ჩავიდეთ საფლავშიო

გვ189 

თუმცა ფეხით სიარულმა კარგა დაგვღალა და წვიმამაც ლაზათიანად დაგვასველა, მაინც გულმა აღარ მომითმინა და 

მისვლისთანავე შევედი უმთავრესს ტაძარში თამარ მეფის სურათის სანახავად. ტაძარი სავსე იყო მლოცველებით. 

გუმბათის პირდაპირ, შევამჩნიე მუხლმოდრეკილი მონაზონი ქალი, რომელიც მაღალის ხმით კითხულობდა საღმრთო წერილსა. 

სიბნელის გამო ხეირიანად ვერ გავსინჯე სურათები თამარისა, გიორგი მესამისა და ლაშა-გიორგისა. ეს კი კარგად 

გავარჩიე, რომ სურათი დიდებულის მეფისა ძალიან დაზიანებულა, გაჭუჭყიანებულა, საღებავი გახუნებულა და მრავალს 

ალაგას შეუგნებელის ადამიანის ხელს წაუბღალავს. სასიამოვნოდ უნდა აღვნიშნოთ, რომ თამარის სურათი გადარჩენილა 

იმ უბედურს ბედსა, რომელიც ეწვია საფარის მონასტრის კედლებზედ დახატულს ათაბაგთა სურათებს. ჯერ იყო და ახალციხის 

ბიჭბუჭებმა თვალები დასთხარეს ათაბაგთა და ამ რამდენისამე წლის წინათ კირით შეგლისეს, მხოლოდ ერთ-ერთის ათაბაგის 

თავიღაა დარჩენილი შეუმურავი. როდესაც შარშან, ამ გარემოებას ყურადღება მივაქციეთ, საფარის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა პაისიმ გულუბრყვილოდ გვიპასუხა, 

რომ სულ ერთია, მაინც ხომ უნდა გაილესოს გაჯით კედლებიო. 

ქალაქიდგან ამოსულთ შაბათ ღამე არა გვძინებია. საშღვღელოება შეუდგა წესრიგის გამზადებას, ჩვენ კი საერონი ბეთანიის მონასტრის წარსულის შესახებ ვსაუბრობდით. 

აღმოჩნდა, რომ მოსაუბრეთა შორის გიორგი ზალიკიანს უნახავს ბეთანიის ტაძარი 1865 წელს. მონასტრის გალავანიო, სთქვა გიორგიმ, 

უშველებელი ხეებით იყოვო დაბურული, თვით უმთავრესს ტაძარში მთიულნი ღამღამობით საქონელს აბინავებდნენ და ათასი 

სისაძაგლით ავსებდნენ ეკლესიასო. თამარის სურათი კი მშვენივრად ყოფილა შენახული, არსად არ ყოფილა წაბღალული. 

მონასტერი დაუთვალიერებია აგრეთვე ქვაბთახევის მღვდელმონაზონ ათანასეს 1890 წელს. ამ დროსაც სურათი თამარისა 

ისე არა ყოფილა წაბლალული, როგორც ეხლა. არ მახსოვს,

გვ190

როდისა ნახეს ბეთანიის მონასტერი დ. ბაქრაძემ და პროფესორმა ალ. ცაგარელმა, ან რა მდგომარეობაში იყო მაშინ თამარის 

სურათი. იმას კი ყველა დანამდვილებით ამბობს, რომ გაგარინმა რომ ნახა მონასტერი ვორონცოვის მთავარმართებლობის დროს, 

თამარის სურათი მშვენივრად ყოფილა შენახული, მოსაუბრეთაგან. 

ვიღაცამა სთქვა, რომ ბეთანიის სანახავად თავადი მ. ს. ვორონცოვიც მობრძანებულა. 

ცხრა საათზე სამღვდელოება შეუდგა ეკლესიის კურთხევის წესის შესრულებას. ამავე დროს ივან ივანიჩმა და ივან ტიმოფეევიჩმა 

აღმართეს ეკლესიაზე თბილისიდგან მოტანილი ჯვარი. 

კურთხევის გათავების შემდეგ დაიწყო წირვა ახლად ნაკურთხ ეკლესიაში, რომელიც ისე მცირეა, რომ ოცი კაცი ძლივს ეტევოდა, 

სამღვდელოების და მგალობელთა გარდა, ათი სული დიდის გაჭირვებით თავსდებოდა შიგა. წირვა იყო ქართულად, გალობდნენ 

ნ. ბერიშვილი, გ· ხალიკიანი, ქვათახევის მონასტრის მედავითნე გიორგი კანდელაკი (შემდგომში – წილკნელი ეპისკოპოსი 

ტარასი) და კავთისხევიდან მამა ათანასეს მიერ მოწვეული მედავითნე ალექსანდრე კოტეტიშვილი (შემდგომში – ქვემო 

კავთისხევის ეკლესიის მღვდელი). 

ჯერ წირვა არ გასულიყო, რომ მთის ფერდობზე შევამჩნიეთ თბილისდგან წამოსული სტუმრები. სწორედ ყველასა სწყინდა, 

რომ ბეთანიის განახლების დღეს მცირე რიცხვი ქართველი ინტელიგენტებისა დაესწრო და ამისათვის დიდად გაგვეხარდა 

მათი მოსვლა. სულ ოთხი კაცი იყო: ექვთიმე თაყაიშვილი, არისტო ქუთათელაძე, ი. მგალობლიშვილი და ზ. ჩხიკვაძე. უფრო

გვ 191 

ბევრნი წამოვიდოდნენო, გვითხრეს მოსულთა, რომ საძაელი ამინდი არ ყოფილიყო. 

თბილისდან მოსულ ინტელიგენციას და სამღვდელოებას გაუმასპინძლდა მამა სპირიდონი სადილი თავდებოდა სტუმარნიც აიშალნენ

კიდეც და წასვლას აპირებდნენ რომ ამ დროს გამოჩნდა პატივცემული თავადი დავით 

ბარათაშვილი, მერე ისიც მარტოთ კი არა, მთელი ოჯახით. მისი მეუღლის კნეინა იულიას, შვილების – ზაალისა 

და ეკატერინეს გარდა იყვნენ: კნეინა ნ. თარხნიშვილისა, ქალბატონი ჩაჩიკაშვილისა და კიტა აბაშიძე. მოსულნი იმ წამსვე 

ახლად ნაკურთხ ეკლესიისკენ გაეშურნენ, სადაც მამა სპირიდონმა მცირე პარაკლისი გადაიხადა. თავადი დავითი ოჯახობით, არ. ქუთათელაძე და 

ზ. ჩხიკვაძე კვირა ღამესაც დარჩნენ ბეთანიას ღამის სათევად, და დანარჩენნი კი საღამო ხანს თბილისკენ გაემგზავრნენ“.

ჯერ კიდევ ერთი წლით ადრე თივადმა დავით ბარათაშვილშა ბეთანიის მონასტერს შესწირა სახნავ-სათესი მიწები. საქართველოს ცენტრალურ არქივში დაცულია 

1897 წლის 4 მარტით დათარიღებული წერილი, რომელსაც დავით ბარათაშვილი გასცემს მამა სპირიდონის სახელზე:  „1897 წლის მარტის 4-სა 

დღესა, მიეცა ესე წერილი მღვღელ—მონაზონ სპირიდონსა, მასზედ, რომელ ნებასა ვაძლევ ჩემს მამულს ბეთანიაში დაბინავებას, 

რათა ყურადღება იქონიოს, როგორც ეკლესიაზედ, ისე მამულზე. ამას გარდა, არავის ნება არა აქვს ჩემგან მიცემულ მამულში ხე-ტყე მოსჭრას, 

თვინიერ საზამთრო საძოვრის საგრებლობის  

გვ192

გარდა, რომელიცა მაქვს მიცემული შაჰყულაშვილისთვის და ამისა გამო ნებას გაძლევთ, რომ ყველას აღუკრძალოთ ხეების 

მოჭრა. თქვენ თვითონ ნებას გაძლევთ ისარგებლოთ თქვენის საჭიროებისათვისა, რაც საჭირო იქმნება თქვენთვის საბოსტნე 

ადგილთა სახნავითა, სათიბითა და სხვა და აგრეთვე ისარგებლოთ შეშითა და ხე-ტყითა და აგრეთვე, რაც ეკლესიას დაჭირდება ხე-ტყე“. 

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ მონასტრის განახლებაში დიდი წვლილი მიუძღვის ცნობილ საზოგადო მოღვაწეს არისტო ქუთათელაძეს და თავად კონსტანტინე 

იოანეს ძე მუხრანბატონს, ბეთანიის მონასტრისადმი განსაკუთრებულ მზრუნველობას იჩენდა ეპისკოპოსი კირიონი (საძაგლიშვილი). 

მამა სპირიდონიც ხმირად იღებდა მისგან რჩევა-დარიგებებს. 

1902 წლის 4 მაისს, შაბათს, მეუფე მონასტერს ეწვია. კვირას, წირვის შემდეგ, მან განსვენებული დავით ზაალის ძე ბარათაშვილის სულის 

მოსახსენებლად მონასტრის კრებულის თანდასწრებით გადაიხადა პანაშვიდი. შემდეგ ყოვლადსამღვდელომ დაათვალიერა 

განახლებული ეკლესია, კრებულის მიერ გაშენებული ვენახი და ხილის ბაღი. მადლობა გადაუხადა მღვდელ-მონაზონ სპირიდონს ერთგული შრომისათვის

და შემწეობასა და დახმარებას დაჰპირდა. ორშმაბათს ეპისკოპოსი ფეხით წაბრძანდა ვერის ხეობისაკენ, მოინახულა ბარონ ნიკოლაის ბაღები და იქიდან ცხენით ჩაბრძანდა თბილისში. 

უნდა აღინიშნოს, რომ მონასტრის განახლების დროს სამწირველოში იპოვეს ვერცხლის ბარძიმი, 

რომელიც შეწირული ყოფილა მონასტრისთვის თავად გოსტაშაბ ბარათაშვილისაგან 1677 წელს, 

მონასტრის მთავარი ტაძრის განახლება კიდევ მრავალი წლის განმავლობაში არ მოხერხდა. 

იგი 1910 წლის 13 ივნისხ აკურთხეს. სამწუხაროდ, სავანის აღორძინების პერიოდმა დიდხანს არ 

გასტანა.

1921 წლის თებერვალში საქართველოში კომუნისტური ხელისუფლება დამყარდა. 

ეკლესიებსა და მონასტრებს ჩამოერთვათ მიწა, ქონება, სასულიერო პირებს აეკრძალათ ღვთისმ— 

გვ193

სახურება. მამა სპირიდონს ძლიერ გაუჭირდა არსებობა. 1923 

წლის 12 მარტს იგი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარე ამბროსის (ხელაია) სწერს: „თქვენო უწმიდესობავ, 

მივემთხვიე რა მოხუცებულობასა და უძლურებასა, ვერ შემწევს ძალა და ღონე, ძველებურად მოუარო და უპატრონო ჩემს 

საყვარელ ბეთანიის მონასტერს. ტანჯვით, ოფლით და შრომით მონაგები მიფუჭდება. გული მტკივა, მაგრამ სიბერე და უძლურება 

აღარ მაძლევს ნებას დავიფარო იგი. აწ გთხოვ, უწმიდესო, ყურად იღოთ ჩემი უღირსობის თხოვნა. გადასცეთ მონასტერი 

ესე – ძველი ათონიდან დაბრუნებულს მღვდელმონაზონ ილიას (ფანცულაია) რომელიც მრწამს, თავს დასდებს და არ 

დაიშურებს ძალ-ღონეს მისი მოვლა-პატრონობისათვის, ხოლო ჩემს უღირსებაზე კი მოიღოთ ლოცვა-კურთხევა და ნება დამრთოთ, 

რათა დაუბრკოლებლად შემეძლოს ცხოვრება ბოლნისის სიონში, რომელიც აწ უპატრონოდ არის დაშთენილი, სადაც 

ამ სიბერის დროს არ გამიჭირდება ერთი ლუკმაპურის შეძენა“. 

კათოლიკოს-პატრიარქის  ლოცვა-კურთხევით, ბეთანიის მონასტერი მამა ილიამ ჩაიბარა, თუმცა არც მის დროს გამოსწორებულა

სიტუაცია. მონასტერში არ იყო საკვები საშუალებაც კი. ამის გამო ბერებს ახლომახლო სოფლებში უხდებოდათ სიარული

საეკლესიო წესების შესასრულებლად. ეს კი მეტად სახიფათო იყო იმ პერიოდში, რადგან ხელისუფლებისაგან წაქეზებული

აქტივისტები და გადაჯიშებული ახალგაზრდობის ნაწილი პირდაპირ გზაში ხოცავდა სრულიად უდანაშაულო სამღვდელოებას. 

1923 წლის 3 სექტემბერს მამა ილია სთხოვს კათოლიკოს-პატრიარქის მოსაყდრეს, ურბნელ. ეპისკოპოს ქრისტეფორეს (ციცქიშვილი): 

„თქვენო მეუფებავ, უმორჩილესად გთხოვთ, რადგან მონასტერს არავითარი სახსარი და საშვალება არ აქვს, მშივრები ვართ, ნება მოგვცეთ, საკალმასოდ ცოტა 

პური ვითხოვოთ მორწმუნე ხალხში, ეგებ როგორმე თავი გადავირჩინოთ შიმშილისაგან“. 

1924 წელს მამა ილიამაც დატოვა მონასტერი და იქვე ახლოს, სოფელ ახალსოფელში განაგრძო მოღვაწეობა· რამდენიმე 

გვ194

წლის შემდეგ იგი დააპატიმრეს გათავისუფლების შეშდეგ კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე)

ლოცვა-კურთხევით,არქიმანდრიტის ხარისხით იგი მანგლისის ეპარქიაში მოღვაწეობდა. 

1937 წელს სამეულის გადაწყვეტილებით იგი დახვრიტეს. 

იგივე ბედი ეწია მამა სპირიდონსაც. XX საუკუნის 20-იან წლების ბოლოს იგი დასავლეთ სააქართველოში გადავიდა და 

მშობლიურ მხარეში განაგრძობდა ღვთისმსახურებას. 

1937 წელს მასაც დახვრეტა მიუსაჯეს.

რაც შეეხება ბეთანიის მონასტერს, ისევ მამა იოანეს მოგონებებს დავუბრუნდეთ: „დავრჩი მე ივანე ბერი. მომემატა გიორგი ბერი მხეიძე მეთოდის ძე, 

კახეთის ხირსის ბერი, წმიდა სტეფანეს მონასტრისა. მამა გიორგი მოვიდა ათას ცხრაას 

ოცდაოთხში, მე კი მეორეთ რო მოვედი, ათას ცხრაას ოცდაორში მოვედი და ამ რიცხვის მერე ბეთანიის მონასტერში ვართ. 

მრავალი გაჭირვება გავიარეთ, რამდენჯერ გაგვძარცვეს, რამდენჯერ აგვაწიოკეს, თუ ფუტკარი, თუ სახლში, თუ ძროხები, თუ 

მწყემსები. ძრიელ სულ მოკლებაში შევვარდი. თუ მამა გიორგი არ მყოლიყო განმამხნევებელად, აღარ შემეძლო ბეთანიაში 

დარჩენა, მაგრამ ჩემთვის სუყველგან ძნელი გახდა. ღმერთო, ამიერითგან მაინც მშვიდობა მომადლე, იყავნ, იყავნ!“ 

1928 წელს, მანგლისის ეპარქიის აღწერის დროს, მასში ბეთანიის მონასტერიც იხსენიება, რომელზეც ასევე მიწერილია 

სოფელ წვერის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია და სამრევლო 75 კომლით.

1929 წლის აღდგომის დღესასწაულთან დაკავშირებით, ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისატვიოს კათოლიკ-

გვ195

ოს-პატრიარქმა ქრისტეფორემ მღვდელ–მონაზონ იოანეს (მაისურაძე) იღუმენის წოდება მიანიჭა. ხოლო მღვდელ-მონაზონი 

გიორგი (მხეიძე) სამკერდე ოქროს ჯვრით დააჯილდოვა. XX საუკუნის 30-იან წლებში კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) 

მამა იოანეს არქიმანდრიტის, ხოლო მამა გიორგის – იღუმენის წოდება მიანიჭა. 

1954 წელს ბეთანიის მონასტერში მივიდა ვასილ ფირცხალავა, რომელიც ერთი წლის შემდეგ ბასილის სახელით ბერად 

აღკვეცეს და კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკის (ფხალაძე) მიერ მღვდლად იქნა ხელდასხმული. მამა ბასილი 1960 წელს, 

ადრეულ ასაკში აღესრულა. 

1957 წელს გარდაიცვალა არქიმანდრიტი იოანე, ხოლო 1962 წელს მონასტრის უკანასკნელი წევრი – არქიმანდრიტი გიორგი, 

რომელიც გარდაცვალებამდე რამდენიმე წლით ადრე მღვდელმონაზონმა ბასილმა დიდ სქემაში აღკვეცა იოანეს სახელით. 

მათი წმინდა სხეულები ბეთანიის მონასტრის ეზოში განისვენებს. 

2003 წლის 18 აგვისტოს, წმინდა სინოდის განჩინებით, აღმსარებელი მამების სახელით, ისინი წმინდათა დასში შეირაცხნენ. 

ხსენების დღედ 21 სექტემბერი დადგინდა. 

1962 წლიდან ბეთანიის მონასტერი დროებით დაიხურა. მას მხოლოდ ერთი დარაჯი, იქვე მცხოვრები, აწ განსვენებული ვანო 

წიკლაური უვლიდა. 

1978 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-სასწაულებრივად შეძლო იქ. 

ორი ბერის გაგზავნა. ბეთანია პირველი მამათა მონასტერი იყო, რომელიც ხანგრძლივი სულიერი სხამთრის 

შემდეგ გაიხსნა. მონასტერში მალე ჩამოყალიბდა მცირე საძმო, რომელმაც ნელ-ნელა შეძლო იქაურობის აღდგენა-გალამაზება 

და წირვა-ლოცვის განახლება. 

1982 წლის აღწერით, მონასტრის საძმო შემდეგ წევრებს ითვლიდა: იღუმენი იოანე (შეყლაშვილი), 

მღვდელ–მონაზონი გიორგი (ბედოშვილი), ბერ—დიაკონი ევსევი (სოხაძე), მორჩილი ანატოლი წულაია 

(ამჟამად – მღვდელ-მონაზონი გაბრიელი, მოღვაწეობს სენაკისა და ჩხოროწყუს ეპარქიაში). 

გვ196

მამა იოანე 1987 წლამდე წინამძღვრობდა ბეთანიის მონასტერს, მის შემდეგ მონასტერს წინამძღვრობდნენ: არქიმანდრიტი 

ლაზარე (აბაშიძე), მღვდელ-მონაზონი ანგია (ჩოხელი), არქიმანდრიტი საბა (კუჭავა)· 

2007 წლის 4 დეკემბრიდან მონასტრის წინამძღვარია არქიეანღრიტი იაკობი (ბანძელაძე). მონასტრის 

საძმოს წევრები არიან: იღუმენი ნაუმი (ვაჭრიძე), მღვდელ—მონაზონი ლაზარე (ლი პარტელიანი), მღვდელ-მონაზონი ლაზარე 

(გოგუაძე), ბერმონაზონი ნიკოლოზი (მალაზონია) და რამდენიმე მორჩილი.

დეკანოზი ვასილ გაბადაძე

1875-1958

დეკანოზი ვასილ პავლეს ძე გაბადაძე 1875 წელს იმერეთში, სოფელ კურსებში, მღვდლის ოჯახში 

დაიბადა. სწავლობდა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში, რომლის 

დამთავრების შემდეგ სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში გააგრძელა, სადაც მხოლოდ ორი კურსი გაიარა. 

1913 წლის დიდმარხვობამ იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) დიაკვნად აკურთხა და სოფელ კურსების წმინდა გიორგის 

სახელობის ეკლესიაში დაადგინა· ამავე წლის 24 ნოემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და ოჯალის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, რეპრესიების მიუხედავად, განაგრძობდა მსახურებას. 

მამა ვასილის ოჯახს დიდი 

გვ197

ამაგი ჰქონდა თანასოფლელებზე, ის და მისი შვილები ასწავლიდნენ სოფლის ახალგაზრდებს·· ხოლო მისი მეუღლე ნადია 

ტარიელის ასული კოკელიძე ყოველგვარი სასყიდლის გარეშე ტანისამოსს უკერავდა უპოვრებს და ავადმყოფებს მკურნალობდა. 

1928 წელს მამა ვასილს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

XX საუკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში უღვთო ხელისუფლების ზეწოლის შედეგად იძულებული გახდა, დროებით შეეწყვიტა ღვთისმსახურება. 

1943 წელს, ეკლესიების ამოქმედების დროს, კვლავ განაგრძო სამღვდელო მოღვაწეობა და თავის სოფელში აღასრულებდა საეკლესიო საიდუმლოებებს. 

1947 წელს ქუთათელი-გაენათელ მიტროპოლიტ ეფრემის (სიდამონიძე, შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი) ძალისხმევით, ქუთაისში გაიხსნა 

კომუნისტების მიერ გაუქმებული წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია, რომლის წინამძღვრადაც დეკანოზი ვასილი დაინიშნა. 

1951 წლის აღდგომას ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა იგი ენქერით დააჯილდოვა. 

1956 წლის მიწურულს კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის (ფხალაძე) ლოცვაკურთხევით, დეკანოზი ვასილი სამოღვაწეოდ თბილისში გადმოვიდა და 

ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად დაინიშნა. 

დეკანოზი ვასილი 1958 წლის 19 სექტემბერს გარდაიცვალა, დასაფლავებულია ვაკის სასაფლაოზე. 

პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე გაბუნია

1880-1969

პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე ლუკას ძე გაბუნია 1880 წლის 26 ოქტომბერს (ძველი სტილით) თბილისში, მოსამსახურის ოჯახში დაიბადა. 

1888-1897 წლებში თბილისის სათავადაზნაურო გიმნაზიაში სწავლობდა, მაგრამ. არ დაუმთავრებია. 

1893-1899 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიის სტუდენტია· 

გვ198

1899 წლის 26 თებერვალს სალიანის წშინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა 

1900 წლის 19 მაისს ყარსის მაზრაში. გრენადერის სამრეკლოში გადაიყვანეს. 

1901 წლის 14 დეკემბერს ნუხის სამი მღვდელმთავრის (წმინდა ბასილი დიდი, წმინდა გრიგოლი ღვთისმეტყველი და წმინდა იოანე ოქროპირი) 

სახელობისეკლესიაში დაადგინეს და დიაკვნად აკურთხეს.

1902 წლის 1 მაისს ელიზავეტოპოლის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში განამწესეს. 

1906 წლის 23 თებერვალს მღვდლად დაასხეს ხელი და განჯის მაზრაში. გოლიცინის ეკლესიის წინამძღვრაღ და სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მას- 

წავლებლად დანიშნეს. 

1908 წლის 12 მარტს პატარა ლილოს  წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1909 წლის აღდგომას საგვერდულით, ხოლო 1914 წლის 25 სექტემბერს სკუფიით დაჯილდოვდა. 

1914-1918 წლებში, პირველი მსოფლიო ომის დროს, გერმანიის ფრონტზე N484 საველე ჰოსპიტალში 

სამხედრო მღვდლად მსახურობდა. ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის წმინდა ანას II და წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენები, 

ხოლო 1917 წლის 6 იანვარს განმშვენებული ჯვარი უბოძეს· 

1918 წლის გაზაფხულიდან დაბრუნდა საქართველოში ღა პატარა ლილოს ერთკლასიანი სამრევლო სკოლის გამგე–მასწავლებლად დაინიშნა. 

1920 წელს მარტყოფის მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის საკათედრო ტაძრის მღვდელმსახურად 

გადაიყვანეს. მღვდელი ალექსანდრე მცხეთა-თბილისის ეპარქიის დელეგატის სტატუსით ესწრებოდა 1920 წლის 27 ივნისს

გვ199

გამართულ საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკცლესიის მეორე საეკლესიო კრებას. 

1922 წლის იანვარ-თებერვალში თბილისის კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის 

მღვდელმსახურია, ხოლო 1922 წლის 15 თებერვლიდან ისევ პატარა ლილოს სამრევლოში დააბრუნეს. 

1922 წლის 30 ნოემბერს მამა ალექსანდრემ უარი თქვა მღვდელმსახურებაზე, გაიხადა ანაფორა და 1924 წლის 6 იანვრიდან პატარა ლილოს სკოლაში გამგის 

მოადგილედ და მასწავლებლად დაინიშნა. 1924 წლის ოქტომბერში თბილისის N29 სკოლაში საქმისმწარმოებლად განამწესეს. 

1929-1939 წლებში თბილისის N2 სკოლაში მუშაობდა. პარალელუორად, 1931 წლის 1 ოქტომბრიდან მუშათა განათლების კომბინატში მოლარე-მოანგარიშე, 

ხოლო 1932 წლის 29 ნოემბრიდან თბილისის ქართულ პედაგოგიურ სასწავლებელში მოარე–ინკასატორი იყო. 

1939 წლის 16 ივნისს თბილისის ინდუსტრიალურ ინსტიტუტში მოლარედ დაინიშნა. 

1941 წლის 28 აგვისტ(ოდან თბილისის სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტის მოლარეა. 

1944 წლის 17 მაისს კათოლიკოს-პატრიარქმა , კალისტრატემ 

(ცინცაძე) მღვდლის ხარისხში აღადგინა  და მანგლისის ყოვკლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების 

სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრაღ დანიშნა. 

1947 წლის 3  აპრილის თბილისის სიონის ყოვოადწმინდა ღვთისეშობლის მიძინების სახელობის საპატრიარქო 

ტაძარში გადაიყვანეს 1948 წლიდან სამეურნეო ნაწილის გამგეობა ჩააბარეს· ამავე დროს, დეკანოზის 

წოდება მიენიჭა 1950 წლის 6 დეკემბერს გამშვენებული ჯვრით დაჯილდოვდა. 1951 წლის 31 იან

გვ200

ვარს სიონის საპატრიარქო ტაძრის კანდელაკად დაადგინეს. 

1952 წლის 13 აპრილს ენქერითა და მიტრით დააჯილდოვეს. 

1953 წლის 25 აგვისტოს სიონის ტაძრის დეკანოზად დაამტკიცეს· 

XX საუკუნის 50-იანი წლების ბოლოს პროტოპრესვიტერის მაღალი პატივი უბოძეს. 

1963 წლის 28 აგვისტოს წმინდა გიორგის პირველი ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1967 წლიდან, თავისი თხოვნის საფუძველზე, ასაკისა და ავადმყოფობის გამო, პენსიაზე გავიდა.

პროტოპრესვიტერის ალექსანდრე 1969 წლის 8 მარტს გარდაიცვალა. წირვა და ანდერძის წესი შესრულდა 

სიონის საპატრიარქო ტაძარში, საიდანაც მისი ნეშტი ვაკის სასაფლაოზე წაასვენეს.

მღვდელი მიხეილ გავაშელიშვილი

1855-1912

მღვდელი მიხეილ თეოდორეს ძე გავაშელიშვილი 1855 წელს რაჭაში, სოფელ ღებში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

აქვე მიიღო პირველდაწყებითი განათლება; შემდეგ მამამ იგი ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარა.

რომელიც მიხეილმა წარჩინებით დაასრულა. ცოდნის გაღრმავების მიზნით მან სწავლა 

თბილისში, იმპერატორ ალექსანდრე II-ის სახელობის ვაჟთა სამასწავლებლო სკოლაში გააგრძელა. 

1880 წელს მიხეილი დაქორწინდა ქუთაისში მცხოვრებ მინადორა ბაბად-ოღლიზე (აქვე მოკლედ უნდა აღინიშნოს მინადორას წარმომავლობაზე. 

მამა მიხეილის შმთამომავლების გადმოცემით, ეს პატარა გვარი დასახლებულა ქ. ქუთაისში XVI-XVII საუკუნიდან, მიუღიათ ქრისტიანობა და გაქართველებულან, 

თუმცა თავისი ძველი გვარი არ შეუცვლიათ. მამა მიხეილმა იგი ქუთაისში სწავლის პერიოდში გაიცნო და თავისი ცხოვრებაც 

მას დაუკავშირა), რომელმაც სამი შვილი გაუჩინა: გიორგი, ვლადიმერი და მარიამი. 1881 წლის 29 აგვისტოს ქუთაისის 

გვ201 

წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) მიხეილი დიაკვნად 

აკურთხა, ხოლო. ამავე წლის 6 სექტემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და მშობლიურ კუთხეში, ღების მაცხოვრის სახელობის 

ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა· 

1889 წელს მამა მიხეილი იმერეთის საეპარქიო მმართველობის რაჭის განყოფილების წევრად აირჩიეს და ამავე წლის 20 ოქტომბერს საგვერდულით დააჯილდვეს. 

1890 წლის 19 დეკემბერს, მეუფე გაბრიელის ლოცვა-კურთხევით, იგი ონის მაზრაში არსებული სამრევლო-საეკლესიო სკოლების ზედამხედველად დაინიშნა.

მამა მიხეილის ზედამხედველობის  პერიოდში მისი გულმოდგინე შრომისა და მეცადინეობის შედეგად რაჭის მაზრის მრავალ სოფელს მოეფინა სწავლა-განათლების შუქი.

ამ ხნის მანძილზე ხუთამდე ახალი სამრევლო-საეკლესიო სკოლა გაიხსნა კუდაროში, ძეგლევში, ფუტიეთში, შავრასა და ხონჭიოში. 

როგორც კი სადმე საკმე გაჭირდებოდა· მამა მიხეილი მაშინვე იქ გაჩნდებოდა და საქმის ვითარებას გულდასმით სწავლობდა. 

გვ202

1891 წლის დასაწყისში სოფელ კუდაროს სკოლის გამგის, მღვდელ

ექვთიმე მაისურაძის თანაშემწის, მასწავლებელ ვასილ ტიმოთეს ძე იაშვილის (შემდგომში – სომიწოს ეკლესიის მღვდელი, დახვრიტეს 1937 წელს) საჩივარი შემოვიდა.

მან განაცხადა: „რამდენიმე თვეა უქმად ვზივარ, რადგან ოსები სკოლაში ბავშვებს აღარ აგზავნიან“. ადგილზე საქმის გამოსარკვევად მამა მიხეილი ონის ოლქის მთავარხუცეს.

დეკანოს ალექსი გიორგობიანთან ერთად გაემგზავრა. დეკანოზმა ალექსიმ ოსებს ჰკითხა: „მე გავიგე, ვითომც თქვენ სკოლაში ბავშვებს აღარ გზავნით. ძლიერ ვსწუხვარ, 

რომ წიხლი გიკრავსთ ბედნიერებისათვის. თქვენი შვილებისათვის იმდენად საჭიროა სწავლა, რამდენათაც ცოდვილთათვის ცხონება. 

ამას წინათ ყოვლადსამღვდელო გაბრიელი აღტაცებული დარჩა ამ სკოლაში ნასწავლი თქვენი პაწია ბალღების ცოდნით. თუ გახსოვთ, ლოცვა-კურთხევასთან ერთად მათმა მეუფებამ მადლობაც გიძღვნათ,

რომ თქვენ თქვენს შვილებს პირჯვრის გამოსახვა, ლოცვების წარმოთქმა და მცირე წერა-კითხვა შეასწავლეთ. დღეს რაღა პასუხს აძლევთ ან ღმერთს 

ან მეუფეს, რომ შვილების აღზრდაზე ხელი აგიღიათ და შესულხართ ცოდვაში, თუ ამ კეთილ საქმეს მეტი სიცოცხლე არ ელოდა თქვენში, რისთვის გასწიეთ შრომა, რისთვის ააგეთ სკოლის შენობა?“ 

როგორც გამოირკვა მღვდელი და მასწავლებელი ხშირად არ იმყოფებოდნენ თავის ადგილზე და გაკვეთილებიც ამიტომ 

ცდებოდა. თუმცა ბოლომდე ვერც მათ დაადანაშაულებდი. 

კუდაროს ხეობაში 15-მდე პატარა სოფელია მიმოფანტული (დაახლოებით – 250 კომლი), რომელთაც მხოლოდ ერთი მღვდელი 

ემსახურებოდა და ისიც ფრიად დატვირთული ყოფილა ყოველდღიურად თავისი საეკლესიო წესებით. რაც შეეხება სკოლის 

მასწავლებელს, იგი სხვა სოფლიდან იყო მოსული, ცოლ-შვილთან ერთად და წლიდანწლამდე უჭირდა უსასყიდლოდ მუშაობა. 

მამა მიხეილმა გამოთქვა აზრი, მღვდლისათვის მედავითნედ ისეთი ვინმე დაენიშნათ, რომელსაც ოთხი კლასი ექნებოდა დამთავრე-

გვ203

ბული, ხელფასს კი 12 თუმანს მისცემდნენ. ამის გარდა კიდევ სხვა შემოსავალიც დაემატებოდა და შეძლებდა გვარიანად ეცხოვრა და სკოლის საქმეც მოეწესრიგებინა.

1893 წლის აღდგომას მამა მიხეილს ერთგული სამსახურისათვის სკუფია უბოძეს. 

1897 წელს მან აქტიური მონაწილეობა მიიღო რუსეთის იმპერიაში ჩატარებულ პირველ საყოველთაო 

აღწერაში, რის გამოც ამავე წლის 13 ივნისს სამკერდე ვერცხლისფერი მედალი ეწყალობა. 

1898 წლის 6 ივნისს კამილავკით, ხოლო 1903 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

მამა მიხეილი აქტიურად თანამშრომლობდა იმჟამად გამომავალ ჟურნალ-გაზეთებთან. მრავალი საინტერესო ისტორიულეთნოგრაფიული, 

პედაგოგიური ხასიათის მასალა გამოაქვეყნა მან გაზეთ „ივერიასა და სასულიერო ჟურნალ „მწყემსში“· 

პრესაში ასევე შეხვდებით სტატიებს მთის რაჭაში მისი მოღვაწეობის შესახებ. 

აი, რას წერდა 1901 წელს გაზეთ „ივერიაში“ ვინმე ოქროპირ ლობჟანიძე მამა მიხეილის შესახებ: „სოფელი ღები თავისი 

გარეგანის შეხედულებით მშვენიერ სურათს წარმოადგენს: ორსამსართულიანი 

ძველი ქვითკირის შენობები, შიგადაშიგ მაღალ-მაღალი ექვსშვიდსართულიანი კოშკები, 

დიდი გუმბათიანი ქვითკირის ეკლესია, ქვითკირსავე სამ

გვ204

რეკლო–გალავნით. აქ ნიადაგი მეტად მწირი და უმოსავლოა, რის გამოც ხალხის უმეტესობა უფრო ვაჭრობას მისდევს. მართალია, 

ბარის სოფლებთან შედარებით, სწავლა განათლების 

მხრივ ეს სოფელი დაქვეითებულია, მაგრამ, სამაგიეროდ, რაჭის 

მთის სოფლებში პირველ სოფლად ითვლება. სხვა მთის სოფლებში, მაგალითად: ჭიორაში, გლოლასა და უწერაში არსად 

არავითარი სკოლის ჭაჭანება არ არის და ღებში კი კარგა ხანია ერთკლსიანი სამინისტრო სკოლა არსებობს, 

სადაც ყოველ წლობით ასამდე მოსწავლე ბავშვი იყრის თავსა. ღებელებმა ამ ბოლო დროს ისე შეიგნეს სკოლის სარგებლობა, 

რომ იმედია მოკლე ხანში აქ ორკლასიანი სკოლაც დაარსდეს. 

პირველივე კვირიაკე დიდმარხვისა ღებელებმაც ლოცვითა, სინანულითა და აღსარებით გაატარეს. მიუხედავად ცუდი ამინდებისა, ხალხი ბლომად დადიოდა ეკლესიაში, 

ეზიარა 600-მდე სული, ზიარების შემდეგ მღვდელმა მიხეილ გავაშელიშვილმა 

გრძნობით სავსე სიტყვა წარმოსთქვა, რომელმაც დიდი შთაბეჭდილება იქონია მსმენელებზე და აღძრა მათ გულში წრფელი 

სურვილი კეთილ შეწირულებისადმი. მოძღვარმა თავისი სიტყვა ასე დაამთავრა: „სულიერნო შვილნო! დიდად მოხარული 

ვარ, რომ დღეს ამოდენა ხალხმა მიიღეთ წმინდა საიდუმლო ზიარებისა, იმედი მაქვს, არ გამაწბილებთ და ამ სიხარულთან 

ერთად თქვენს მოძღვარს შემდეგის თხოვნის აღსრულებითაც გამახარებთ. აწინდელი წმინდა ჯურჯელი, რომლიდგანაც თქვენ 

წმინდა ზიარება მიიღეთ, ძლიერ პატარაა ამოდენა ხალხის დასაკმაყოფილებლად, რადგანაც ყოველს ამ დროს ამოდენა 

ხალხი იკრიბება და ხან კიდევ მეტიც, საჭიროა უფრო დიდი ბარძიმი. გთხოვთ, თქვენის სულის საოხად და თქვენთა ძეთა და 

ასულთა სადღეგრძელოდ შეძლებისდაგვარად გაიღოთ წვლილი 

ამა წმინდა ბარძიმის მოსაპოვებლად“. 

ამის თქმა და აღსრულება ერთი იყო: ვინ 11 მანეთი შემოსწირა, ვინ – 10, ვინ – 7, ვინ – 5 და სხვა და ამნაირად ამ 

დღესვე სიით შეიკრიბა 109 მანეთი და ბევრმა კიდევ შემდეგი

გვ205

სათვის აღუთქვა მოძღვარს შეწირულების მიტანა. ეჭვი არ არის, მალე 15 თუმნამდის შეიკრიბება, რითაც ეკლესია საჭირო 

ნივთს მოიპოვებს“. 

კიდევ რამდენიმე წელი ღირსეულად ატარა მღვდლობის მძიმე, მაგრამ ტკბილი უღელი მამა მიხეილმა და ღებელთა უდიდესი 

სიყვარული და მოწიწება დაიმსახურა. სოფელში მცხოვრები ძველი თაობის ხალხის გადმოცემით, იგი ყოფილა კაცთმოყვარე, 

ცოდვა-მადლის გამკითხავი, სამართლიანი, უბიწო და ღრმად განათლებული მოძღვარი. სამწუხაროა, რომ იგი ადრეულ ასაკში 

გარდაიცვალა. 

1912 წელს გაზეთი „სახალხო გაზეთი“ თავის ერთ-ერთ ნომერში მოკლედ წერდა: „მარტის 24-ს ქუთაისში ცივ სამარეს 

მიაბარეს მღვდელი მიხეილ გავაშელიშვილი. განსვენებული თანამშრომლობდა გაზეთ „ივერიაში“ „მიხაკო ღებელის“ და 

„რივნის თაველის“ ფსევდონიმებით“. 

შემორჩენილია მამა მიხეილის რამდენიმე ქადაგება, ერთ-ერთი მათგანი ეხება მაზიარებლებს, იგი მოძღვარმა 1894 წელს წარმოთქვა:

„შიშითა ღვთისათა და სარწმუნოებით მოვედით“. სულიერნო შვილნო და საყვარელნო მოწაფენო! ღვთის შეწევნით თქვენ ყველანი უკვე 

მომზადებულნი ხართ წმინდა საიდუმლო ზიარების მისაღებად. მოვედით შიშით და ძრწოლით, 

მოვედით მტკიცე სარწმუნოებით, რამეთუ ესე არს თვით უხრწნელი ხორცი ქრისტესი და ესე არს თვით პატიოსანი სისხლი 

მისი. არა პური და ლვინო გეძლევისთ თქვენ ამჟამად საჯჭმელად, არამედ ნამდვილი ხორცი და სისხლი ქრისტესი, როემლიც 

არის დამწველი ცეცხლი უღირსთა. იცოდეთ, რომ ჩვენ ყოველნი ვართ უღირსნი და უძლურნი წინაშე ღვთისა, გარნა 

ვხდებით ღირსნი წმინდა საიდუმლო ზიარებისა განუსაზღვრელითა და აღურაცხელითა მოწყალებითა ღვთისათა. ვინაიდგან 

წმინდა ზიარება ცეცხლი არს უღირსთა შემწველი, ამისათვის ნურავინ იკადრებთ, ძმანო, კადნიერებით მისწრაფებას წმინდა 

გვ206

ბარძიმისაკენ, რათა არა სასჯელად, გინა დასასჯელად გექმნას თქვენ საიდუმლო ესე. დღეს აქ 

ამ ქრისტეს სერობაზე, ჩვენ ყოველნი უნდა ვიყვნეთ სიმდაბლით და გულწრფელის მონანიებით. 

თაყვანი ვსცეთ წმინდასა საიდუმლოსა, ვითარცა თვით ღმერთსა; უკანასკნელად შევსტიროთ ცოდვათა მოტევებისათვის 

და კრძალვით შევეხნეთ წმინდასა ბარძიმსა, ვითარცა იესო ქრისტეს გვერდსა, საიდანაც გარდამოხდა სისხლი და წყალი. 

ზიარების შემდეგ ვყოთ თაყვანისცემა წინაშე მაცხოვრის ხატისა და 

შევსწიროთ მას მადლობა დიდისა მისისა მოწყალებისათვის. 

ამიერიდგან იყოს განუშორებელი ჩვენის გულიდამ ის აზრი, რომ ჩვენთანა არს ქრისტე: მას ვილოცავდეთ, მას ვადიდებდეთ 

და მასთან გვქონდეს საუბარი, ვითარცა ღვთის მიმღებთ. ეს დღე შერაცხეთ ერთადერთ თქვენს დიდებად, ერთადერთ თქვენს 

ბედნიერებად და სასიხარულო დღესასწაულად. მიხვიდეთ რა თავიანთ სახლებში, ეცადეთ, ძმანო, არ შებღალოთ თქვენ შორის 

დამკვიდრებული სიწმინდე. დღეს ღვთის მიმღებთ საღამოზე არ განაგდოთ იგი – თქვენის უძღებებით, უზომო სმით და 

უმართებულო ლაპარაკით,ვინაიდგან ენა და პირი თქვენი განსწმინდა იესოს სისხლმა და ხორცმა. ერიდეთ ყოველგვარ 

საცდუროვანებას, რათა არა დაჰკარგოთ ნაყოფი წმინდა ზიარებისა. იქონიეთ მსჯელობა კეთილ საქმეებზე, წარმოიდგენდეთ 

დიდსა მოწყალებასა ღვთისასა და უღირსებასა თქვენსა, დღევან-

გვ207

დელი თქვენი სიხარულის მონაწილედ გახადეთ უბადრუკნიც, ეცით საზრდელი მშიერთა და ხელი შემწეობისა მიაწოდეთ 

გაჭირვებულთა ქვრივთა და ობოლთა. აჰა, მოვალს თქვენდა ყოვლისმპყრობელი უფალი თქვენი დამბადებელი და მაცხოვარი თავისი მადლით, 

თქვენ განსაკურნებლად, განსაძლიერებლად და განსანათლებლად. ეცით თაყვანი საშინელთა ქრისტეს საიდუმლოთა და სთქვით: 

„მრწამს უფალო და აღვიარებ, რამეთუ შენ ხარ ჭეშმარიტად ქრისტე ძე ღვთისა ცხოველისა, მოსრული სოფლად ცოდვილთა ცხოვნებად, 

რომელთაგან პირველი მე ვარ. კვალად მრწამს, რამეთუ ესე არს თვით უხრწნელი ხორცი 

შენი, და ესე არს თვით პატიოსანი სისხლი შენი. შენ უკვე გევედრები, შემიწყალე მე, შემინდევ შეცოდებანი ჩემნი, ნებსითნი და უნებლიეთნი, 

სიტყვით და საქმით, ცნობით და უმეცრებით. 

და ღირს მყავ მე დაუსჯელად ზიარებად უხრწნელთა საიდუმლოთა შენთა, მოსატევებელად ცოდვათა და ცხოვრებად საუკუნოდ, ამინ“. 

დეკანოზი დავით გარსიაშვილი

1870-1957

დეკანოზი დავით ზაქარიას ძე გარსიაშვილი 1870 წლის 22 სექტემბერს სოფელ საგარეჯოში, მედავითნის ოჯახში დაიბადა. 

მამამისი ზაქარია გარსიაშვილი დავით გარეჯის მონასტერში იყო გაზრდილი და ქართლ-კახეთის სხვადასხვა ტაძარში მსახურობდა მედავითნედ. 

იგი ადრე გარდაიცვალა და ოთხი მცირეწლოვანი შვილი დედამ – ნინომ გაზარდა. 

1883-1837 წლებში პატარა დავითი თბილისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, რომლის დასრულების შემდეგ 

სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო. სემინარია დავითმა 1893 წელს პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1893 წლის 24 აგვისტოდან 1895 წლის 18 დეკემბრამ-

გვ208

დე დიდუბის სამრევლო–საეკლესიო სკოლაში საღვთო სჯულს ასწავლიდა. სკოლის მოწაფეთაგან შეადგინა გუნდი, რომელიც 

ორშაბათობით გალობდა ტაძარში ქართულ-რუსულ ენაზე. 

1895 წლის 19 დეკემბერს დავითი დიაკვნად აკურთხეს, ერთ კვირაში კი მღვდლად დაასხეს ხელი და კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში დიაკვნის შტატში 

განამწესეს. 

1896 წელს კუკიის ეკლესიასთან გაიხსნა სამრევლო-საეკლესიო დაწყებითი სკოლა, სადაც მამა დავითი ოთხი წლის განმავლობაში ყველა საგანს ასწავლიდა. 

1901 წლის 6 მაისს საგვერდულით დაჯილდოვდა, ხოლო 1902 წლის 25 შარტს სკუფია უბოძეს. 

1904 წლის 29 ოქტომბერს მამა დავითი თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის ეკლესიაში, დიაკვნის 

შტატში გაადაიყვანეს. ნეველის ეკლესიაში მან მცირე ხნით იმსახურა· შემდეგ, თავისი თხოვნის საფუძველზე ისევ კუკიის ეკლესიაში დააბრუნეს. 

1914 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1914-1918 წლებში, პირველი მსოფლიო ომის დროს, მამა დავითი დასავლეთ ფრონტზე N335 სამხედრო-საველე ჰოსპიტლის 

მღვდლად მსახურობდა. აქ. იგი სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა და დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1918 წელს დეკანოზი დავითი საქართველოში დაბრუნდა და ისევ კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში დაინიშნა. 

გვ209

1921 წელს საქართველოში პოლიტიკური მდგომარეობა რადიკალურად შეიცვალა: დამყარდა 

ბოლშევიკური ხელისუფლება. გახშირდა სასულიერო პირთა დევნა რაც საერთო ისტყრიაში გადაიზარდა, 

ინგრეოდა ეკლესიები· ნადგურდებოდა საეკლესიო ქონება დამცირებასა და უსაზღვრო შევიწროებას განიცდიდნენ სასულიერი პირები. 

ეკლესია ფორმალურად გამოყოფილი იყო სახელმწიფოსგან, თუმცა ხელისუფლება აშკარად ერეოდა

ეკლესიის საქმეებში. გამონაკლისი არც მამა დავითის ოჯახი გახლდათ, მისი ორი ვაჟი გიგლა და არჩილი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის წევრები 

იყვნენ. 1924 წლის აგტვისტოს ცნობილ აჯანყებაში ისინიც აქტირად მონაწილეობდნენ, რის გამოც  ირივე დაააპატიმრეს ამავე 

წლის 1 სექტემბერს გიგლა დახვრიტეს მცირე ხნით დაპატიმრებული იყო თავად მამა დავითიც. 

1922 წლის ივნისიდან იგი ვერის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მეორე მღვდლად განამწესეს. 

1926 წელს ენქერით დაჯილდოვდა. 1933 წლის აპრილში კომუნისტებმა წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესია

დაანგრიეს და იქ ვერის ბაღი გააშენეს. დეკანოზი დავითი სრულიად საქართველოს კატოლიკოს პატრიარქის,

უწმინდესისა და უნეტარესის  კალისტრატეს ცინცაძე ლოცვა-კურთხევით, სიონის საპატრიარქო ტაძარში

გადმოიყვანეს. 1945 წლის მაისში, თავისი თხოვნის საფუძველზე კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის მეორე მღვდლად

დაინიშნა. მალევე კათოლიკოს-პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით თბილისის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად აირჩიეს.

1953 წელს კათოლიკოს-პატრიარქმა მელქისედეკ III-მ (ფხალაძე·) ამავე ტაძრის წინამძღვრად დაადგინა.

გვ210

დეკანოზი დავით გარსიაშვილი 1957 წლის 3 აგვისტოს გარდაიცვალა. იგი დაკრძალულია კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის ეზოში. 

მამა დავითი გამორჩეული სასულიერო პირი გახლდათ XX საუკუნის I ნახევრის ქართული ეკლესიის ისტორიაში. იგი იყო 

საუკეთესო მქადაგებელი. საბედნიეროდ, შემორჩა მისი ქადაგებები. ერთ-ერთი ასეთი ქადაგება მან 1931 წლის 11 მარტს, ვერის 

წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიაში მართლმადიდებელთა ზეიმზე, დიდმარხვის პირველ კვირიაკეს წარმოთქვა, სამწუხაროდ, მას ბოლო აკლია: 

„მორწმუნენო! ყველამ ვიცით, რომ ამჟამად წმინდა დიდმარხვა არის. ამ მარხვის პირველი კვირიაკე უკვე გავატარეთ. 

გვესმის დიდმარხვის მნიშვნელობა ჩვენი სულის და ხორცისათვის. ამ შეგნების გავლენით დავიარებით ეკლესიებში, ვლოცულობთ, ვმარხულობთ, ღვთისაგან დაწესებულს ორ დიდ საიდუმლოებას – სინანულსა და ზიარებას ვასრულებთ ქრისტეს 

მცნებათა მიხედვით, და მოციქულთა და წმიდათა მამათა მაგალითებით და რჩევა-დარიგებებით ქველის-ვმოქმედებთ კიდეც. 

რას ნიშნავს ყველა ეს? რის მაჩვენებელია ასეთი ყოფა-ქცევა ჩვენი? ჩვენი ასეთი ცხოვრება ნათლად გვიჩვენებს და აღნიშნავს, ქრისტიანენო, ჩვენს ღვთისნიერებას, სჯულიერებას, მორწმუნეობას. ასეთი ჩვენი ყოფა-ქცევით საჯაროთ ვადასტურებთ, 

რომ არსებობს უხილავი ძალა, კაცის გონებისათვის მიუწვდომელი, გამოუკვლეველი და გამოუძიებელი უმაღლესი გო- ნიერება – ღმერთი. რომ მხოლოდ ასეთი გონიერება – ღმერთი 

არის მამა ყოვლისამპყრობელი, შემოქმედი ცათა და ქვეყანისა, 

წარმომშობელი დიად ბუნებისა, და მის მრავალფეროვან მოვლენათა და ძალთა, ხილულთა ყოველთა და არა ხილულთა; 

რომ ბუნების მოვლენა, და გვირგვინი და მფლობელი კაციც ღვთის დანაბადია; და რომ კაცს ღვთისაგან აქვს შთაბერილი 

სული უკვდავი და გონიერი; რომ კაცის გვამი თავ მოციქულის პავლეს სწავლით, „ტაძარია ღვთისა და სადგური სულისა წმიდ

გვ211

ისა''(1 კორ. 3, 16); რომ კაცის ასეთ უმწ აღლეს დანიშნულების გვამში ჩაქსოვილია ნიჭნი და ნაყოფნი 

სულისა წმინდისანი, რომელნიც არიან: შიში ღვთისა, ღვთისმსახურება, ძლიერება, ზრახვა, მეცნიერება, გულისხმისყოფა, სიბრძნე, 

სიყვარული, სიხარული, მშვიდობა, სულგრძელება, სიტკბოება, სახიერება, სარწმუნოება, მყუდროება, მოთმინება.. და აგრეთვე

მოწყალებათა შემდეგი საქმენი, ხორციელნი და სულიერნი: ჭმევა მშიერთა, სუმევა მწყურვალთა, შემოსვა შიშველთა, შეწყნარება 

უცხოთა, მოკითხვა სნეულთა, მიხედვა პატიმართა, დაფვლა მიცვალებულთა, მოქცევა ცოდვილთა, სწავლება უმეცართა, გან- მ§რთვა დაბრ კოლებ·ჟღთა, ნ·:··ჩეშინისცემა მწუხარეთა, მოთმინებით 

ატანა უსამართლოებისა, მიტევება შემცოდეთა, ვედრება ღვთისა საცხოვნებელად მოყვსისა. 

ნათქვამი ვსთქვათ მოკლედ: წმინდა დიდმარხვის დროს ჩვენი ბეჯითი ლოცვა, მარხვა, სინანული, ზიარება და კეთილი 

საქმეები ხმამაღლად, ქუხილისებური გრგვინვით, მღაღადებელნი და დამმოწმებელნი არიან იმისა, რომ არის ღმერთი და მისი 

განგება; რომ ჩვენსავით ჩაგრულთა, დევნულთა, მაშვრალთა და ტვირთმძიმეთათვის, უღვთოთ წამებულ დიდ ილიას თქმით:

„ღმერთია ყველას მშველელი, მხსნელი, 

ღვთით არ განწირულს ყველგან წინ უძღვის 

მისი მარჯვენა შემწყნარებელი“..

გვ212

ჩვენი ასეთი რწმენისა გამო, წმინდათა ანგელოსთა და მთავარანგელოსთა და ყოველთა ზეცისა უხორცოთა ძალებთან 

ერთად, ჩვენ მორწმუნენი, დღე-მუდამ ვუგალობთ ღმერთს და ვიტყვით: „წმიდა ხარ, წმიდა ხარ, წმიდა ხარ უფალო, საბაოთ, 

სავსე არიან ცანი და ქვეყანა დიდებითა შენითა!“ 

ჩვენი ასეთივე რწმენის საბუთით ჩვენ, მორწმუნენი, „შოველით 

აღდგომასა მკვდრეთით და ცხოვრებასა მერმისა მის საუკუნისასა“.. მაგრამ, ქრისტიანენო, ამა და იმ ქვეყნებში ღვთის 

მგალობელთა, მაკურთხეველთა, თაყვანისმცემელთა, დიდებისმეტყველთა და მშადლობელთა გუნდთ და ბანაკთ უპირისპირდებიან, გზას უღობავენ 

და უჭრიან, საშვალებას და გასაქანს უბორკავენ და უსპობენ სხვანი, საკმაოდ დიდი ღონის და ძალის მქონენი ბანაკნი უღვთოთა, უსჯულოთა და ურწმუნოთა. 

ამ სხვათა ბანაკთაგან წარმოშობილნი და გამოსულნი უღვთონი, უსჯულონი და ურწმუნონი აშკარად, მოურიდებლად, თამამად, 

ამაღლებული ხმით და ანგარიშმიუცემლად გაჰკივიან, რომ არ არის ღმერთი და არც არავითარი მისი გუნდნი და ბანაკნი 

წმინდათა ანგელოსთა, და მთავარანგელოსთა და ყოველთა ზეცისა ძალთაო. არისო, გაიძახიან ასეთნი, არა ღმერთი, არამედ 

მხოლოდ ბუნება და ბუნების აურაცხელნი სხვადასხვა მოვლენანი.. არისო მატერია, – ანუ ნივთიერება, – და არა უმაღლესი, 

მიუწვდომელი, გამოუკვლეველი და გამოუძიებელი, უკვდავი და გონიერი სულიო... უღმრთოთა, უსჯულოთა და ურწმუნოთა ასეთი თვალსაზრისით და გონების ნააზრევით და ნამოქმედარით, 

მაშასადამე, არც კაცია ღვთის დანაბადი და სულით და გონებით მისი ხატება და მსგავსება... კაცის არც გვამია ,ტაძარი ღვთისა და სადგური სულისა წმინდისა“.. მათი სწავლით კაციც 

იმავე ბალახის მჭამელ ცხოველთა მოდგმისა, მსგავსებისა და დანიშნულებისა ყოფილა... კაცსა და ცხოველს შორის განსხვავებას ჰხედავენ უღვთონი, უსჯულონი და ურწმუნონი მხოლოდ იმაში, რომ პირველი მეტყველი და გონიერია, მეორე კი 

პირუტყვი და უგონოა, ანდა ნაკლები და განუვითარებელი

გვ213 

გონებისა.. მათი შეხედულობით, კაცი სანამ ცოცხალია, აზროვნებს, მოქმედებს, სჭამს, სვამს და სხვადასხვა გართობებს ეძლევა... 

მოკვდა იგი და ცხოველთა მსგავსად მოისპო, მიწაში სხვაგვარ მატერიად, – ნივთიერებად, გადაიქცა... მორჩა და გათავდა... იყო და აღარ არის აქ, 

ამ დედამიწის არემარეზე, არის კაცის დასაწყისი, აქვე არის მისი დასასრულიო... არ იქნება არც აღდგომა მკვდართა, და არც ცხოვრება მერმისა მის საუკუნისასა..

ღმერთი, სჯული, სარწმუნოება, რელიგია, კაცთა გონების დაშაჩლუნგებე– 

ლი და დამაძინებელი ბანგიაო.. ცრუმორწმუნებააო... მუქთახორა კულტის მსახურთა, მღვდელთა მოგონილიაო... ასე ამბობენ 

ყველგან ყოველთვის უღვთონი, უსჯულონი და ურწმუნონი... მორწმუნენო! ღვთისნიერება და უღვთოობა, სჯულიერება თუ 

უსჯულოება, მორწმუნეობა თუ ურწმუნოება კაცთა შორის არც ახალია, ძველთაგან ძველია· ღმერთის ყოფნა და არყოფნა მარტო ჩვენი დროით როდი 

განიზომება და აიწონება, ამოიწურება. მას აქვს შორეული წარსული. დასაწყისი ღვთის აღიარებისა და უარყოფისაც ქვეყნის წარმოშობის ხანაში უნდა ვეძიოთ. 

დიდი, წმინდა და სიბრძნით სავსე საუცხოვო წიგნის ბიბლიის სწავლით ქვეყნიურ სამოთხეში შემოქმედს ღმერთსა და კაცობრიობის წარმომშობელთა პირველ კაცთა ადამ და ევას შორის 

გამუდმებული ბაასი წარმოებულა; ღმერთსა და კაცთა შორის ბაასს კი ლოცვა და ღვთისმსახურება ეწოდება, რაიც გამომხატველია ადამიანის ღვთისნიერებისა, სულიერებისა და მორწმუნეობისა...

აგრეთვე, როგორც უკვე ვთქვით, უღვთოობა, უსჯულოება და ურწმუნოებაც არ ახალია, ძველია, იგიც შორეული 

წარსულისაა.. საღმრთო წერილის სწავლით ხილულ ქვეყნის გაჩენამდე უხილავ ქვეყანაში ღვთაებრივ ნათელში მყოფთა 

კეთილ ანგელოზთა შორისაც უჩენია თავი ლვთის ურჩობას. 

ერთი უმთავრესთაგანი ანგელოზი გაამპარტავნებულა, გაამაყებულა, გადიდგულებულა, დამბადებელის ღვთის მსახურება და 

მორჩილება უუკადრისია, უკუუგდია და უარყვია, მიზანს ვერ მისწვდომია და დაცემულა; ღვთისაგან თავისუფლებით აღჭურ

გვ214

ვილს თავისუფლება ასე ბოროტად მოუხმარია. ამ ბოროტად ქცეულს მთავარ სულს ანგელოსთა შორის მიმდევარნიც აღმოსჩენია; 

და ყველა ამათ ღვთაებრივ ნათელსა შინა ცხოვრების უფლება დაუკარგნიათ. და ამნაირად კეთილად დაბადებულნი ღვთისმსახურნი თავისუფალი ანგელოსნი გაყოფილან 

ორ ბანაკად; შექმნილან ერთის მხრივ ღვთის სამსახუროდ და საქებ–სადიღებლად და კაცთა სარწმუნო წინამძღვრებად და 

სულთა და ხორცთა მცველებად ბანაკნი წმინდათა ანგელოსთა, მთავარანგელოზთა და ყოველთა ზეცისა უხორცოთა ძალთა; 

და წარმოშობილან ბანაკნი ბოროტთა ანგელოსთა, ანუ ეშმაკთა, მავნე სულთა მოღალატეთა, გაუტანელთა, ცილისმწამებელთა, 

მაბეზღართა, ავ საქმეთა მქნელთა და მრჩეველთა, კაცთა სულიერად და ხორციელად დამღუპველთა, შემმუსვრელთა და უფსკრულში 

გადამჩეხველთა და წარწყმედელთა... ამ ნათქვამ საღმ

გვ215

რთო წერილის სწავლაში კეთილ და ბოროტ ანგელოსთა წარმოშობის შესახებ დიდი აზრია ჩაქსოვილი და ჩაწნული, მორწ 

მუნენო! ნათქვამი ნათლად ადასტურებს იმას, რომ ქვეყნის დასაბამიდანვე ბრძოლა არსებულა და წარმოებულა მუდმივად 

სიკეთესა და სიბოროტის, ლვთისნიერებასა და უღვთოების, _სულიერებას და უსჯულოების, მორწმუნეობასა და ურწმუნოებას შორის.  

ბიბლიის წელთ აღრიცხვით ადამ და ევას ქვეყნად მოვლინებიდან ქრისტესშობამდე 5604 წელს გაუვლია: ქრისტეს 

შობიდან დღევანდლამდე, როგორც ვიცით ყველამ, 1931 წელია, და მაშასადამე, სულ კაცთა გაჩენიდან ჩვენამდე 7535 წლის 

ისტორიული ცხოვრების მანძილია (5604 წ. + 1931 წ. = 7535 წ). და აი, ამ დიდი ხნის განმავლობაში რელიგიური მიმდინარეობაც 

არსებობს და არ მოსპობილა იგი და რელიგიის წინააღმდეგი ბრძოლა და მისი სასტიკი ზომებიც ფრთაგაშლილია. 

კაცობრიობის ისტორიას ახსოვს, რომ ბევრჯელ ღვთისნიერობას, სჯულიერობას და მორწმუნეობას გამარჯვების ნიშნად 

აღუმართავს მაღლა თავისი დროშა; და ბევრჯელაც უღვთოობას, უსჯულოებას და ურწმუნოებას გაულესნია ხანჯალი და სხვა 

მრავალგვარი მახვილი, მუხანათურად უშიშვლებია და მძლავრად მოუქნევია პირველის გასაქრობად და ძირიან-ფესვიან ამოსაგდებად. 

მორწმუნენო! ჩვენ, ამქვეყნად მოვლინებულნი ადამიანნი, მცირე დროისანი ვართ. საღმრთო წერილის სწავლით, რაც ბევრჯელ 

გვითქვამს ამ წმინდა ამბიონიდან, ჩვენი სიცოცხლე თივისა, ყვავილისა და კვამლის სადარია. ხანგრძლივობა კაცთა სიცოცხლისა დედამიწაზედ იშვიათ 

შემთხვევებში თუ აღემატება 70-30 წლებს. ,მწირნი ვართ წინაშე უფლისა და წარმავალნი, 

ვითარცა ყოველნი მამანი ჩვენნი“ (ნეშტთა XXIX. 15). ამ ნათქვამით ცხოვრების მქონეთათვის ამქვეყნად რა უფრო ხელსაყრელია და სამჯობინარი: 

ღვთის აღიარება თუ მისი უარყოფა, სჯულის დაცვა თუ მისი აბუჩად აგდება, ფეხქვეშ გათელა,

გვ216 

შეგინება და უსჯულოების გამეფება? სარწმუნოების თავისუფლება,ხელშეუხებლობა, შეწყნარება, შეგუება-შეთვისება და შეყვარება 

თუ მისი დევნა, შეუწყნარებლობა, შეუგუებლობა-შეუთვისებლობა და მძულვარება ურწმუნოების სასტიკი ფარ-ხმლით, სისხლის სმის 

და კაციჭამიობის მდომით? საღმრთო-საეკლესიო და სამოქალაქო ისტორიიდან სანიმუშოდ მოყვანილი მაგალითები გაგვცემენ სწორ 

პასუხს ამ დასმულ კითხვებზედ...“ 

დეკანოზი თომა გაჩეჩილაძე

1866-1967

დეკანოზი თომა ანდრიას ზე გაჩეცილაძე 1866 წელს იმერეთში, ჭიათურის მაზრაში სოფელ გუნდაეთში გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

სასულიერო განათლება იმერეთის ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძე) ლოცვა-კურთხევით, ქუთაისის საკათედრო ტაძრის მთავარდიაკონ ტარასი ტეეშელაშვილთან მიიღო. 

1886 წელს თომა : მშობლიურ სოფელში მედავითნედ განამწესეს, სადაც თითქმის ორმოცი წელი კეთილსინდისიერად იმსახურა. 

XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყის-ში დიაკვნად აკურთხეს. 1926 წლის ზაფხულში მარგველმა ეპისკოპოსმა ვარლაამმა 

(მახარაძე) მღვდლად დაასხა ხელი და გუნდაეთის წმინდა გიორგის სახელობის  ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1930-1945 წლებში

გვ217

ბოლშევიკების ტერორის გამო ვეღარ გააგრძელა ღვთისმსახურება ეკლესიაში, მაგრამ ანაფორა არ გაუხდია და სოფელში 

ჩუმად ასრულებდა წესებს მორწმუნეთათვის. 

1953 წლის 5 ნოემბერს ქუთათელ–გაენათელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძიე) 

ჭიათურაში, მღვიმევის მაცხოვრის სახელობის სამრევლო ეკლესიაში (ყოფილ დედათა მონასტერში) მღვდლად დანიშნა, იღუმენია ელენეს (კიკნაძე) თხოვნის საფუძველზე. 

მამა თომა იმავე ეკლესიის ეზომი დასახლდა. 

XX საუკუნის 50-იანი  წლების ბოლოს ქუთათელ-გაენათელმა ეპისკოვოსმა ნაუმმა (შავიანიძე) 

ეკლესიაში ხანგრძლივი და ერთგული სამსახურისათვის ოქროს 

ჯვრით დააჯილდოვა და დეკანოზის წოდება მიანიჭა· 

1966 წელს მამა თომას თბილისში შვილებმა და შვილიშვილებმა გადაუხადეს 100 წლის იუბილე. დეკანოზ თომას და მის მეუღლეს 

ეკატერინე გამყრელიძეს ჰყავდათ ექვსი შვილი: მარიამი, ქსენია, თამარი, ოლღა, გიორგი და ანდრია. დეკანოზი თომა გაჩეჩილაძე 

გარდაიცვალა 1967 წლის 2 თებერვალს. დაკრძალულია თბილისში, საბურთალოს სასაფლაოზე. სრულიად საქართველოს 

კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II-ის (სიდამონიძე) ლოცვა-კურთხევით მამა თომას წესი აუგო დეკანოზმა ალექსანდრე ერაძემ. 

ინფორმაციისა და ფოტოს მოწოდებისათვის მადლობას ვუხდით მამა თომას შვილიშვილს, ბატონ გოჩა არონიშიძეს

დეკანოზი მაკარი გაჩეჩილაძე

1859-1942

დეკანოზი მაკარი 1859 წლის 5 იანვარს იმერეთში, სოფელ წევაში მღვდლის ეფრემ იესეს ძე გაჩეჩილაძისა და ტელფა (ატატო) ბესარიონის ასულ ჩანკვეტაძის ოჯახში დაიბადა. 

1872-1876 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა. 

1876-1917 წლებში იგი იერეთის ეპარქიის სხვადსხვა სოფლებში არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საღვთო 

გვ218

სჯულის მასწავლებლად და გამგედ მუშაობდა. 

1880 წლის 8 დეკემბერს ილემის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 

1881 წლის 20 დეკემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა და ყვირილის (ახლანდელი ზესტაფონი) წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიის ღვთისმსახურად დანიშნა· 

1884 წლის 19 დეკემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და წევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 

მამა მაკარი ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის დაჯილდოებული იყო: 1889 წლის 13 აპრილს საგევრდულით, 

1908 წლის 6 მაისს სკუფით; 1916 წლის 6 აგვისტოს კამილავკით; 1923 წლის 3 მაისს სამკერდე ოქროს ჯგვრით. 

1923 წლის 3 ივნისს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1929 წლის 30 სექტემბერს მთავარხუცესად დაინიშნა. 

1930 წლის 17 მარტს ენქერით დაჯილდოვდა. 

1934 წლის მარტში თბილისში, ჩუღურეთის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად დაინიშნა. 

დეკანოზი მაკარი 1943 წლის 10 იანვარს გარდაიცვალა. 

მრავალი ადამიანი ჩუმად, უხმაუროდ მიდის ამ ქვეყნიდან, მაგრამ მთელი ცხოვრება ერთ, ჭეშმარიტ გზას მისდევს, ღვთისკენ 

მიემართება, მთელი მათი საქმიანობა რწმენის სიმტკიცეს ემსახურება. 

მაკარი ეფრემის ძე გაჩეჩილაძე იმერეთის სოფელ წევის ეკლესიის დეკანოზი იყო. XI საუკუნეში ნაგები ეს ეკლესია 1863 

წელს გაღდაუკეთებიათ. ტაძარი XVI-XVII საუკუნეში არის მოხატული. ეკლესიიდან 100 მეტრში სოფელ წევის რვაწლიანი სკოლა მდებარეობს. 

კონსტანტინე მაკარის ძე გაჩეჩილაძის ნაშრომში „წევის სკოლა 110 წლისაა“ ვკითხულობთ: ,ჯერ კიდევ 1860 წელს გაიხსნა აქ 

დაწყებითი სასწავლებელი ადგილობრივ ორშტატიან ეკლესიასთან. 

საკუთარი შენობის უქონლობის გამო, ახლადგახსნილი სკოლა სესია როსტომის ძე გაჩეჩილაძე-ოთიაშვილის კერძო სახლ

219

ში მოათავსეს.

1890 წელს ეკლესიის ტერიტორიაზე სკოლისათვის ორსართულიანი შენობა ააგო, რამაც ხელი შეუწყო 1900 წელს, სასულიერო უწყების განკარგულებით, 

სკოლას IV განყოფილება დამატებოდა და იგი ორკომპლექტიანად - (თავდაპირველად ერთკომპლექტიანი სკოლა იყო) გადაკეთდა. 

ამ სკოლის უხუცესი მასწავლებელი იყო დეკანოზი მაკარი ეფრემის ძე გაჩეჩილაძე, რომელმაც 1876 წელს დაიწყო მასწავლებლობა და 

41 წლის განმავლობაში ასწავლიდა ყველა საგანს, ხოლო 1902 წლიდან 1917 წლამდე ითვლებოდა მის უცვლელ გამგედ“. 

მამა მაკარის არქივში ინახება ვექსილები, რომლებიც მოწმობს მისი. როგორც წევის ეკლესიის დეკანოზის, საორგანიზაციო საქმეების

შესახებ, რასაც საეკლესიო იერარქიასთან მიმოწერაც ადასტურებს. წერილში, რომელიც 1925 წლის 25 თებერვლით არის დათარიღებული, 

ეპისკოპოსი დავითი (კაჭახიძე) მამა მაკარს სთხოვს, გაუგზავნოს წმინდა ნაწილები, რომლებიც მაკარის აქვს და მათ ,,ესაჭიროებათ“· ამ არქივშია 

სროლიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კირიონ III-ის (საძაგლიშვილი), იმერეთის ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძე), 

დეკანოზ დავით ღამბაშიძის ფოტოები, აგრეთვე მამა მაკარის ძმის, მღვდელ ექვთიმესა 

და დის მეუღლის, დეკანოს აბიათარ იაკობაშვილის ფოტოები. 

მნიშვნელოვანიაა აგრეთვე არქივში დაცული იონა მღვდელ-მონაზონის (ხოშტარია) მიერ დეკანოზ მაკარისადმი გაგზავნილი წერილი ათონის მონასტრიდან, 

რომელიც 1898 წლის 18 ივლისითაა დათარიღებული. 

გვ220

წერილიდან ირკვევა. რომ დეკანოზი მაკარი დიდად ეხმარებოდა ათონის მონასტერში ამ დროისათვის ბერძენთაგან უკიდურესად შევიწროებულ ძშებს და რითაც შეეძლო,

ამხნევებდა, მატერიალურად ხელს უმართავდა, რაზეც მღვდელ-მონაზონი იონა მადლობას უხდის მას... 

გასაბჭოების შემდეგ დეკანოზი მაკარი, როგორც სასულიერო პირი. შეზღუდეს. ძირულასთან გაჩერებული მატარებელში, რომელშიც დასახვრეტად განწირული ხალხი იყო 

ჩაკეტილი, დეკანოზი მაკარიც მოხვდა, რადგან მას ანაფორა ეცვა. „სიკვდილმისჯილთა“ დასათვალიერებლად ჩამოიარეს ,,სოციალისტებმა“ (როგორც 

მათ მაშინ უწოდებდნენ). ერთ-ერთმა მათგანმა დეკანოზი მაკარი იცნო. რადგან მისი ნამოწაფარი აღმოჩნდა და მხცოვანი მასწავლებელი გაათავისუფლა. 

XX ს-ის 30-იან წლებში წევის წმინდა გიორგის სასელობის ეკლესია დახურეს, მამა მაკარი იძულებული გახდა, თბილისში 

გადასულიყო· იგი ჩუღურეთის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიაში დაინიშნა. აი, რას წერდა თბილისის ოლქის მთავარხუცესი, 

დეკანოზი იოანე ცქიტიშვილი სრულიაღ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე): „სრული იმედი მაქვს, რომ დეკანოზი მაკარი, 

რომელიც მცირე შემოსავალს არ უშინდება და ეკლესიაში ცხოვრების მოსურნეც არის, როგორც ღირსებული მოძღვარი, ფხიზელი, საღვთო წერილის საკმაოდ 

მცოდნე მიუხედავად მოხუცებულობისა, ჯერ კიდევ ენერგიით სავსე, შესძლებს ეკლესიის მოვლას და მის გამოცოცხლებას“. 

წევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის დატოვებას ვერ ეგუებოდა მხცოვანი მოძღვარი. ერთი წლის შემდეგ იგი 

წერილობით სთხოვს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს, რათა გაუწიოს შუამდგომლობა ქუთათელ-გაენათელ მიტროპოლიტ 

სიმონთან (ჭელიძე) – „აღმადგინოს ისთევე წევის წმიდა გიორგის ეკლესიაზე იმ წესით, როგორც ვიყავი ადრე“. 

კათოლიკოს-პატრიარქმა დეკანოზი მაკარი თბილისში, ჩუღურეთის წმინდა 

ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიაში უშტატო მღვდელმსახურად

გვ221

დატოვა და მისცა მას წევაში ყოფნის დროს ღვთისმსახურების შესრულების უფლება. 

ამის შემდეგ იგი ყოველ საფხულს ჩადიოდა სოფელში, ოუვლიდა ტაძარს და თავის კარ–მიდამოს. 

დიდი სამამულო ომის პირველ წლებში იმდენად შეზღუდული იყო მოძღვრისა და მორწმუნეთა ყოფა, რომ დეკანოზ მაკარს 

1942 წელს კათოლიკოს-პატრიარქის სპეციალური ნებართვა დასჭირდა, რათა ეკურთხებინა მიცვალებულთათვის საფლავი 

ვაკისა და კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის სასაფლაოებზე. მსახურებასთან ერთად თბილისში მყოფი მამა მაკარი 

სიცოცხლის ბოლომდე ეწეოდა პედაგოგიურ მოღვაწეობას რკინიგზის სკოლაში. 

დეკანოზ მაკარ გაჩეჩილაძეს ჰყავდა მეუღლე – ანა იოანეს ასული არაბიძე და შვიდი შვილი: ნიცოლოზი, დავითი, გრიგოლი, 

კონსტანტინე, ვერა, გალინა და მარიამი. 

მიუხედავად საშინელი რეპრესიებისა, მას არასოდეს გაუხდია ანაფორა. სამშინელი გაჭირვებისა და შიმშილობის დროს, სამამოლო ომის პერიოდში, 

არც უფიქრია, გაეყიდა წიგნები ან საბუთები, რომლებიც გაჩეჩილაძეთა სასულიერო წოდების საგვარეულო 

ბიბლიოთეკაში ინახებოდა და რამდენიმე თაობას ეკუთვნოდა. 

ეს საეკლესიო წიგნები და საბუთები მან თავის ვაჟს, კონსტანტინეს გადასცა. მანაც, თავის მხრივ შეინარჩუნა დანატოვარი და ახლად მოპოვებული საბუთებით გაამდიდრა,

ომის შემდეგ კი, მუზეუმებსა და საცავებს უსასყიდლოდ გადასცა, რათა მომავალ თაობებს დარჩენოდათ წინაპართა ძვირფასი განძი. 

დეკანოზი მაკარი სამამულო ომის დროს გარდაიცვალა. 

სიკვდილის წინ მას საავადმყოფოში თავის სახელად „მარკოზი“ 

ჩაუწერინებია და უთქვამს, აქედან რომ გამოვალ, ბერად აღვიკვეცები მარკოზის სახელითო. 

მამა მაკარის გარდაცვალებიდან ოცი წლის შემდეგ მის შვილს, კონსტანტინე გაჩეჩილაძეს წერილი დაუწერია მამისადმი, სადაც 

მამა-შვილს შორის უსაზღვრო პატივისცემა და სიყვარული ღვთით განათებული მარადიული სინათლითაა გამთბარი. 

გვ222

„წერილი მამას ძვირფასო მამა! შენ მუდამ დანატრებული იყავი შვილების წერილს და გვსაყვედურებდი მის დაგვიანებას. 

ოცი წელია, რაც თვალს მიეფარე, მაგრამ იცოდე, ერთი წუთითაც არ გასულხარ მოგონებიდან. ღმერთმა იცის, მოგონებაში იყავი მუდამ. არ გაგიკვირდეს, 

„შენობით“ რომ მოგმართავ. ოცი წლის შემდეგ მე უკვე თმა შენსავით გამითეთრდა და ახლა გელაპარაკები, როგორც ტოლი 

ტოლს. მით უმეტეს, რომ შენ დროის მიღმა გახვედი, მე კი, სამწუხაროდ, დროის მარწუხებში ვიმყოფები ჯერჯერობით. თანაც 

დრონი იცვალნენ და ოდინდელი მორალიც ჩაბარდა წარსულს. დღეს შვილი მამას არამცთუ „თქვენობით“ არ ელაპარაკება, 

უბრძანებს კიდეც: ო, ტემპორა, ო, მორეს (ლათ· – „ო, დრონი, ო, ჩვეულებანი“) ესეც შენგან მაქვს ბავშვობისას გაგონილი (სანამ გიმნაზიაში მიმაბარებდი!). 

მამავ საყვარელო! მე შენით ვზომავ და ვამოწმებ ჩემს ქცევას და თანდათან ვრწმუნდები, რომ ნამეტანი დავშორდით საუკუნეს. ჩემი თავაზიანობა და გულისხმიერება დღეს ანაქრონიზმად 

ეჩვენებათ. არ შეშინდე, ძვირფასო, მე შენს სახელს არ ვუღალატებ. ბოლომდის ერთგული ვიქნები იმ პატიოსნების, შენ რომ ჩვენ, შვილებს, შეგვაზარდე. 

ალბათ, იცი, რომ შენი შვილებიდან მე დავრჩი მხოლოდ და ახლა მეც უმეგზურო მგზავრობისათვის ვემზადები... 

არასდროს მომნატრებია, მამა შენთან საუბარი, როგორც დღეს. 

უთუოდ, მალე ვნახავთ ერთმანეთს. ჩემო წამებულო, ყველასგან მივიწყებულო მშობელო.

 

გვ223

მე მჯერა, რომ შენ უთუოდ წმინდანთა შორის დაიმკვიდრე სასუფეველი, რადგან რწმენა შენი თავდებია ამისა. 

მაგონდება აღდგომის ღამე, ლიტანიობა, შენი გაბრწყინებული სახე, გულის სიღრმიდან ამოტანილი ლოცვა – „აღდგომასა შენსა, ქრისტე მაცხოვარ“..

ამ დროს შენს სულში თვითონ ქრისტე ჩამოდიოდა და შენ მას სასოებით აღსავსე სიტყვებს აგებებდი. მე დავეძებდი შენი თავის ირგვლივ შარავანდედს. 

მწამდა, რომ შენ ამ დროს არ იყავი მხოლოდ ადამიანი, შენ უფრო სპეტაკი, თუ გნებავს, სასწაულთმოქმედად მეჩვენებოდი. და უძრავით (წმინდა გიორგის ხატით) ხელში შენ ისე 

მიაბიჯებდი, თითქოს ფეხით მიწას არც კი ეხებოდი. 

აი, როგორია ბავშვის ფანტაზია. ეს ყველაფერი იყო. შენ, გასხეულებულ სიკეთეს, რა უკეთურად მოგექცნენ! 

არაფერი დამვიწყებია... შენი თვალით ვუყურებდი და ვუყურებ ყველას, ვინც შენ გაწამა, ჩემო გატანჯულო მამა. 

შენ არ აჰყევი ფეხის ხმას, არ გადაუდექი შენს რწმენას და ემსხვერპლე კიდეც მას. რათა და რისთვის? 

შენ ყველაფერს მარტვილის გამძლეობით იტანდი, რადგან შენი გაგება ცხოვრებისა ბიბლიიდან მოდიოდა. მე რა ვქნა, 

მამა? მე, რომელსაც არ მომყვება სიღრმე შენი რწმენისა და შენი სიმტკიცე ამტანობისა. 

ნეტავ რას ფიქრობდი, როცა შვიდი შვილის მამა, მარტოდმარტო მიტოვებული, სიკვდილს ებრძოდი საავადმყოფოში... 

ყველაფერი გავიგე. ყველაფერი მიამბო შენმა მედდამ. მითხრა, რომ შენს ბაგეს ღვთისმშობლის სახელი არ მოსცილებია და 

როცა სანიტრებმა დერეფანში გაიტანეს შენი საწოლი, უკანასკნელად დედაჩემის სახელი წარმოგითქვამს. 

ესაა ცხოვრება!.. ნუთუ მხოლოდ ესაა ცხოვრება? 

გვ224

იგი მხოლოდ მოჩვენებით ყოფილა გამოვსებული... ეს ხილული სამყარო მარტო ილუზიებით ყოფილა დასახლებული! 

სადაა ის სინამდვილე, რომლის ძიებაში აღმოხდება ადამიანს სული? 

იგი ამის მიღმაა და მხოლოდ!.. მამა, შენ, დიდი რწმენის ადამიანს, მითხრეს, გაგიძნელდა ამ 

ქვეყნის დათმობა და ახლა, შენ წარმოიდგინე, როგორია ჩემთვის სიკვდილი. 

არა, მამა, მე სიკვდილი არ მაშინებს, არა! მე მეშინია სიკვდილის წინა აგონიის! ო, როგორ მეშინია! 

შენც გეშინოდა, უთუოდ, მამა?! შენი საფლავიც კი მივივიწყეთ თითქოს, მამავ, ძვირფასო, 

მაგრამ ვისთვის ან რისთვისაა საჭირო საფლავის ცოდნა? რაც მიწისა იყო შენში, მიწას დაუბრუნე, ხოლო ღვთისმიერი – უფალს. 

სიცოცხლეს აზრს მხოლოდ სიკვდილი აძლევს, ხოლო სიკვდილი... ახლა შენ მიხვდი, თუ რა ყოფილა სიცოცხლე! 

მაპატიე, მამა, თუ დავარღვიე სიმშვიდე შენი. რა ვქნა, ცოცხალთა შორის მე ვერ ვნახე ადამიანი, რომ ტკივილი გულისა გავანდო... 

ცრემლით ვწერ ამ სტრიქონებს და შეიწირე შენც, როგორც აღსარება შენი შვილისა.. 1964 წელი. 

მასალა მოამზადა ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის უფროსმა

მეცნიერ-თანამშრომელმა მარინა ქადაგიძემ.

ეკლესიისა და ხალხის მოამაგე ექიმი ნიკოლოზ გაჩეჩილაძე

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ სიონის საპატრიარქო ტაძარში 

გაჩეჩილაძეძეთა გვარის დალოცვისას ბრძანა: „მათ ბევრი თვალსაჩინო და დიდი ადამიანი ჰყოლიათ და ამჟამადაც ჰყავთ, მათ 

გვ225

შორის,სასულიერო პირები, მეცნიერები და სხვ. ეს იმას ნიშნავს, რომ დიდი მადლი ტრიალებს ამ გვარში“. 

ამგვარ ადამიინებს შორის მოიხსენიება ხალხის შემწე და სიკეთის მთესველი პიროვნება, 

ექიმი ნიკოლოზ მაკარის ძე გაჩეჩილაძე, რომელსაც 1934 წელს 

კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) ქართველთა განმანათლებლისა და მოციქულთა სწორის, წმინდა ნინოს ჯვრის 

შეწირულებისათვის სიგელი უბოძა და საგანგებოდ დალოცა. 

იმ პერიოდში საქართველოს ეკლესია მეტად შევიწროებული იყო,  საყოველთაო დევნისა და შიშის გამო, წირვა-ლოცვას ოციოდე კაცი თუ ესწრებოდა. 

თბილისის სიონის საპატრიარქო ტაძარში დასვენებული წმინდა ნინოს ჯვრის სახატე დაზიანებული იყო, კარედი და მინა აღარ ჰქონდა

და ტაძარში შემოსული ზოგიერთი ადამიანი ჯვარს თმებს- წმინდა ნაწილებს აწყვეტდა და თან მიჰქონდა. 

ეკლესიისათვის სწორედ ასეთ დროს ცნობილი ექიმის მიერ შემოწირულმა ახალმა  სახატემ ხელყოფისაგან იხსნა ქართველთა

უდიდესი სიწმინდე.

ნიკოლოზ გაჩეჩილაძე (1881-1959) ზესტაფონის რაიონის სოფელ წევაში, სასულიერო პირის ოჯახში დაიბადა. ბაბუას მღვღელ 

ეფრემ იესეს ძე გაჩეჩილაძეს ოთხი ვაჟი ჰყავდა, რომლებიც 

ასევე სასულიერო პირები იყვნენ - მაკარი, ლევანი (ბელოვანი), ეფთვიმე (ექვთიშე) და კასიანე. ნიცოლოზის მამა, დეკანოზი მაკარი 

(1859-1943) გაჩეჩილაძეების მფარველ სალოცავის - წევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, ღვაწლმო-

გვ226

სილი პედაგოგი, მეტად ღვთისმოშიში, განსწავლული და პიროვნულად ძლიერი მოძღვარი ყოფილა. საინტერესოა, რომ ვახუშტი 

ბატონიშვილის თანახმად, ეს ტაძარი ოდითგანვე სასწაულთმოქმედი ყოფილა. აღსანიშნავია, რომ ნიკოლოზის დიდი ბაბუა, იესე (სესია)

როსტომის ძე გაჩეჩილაძეც საოცრად ქველმოქმედი და ხალხის შემწე პიროვნება იყო. მას გაუყვანია საქართველოს 

სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე რიკოთის უღელტეხილზე გამავალი სურამ-მორაპნის შარაგზა, რითაც საქართველოს აღმოსავლეთი და დასავლეთი 

მხარეები უმოკლესი გზით პირველად დაუკავშირდა ერთმანეთს. ამას გარდა, იესეს ბინაში წლების განმავლობაში უსასქძიდლოდ ფუნქციონირებდა დაწყებითი სკოლა. 

ნიკოლოზ გაჩეჩილაძემ 1903 წელს, ქუთაისის სასულიერო სემინარიის წარჩინებით დამთავრების შემდეგ. 

ყაზანის საიმპერატორო უნივერსიტეტის სამკურნალო ფაკულტეტზე ჩააბარა, 

რომელიც 1910 წელს დაამთავრა. 

1914 წლიდან იგი ქ. გორის ჰოსპიტალის მთავარი ექიმია. უანგარო ექიმი წლების განმავლობაში თავდაუზოგავად ემსახურებოდა ცხინვალისა 

და მთელი შიდა ქართლის მოსახ დეობას. 

1920 წლის ზამთარში გორი ძლიერმა მიწისძვრაშ დაანგრია, ნიკოლოზმა თავად შეიძინა კარვები 

და იქ განათავსა მიწისძვრისაგან დახარალებულნი, ასევე საკუთარი სახსრებით შემოსა გორის გიმნაზიის მოსწავლეები. 

1921 წლიდან იგი თბილისში ცხოვრობდა და მუუშაობდა. გასაბჭოებისას, მიუხედავად შემოთავახებისა, მას ქვეყანა არ დაუტოვებია. 

დააარსა მწერალთა, კოშპოზიტორთა და მხატვართა კავშირის პოლიკლინიკა. მკურნალთან შინ ხმირად მიდიოდნენ კულტურისა და ინტელიგენციის 

გვ227

წარმომადგენლები. ღვთისმოშიში ექიმი განსაკუთრებულასდ ზრუნავდა ბავშვებზე, უსასყიდლოდ მკურნალობდა და მატერიალურად 

ხელს უმართავდა გაჭირვებულ და ხელმოკლე ადამიანებს. 

ნიკოლოზი ყველაზე რთულ წლებშიც მუდამ ეკლესიის თანამდიომი იყო. მამის დესანოზ მაკარის გამოგზავნილ წირილში ვკითხულობთ,

რომ ნიკოლოზი თბილისიდანაც მუდმივად ეხმარებოდა წევის წმინდა გიორგის ეკლესიას, ამ პერიოდში ტაძარს 

მეტად ავიწროებდნენ ბოლშევიკები. ექიმის მეგობრები იყვნენ და მის სახლში სტუმრობდნენ კათოლიკოს-პატრიარქები 

ლეონიდე (ოქროპირიძე), ამბროსი (ხელაია), კალისტრატე (ცინცაძე), ეპისკოპოსი დიმიტრი (ლაზარიშვილი), დეკანოზი ხარიტონ 

დევდარიანი (შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი დავით V) და სხვები. 

1926 წელს ექიმის სახლში კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ მონათლა ნიკოლოზხის ქალიშვილი მზეთამზხე. 

მკვლევარი ვახტანგ გურგენიძე კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსი ხელაიასადმი მიძღვნილ ნარკვევში „ჩემი სული ღმერთს ეკუთვნის, 

გული - საქართველოს“ აღნიშნავს: ნკვდ-ს სააგენტურო მეთვალყურეობით გამოვლინდა. რომ კათოლიკოს–პატროარქ ამბროსი 

ხელაიასთან ყველაზე მჭიდრო კავშირი აქვთ: ეპისკოპოს ქრისტეფორეს... დოქტორ გაჩეჩილაძეს, მცხ. გრიბოედოვის ქ: N4-ში“. 

ექიმი ძალიან შეავიწროეს ბოლშევიკებმა. ნკვდ-მ საკუთარ სახლში შეუსახლა არაქართველი ჩეკისტები, ხოლო 1937 წელს 

ანტისახელმწიფოებრივი საქმიანობის ბრალდებით იგი დააპატიმრეს. შემორჩენილი ჩხრეკის ოქმების მიხედვით ვიგებთ, რომ 

წაუღიათ სახარება, 12 ძვირფასი ხატი, სხვადასხვა წერილები, დალუქეს ავეჯი და ოჯახს გადასახლება დაუპირეს. ექიმის 

შვილებმა მოასწრეს სიგელის, რამდენიმე ხატის, სასულიერო და სხვა წიგნების სარდაფში გადამალვა. ინტელიგენციის ჩარევით 

უდანაშაულო ექიმი გაათავისუფლეს. მიუხედავად ასეთი განსაცდელისა, ნიკოლოზი აგრძელებდა ეკლესიის თანადგომას, მან 

თავისი მეგობრის, აკადემიკოს შალვა ამირანაშვილის თანადგომით. წევის ტაძარი გადაახურვინა. 

გვ228

საქართველოს დამსახურებული ექიმის არქივში საინტერესო წიგნები, წერილები და ფოტოსურათებია შემონახული: ქუთაისის სემინარიის პირველკურსელთა

ფოტოსურათის უკანა გვერდზე ხელით მიწერილია მოსწავლეთა გვარები, ხოლო ინპექტორს, მამა დიმიტრი აბაშიძეს აწერია _ „გარუსებული“. მხატვარ გ. ზაზიაშვილის

დიდ მხატვრულ ფოტოსურათზე სემინარიის კურსდამთავრებულთა ფოტოები განლაგებულია დიდი მიტრის ფონზე, 

მიტრის თავზე კი შეფე ერეკლე II-ის, კათოლიკოსების - ანტონ I-ისა და ანტონ II-ის, ეპისკოპოსების - გაბრიელ ქიქოძის, ლეონიდე ოქროპირიძისა და 

სხვა სასულიერო პირთა სურათებია. აქვეა სემინარიის შენობის ფოტოც. აღსანიშნავია აგრეთვე კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს ნიკოლოზისადმი გამოგზავნილი წერილი.

წარწერით ნაჩუქარი წიგნები და „ვეფხისტყაოსანი“· 

მისივე ავტორობით რუსულ  ენაზე 1906 წელს გამოცემული „ისტორიული ცნობა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალურო-

გვ229

ბის საკითხისათვის“, ასევე დეკანოზ მარკოზ ტყემალაძის რუსულად გამოქვეყნებული წიგნი „თბილისის სიონის საკათედრო 

ტაძარი“ (1904 წ.) ამ წიგნში დაბეჭდილი სიონის ღვთისმშობლის ხატის ფოტოსურათით დადგინდა. როგორი იყო ხატის პერანგი, 

რომელიც რუსებმა მოხსნეს და დაიკარგა. აქვეა წმინდა ნინოს ჯვრისა და მისი კარედის ხატის, სხვა ხატების, პატრიარქების დღეს უკვე დაკარგული მიტრების, 

სიონის ეკლესიის დარბაზის ფოტოებიც. სიგელი და არქივი ნიკოლოზისავე სახლში ინახება, დღეს იქ მისი ქალიშვილი მზეთამზე (მზია) გაჩეჩილაძე 

შვილებთან, შვილიშვილებთან და მათ შვილებთან ერთად ცხოვრობს. ქალბატონი მზეთამზე წევის წმინდა გიორგის ეკლესიის სიყვარულით არის ანთებული, 

ახალგაზრდობიდან მოყოლებული, დღემდე, ყოველ წელს, ოჯახთან ერთად ადის წევაში სალოცავად და ცდილობს, გაჩეჩილაძეთა თანადგომით გვარის წმინდა 

საალოცავში წირვა-ლოცვა მუდამ ჩატარდეს· საბედნიეროდ, მარგვეთის ეპარქიის მღვდელმთავრის კურთხევით, დღეს ტაძარში 

ღვთისმსახურება უკვე ყოველ თვე აღევლინება. 

გოჩა არონიშიძე, ნიკოლოზ შურღაია- ნიკოლოზ გაჩეჩილაძის შვილიშვილები.

ტექსტი გამოყენებულია კ. ეკ. და გ. გაჩეჩილაძეების, რ. და გ. იაკობაშვილების, ს. კორძაიას, ნ. ფაილოძის და სხვათა მასალა

დეკანოზი გიორგი გეგეჭკორი

1861-1930

დვკანოზი გიორგი მერაბის ძე გეგეჭკორი 1861 წელს სამეგრელოში, სოფელ მარტვილში, შრავალშვილიანი გლეხის ოჯახში 

დაიბადა. მამა – მერაბ გეგეჭკორი სოფლის მეურნეობით იყო დაკავებული, დედა – მარიამ ფიჩხაია, 

სამეგრელოს მთიანი ადგილიდან, სოფელ კურზუდან იყო. გეგეჭკორების დიდ ოჯახში 

გვ230

გიორგი ყველაზე უმცროსი ყოფილა. სულ პატარა იყო, როდესაც მშობლები გარდაეცვალა. ობლობაში გაზრდილმა, თავისი 

ცხოვრება სიყრმიდანვე ეკლესიასა და ღვთის სამსახურს დაუკავშირა. მან წარჩინებით დაამთავრა სამეგრელოს სასულიერო 

სასწავლებელი, რის შემდეგაც იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე), რომელიც იმ პერიოდში სამეგრელოს ეპარქიასაც 

განაგებდა, ახალგაზრდა გიორგი მარტვილის საკათედრო ტაძარში მედავითნედ განამწესა· 

XIX საუკუნის 80-იან წლების დასაწყისში გიორგი დაქორწინდა ეკატერინე ქავთარაძეზე. მათ სამი ვაჟი აღზარდეს: 

ვლადიმერი (მეუღლე – თამარ გელოვანი). გრიგოლი (პროფესიით ინჟინერი, ცოლად ჰყავდა ალექსანდრა კაევუმიაგი) და ნიკოლოზი 

(პროფესიით ექიმი, ცოლად ჰყავდა ეკატერინე კოკაია). 1856 წელს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა გრიგოლმა (დადიანი) იგი დიაკვნად აკურთხა და ქ.

ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის კრებულში დაადგინა. ამ ხარისხში მან 16 წელი ერთგულად იმსახურა და თავი-

გვ231

სი თავმდაბლობით, ნიჭიერებითა და გულწრფელობით ყველას სიყვარული და პატივისცემა დაიმსახურა.

1900 წლის 5 ნოემბერს ფოთის საკათედრო ტაძარში გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) დიაკონ 

გიორგის მღვდლად დაასხა ხელი და ამავე ტაძრის კრებულში დანიშნა. მის კურთხევას დიდი სიხარულით შეხვდა ქ. ფოთის 

საზოგადოება და მრევლი. კურთხევის დღეს მათ მამა გიორგის სამკერდე ვერცხლის ჯვარი აჩუქეს და სიტყვითაც მიმართეს:  

„მამაო გიორგი! დღევანდელი დღე სასიხარულოა ყველა ჩვენთაგანისთვის, რადგან თქვენ, ჩვენ შორის უმწიკვლოდ იმსახურეთ თხუთმეტი

წლის განმავლობაში დიაკვნად და დღეს დაინიშნეთ სულიერ მწყემსად. ჩვენ უმდაბლესად ვმადლობთ 

მის მეუფებას ყოვლადსამღვდელო ალექსანდრეს, რომ ასეთი ყურადღება მოიღო ჩვენზე და თქვენ დაგნიშნათ ჩვენ სულიერ 

მწყემსად. ჩვენც წინდად ჩვენი თქვენდამი ღრმა სიყვარულისა და პატივისცემისა გილოცავთ ვერცხლის მკერდის ჯვარს, რათა 

მადლი ჯვარისა გიძღოდეთ თქვენ ამ ახალ სამსახურში“· 

ახლად ნაკურთხი მოძღვარი დალოცა ეპისკოპოსმა ალექსანდრემაც და უსურვა მომავალშიც ერთგულად ემსახურა დედაეკლესიისათვის.

საპასუხო სიტყვაში მამა გიორგიმ მადლობა მოახსენა მეუფე ალექსანდრესა და ტაძარში შეკრებილებს დაფასებისა და კეთილი სურვილებისათვის.

მან დამსწრეთ მოკლე ქადაგებით მიმართა:

„შთამომავლობით კეთილშობილი და ერისკაცის ოჯახში აღზრდილი სიყრმიდანვე ვხედავდი მშობლების მუდამ ღვთისადმი ლოცვა-ვედრებასა. 

მეცა გული აღმევსო სათნოებითა და სიყვარულითა ღვთისათა და გავხდი მოშურნე სასულიერო 

წოდებისა. მსურდა, ვყოფილიყავი ქრისტეს ყანაში მწყემსად მისი ეკლესიისა. თავიდანვე სასულიერო უწყებასა შინა სამსახური ვიწყე მარტვილის საკათედრო ტაძარსა შინა.

განუსვენოს ღმერთმან ნეტარხსენებულთა გაბრიელ და ბესარიონ ეპისკოპოსთა, რომელთაც მე წამახალისეს ეკლესიის მსახურე-

გვ232

ბისადმი. აცოცხლოს და ადღეგრძელოს ღმერთმან ყოვლადსამღვდელო ეპისკოპოსი გრიგოლი, რომელმაც მე დიაკვნად დამასხა ხელი, მარტვილის 

ტაძრიდან გადმომიყვანა აქ ფოთის საკათედრო ტაძარში და აგერ თხუთმეტი წელი მიმდინარეობს, რაც აქ ვმსახურებ. 

დღიდან დიაკვნად კურთხევისა ვცდილობდი მღვდლად კურთხევასა და დღეს ვეღირსე სურვილის აღსრულებასა. 

დღეს, თქვენო მეუფებავ, აღმიყვანეთ თქვენ მღვდლობის ხარისხზედ. საკათედრო ტაძრებში ოცდაექვსი წლის სამსახურით დამაშვრალი, 

შემთხვევით შვილების მძიმე ავადმყოფობით მეტისმეტად დასჯილი და მორჩენის უიმედობის გამო თითქმის ხორციელ ძალა გამოლეული მდგომარეობასა შინა მყოფი, 

ამა წარსული წლის 22 სექტემბერს, თქვენ, მეუფეო, უეცრად გამომიზმეთ მე და დანახვისთანავე თქვენ თქვენის ოქროსპიროვან 

სიტყვებით, მსგავსად მთავარანგელოზ გაბრიელისა, მახარეთ ღვთის მიერი თქვენი მოსაზრება, მიბრძანეთ: თქვენ გსურთ 

გაკურთხოთ მე დრომდი ფოთის კათედრის მღვდლად? ადვილად წარმოიდგენთ თქვენ, მეუფეო, და ყველა აქ მსმენელნი, 

თუ ესრეთი მნებებლობა და აღრჩევა თქვენისთანა კეთილი მღვდელმთავრისაგან რა სულიერი სიხარულის გრძნობებს დაბადებდა ჩემში, 

გარნა ესრეთი მოულოდნელი მოვლენისათვის მადლობელ ღვთისა და თქვენის მეუფებისა სიმდაბლით მივიღე 

გამოცხადება იგი და დღეს კიდევაც განახორციელეთ. უმდაბლესად გმადლობთ, მეუფეო, ამ ყურადღებისათვის, ღმერთმან 

ორთავე ცხოვრებასა შინა თქვენცა მოგაგოსთ ყოველივე კეთილი. 

რასაკვირველია, მანამდინაც კრძალვით და სიმდაბლით მიგებებულ ვიყავ, მარა ეხლა მაინც, შემდგომ თქვენ მიერ ჩემზედ 

გვ233

სულიწმინდის გადმოწვევისა უმეტესად ვშიშობ და ვძრწი, მეუფეო,  

ამ მძიმე მოვალეობისადმი. რაღაცა ძალა მხილებას მიყოფს და აჩრდილივით წინ წარმომიდგება და მეუბნება: შენთვის ცა 

და ქვეყანა ახალიაო, ძრწოდე და გეშინოდეს მძიმე მწყემსებრივ მოვალეობისა! მასთანვე სიტყვა მოციქულისა: ეკრძალენით თავთა თქვენთა და ყოველსავე სამწყსოსა, 

რომელი ეგე დაგადგინა თქვენ სულმან წმინდამან მოღვაწედ და მწყსად ქრისტეს ეკლესიათა, რომელი მოიგო სისხლითა თვისითა. ამით 

აწ უნდა განვეკრძალო თავსა თვისსა სიტყვითა და საქმითა სულ სხვა უნდა ვიქნე, სიფრთხილით უნდა დავმწყსო ქრისტეს 

სისხლითეგამოხსნილი ქრისტეს ეკლესიის სამწყსონი ჩემნი ისე, რომ თუ არ შევმატებ სიკეთესა და მადლსა, ის დამწყსილი 

მაინც არ წარუწყმიდო და ისე წარუდგინო მეორედ მოსვლის დროს მაცხოვარსა ჩვენსა. უძლურება ჩემი, ყველა სამწყსოთა 

ჩემთა კეთილ მიმართულება და კეთილზნეობასა უნდა შეუფარდო ე. ი. მწუხარეთა და მგლოვარეთა ნუგეშინისმცემელ ვექნე, 

მოლხინეთა ულხინო, ქვრივ-ობოლთა და გაჭირვებულთა მივსცე ხელი შეწევნისა, უსწავლელთა და უვიცთა უნდა ვასწავლო და 

მრავალი მსგავსი ამისი... 

თქვენო მეუფებავ, რომ ესენი ჭეშმარიტად გავამართლო, მე უნდა ვიყო უმაღლესად საღვთისმეტყველო საგნებში განვითარებული დახელოვნებული, 

უმაღლესად ჭკვიანი, გონიერი და შორსგამჭვრეტი, უმაღლესად ჯანმრთელობის შექონი და გადამეტებულად ნივთიერი საშუალებით განბეჯითებული. 

მე თითქმის ყველა ამათთაგან ჩამოქვეითებულსა ვითარ ძალმიძს გამართლება ესრეთი მძიმე საპასუხისგებო დანიშნულებისა. 

ამისათვის მოვიქცევი თქვენი მეუფების წინაშე უმდაბლესი თხოვნით, რათა თქვენ, მეუფეო ჩემო, და მწყემსო ჩემო, აწცა მოიღებდეთ ჩემს უღირსებაზედ 

თქვენსა უხვსა ყურადღებასა. სიტყვითა და საქმით თუ ნივთიერებით აღმომიჩენდეთ ამ მოვალეობისადმი თქვენგან მოსალოდნელსა დახმარებასა და შემწეობასა. 

მამხელდეთ ნაკლულევანებათა ჩემთა და განმამტკიცებდეთ მო-

გვ234

ვალეობასა შინა ჩემსა. ილოცავდეთ ჩემს უღირსობაზედ, რათა გარდამატებულმან მადლმან და ლოცვამან თქვენის მეუფებისაგან გადაემატოს ცემტა ნაკლულევანებათა 

და უღირსებათა, რომ მსახურება ჩემი იქნეს სათნოდ ლვთისა და სასარგებლოდ 

ქრისტეს ეკლესიისა ისე, რომ მეორედ მოსვლის დროს შემეძლოს მაცხოვრის წინაშე თამამად წარდგომა და თქმა: აჰა! მე და 

სამწყსონი ჩემნი, რომელი მომცნა მე ღმერთმან“.

1901 წელს მეუფე ალექსანდრემ იგი საგვერდულით დააჯილდოვა.

1904 წლის 12 თებერვალს ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის  მამა გიორგი წმინდა ანას III ხარისხის 

ორდენით დაჯილდოვდა.

1905 წლის 14 თებერვალს მღვდელი გიორგი გურია სამეგრელოს ეპარქიის სანთლის ქარხნის წევრად  აირჩიეს. ამავე წლის 1 მარტს სკუფია უბოძეს.

1909 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 1913 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო.

გვ235 

XX ს-ის 20-იანი წლების დასაწყისში მამა გიორგის დეკანოზის წოდება მიენიჭა და ჭყონდიდის ეპარქიის. მარტვილის 

ოლქის მთავარხუცესაღ დაინიშნა. ეკლესიისთვის უმძიმესი წლები იდგა. სამღვდელოებას ურთულეს პირობებში უხდებოდა მღვდელმ- . 

სახურება. დეკანოზი გიორგი, როგორც ერთ-ერთი უხუცესი და გამოცდილი მოძღვარი დიდი ავტორიტეტითა და პატივისცემით 

სარგებლობდა სამღვდელოებასა და მრევლში. იგი ესწრებოდა საეკლესიო კრებებს, როგორც ჭყონდიდის ეპარქიის დელეგატი 

და აქტიურად მონაწილეობდა საეპარქიო საქმეებში. 

1926 წლის 10 მარტს შეიკრიბა ჯყონდიდის საეპარქიო კრება, დეკანოზ გიორგი გეგეჭკორის თავჯდომარეობით, რომელზეც  

განიხილეს 1921 წელს გელათში, საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის კრებაზე მიღებული ერთ-ერთი საკითხი, 

რომლის თანახმადაც ჭყონდიდის ეპარქიის მმართველს ჩამოერთვა მიტროპოლიტის პატივი. 

სამწყსო მოითხოვდა თავისი უფლებების აღდგენას და კრებას შეახსენებდა, რომ უძველესი დროიდან, როდესაც 

საქართველო მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესია. დაყოფილი იყო 35 ეპარქიას, ჭყონდიღელ მიტროპოლიტს პირველი 

ადგილი ეჭირა კათოლიკოს-პატრიარქის შემდეგ და ასე იყო. საუკუნეების განმავლობაში, სანამ საქართველოში არ დამყარდა  

რუსული საეკლესიო მმართველობა. 1917 წლის პირვე ი საეკლესიო კრებაზე ჭეყონდიდელ მღვდელმთავარს დაუბრუნდა თავისი

პატივი, მაგრამ 1921 წლის კრებამ კი განმეორებით წაართვა მას. კრებამ დაადგინა: ეთხოვოს სრულიად საქართველოს საეკდესიო 

საბჭოს რწმენის აღდგენის ხანაში დაუბრუნდეს ჭყონდიდის კათედრას მიტროპოლიტის პატივი. 

ცხოვრებამ მძიმე ხვედრი არგუნა დეკანოზ გიორგის ოჯახს. 

მისი სამი ვაჟიდან ორი: გრიგოლი და ნიკოლოზი 1937 წლის რეპრესიებს შეეწირა. გადარჩა მხოლოდ ერთი – ვლადიმერი, 

რომლის შთამომავლობამაც თავისი წინაპრების სინათლე გამოიყოლა ერისა და ქვეყნის წინაშე მსახურებისათვის. 

გვ236

მისი უფროსი ვაჟის, ვლადიმერ გეგეჭკორის მოგონებებში ვკითხულობთ: „მამა გატაცებით მიყვებოდა ხოლმე ამბებს ჩვეწი ქვეყნის წარსულზე, 

კრწანისის ბრძოლაზე, სამასი არაგველის შემართებაზე, ცხრა ძმა ხერხეულიძეების გმირობაზე... 

ერთ დღეს მცხეთაში წამიყვანა და სვეტიცხოველი დამათვალიერებინა· სიძველეთადმი სიყვარულს მინერგავდა...“ 

ვლადიმერ გეგეჭკორის ვაჟი გახლდათ ცნობილი ქართველი მსახიობი და სახალხო არტისტი გიორგი (გოგი) გეგეჭკორი, 

ხოლო ძისი შვილია, მხატვარი გიორგი გეგეჭკორი, რომელმაც გიორგი ჭყონდიდლის პორტრეტისათვის მოდელად სწორედ თავისი 

დიდი წინაპრის – დეკანოხ გიორგი გებგეჭკორის პორტრეტი გამოიყენა. 

დეკანოზი გიორგი გეგეჭკორი 1930 წლის 20 მაისს მშობლიურ სოფელში, საკუთარ სახლში, ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა. 

24 მაისს ოჯახის წევრებმა, ნათესავებმა და ეპარქიის სამლვდელოებამ იგი დიდი პატივით მიაბარეს მარტვილის საკათედრო ტაძრის ეზოს, 

სადაც მან პირველად დაიწყო საეკლესიო მსახურება· 

დეკანოზი პანტელეიმონ გედევანიშვილი 

1858-1924

დეკანოზი პანტელეიმონ გედეონის ძე გედევანიშვილი 1858 წელს გორის მაზრაში, სოფელ კავთისხევში, ასნაურის ოჯახში 

დაიბადა. მამამისი – მღვდელი გედეონი წლების განმავლობაში საქართველოს მთიანეთში, კერძოდ, სოფელ ჩარგლის წმინდა 

გიორგის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა. მამამ პატარა პანტელეიმონი სასწავლებლად გორის საქალაქო სასწავლებელში 

მიაბარა. 

1877 წელს მან სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო,

რომელიც 1883 წელს მეორე ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. სემინარიის დასრულებისთანავე პანტელეიმონი 

გვ 237

დაოჯახდა. მას ორი ვაჟი და ერთი ასული ჰყავდა: დიმიტრი (1884წ.), სერგი (1893 წ.) და მაკრინე (1895 წ.) მისმა ვაჟებმა თბილისის სათავადაზნაურო

გიმნაზია დაამთავრეს, ხოლო ასულმა - თბილისის ქალთა ეპარქიალური სასწავლებელი.

1883 წლის 7 სექტემბერს საქართველოს ეგზარქოსმა პავლემ (ლებედევი) პანტელეიმონი დიაკვნად აკურთხა,

მეორე დღეს კი მღვდლად დაასხა ხელი და ქსნის ხეობაში, სოფელ ახალგორის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა.

1885 წლის 1 ნოემბერს მღვდელი პანტელეიმონი ახალგორის სახალხო სამინისტრო სკოლაში საღვთო

სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 1889 წლის 6 აპრილს კეთილსინდისიერი სამსახურისათვის საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1893 წლის 15 მაისს სკუფია უბოძეს. 

1899 წლის აღდგომას წმინდა სინოდმა მადლობის ფურცელი უწყალობა. 

მამა პანტელეიმონმა სამრევლოში ჩასვლისთანავე ახალგორის მოსახლეობის სიყვარული და პატივისცემა დაიმსახურა. იგი 

თავისი უბრალოებითა და თავმდაბლობით მრევლში დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა· სოფლის გლეხობამ მთელი გულით 

შეიყვარა ქრისტეს ერთგული მხედარი. 

1897 წელი მეტად მოუსავლიანი გამოდგა ქსნის ხეობაში. ხანგრძლივმა გვალვამ გააფუჭა მთელი წლის ნაშრომ-ნაჯაფი და ხალხი მოსავლის გარეშე 

დარჩა. მამა პანტელეიმონმა დაუყოვნებლივ გბათავისუფლა ახალგორის ტაძრის მრევლი იმ წლის საეკლესიო გადასახადისაგან და პირიქით, თავად გაუწია 

მატერიალური დახმარება მრევლის ყვყლაზე გაჭირვებულ ოჯახებს.

გვ238

დიდი შრომა და ამაგი გასწია მამა პამტელეიმონმა ახალგორის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძრის გამშვენება-გალამაზებისათვის. 

მან მრევლის დახმარებით ეკლესია საჭირო ნივთებით შეამკო, შეიძინა ახალი საღვთისმსახურო წიგნები, საეკლესიო შესამოსელი, 

ბარძიმ–ფეშხუმი, ხატები. წამოიწყო ეკლესიის ეზოსა და გალავნის შეკეთება· აი, რას წერდა მისი მოღვაწეობის შესახებ 1899 წელს გაზეთი „ცნობის ფურცელი“ თავის 

ერთ–ერთ ნომერში სათაურით „კეთილი მოძღვარი“: „ახლად გასული წელიწადიც მწარე იყო წინანდელ წარსულ წლებივით ქსნის ხეობის გლეხებისათვის. 

თითქმის ერთადერთ კეთილ სახსოვრად დაგვრჩება ახალგორის მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდლის, მამა პანტელეიმონ გედევანიშვილის შრომა. 

ამ პატივცემულმა მღვდელმა თავს იდო ზევით ხსენებული ეკლესიის გალავნის გადიდება და კიდეც თითქმის სავსებით ამ მიზანს მიაღწია. განსაკუთრებით საყურადღებო ის არის, 

რომ ამ კეთილმა მწყემსმა თითქმის სრულიად გაათავისუფლა თავისი სამწყსო გალავნისათვის საჭირო არა მცირედი ხარჯისაგან. 

მამა პანტელეიმონმა თავისი მნათის დახმარებით კერძო პირებს სთხოვა შემწეობა. ცუდად არ ჩაუარა ცდამ და დახმარება 

აღმოუჩინეს. მოძღვარი, როგორც დღიური მუშა, გვერდში ედგა კალატოზთ და მუშაობდა, მხნეობდა და ამხნევებდა მათ. 

სამწუხაროდ, ასეთი მეცადინეობის მიუხედავად, გალავანს, რომელსაც არა მცირე სიგრძე-სიგანე აქვს, მაინც ვერ დაამთავრეს, 

ცოტაოდენი კიდევ დარჩა გასაკეთებელი, მაგრამ თუ ჩვენი მოძღვარი დღევანდელი გვეყოლა, საქმეს მალე მოეღება დასასრული· 

ამ საქმეს ბატონმა მნათემ შესწირა ათი თუმანი, ბაქარ მზარეულიშვილმაც კიდევ ხუთუ თუმანი და სხვა. ამ პირებთან 

ერთად გულითადი მადლობის ღირსია თავადი შალვა რევაზის ძე ერისთავი, რომელმაც ფულით შემწეობის გარდა, დაუთმო გალავნისათვის ძველი ნასახლარი ეკლესიის გვერდით“. 

1899 წლის 27 აგვისტოს მამა პანტელეიმონი ქვემო კავთისხევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გა-

გვ239

დაიყვანეს და გორის მაზრის მეორე ოლქის მთავარხუცესად დაინიშნა. ამავე წლის I სექტემბერს კავთისხევის სახალხო 

სამინისტრო სკოლის საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაადგინეს. 

1901 წელს 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა, 1909 წელს კი სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. 

1913 წლის 15 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1918 წელს თავისი თხოვნის საფუძველზე უარი თქვა მთავარხუცესის თანამდებობაზე და მხოლოდ მის თანაშემწედ დარჩა. 

მამა პანტელეიმონი ესწრებოდა საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის პირველ და მეორე საეკლესიო 

კრებებს 1919 წელსს ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) 

მას დეკანოზის წოდება მიანიჭა. 

1921 წელს, საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ ეკლესიის მდგომარეობა ფრიად დამძიმდა. 

ბოლშევიკური ხელისუფლების შეწევნის შედეგად. ეკლესია-მონასტრები დახურეს ან სასტიკად დაარბიეს, სასულიერო პირებს აიძულებდნენ

გაეხადათ ანაფორა მიეტოვებინათ ეკლესიაში მსახუორება და საერო სამსახურში გადასულიყვნენ. ბევრი მართლაც ვერ უძლებდა შექმნილ ვითარებას 

და საერთოდ ტოვებდა სასულიერო ხარისხს. მეტად მძიმე ვითარება იყო მთელი საქართველოს მაშტაბით. 

გორის მაზრის, მეტეხის ოლქის მდგომარეობის შესახებ საინტერესო ინფორმაციას გვაწვდის ამავე ოლქის მთავარხუცესი,

დეკანოზი იოანე ფილიპეს ძე ელისაბედაშვილი,რომელიც საკათოლიკოსო საბჭოს ატყობინებს ბოლო პერიოდში 

დატრიალებულ მოვლეენებს: „1923 წლის 4 მაისს, გორის მაზრის სოფელ კავთისხევის რევკომის ბრძანებით, 

იქაურმა კომსომოლისტებმა წაიღეს მთლიანად ზემო ნიჩბისის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესია და სახსორის წმინდა იოანე ნათლისმ– 

ცემლის ეკლესიები, ნივთები, ქონება და დაკეტეს ისინი. ჩემი თანაშემწის, დეკანოზ პანტელეიმონ გედევანიშვილისაგან შევიტყვე, 

რომ ქვემო კავთისხევის ეკლესია, მასთან ერთად ქვათახ-

გვ240

ევის მამათა მონასტერი, წინარეხის, ზემო კავთისხევის, ქვემო ხანდაკის და ძეგვის ეკლესიებსაც იგივე ბედი ეწიათ, თუმცა 

მათი წინამძღვრებისაგან არავითარი ცნობა არ მიმიღია“.

დადგა 1924 წელი. მცირე ხნით თავისუფლებანაგემი. მოსახლეობა ვეღარ ეგუებოდა კაცთმოძულე წყობილებას და ფარულად შურისძიებისათვის 

ემზადებოდა, რასაც უცხოეთში გადახვეწილი მთავრობის შემოგზავნილი ემისრებიც ხელს უწყობდნენ. 

მოსახლეობის იდუმალი მზადებისა და აგვისტოს აჯაჩყების შესახებ კარგად იცოდნენ საქართველოს ეკლესიაშიც· 

სასულიერო პირები თანაუგრძნობდნენ კიდეც მათ. ამხნევებდნენ და სულიერად განამტკციცებდნენ თავისუფლებამოწყურებულ ახალგაზრდებს. 

კავთისხეველმა დეკანოზმა პანტელეიმონ გედევანიშვილმაც ყოველივე კარგად უწყოდა, თუმცა ფრიად აწუხებდა ის 

ფაქტი, რომ აქაური ბიჭები ცუდად იყვნენ შეიარაღებულნი და მათი თავგანწირვა ამაო იქნებოდა. 

სწორედ ამ დროს მოხუცი მოძღვარი ავად გახდა. ხურვებაატანილი სხეული თანდათან  უსუსტდებოდა, მაგრამ შინაგანი ხმა, 

მოვალეობის გრძნობა სენსე ძლიერი გამოდგა.

გვ241

პანტელეიმონი ნათლად ხედავდა, სრულიად საქართველოსათვის რა უბედურება მოჰყვებოდა ნაჩქარევ, მოუმზადებელ გამოსვლებს და 

ქვათახევის მონასტრის მიდამოებში თავშეფარებულ აჯანყების მესვეურთ ევედრებოდა, ტყუილად ნუ დააღვრევინებთ 

ქრისტიანების სისხლს ადამიანობადაკარგულ უღვთო სატანის ნაშიერთ, რომელთაც არ იციან, რა არის შებრალებაო. 

მოძღვარი სჯფრანგეთიდან ჩამოსულ ქართველებს ბევრს ემუდარებოდა, როცა ქვეყანას მართავდით, ჯვარითა და იარაღით ვერ 

ივარგეთ და ახლა ფეხშიშველა გულად ბიჭებს ნუ გააუღლეტინებთ მოძალადეებს, მათთან ერთად ნუ დაიდებთ ათასთა ცოდვასო. 

მოსახდენი მოხდა.. ფილთა თოფებით აღჭურვილ ვაჟკაცებს მტერმა რეგულარული არმიის ნაწილები, არტილერია და ჯავშნოსანი მატარებელი დაუპირისპირა. 

კიდევ ერთხელ დადგა საქართველოში განუკითხაობის, ხისხლიანი წვიმების დრო. აჯანყებულთა მცირე ნაწილმა თავს უშველა,უმრავლესობა კი ლენინელი ჯალათების 

ხელში აღმოჩნდა, რომლებიც დამნაშავესა და უდანაშაულოს აღარ არჩევდნენ, მათ სისხლიანი გეგმა ჰქონდათ 

შესასრულებელი. 

გამარჯვებულთა მსახვრალმა ხელმა სოფელ კავთისხევსაც უწია. სექტემბრის ერთ წვიმიან დილას ჩეკისტებით გარშემორტყმული უდანაშაულო ადამიანების ერთი ჯგუფი 

წინ გაირეკეს. 

სოფელს გლოვისა და შიშის ზარი აძრწუნებდა· როდესაც ავადმყოფმა მამა პანტელეიმონმა ეს ამბავი გაიგო, 

ლოგინიდან წამოდგა, შეიმოსა, ჯვარი იწინამძღვრა და განწირულთა კვალს დაადგა. მრევლი ევედრა, მათ ვერას უშველი და 

ხიფათსაც გადაეყრებიო. მოძღვარმა თავისი არ დაიშალა და შეიარაღებული არაკაცებით გარშემორტყმული უმწეოთა ჯგუფს 

მაშინ წამოეწია, როდესაც იგი სოფელ კარგა შანძილით იყო გაშორებული. 

ანაფორიანი კაცის გამოჩენამ ბადრაგის მეთაურიც გააკვირვა და გაოცებულმა ჰკითხა ბერიკაცს, საით გაგიწევია ასეთ 

ამინდშიო. მამა პანტელეიმონმა აუხსნა, რისთვისაც ღაედევნა. 

გვ242

მოძღვარი ჭირშიც და ლხინშიც თავისიანებთან უნდა იყოს, რას გვერჩით, ვის რა დავუშავეთო. 

– შენ არას გერჩით, – ცივად მიუგო მეთაურმა, - ესენი მშრომელი ხალხის კლასობრივი მტრები არიან და კანონის წინაშე 

მთელი სიმკაცრით უნდა აგონ პასუხი. 

– არა. შვილო, არ დაიჯერო, ამ საცოდავებს რა მტრობა შეუძლიათ. მათი საქმე ხვნა-თესვა, 

მიწის მოვლა-პატრონობაა, – უმტკიცებდა მოძღვარი· 

– ამათ გორში ჩავიყვანთ. იქ გაირკვევა მტყუან-მართალი, უდანაშაულოებს ხვალვე დავაბრუნებთ, – დაჰპირდა ხელისუფლების წარმომადგენელი. 

მღვდელი მიხვდა, რომ მწარედ ატყუებდნენ, ტალახში დაიჩოქა და შეევედრა მთავარ ჯალათს – ესენი გაუშვი, შვილო, რადგან 

მართლები არიან ღმერთთანაც და კაცთანაც· თუ ცოდვა რამ აქვთ ჩადენილი, მე მაზღვევინეთ, ჩემი ბრალი ყოფილა და მევე 

უნდა დავისაჯო, როგორც ამათი მოძღვარი და ჩამგონებელიო. 

ბადრაგის უფროსმა ხელქვეითებს უბრძანა: „რა გააჭირა საქმე, თუ ასე სწადია, შეაგდეთ ესეც მაგ ვირიშვილებთანო“. 

ვინ ჩაიყვანა გორამდე პატიმრები?.. 

კარგად რომ ჩამობნელდა, სოფლიდან მოშორებით, ორწოხებში გაამწკრივეს ისინი და მშრომელი ხალხის სახელით სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს. 

გაფითრდა მამა პანტელეიმონი, წინ გამოიჭრა, პატიმრებს ანაფორის კალთა გადააფარა და აყვირდა: „ნუ მაყურებინებთ 

უდანაშაულო ადამიანთა დახვრეტასო!" რაზმის უფროსმა ორ-

გვ243

ჯონიკიძის ნაჩუქარი მაუზერით პირველად მღვდელი დაცხრილა.. ჯალათებმა მოძღვარს თხოვნა აუსრულეს – არ აყურებინეს მოძმეთა ჟლეტას. 

იმ დროს ეს ამბავი სოფელში ყველას პირზე ეკერა. ზოგი ამტყუნებდა მოძღვარს, ხომ ვეუბნებოდით, ნუ წახვალო... უფრო 

მეტი კი გულში იწონებდა, მაგრამ ხმამაღლა ვერაფერს ამბობდა.  

ეპისკოპოსი ალექსი (გერსამია)1865-1938

 

გასული საუკუნის 30-იან წლებში სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძრის ეზოში ცხოვრობდა წილკნელი ეპისკოპოსი ალექსი (გერსამია), 

რომელსაც ურთულეს დროში მოუწია ღვთისმსახურება. იმ პერიოდში, როცა მრავალმა სასულიერო პირმა გაიხადა ანაფორა და საერო სამსახურში გააგრძელა მოღვაწობა, 

მეუფე ალექსი ერთ-ერთი იყო მათ შორის. ვისაც არ უღალატია თავისი რწმენისა და საქმისათვის და სიკვდილამდე ერთგულად _ 

ემსახურა დედაეკლესიას. თუ გადავხედავთ მის წინაპართა გენეალოგიას, დავინახავთ, რომ, საუკუნეების განმავლობაში ისინი 

ღმერთსა და ჭეშმარიტებას პირნათლად ემსასურებოდნენ. 

მეუფე ალექსის დიდი ბაბუა – ბერ-დიაკონი გაიოზი (ერში – გიორგი გერსამია) 1773 წელს ლეჩხუმის მხარეში, აზნაურის 

ოჯახში დაიბადა. სასულიერო განათლება საირმის მონასტერში მიიღო. 1792 წელს შემოქმედელმა მიტროპოლიტმა იოსებმა 

(თაყაიშვილი) გიორგი დიაკვნად აკურთხა. მეუღლის გარდაცვალებიხ შეშდეგ ბერად შედგომის სურვილით იგი საირმის 

მონასტერში მივიდა, სადაც არქიმანდრიტმა გიორგიმ (კუხალაშვილი, შემდგომში – სამეგრელოს ეპისკოპოსი) გაიოზის სახელით ბერად აღკვეცა. 

მამა გაიოზმა რამდენიშე ათეული წელი იმსახურა საირმის მონასტერშო და მშვიდობით შეჰვედრა სული უფალს. 

გვ244

გაიოზს ჰყავდა ერთი ვაუჟი – ეგნატე, რომელიც 1811 წელს დაიბადა· 

მამის ლოცვა-კურთხევით მანაც სასულიერო გზა აირჩია. 

წერა—კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი საირმის მონასტერში ისწავლა. 

1830 წელს საპაიჭაოს მაცხოვრის ჯვარცმის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 

XIX ს-ის 30-იანი წლებში იგი დაოჯახდა, ჰყავდა ორი ვაჟი - ილარიონი და დავითი (მღვდელი დავითი იყო 1867-1913 წლებში 

გადიდის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი). 

XIX ს-ის 40-იანი წლების დასაწყისში იმერეთის მთავარეპისკოპოსმა  სოფრონმა (წულუკიძე) იგი დიაკვნად აკურთხა. 

1846 წელს იმერეთის მიტროპოლიტმა დავითმა (წერეთელი) მღვდლად დაასხა ხელი და გადიდის წმინდა გიორგისა და ონჯოხეთის 

მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ეკლესიების წინამძღვრად განაშწესა· 

1870-1881 წლებში მამა ეგნატე ზენობნის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიის წინამძღვარია. 

1881 წლიდან პენსიაზეა. გარდაიცვალა 1889 წლის 1 მარტს. 

მღვდელი ილარიონ გერსამია 1839 წელს დაიბადა. სწავლობდა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში, რომლის დასრულების შემდეგ, იმერეთის საეპარქიო

კანცელარიაში საქმის მწარმოებლად მუშაობდა. წლების განმავლობაში წიგნის მკითხველად და 

დიაკვნად მსახურობდა· XIX ს-ის 60—იან წლებში იგი დაქორწინდა ლეჩხუმში ეცხოვრებ ქსენია ჩაჩხიანზე. 

1867 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ილარიონს მღვდლად დაასხა ხელი და

სვანეთში, მესტიის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინმძღრად განამწესა. 

1874 წელს

 

გვ245

ლეჩხუმში, ლაილაშის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1876 წელს ლაილაშის ოლქის მთავარხუცესად. დაინიშნა. 1880 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1886 წელს სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს. 

1888 წლის 7 მარტს ეპისკოპოს გაბრიელის ლოცვა-კურთხევით მამა ილარიონი ქუთაისის 

წშინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის მღვდელმსახურად დაინიშნა. ამავე წლის აღდგომას ეკლესიაში 

ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

1888 წლის 31 ივლისს მღვდელი ილარიონი თავის სახლში ავაზაკებმა სასიკვდილოთ დაჭრეს. დეკანოზი დავით ღამბაშიძე

ჟურნალ ,,მწყემსის'' ფურცლებზე დიდი გულისტკივილით გამოეხმაურა ამ ამბავს. იგი წერდა:

„31 ივლისს, ნაშუაღამევს ორ საათზე, ქუთაისში მოხდა საზიზღარი მკვლელობა, რომელმაც თავზარი დასცა მთელ 

ქალაქს. მოჰკლეს ბლაღოჩინი მღვდელი საკათედრო სობოროსი მამა ილარიონ გერსამია. განსვენებული ცხოვრობდა არქიერის ქუჩაზე, 

წმიდა გიორგის ეკლესიის მხალობლად. 

აი, როგორ მოხდა ეს საზიზღარი მკვლელობა. ღამის ორ საათზე გორაზე მცხოვრებნი გამოაღვიძა კაცის არაჩვეულებრივმა ყვირილმა,

რომელიც მოისმოდა მამა გერსამიას სახლიდან. 

ყვირილზე გამოცვივდნენ ახლომახლო მეზობლები და გაექანენ გერსამიას ბინისაკენ, საიდანაც განსვენებულის ძმისწული საზარელის ხმით გაიძახოდა: 

ბიძაჩემი მოჰკლესო“. როცა მეზობლები შეიკრიბნენ, მამა ილარიონი ნახეს სახლის ბალკონზე მთლად 

გასისხლიანებული და ფერმიხდილი. განსვენებული საბრალო ხმით გაიძახოდა: მიშველეთ რამეო. მაშინვე მამა გერსამიას 

ოთახიდან გამოიტანეს კრაოტი და ზედ დააწვინეს ავადმყოფი. 

რომა მას გასისხლიანებული პერანგი გახადეს, აღმოჩნდა, რომ ავაზაკებს მისთვის ხანჯალი ჩაეკრათ მარჯვენა ბეჭის მახლობლად. 

ნახევარ საათში მთელი პოლიციის წარმომადგენელნი მოვიდნენ და გამოჰკითხეს მამა გერსამიას, თუ ვინ იყვნენ 

ავაზაკები. მათ შეკითხვაზე მამა ილარიონი იძლეოდა ერთსა 

გვ246

და იმავე პასუხს - მე მეძინა, როცა ავაზაკები დამაწვნენ თავზე, პირზე ხელი დამაფარეს და მეუბნებოდენ: ჩუმად იყავიო. 

მე გაუძალდი მათ და ამიტომ ხანჯალი ჩამკრეს ზურგში და გაიქცნენ. ძალიან კი ვიომე. ფული მათ არ უთხოვნიათ. 

კაცი კი სულ სამი ან ოთხი იქნებოდაო. ოთახის უკანა კარი დაუკეტელი მქონდა და იქიდან შემოვიდნენ ავაზაკები. ამ დროს 

მოვიდა ქალაქის ექიმი, რომელმაც სთქვა, რომ ჭრილობა 

სასიკვდინეაო და დაიბარა, რომ ყინული ადევით ჭრილობაზე, რომ სისხლის დენამ იკლოსო და წავიდა. 

მოვიდა გამომძიებელიც, რომელსაც მამა გერსამიამ იგივე ჩვენება მისცა. ნაშუაღამევის 4 საათზე, მთელი პოლიცია და ქუთაისის მაზრის 

უფროსის თანაშემწე, ბატონი ზ. ყიფიანი ჩაფრებით გამოუდგნენ ავაზაკებს. დილის შვიდ საათზე მოვიდა პოლიციის ბოქაული 

თ. წულუკიძე, რომელსაც დამტვრეული ყუთები ენახა ქალაქს, გარეთ. ოღასკურაზე და იკითხა: ყუთები ხომ არაფერია წაღებულიო. 

მამა გერსამიამ დაუძახა მოსამსახურეს და ყუთები მოაძებნინა. აღმოჩნდა, რომ ორი პატარა ყუთი, რომელშიაც 

ფულები ჰქონდა შენახული, წაღებული იყო. მაშინ ამოიოხრა მამა გერსამიამ და პირჯვარი გამოისახა, მხოლოდ მაშინ დარწმუნდა საბრალო, 

რომ ავაზაკები ფულისათვის იყვნენ მოსულნი. 

მეორე დღეს ექიმის მოსვლამდე მოიყვანეს ბ.თურმანიძე, რომელმაც დააიმედა მამა გერსამია და წამლების მოსატანად 

წავიდა. თურმანიძე მალე მობრუნდა და ჭრილობა გაუზომა. ჭრილობის გაზომვის შემდეგ სთქვა, სასიკვდინე არ არისო და 

წამალი დაადო მასზე. ამ დროს მოვიდა ექიმიც, რომელმაც დაათვალიერა ჭრილობა და მერე გაუკერა იგი. გაათავეს თუ 

არა ჭრილობის აკერვა, მამა გერსამიამ, რომელსაც აქობამდე სრული მეხსიერება და ცნობა ჰქონდა, დაიყვირა: სული შემეხუთაო და განუტევა სული. 

იმავე დღეს პოლიციამ ორი ავაზაკი დაატუსაღა, რომელთაც ჯიბეში უნახეს ზოგიერთი საბუთები მამა გერსამიასი. საბ

გვ247

ოლოდ დადგინდა, რომ ავაზაკები ექვსნი ყოფილან. მათ ეს საქმე განზრახული ჰქონებიათ ექვსი თვის წინ. ზოგიერთი მათგანი თურმე სშირად დადიოდა 

მამა ილარიონთან, როცა განსვენებული ახალ სახლს აშენებდა. ავაზაკებმა იცოდნენ, თუ სად ეწყო მას ფულიანი ყუთები გაირკვა ისიც, რომ მათ არ 

სდომებიათ მამა ილარიონის მოკვლა. როცა განსვენებულის ძმისწულმა ყვირილი დაიწყო, მაშინ მამა გერსამიას ორი ავაზაკი 

ხელში ჰყოლია დაჭერილი, ამ დროს ერთ ავაზაკს ამოუღია ხანჯალი, ჩაუკრავს ზურგში და გაქცეულან“. 

ეპისკოპოსი ალექსი, ერისკაცობაში – ალექსანდრე ილარიონის ძე გერსამია, 1865 წლის 14 აპრილს იმერეთში, ქუთაისის 

მაზრის სოფელ გადიდში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა· 

1878-1882 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა. 

1882 წელს მან თბილისის სასულიერო სემინარიაში ჩააბარა, სადაც მხოლოდ ოთხი კლასი ისწავლა. ორივე სასწავლებელში

მასთან ერთად სწავლობდა მომავალი კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე (ცინცაძე),რომელთანაც სიციცხლის ბოლომდე დიდი მეგობრობა აკავშირებდა.

1886 წელს ალექსანდრე მესტიის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მასწავლებლად დაინიშნა. 

ამავე პერიოღში დაოჯახდა თეოლინა პავლეს ასულ ბერუჩაშვილზე. მათ 

სამი შვილი გაუზარდეს სამშობლოს: პარასკევა, დომნიკა და დავითი. 

1890 წელს ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში გურია-სამეგრელოს 

ეპისკოპოსმა გრიგოლმა (დადიანი) მღვდელი ალექსანდრე იგი დიაკვნად აკურთხა და მესტიის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესი

გვ248

ის ღვთისმსახურად დანიშნა. 1891 წლის თებერვალში ამავე ტაძარში მღვდლად დაასხა ხელი და ლაილაშის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 1893 წელს 

ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს და ცაგერის ოლქის მთავარხუცესად 

დაინიშნა. მასვე დაევალა ლეჩხუმ-სვანეთის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურეობა და იმერეთის საეპარქიო საბჭოს ლეჩხუმიხ განყოფილების თავმჯდომარეობა. 

1895 წლის აღდგომას მეუფე გრიგოლმა საგვერდულით დააჯილდოვა. 

1900 წლის 6 მაისს სკუფია უბოძეს. 

1904 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა· 

1906 წლიდან მღვდელი ალექსანდრე ქუთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარია. პარალელურად იგი 

ქუთაისის სამუალო სასწავლებლის მოსამზადებელ კლასებში საღვთო სჯულის მასწავლებლად მუშაობს. 

1907 წლის 19 იანვარს მამა ალექსანდრეს უბედურება დაატყდა თავს, გარდაეცვალა ცხოვრების თანამგზავრი, ერთგული მეუღლე თეოლინა, 

რომელიც დიდი დანაკარგი იყო მოძღვრისათვის. თუმცა იგი სულით არ დაცემულა, პატარა შვილების აღზრდა მარტო იტვირთა, 

რაც ღირსეულად აღასრულა კიდეც. სამივე შვილს მან პეტერბურგში მიაღებინა უმაღლესი განათლება. 

1911 წლის 6 მაისს მამა ალექსანდრე სამკერდე ოქროს ჯვრით, ხოლო 1916 წლის 6 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის 

ორდენით დაჯილდოვდა. 

1918 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 1920 წლის 27 ივნისს, როგორც იმერეთის ეპარქიის დელეგატი, იგი მონაწილეობდა საქართველოს მართლმაღიდებელი სა- 

მოციქულო ეკლესიის მეორე საეკლესიო კრებაზე. 

საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ დეკანოზი ალექსი ძველებური შემართებით განაგრძობდა მღვდელმსახურებას. 

მისი ერთგულება და დამსახურება შეუმჩნეველი არ დარჩენილა უმაღლესი საეკლესიო მმართველობისათვის· 

1925 წლის 8 ნოემბერს სვეტიცხოვლის თორმეტი შოციქულის სახელობის საპატრიარქო

გვ249

ტაძარში ბერად აღკვეცის შემდეგ, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია),

ნინოწინდელ მიტროპოლიტ კალისტრატეს (ცინცაძე), წილკნელ ეპისკოპოს პავლესა 

(ჯაფარიძე) და ბოდბელ ეპისკოპოს სტეფანეს (კარბელაშვილი) თანაშწირველობით ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და ცაგერის ეპარქიის  მმართველად

დაადგინა. ეკლესიისათვის უმძიმესი წლები იდგა. სვანეთში ჩასულ მღვდელმთავარს ადგილობრივი ხელისუფლება 

მტრულად დახვდა. მეუფე ალექსი იძულებული გახდა, თბილისში დაბრუნებულიყო და იქიდან ემართა ეპარქია,

თუმცა მაშინ სხვა გამოსავალი არ იყო.

1928 წლის 2 მარტს კათოლიკოს—პატრიარქმა ქრისტეფორემ ემისკოპოსი ალექსი ჭყონდიდის ეპარქიაში გადაიყვანა და მასვე 

ჩააბარა ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიაც. 

ჭყონდიდის ეპარქიაში მღვდელმთავრობის პერიოდში ეპისკცოპოსი ალექსი, თავის კრებულთან ერთად, დააპატიმრეს. ცნობილი 

საეკლესიო მოღვაწე. დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე თავის მოგონებებში ამასთან დაკავშირებით აღნიშნავს: 1928/29 წელს მენავთობე ხოშტარიას 

ირანიდან მალულად მისთვის ტაძრის აღსადგენად ფული გამოუგზავნია, რის შემდეგაც ალექსი და კიდევ 

სხვები დბაპატიმრეს. მეუფე ალექსის შვილიშვილი„ ნათელა გერსამია იგონებს: „მახსოვს, როგორ იგონებდა თვალცრემლიანი 

დედაჩემი ამ ამბის შემდეგ ბაბუაზე ერთ-ერთ მაშინდელ გაზეთში 

დაიბეჭდილ ვრცელ წერილს სათაურით „ეჰისკოჰ ვორ“... უმძ-

გვ250

იმესი ცხოვრება ჰქონდა, მახსოვს, ქუჩაში რომ გავდიოდით, ხან ქვებს ესროდნენ, ხან ლანძღავდნენ, გამუდმებით შეურაცხყოფდნენ.

ჩემთვის ეს კოშმარული მოგონებებია. საბრალო ბაბუას კი ჯიბის რომელიღაც კუნჭულში უპოვრებისთვის და ყველასთვის, 

ვისაც ძალიან უჭირდა, ყოველთვის ჰქონდა გადანახული ხურდა. ძალიან მძიმე, სამარცხვინო და საშინელი წლები იყო და 

ეს საშინელება მტელი მისი ცხოვრების მანძილზე გრძელდებოდა. სასულიერო წოდების გამო ხომ ჯოჯოხეთი გამოატარეს, 

ჩვენც დაბეჩავებულები დავდიოდით. სიკვდილის წინ, აგონიაში თურმე სულ იმეორებდა: არაფერი დამიშავებია და არც არაფერი მომიპარავს, 

ნუ დამაპატიმრებთო – ისე იყო კაცი ტრავმირებული“.

1930 წლის 29 აგვისტოს ეპისკოპოსი ალექსი წილკნის ეპარქიაში დაინიშნა. 1931 წლის 20 იანვარს სრულიად საქართველოს 

საკათოლიკოსო სინოდის მიმართ გაგზავნილ წერილში იგი შემდეგნაირად გადმოგვცემს წილკნის ეპარქიის მძიმე მდგომარეობას: 

„1930 წლის ბოლოს დაიხურა I ოლქი, რადგან არც ერთი მღვდელი აღარ არის ამ ოლქში. II ოლქში არის 5 მოქმედი ეკლესია და ამდენივე მღვდელი.

III ოლქში არის 7 მოქმედი ეკლესია და ამდენივე მღვდელი, ხოლო IV ოლქში კი - ერთი ეკლესია და ერთი მღვდელი. 

უკანასკნელი მოხსენებებით მთავარხუცესები მატყობინებენ, რომ ისეთი დიდი გადასახადები დაადეს მღვდლებს, რომ ერთიც ვეღარ დარჩება სამრევლოშიო.

საეპარქიო მმართველობას შემოსავალი ჰქონდა 199 მანეთი, დახარჯულია 194 მანეთი“.

როგორც დასაწყისში ვახსენეთ, ეპისკოპოსი ალექსი მუდმივად მცხეთაში. სვეტიცხოველის საპატრიარქო ტაძრის ეზოში 

ცხოვრობდა. აქვე აღასრულებდა ის სამღვდელმთავრო წირვა-ლოცვებს, აქედან განაგებდა წილკნის ეპარქიას და სულიერად 

განამტკიცებდა თავის სამწყესოს. კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე თავის მოგონებებში მის შესახებ წერდა: მეუფე ალექ— 

სი ღვთისმსახურებას, განსაკუთრებით კი წმინდა ლიტურგიას,

გვ251 

საოცრად გულისამაჩუყებელი მომწიწებით აღასრულებდა. მეუფე ალექსის შვილიშვილი, ნათელა გერსამია ერთ ასეთ ისტორიას 

იხსენებს: „ჩვენთვის მცხეთაში ყოფნა უდიდესი სიხარული იყო, მე ყველაზე უმცროსი ვიყავი და ბაბუა განსაკუთრებით მანებივრებდა. 

ერთხელ, იქ ყოფნისას, წითელა დამემართა. ბაბუა ზალიან შეწუხდა, თუმცა არაფერი უთქვამს, ისე წამოვიდა თბილისში. 

მალე დაბრუნდა. ჩამოიყვანა ჩემი უფროსი მამიდაშვილი – ნანა ღამბაშიძე. თურმე გადაუწყვეტია ჩემი მონათვლა. 

დედაჩემს შეეშინდა სიცხიანი ბავშვის გაციების, მაგრამ იმღენად პატივს სცემდა მამამთილს, უარი ვერ უთხრა. 

ნათლობას ესწრებოდნენ ბაბუა, მღვდელი სიკო (სიმონ მონასელიძე) და ბერი ალექსი (ჩხეტიანი). მე მთელი რიტუალის დროს თურმე საშინლად ვტიროდი.

საღამოს სიცხეს დაუწევია, ბაბუა კმაყოფილი დარჩენილა. აი, რომ არაფრის გჯერათო – უთქვამს შვილებისათვის“. 

სამთავროს წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის მონაზვნების ნაამბობიდან ვიცით, რომ წილკნელი მღვდელმთავარი

ალექსი ყოფილა მეტად გულკეთილი, ღრმადმორწმუნე, ყველა ებრალებოდა, თავად უჭირდა და მაინც სხვებს ეხმარებოდა.

სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში მკითხველ-მგალობელი ჭირდა და მონაზვნებს სთხოვდა ხოლმე  დახმარებას.

გვ252

მონაზვნები ყოველთვის ვერ უსრულებდნენ თხოვნას. რადგანაც თვითონ იყვნენ მოწადინებულნი სამთავროს მონასტერში წირვალოცვისა.

ამის გამო გული კი წყდებოდა ეპისკოპოს ალექსის, მაგრამ იმდენად დიდბუნებოვანი იყო, ამ წყენინებას არავის შეამჩნევინებდა. 

ეპისკოპოსი ალექსი 1938 წლის 7 თებერვალს თბილისში, N1 საავადმყოფოში გარდაიცვალა. შთამომავლების გადმოცემით, 

ოპერაციის დროს ექიმებს სისხლის გადასხმისას სისხლის ჯგუფი შეშმლიათ. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა 

კალისტრატემ სამღვდელოებასთან ერთად, სიონის ტაძარში მეუფე ალექსის წესი აუგო. დაკრძალულია სიონის საპატრიარქო ტაძრის 

ეზოში, ჩრდილოეთ კარიბჯესთან.

მიტროპოლიტი ანტონი (გიგინეიშვილი)

1882-1956

მიტროპოლიტი ანტონი, ერისკაცობაში - სვიმონ შევარდენის ძე გიგინეიშვილი, 1882 წელს აფხაზეთში, ქ. სოხუშში, გლეხის 

ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება პატარა სვიმონმა სოხუმის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო, 1902- 1906 წლებში კი 

სტავროპოლის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1906-1912 წლებში სვიმონი გუდაუთის ორწლიანი სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მასწავლებელია, ხოლო 1912-14 წლებში ქ. 

სოხუმის საქალაქო დუმაში მდივნად მუშაობდა. 

1914 წელს დიაკვნად აკურთხეს, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და თბილისში მდგარი ერთ-ერთი 

სამხედრო პოლკის მღვდელმსახურად დანიშნეს. ამავე წელს დაიწყო I მსოფლიო ომი და მღვდელი სვიმონიც მოქმედ არმიაში სამხედრო მღვდლად დაინიშნა. 

1918 წელს იგი სტავროპოლის ეპარქიაში განამწესეს და სოფელ ბეშპაგირის ეკლესიის 

გვ253

წინამძღვრად დაადგინეს. 1922 წლიდან ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქიაში გადავიდა და სოხუმის საკათედრო ტაძრის შღვდელმსახურად დაადგინეს. 

საკათედრო ტაძრის დახურვის შეშდეგ სოხუმის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ეკლესიაში განამწესეს. მიუხედავად ხშირი ზეწოლისა და 

მუქარისა, მას ანაფორა არ გაუხდია და არც ღვთისმსახურება მიუტოვებია. 

1937 წლის 9 ოქტომბერს მამა სვიმონი, დეკანოზ ელიზბარ ანჩაბაძესთან ერთად, დააპატიმრეს. ბრალად ედებოდათ სისხლის სამართლის 

კოდექსის N58-10 (აგიტაცია-პროპაგანდა, რომელიც შეიცავს საბჭოთა ხელისუფლების დამხობის მოწოდებას) დარღვევა. 

სამეულის გადაწყვეტილებით, მათ მიესაჯათ 10 წლით 

გვ254

თავისუფლების აღკვეთა. ამასთან დაკავშირებით, 1838 წლის 25 მარტს მაშინდელი ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი მელქისედეკი

(ფხალაძე) სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) სწერდა: ,,გულისტკივილით მოგახსენებთ, რომ ჩემს

ეპარქიაში სოფლებში მღვდლები აღარ არიან, ყველანი დაატუსაღეს. დავრჩი მარტო მე ორი მღვდელით ქ. სოხუმში. ჩვენც, ვგონებ აღდგომის სემდეგ მოგველის ლიკვიდაცია''.

გადასახლებაში მყოფი მამა სვიმონი ხშირად ავადმყოფობდა. ამას დაერთო ისიც, რომ 1948 წელს- 26 წლის ქალიშვილი, ზინაიდა

მიაბარეს მიწას. საპატიმროდან  დეკანოზი სვიმონი ვადამდე ადრე გაათავისუფლეს და იგი კვლავ სოხუმში დაბრუნდა.

1944 წლიდან, ეკლესია-მონასტრების ოფიციალურად ამოქმედების შემდეგ, მან სოხუმის მაცხოვრის ფერისცვალების

სახელობის ეკლესიაში დაიწყო მოღვაწეობა.  1946 წელს კვლავ გაიხსნა სოხუმის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის საკათედრო ტაძარი

და დეკანოზი სვიმონი მის წინამძღვრად დაადგინეს. 

1952 წლის იანვარში, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს ლოცვა-კურთხევით,

იგი ბერად აღკვეცეს და სახელად ანტონი უწოდეს. ამავე წელს ცხუმ-აფხაზეთის ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი.

1954 წელს კათოლიკოს-პატრიარქმა მელქისედეკ III-მ (ფხალაძე) ეპისკოპოს ანტონს ეკლესიაში მრავალწლიანი ნაყოფიერი

მოღვაწეობისათვის მიტროპოლიტის წოდება მიენიჭა.

სარატოვის ეპარქიაში, წმინდა ალექსის დედათა მონასტერში მოღვაწე მონაზონი სერგია (გაგარინა) თავის

მოგონებებში მიტროპოლიტ ანტონის შესახებ წერს:

,,1952 წელს ძლიერ ავად გავხდი და სოფელში, ნათესავებთან გავემგზავრე. 1953 წლის 17 აპრილს კი მამა კონსტანტინე 

სოლოვიოვი გარდაიცვალა. ამის შესახებ სულიერმა დებმა მომწერეს და გავემგზავრე მის ორმოცზე სარატოვში.

ამ დროს აფხაზეთში ჩამოვიდა ჩვენი ნაცნობი მარიამ სტეპანოვა, სოხუმის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის

ტაძრის მგალობელი

გვ255

უნდა ითქვას, რომ აფხაზეთში იმ წლებში არ იყო ისეთი დევნა,როგორიც ჩვენთან, ტაძრები სავსე 

იყო ხალხით: დადიოდნენ ბავშვებიც, ახალგაზრდებიც. 

მარიამ სტეპანოვამ თქვა, რომ აფხაზეთის უდაბნოებში მოღვაწე მონაზვნები ეძებდნენ დამხმარე გოგონას. ჩვენმა მეფსალმუნემ ჩვენზე, 

ჩემსა და ჩემს მეგობარ კატიაზე მიუთითა· კატიას დედა არ უშვებდა, მე კი დავარწმუნე. ის: „დეიდა ჟენია, ის ჩვენთან, სოფელში წამოვა დასასვენებლად“. 

აი, ასე გავემზავრე მასთან ერთად კავკასიაში.

ყუბანიდან მოყოლებული, მთელი. გზა ფანჯარასთან გავატარეთ: რა სილამაზეა იქ! რა ბაღებია! ჩავედით გუდაუთაში. აქედან 

დედა ელენეს ნაცნობებმა წაგვიყვანეს უოდაბნოში, სოხუმიდან 60 კილომეტრზე. მივდივართ, გარშემო კი მთები და კლდეებია. 

შიშისგან გული ამოვარდნაზე მაქვს: „ღმერთო, მიშველე!'' 

ჩვენი დედა – სქემმონაზონი ელენე 61 წლის იყო. იგი თავის სულიერ დასთან ერთად ცხოვრობდა იმ სენაკში, რომელიც მათ 

ძველმა მოსაგრე ბერებმა დაუტოვეს. მანამდე დედები ცხოვრობდნენ პეტერბურგში. ღირს იოანე რილელის სახელობის დედათა 

მონასტერში. რომელიც მართალმა იოაბნე კრონშტადტელმა დააარსა. 

1932 წელს მონასტერი დაარბიეს, დედები კი აფხაზეთში გადავიდნენ. დედა ელენე დიდი მმარხველი და მლოცველი 

გახლთდათ. მხოლოდ აღდგომას გაიხსნილებდა ხოლმე· ღღეში შვიდი ათას „იესოს ლოცვას“ კითხულობდა. 

ერთხელ უდაბნოში დიდი რცხილა წაიქცა. დედაომ გვაკურთხა, ხე პატარ მორებად დაგვეხერხა. მე და კატიას მარტო

გვინდოდა წასვლა, მაგრამ  დედაც გამოგვყვა, ჩვენ ვხერხავდით, ის კი

გვ256

ლოცულობდა· უეცრად რცხილა დამეცა და ფეხი მატკინა, მთელი უდაბნოს გასაგონად ვიყვირე. დედაომ კი ფეხზე ჯვრის 

გადასახვა დამიწყო და ლოცვას მოჰყვა: „განკურნე, უფალო, უძლურებანი ჩვენნი“. დიდხანს ლოცულობდა, შედეგ კი თქვა: 

„ახლა წადი, დაისვენე“. მე გაოცებულმა ვუთხარი: „დედაო, ფეხი აღარ მტკივა!. მას გაეცინა. 

უდაბნოში მცირე ხანს ვიცხოვრეთ. ერთ დღეს დედა ელენემ გვითხრა: „თქვენი თავი სოხუმის მიტროპოლიტ ანტონს უნდა 

ვუჩვენო· მისი ლოცვა—კურთხევის გარეშე დების შეგროვება არ შემიძლია“. მართლაც, მალე ჩავედით მეუფესთან, ლოცვა-კუროხევა ავიღეთ და ვთხოვეთ: 

„მეუფეო, გვაკურთხეთ, რომ დედებთან ვიცხოვროთ. მოხუცებს არც შეშის დაჩეხა შეუძლიათ და არც 

წყლის ზიდვა. ჩვენ დავეხმარებით მათ.“ მეუფე ანტონმა შემოგვხედა და გაიცინა: „ახალგაზრდა გოგონებო, თქვენ ხომ იქ 

სვანები ·ძოგიტაცებენ“. მასთან იმ დროს სტუმრად იყო მიტროპოლიტი ეფრემი (შემდგომში – საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი), რომელიც გამოგვესარჩლა: 

„დატოვე გოგონები!“ მაშინ მეუფე ანტონმა სერიოზულად თქვა: „მეცოდებიან, ჯერ კიდევ ახალგაზრდები არიან, გაუჭირდებათ“, – და არ გვაკურთხა. მოგვცა 

გუდაუთამდე ჩასასვლელი გზის ფული და ჩვენც აცრემლებული გამოვემშვიდობეთ დედა ელენეს. 

მიტროპოლიტ ანტონისაგან წამოსული კატია მაშინვე შინ გაემგზავრა, მე კი მცირე ხანს გუდაუთაში დავრჩი. 

დედა ელენემ კიდევ ერთხელ მისწერა მეუფე ანტონს, რომელმაც მაკურთხა, გარკვეული პერიოდი უდაბნოში მეცხოვრა და დედებისთვის 

ბოსტანი დამემუშავებინა. შემდეგ დედა ელენემ კვლავ გუდაუთაში დამაბრუნა და ჩემს კეთილისმყოფელებთან დამაბინავა. 

მალევე გუდაუთაში ჩამოვიდა სამღვდელმთავრო გუნდის რეგენტი, ანასტასია პეტროვნა და მითხრა, მეუფე გიბარებსო. შემეშინდა, ვაითუ, შინ დამაბრუნოს-მეთქი. 

სასწრაფოდ ჩავედი სოხუმში. ვნახე სოხუმის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხარების სახელობის საკათედრო ტაძრის რეგენტი, რომელმაც 

გვ257

მეუფესთან მიმიყვანა. კარებთან „იესოს ლოცვა“ წარმოვთქვი და მეუფის ხმა გავიგე: „ამინ, ამინ!“ 

მიტროპოლიტი ავად იყო და იწვა, მის წინაშე მუხლებზე დავიჩოქე და ვუთხარი: „წმინდაო მეუფეო, დამლოცეთ. რისთვის 

მიხმობდით?“ მან კი მიპასუხა: გადავწყვიტე ჩემს მესენაკედ დაგნიშნო. ძლიერ ავად ვარ, ჩემ გარშემო გამუდმებით ჩხუბობენ. შენთან კი სიმშვიდეს ვპოვებ”. 

დავიწყე მეუფესთან ცხოვრება. ვმიშობდი, რაიმე ურიგოდ არ გამეკეთებინა და ყოველ ნაბიჯზე ლოცვა-კურთხევას ვთხოვდი, 

ყველაფერს ჯვრის გადასახვით ვაკეთებდი. იღუმენია თეოფილამ და მონაზონმა მარიამმა. რომლებიც ტაძარში მუშაობდნენ, 

მასწავლეს მეუფისთვის სადილის მომზადება, მათ შორის, ქართული კერძებიც თავად დავდიოდი პროდუქტების საყიდჯლად ბევრ 

კერძს ვამზადებდი, რადგან მეუფე ანტონთან უამრავი ადამიანი ჩამოდიოდა. კითხულობდნენ, ვინ იყო ტრაპეზარი, მეუფე

კი პასუხობდა,  ახალი მორჩილი მყავს სარატოვიდანო.

ყოველ შემოდგომაზე მეუფესთან ჩამოდიოდა კოლომნისა და კრუტიცკის მიტროპოლიტი ნიკოლოზი (იარუშევიჩი). იგი ძალიან 

ცნობილი ადამიანი იყო, იცოდა რამდენიმე უცხოური ენა და ხშირი მიმოწერა ჰქონდა სხვადასხვა ქვეყნის ეკლესიების წარმომადგენლებთან

ერთხელ, მისი მორიგი სტუმრობისას, შევეგებე და ლოცვა-კურთხევა ვთხოვე. მიტროპოლიტმა შემომხედა· შემდეგ კი მეუფე ანტონს 

ჰკითხა: „საიდან გყავს ასეთი ახალგაზრდა მორჩილი?''  როცა გაიგო. რომ სარატოვიდან ვიყავი, ძალიან გაუკვირდა: „მე მოსკოვში ვერ მიპოვია ერთგული ადაშიანი·

აქ კი სარატოვიდან ჩამოსულხარ?!“ 

გვ258

მალე მეუფე ანტონი გარდაიცვალა. მან ხომ ათი წელი ციმბირის ციხეში გაატარა, ამიტომ ძლიერ დაავადდა, დახრაც კი 

უჭირდა. მიუხედავად ამისა, მსახურებას განაგრძობდა, ყოველდღე დადიოდა საეპარქიო საქმეებზე. ოპერაციაც კი გაუკეთეს, 

თუმცა. საუბედუროდ, სისხლი მოეწამლა. გარდაცვალების წინ მან გონება დაკარგა, მაგრამ უკანასკნელ წამს მომაკვდავს აღმოხდა: 

„ჩამოვიდა ახალი მღვღელმთავარი და ორომტრიალი მოაწყო“·. შემდეგ კი წარმოთქვა: „დიდება შენდა, რომელმან 

მოგვივლინე ნათელი, დიდება შენდა!“ – და აღესრულა. 

მეუფე ანტონის გარდაცვალების დროს მიტროპოლიტი ნიკოლოზი მოსკოვში იყო. გაზაფხულზე მასთან გავემგზავრე. 

ჩვაღწიე ნოვოდევიჩში და ვიპოვე მისი კაბინეტი. მდივანმა მკითხა, ვისთან მივდიოდი და მხოლოდ ოთხი წუთი დამითმო. 

როგორც კი მეუფე ნიკოლოზმა დამინახა, წამოიძახა: „ობოლი ჩამოვიდა!“ ავტირდი, ისიც ატირდა. აი, როგორ უყვარდა მეუფე 

ნიკოლოზს სოხუმის მიტროპოლიტი ანტონი“. 

1956 წლის 24 ნოემბერს, შაბათს. შუაღამეს, მიტროპოლიტი 

ანტონი მიიცვალა. 29 ნოემბერს, წირვის შემდეგ, მისი უწმინდესობის·კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის ლოცვა-კურთხევით, 

განსვენებულ მიტროპოლიტს წესი აუგო ბათუმ-შემოქმედელმა და ჭყონდიდელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე), 

არქიმანდრიტ ზინობის (მაჟუგა) თანამწირველობით. მიტროპოლიტ ანტონის შვილების – ნიკოლოზისა და თამარის თხოვნით, იგი 

სოხუმის საზოგადო სასაფლაოზე - მეუღლის ტატიანასა და ასულის – ზინას გვერდით დაკრძალეს. 

იღუმენი სტეფანე (გიგოლაშვილი)

1879-1959

იღუმენი სტეფანე, ერისკაცობაში – სვიმონ ნიკოლოზის ძე გიგოლაშვილი, 1879 წელს თელავის მაზრის სოფელ იყალთოში,

გლეხის ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება ოჯახ-

გვ259

ში მიიღო, სადაც ბავშობიდანვე ღვთის სიყვარულითა ღა მოშიშებით ზრდიდნენ· სვიმონი ოცდათოტმეტი წლის ასაკამდე 

სოფელში ცხოვრობდა და ოჯახს ეხმარებოდა, თუმცა არც ეკლესიასა და ღვთისმსახურებას აკლდებოდა, როგორც კი დროს

გამონახავდა, აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრებში მოსალოცად მიდიოდა და იქ მცხოვრები ბერებისაგან სულიერ რჩევა-დარიგებებს იღებდა. 

მალე თავადაც გაუჩნდა ბერად შედგომის სურვილი. ოჯახისაგან ნებართვის მიღებისა და დალოცვის შემდეგ, 1911 წლის 1 სექტემბერს ზეედაზნის მონასტერს მიაშურა.

ამ დროს მონასტრის საძმოს წინამძღვრობდა იღუმენი იოანე (ქარსელაძე), რომელმაც დიდი სიყვარულით მიიღო ბერობას 

მოწადინებილი ახალგაზრდა. იმ პერიოდში ზედაზენზე მოღვაწეობდა 90 წელს მიტანებული, გამოცდილი და თავისი სულიერებით განთქმული მღვდელ-მონაზონი იონა 

(მუხიაშვილი), ვისგანაც სვიმონმა საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი· ასევე გამოიცდებოდა სხვადასხვა 

მორჩილებასა და სათნოებაში. 

1914 წლის დიდმარხვაში მამა იოანემ სვიმონს ანაფორა უკურთხა და აღმოსავლეთ სა

გვ260

ქართველოს ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესის, არქიმანდრიტ ნაზარის (ლეჟავა) ლოცვა-კურთხევით, ოფიციალურად

ჩარიცხა მონასტრის საძმოში.

1916 წელს მორჩილი სვიმონი ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს, სადაც 

წინამძღვარმა, მღვდელ-მონაზონმა სპირიდონმა (კეთილაძე) იგი ბერად აღკვეცა და სახელად სტეფანე უწოდა. ამავე წელს 

გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) ბერი სტეფანე დიავნად აკურთხა. 

1919 წლის 3 იანვარს ზედაზნის მონასტრის წინამძღვარი, იღუმენი იოანე ქვათახევის მონასტერში გადაიყვანეს. მისივე თხოვნით, 

ამავე წლის 22 მაისს ბეთანიის მონასტრის ბერ-დიაკონი სტეფანეც ქვათახევში განამწესეს. მონასტერი მწირველი 

ბერების ნაკლებობას განიცდიდა, ამიტომ, მამა იოანეს წარდა გინებით, მამა სტეფანეს ამავე წლის ნოემბერში ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე)

მღვდლად დაასხა ხელი. 

ქვეყანაში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ საქართველოს ეკლესიას მძიმე დღეები დაუდგა. ქვათახევის მონასტერი 

რამდენიმეჯერ დაარბიეს და გაძარცვეს. საძმოს წევრებიდან ზოგი დააპატიმრეს, ზოგიც სხვა მონასტერში გადავიდა. 

1923 წელს წინამძღვიარიც იძოულებული გახდა დაეტოვებინა მონასტერი და თავშესაფარი სოფლად ეძებნა. მონასტერში მხოლოდ 

ორი ბერი – ხაზინადარი, მღვდელ-მონაზონი ნეოფიტე (ვარდოსანიძე) და მამა სტეფანეღა დარჩნენ. მათაც მეტად მძიმე 

პირობებში უხდებოდათ ცხოვრება. 

1924 წლის დასაწყისში ქვათახევის მონასტერი ოფიციალურად დაიხურა. ამავე წლის 7 მაისით დათარიღებულ წერილში 

მამა სტეფანე შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვარს, იღუმენ ეფრემს (სიდამონიძე) სთხოვს მონასტერში მიღებას: „გთხოვთ, მიმიღოთ

და ჩამწეროთ ძმათა შორის. ტაძრის დაკეტვა და წირვა-ლოცვის უქონლობა მაიძულებს, დავანებო თავი ჩემს მონასტერს, ქვათახევს.

საბუთები არაფერი მაქვს, რადგან მონასტრის დაკეტვის და ქონების ჩამორთმევის დროს წაღებულ იქნა ყველაფერი“.

გვ261 

საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის მოსაყდრემ, ურბნელმა ეპისკოპოსმა ქრისტეფორემ (ციციშვილი) მას ნება დართო,

გადასულიყო და მამა სტეფანეც შიომღვიმის მონასტერში აგრძელებს თავის ბერულ მოღვაწეობას.

1925 წელს კომუნისტებმა ალავერდის მონასტრიდან გააძევეს მღვდელ-მონაზონი ზენონი (სუმბაძე)

და ტაძარი ღვთისმსახურების გარეშე დარჩა. ამიტომ უწმინდესმა და უნეტარესმა ამბროსიმ (ხელაია)შიომღვიმიდან გამოიყვანა მამა სტეფანე

და ალავერდის ტაძარი ჩააბარა.

ეკლესიაში ღირსეული და კეთილსინდისიერი მოღვაწეობისათვის საეკლესიო მმართველობამ მამა სტეფანე 1929 წელს – 

საგვერდულით. ხოლო 1932 წლის 5 აპრილს სამკერდე ოქროს ჯვრით დააჯილდოვა. 

მშვიდი და უშფოთველი ცხოვრება არც ალავერდის ტაძარში ჰქონია მამა სტეფანეს. ხელისუფლებისგან შევიწროებულს მეტად 

მძიმე პირობებში უხდებოდა მოღვაწეობა და წირვა–ლოცვის აღსრულება. შემოფანტული და შეშინებული მრევლიც ვეღარ 

ახერხებდა მოძღვრისა და ეკლესიისათვის ღირსეული ყურადღების მიპყრობას. თუ რა მდგომარეობა იყო ამ დროს ალავერდის ტაძარში,

კარგად ჩანს 1932 წჯლის 30 ივნისს ეპარქიის მთავარხუცესის, დეკანოზს ლეონტი ღვინიაშვილის წერილში, 

რომელშიც ის მწუხარებით მიმართავს წმინდა სინოდს: „კახეთის თვალი და გული, ალავერდის ტაძარი, მეტად უნუგეშო 

მდგომარეობაშია. მისი ეზო სანახირედ არის გადაქცეული, მღვდელ-მონაზონ სტეფანეს კოლმეურნეები მეტად უხეშად 

ექცევიან· სამჯერ გატეხეს ტაძარი, წაიღეს შემდეგი ნივთები:

გვ262 

სამი თვალი ამოაცალეს წმინდა იოსებ ალავერდელის ხატს, ჩამოხსნეს კრეტსაბმელი, რვა არშიანი თოკითურთ, წაიღეს ნამწვავი კელაპტრები,

დაახლოებით 5 გირვანქამდე· ტაძარში ამჟამად აწყვია კასრები, სადაც კომბოსტოსა და კიტრის წნილია ჩადებული, რის გამოც, ტაძარში საშინელი სუნი დგას· 

მღვდელ–მონაზონი სტეფანე ეს ბოლო 5 თვეა საერთოდ გააგდეს ტაძრიდან და ეკლესიის მოშორებით დასახლდა. გთხოვთ უმდაბლესად, 

აღძრად შუამდგომლობა, სადაც ჯერ არს, რათა ალავერდის ტაძარი იყოს შენახული ჯეროვნად, როგორც ისტორიული ძეგლი“. 

კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე), რომელსაც ალავერდის ეპარქიის მართვა-გამგეობაც ჰქონდა მინდობილი,

გვ263

იმავე წლის ჯვართამაღლებას სამღვდელოებასთან ერთად იმოგზაურა კახეთში და წირვა-ლლოცვა აღასრულა ალავერდის ეკლესიაში. 

მამა სტეფანესათვის დიდი ნუგეში იყო კათოლიკოსის ხილვა, უწმინდესმა ლოცვა-კურთხევა მისცა მოძღვარს. შეძლებისდაგვარად აღესრულებინა ღვთისმსახურება ალავერდის 

ეკლესიაში, ამასთანავე, ხელისუფლების წარმომადგენლებიც გააფრთხილა, მეტი პატივისცემა და ყურადღება გამოეჩინათ ტაძრისადმი. 

1934 წელს ეკლესიაში მრავალწლიანი და ერთგული მოღვაწეობისათვის მამა სტეფანეს იღუმენის წოდება მიენიჭა.  

XX საუკუნის 30-იანი წლების ბოლოს ხელისუფლებამ დახურა ალავერდის საკათედრო ტაძარი და კათოლიკოს-პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით, 

მამა სტეფანე მშობლიურ სოფელ იყალთოში დასახლდა. მას დაევალა თელავის რაიონის სოფლებში – ოჟიოში, ხორხში, კოღოთოსა და ალავერდში შეესრულებინა 

საეკლესიო წესები. 

1945 წელს ხელისუფლებამ, ეკლესიისა და მორწმუნეთა დაჟინებული თხოვნით, სამღვდელოებას ნება დართო, ალავერდის  

ტაძარში წირვა-ლლოცვა და საეკლესიო წესები აღესრულებინა. 

კათოლიკოს-პატრიარქმა მონასტრის წინამძღვრად არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი) განამწესა, ხოლო თანაშემწედ მამა  

სტეფანე დაუნიშნა· აქედან მოყოლებული, ვიდრე აღსასრულამდე, იგი კვლავ დაუხარლად აღასრულებდა ღვთისმსახურებას  

და ვინ იცის, რამდენი ანუგეშა, მონათლა და გააპატიოსნა ქრისტეს ერთგულმა მხედარმა.  

1959 წელს 80 წლი იღუმენმა სტეფანემ მშვიდობით მიაბარა სული უფალს. ნათესავებმა და ჭირისუფლებმა იგი თავის მშობლიურ სოფელში, 

საერო სასაფლაოზე დიდი პატივით დაკრძალეს.

გვ264

მიტროპოლიტი ანტონი (გიორგაძე)

1866-1918

მიტროპოლიტი ანტონი· ერისკაცობაში – ალექსი ლუკას ძე გიორგაძე. 1866 წლის 17 მარტს იმერეთში, ქ.ქუთაისში მედავითნის 

ოჯახში დაიბადა. მამამისი, მედავითნე ლუკა, ადრე გარლაიცვალა და პატარა ალექსი დედაშ, ნატალიამ ქუთაისის სასულიერო სასწავლებილში მიაბარა, 

სადაც 1878-1882 წლებში სწავლობდა· 1882 წელს კი თბილისის სასულიერო სემინარიაში ჩააბარა, რომელიც 1888 წელს 

პირველი ხარისხის ღიპლომით დაამთავრა. აღსანიშნავია„ რომ ობლად დარჩენილ  ალექსის ორივე სასწავლებელში იმერეთის ეპისკოპოსი 

გაბრიელი (ქიქოძე) პატრონობდა და სწავლის ქირასაც უოხდიდა. 

სასწავლებლის დასრულების შემდეგ. 1888 წელს, ალექსი ქუთაისში დაბრუნდა და დაოჯახდა. ჰყავდა სამი ასული. 

1889 წლის 12 თებერვალს ეპისკოპოსმა გაბრიელმა დიაკვნად, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად დაასხა ხელი და 

ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის სასაფლაოს ეკლესიის მღვდელმსახურად დანიშნა. ამავე წლის 25 ივნისს ქუთაისის ქალთა 

სასწავლებელში არსებული ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს და 1 სექტეშბერს საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1889 წლის 2 ნოემბერს ქუთაისის საასულიერო სასწავლებელში სლავური საეკლესიო გალობის მასწავლებლობაც დაევალა.

1892 წლის იანვარში გაბრიელ ეპისკოპოსმა საგვერდულით დააჯილდოვა. 1892 წლის 12 თებერვალს ქუთაისის 

გვ265

მთავარანგელოზთა სახელობის სასაფლაოს ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს. 

ამავე წლის 6 ოქტომბერს ქუთაისის წმინდა ნინოს სახელობის ქალთა გიმნაზიაში არსებული ეკლესიის წინამძღვრად და საღვთო სჯულის პედაგოგად განამწესეს. 

1893 წლის 9 დეკემბერს გაბრიელ ეპისკოპოსის სახელობის ქალთა ეპარქიალურ სასწავლებელში გალობის მასწავლებლად დაინიშნა, გარდა ამისა. მამა ალექსი მუშაობდა 

სასულიერო გამომძიებლად, იმერეთის საეპარქიო საბჭოს წევრად და ამავე საბჭოს განყოფილების თავმჯდომარედ. 

1896 წლის 6 მაისს სკუფიით დაჯილდოვდა, ხოლო 1900 წლის 15 მაისს კამილავკა უბოძეს· 

1903 წელს, მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ, მამა ალექსიმ კიევის სასულიერო აკადემიაში ჩააბარა. 

1904 წლიდან სწავლა პეტერბურგის სასულიერო აკადემიაში განაგრძო და პარალელურად საიმპერატორო არქეოლოგიის ინსტიტუტშიც ჩააბარა. 

1906 წელს, სწავლის პერიოდში, ბერად აღიკვეცა და სახელად ანტონი უწოდეს· 

1907 წელს წარჩინებით დაამთავრა აკადემია და ღვთისმეტყველების კანდიდატის ხარისხი მიენიჭა. 

აკადემიის დასრულებისთანავე მღვდელ-მონაზონი ანტონი საქართველოში დაბრუნებას აპირებდა, მაგრამ მაშინდელი ეგზაქროსი ნიკონის (სოფისკი) კურთხევით გაიგზავნა 

ქ. ვიატკაში, სადაც 1907 წლის 26 ივლისს სასულიერო სემინარიის ინსპექტორად დაინიშნა· ამ დროს ვიატკაში მრავალი გადასახლებული ქართველი ცხოვრობდა, 

რომელთაც მამა ანტონი არა მარტო სულიერად, ფულითა და სასმელ–საჭმელითაც ეხმარებოდა. იგი 

ხშირად დადიოდა ვიატკის სატუსაღოში დაპატიმრებულ თანამემამულეებთან და სულიერად ამხნევებდა, ანუგეშებდა მათ. 

1907 წლის 10 ნოემბერს მამა ანტონი გადაიყვანეს სმოლენსკის სასულიერო სემინარიის ინსპექტორად, სადაც დროგამოშვებით  რექტორის მოვალეობასაც ასროლებდა. 

1909 წლის 6 მაისს საეკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1910 წლის 30 იანვარს, წმინდა სინოდის გადაწყვეტილებით, მამა ანტონი დავით გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის

გვ266 

სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. ამავე  წლის 17 თებერვალს სმოლენსკის ეპისკოპოსმა თეოდოსიმ (ფეოდოსიევი) არქიმანდრიტის 

წოდება მიანიჭა· როგორც კი იქაური საქმეები მოაწესრიგა სამშობლოს მონატრებული მოძღვარი მეორე ღღესვე საქართველოსკენ გამოემგზავრა· 

ამავე წლის 24 თუბერვალს დაევალა ქართლ-კახეთის მონასტრების მთავარხუცესობა. 

1910 წლის 7 ივნისიდან 7 დეკემბრამდე დროებით შეუთავსეს რუსული მონასტრების და ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის 

მონასტრის წინამძღვრობა. 

1911 წლის 7 ივნისს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს. ამავე წლის 19 დეკემბერს წმინდა სინოდმა 

გორის ეპარქიის მღვდელმთავრად გამოარჩია. 

1912 წლის 15 იანვარს სანკ-პეტერბურგის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის საკათედრო ტაძრის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის 

ლავრაში ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და საქართველოს ეგზარქოსის მესამე ქორეპისკოპოსად დანიშნეს. 

1912 წლის 26 იანვარს საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრად აირჩიეს. 

1914 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. ამავე წელს სვეტიცხოვლის საკათეღრო ტაძრის რესტავრაციის კომიტეტისა და 

საეკლესიო მუზეუმის წევრად აირჩიეს. 

1916 წლის 24 მარტს საქართველოს ეგზარქოსის მეორე ქორეპისკოპოსად დაინიშნა. 

1916 წლის 7 აპრილს წმინდა ანას I ხარისხის ორდენი ეწყალობა.

გვ267 

ცნობილი საზოგადო მოღვაწე და მწერალი ზაქარია ჭიჭინაძე მის შესახებ წერდა: „ყოვლადსამღვდელო, როგორც ქართველი მღვდელმთავარი, 

უმეტესად რჩება ქართველად და სადაც რიგია, იგი ქართულადაც ასრულებს წირვა-ლოცვას, ამას გარდა, მხურვალე თანამდევრია ქართველი ერის ცხოვრების, მათმა  

მეუფებამ იცის შესაფერი სიტყვების წარმოთქმა, ამას გარდა, პატივს სცემს მრევლში ყველას, დახმარება შეუძლო მოწაფეთა, 

ერთ სასწავლებელში ყოვლადსამღვდელოს სტიპენდიაც აქვს დაარსებული. ერთ დროს ჩვენს წერა-კითხვის სამმართველოსაც შესწირა თავის წვლილი და ბევრსაც 

სხვა კეთილ საქმეებს ასრულებს თავის წინაშე, რომელთა მოთვლა აქ შეუძლებელია. ყოველივე ასე სასიკეთო მოქმედებასთან ერთად, იგი გახლავთ 

ქართული მწიგნობარიც და საქართველოს ისტორიის მოყვარე და ქართველ მწერლობასაც გულმხურვალედ ადევნებს თვალ-ყურს“.

როგორც ამ დახასიათებიდან ირკვევა, ეპისკოპოსი ანტონი, საეკლესიო საქმეების გარდა აქტიურად იყო ჩართული ქვეყანაში მიმდინარე ეროვნულ პროცესებში. 

მას მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდა იმჟამინდელი ინტელიგენციის წარმომადგენლებთან, მწერლებთან, საზოგადო და პოლიტიკურ მოღვაწეებთან.

ესწრებოდა კულტურულ და საზოგადოებრივ შეკრებებს. 1916 წლის 8 მაისს, პოეტ იროდიონ ევდოშვილის (ხოსიტაშვილი) დასაფლავებაზე,

დიდუბის პანთეონში, წარმოთქმულ ქადაგებაში თავის გულისტკივილს იგი ასე გადმოსცემდა:

„მსწრაფლ მავალი ვარსკვლავივით ჩვენი სამშობლო სიტყვის და აზრის სულიერ ცის სახედავიდგან, შენც მოსწყდი, ჩვენო ძვირფასო იროდიონ! 

შემოდგომის ფოთოლივით, სამწუხაროდ, დამჭკნარი, უეცრად ჩამოვარდი ჩვენი ქვეყნის ცხოვრების ხიდან! როდის, როდის გათავდება ეს ძვირფასნი დანაკარგნი! 

სიბნელე ჩუმად, ქურდულად გვეპარება; ჩვენი ქვეყნის ვარსკვლავნი ერთი მეორეზედ ბნელდებიან, ავდრიანი შემოდგომა მოგორავს, გვიახლოვდება; ცივი 

ზამთარი თვალებში ჩაგვცქერის. იქ, სისხლით მორწყულ ბრძოლის ველზედ, ჩვენი ქვეყანა საუკეთესო, გაფურჩქვნილ ძალებს 

გვ268

მსხვერპლად სწირავს ამ უბედურ მსოფლიო ომს, აქ კი ერთი მეორეზე ჩადიან სამარეში სილამაზენი ჩვენი სამშობლო აზრისა, 

გრძნობისა და სიტყვისა. დიდი, დიდი სასჯელია, ძნელი გადასატანია ერისთვის ასეთი საუკეთესო, ძვირფასი ძალების დაკარგვა! 

შენ კი დაგვეკარგე, ჩვენო ძვირფასო იროდიონ, მაგრამ ვის დაუტოვე შენი ტკბილხმოვანი ჩანგი? თუ მაგ ოთხ ფიცარში 

მიგაქვს, რომ ჩაიტანო ცივ სამარეში? რა ჰქნას შენმა სამშობლომ, როდესაც ვეღარ გაიგონებს შენს სიმღერას? შენ გიყვარდა შენი ქვეყანა უსაზღვრო სიყვარულით, 

შენ აღტაცებით უმღეროდი მას შენ მადლ-მოფენილ ჩანგზე. შენ განვლე მთელი შენი ერის ბუნება და მიაღწიე მის სულიერ წმიდა წმიდათამდე, 

შენ კარგად გქონდა გათვალისწინებული, შეგნებული შენი ქვეყნის როგორც სიხარული, ისე მისი მძიმე ტანჯვა-წვალება. 

ეხლა დაგვრჩა ერთადერთი იმედი, ვიაროთ ხალხმა სიყვარულით გათელილ ბილიკით შენ მიერ ამართულ ხელთუქმნელ 

გვ269

ძეგლთან. შენი უკვდავი ქმნილება, – აი ჩვენი ნუგეში, აი შენი ანდერძი, შენი უკანასკნელი სიკვდილის წინა სურვილი. 

მაშ, განისვენე ტკბილად, დარწმუნებული, რომ ჩვენ არ დავივიწყებთ შენს წმინდა მცნებას. მოისვენე, იცოდე რა, რომ შენ: 

მიერ ერთა ხნულში დათესილი მარცვლები სილამაზისა, კეთილისა და საუკუნოისა გამოიღებენ მშვენიერ ნაყოფს. ჩვენ არ 

დავივიწყებთ შენს წმინდა მცნებას, არ გადაუხვევთ შენ მიერ გათელილ გზას, რომ არ დავამძიმოთ შენი წმინდა საფლავი. 

რადგან, ბატონებო, ჩვენი წმინდა სარწმუნოების სწავლით არ არს კაცი, რომელი სცხონდეს და არა სცოდოს. შევევედროთ 

უფალს, რომ მან მიუტევოს ჩვენს ძვირფას მიცვალებულს შეცოდებანი მისნი და საუკუნოდ ჰყოს ხსენება მისი, ამინ“. 

ეპისკოპოსი ანტონი, სხვა ქართველ სასულიერო პირებთან ერთად, აქტიურად იყო ჩაბმული საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის მოძრაობაში. 

ამ საკითხთან დაკავშირებით, 1917 წლის ზაფხულში საქართველოს ეკლესიის დროებითმა 

მმართველობამ იგი დეკანოზ კალისტრატე ცინცაძესთან (დედაქალაქში ჩასულ ამ დელეგაციას რუსეთში მყოფი არქიმანდრიტი ამბროსი ხელაია შეუერთდა) ერთად 

მოლაპარაკებებზე გააგზავნა სანკტ-პეტერბურგში დროებით მთავრობასთან საქართველოს ეკლესიის დებულებათა დასამტკიცებლად. 

1917 წლის 8-17 სექტემბრის საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის პირველ საეკლესიო კრებაზე მეუფე ანტონი ქუთათელ 

ეპისკოპოსად გამოარჩიეს. 

1917 წლის 14 ოქტომბერს სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში მიტროპოლიტის წოდება მიენიჭა· 

1917 წლის 17 ოქტომბერს მიტროპოლიტი ანტონი ქუთაისის ეპარქიაში ჩავიდა. რიონის სადგურზე მას დახვდა დიდძალი 

სამღვდელოება და საზოგადოების წარმომადგენელნი. თბილისიდან თან ჩამოჰყვნენ: გრიგოლ ვეშაპელი. ლელი ჯაფარიძე 

და საკათალიკოსო საბჭოს წევრი პ. ბართაშვილი. სადგურზე ასევე მოვიდა ქუთაისის გუბერნიის კომისარი გრ. გიორგაძე, 

რომელმაც ავტომობილი მიართვა მეუფეს. გუბერნიის კომისარ

გვ270

მა სიტყვით მიმართა მიტროპოლიტს. სადგურიდან ყველანი ერთად გაეშურნენ საკათედრო ტაძრისაკენ. მცირე პარაკლისის

გადახდის შემდეგ მიტროპოლიტს სიტყვცით მიმართა დეკანოზმა იოსებ ჭეიშვილმა. შემდეგ სიტყვა წარმოთქვა თვით მეუფე ანტონმა.

საკათედრო ტაძრიდან იგი სამღვდელმთავრო რეზიდენციაში წაბრძანდა.

ცნობილი სასულიერო მოღვაწე,  მგალობელი და ტიპიკონის საუკეთესო მცოდნე, მღვდელი რაჟდენ ხუნდაძე თავის წერილში

ასე აღწერს ამ სასიხარულო მოვლენას:

„მთელმა საქართველომ იდღესასწაულა პირველ ოქტომბერს განუსაზღვრელის აღტაცებულის სიხარულით სრულიად 

საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის კურთხევა. უძველესმა მცხეთის ტაძარმა კვლავ იხილა 117 წლის შემდეგ მისი გა

გვ271

ნახლება, მისი დიდების აღდგენა, რომელიც მას უღვთო ტლანქმა ძალამ წაართვა. დღეს კი დასავლეთ საქართველო, კერძოდ 

კი, ქუთაისი განიცდის უაღრეს სიხარულს. დღეს ქუთაისი ეგებება თავის საყვარელ მღვდელმთავრის, მაღალყოვლადუსამღვდელოესს, 

ქუთათელ მიტროპოლიტს. ეს სახელი ქუთაისთან შესისხლხორცებული იყო ამ ასი წლის წინეთ. დღეს კი ჩვენს

ყურს უცხოდ ეჩვენება. 117 წელია მას შემდეგ, რაც უწყალო, უსამართლო, უღვთო მსაჯულმა ქუთათელი მიტროპოლიტი ფეხ-შიშველი და თავშიშველი თავის 

სახლიდან გაათრია და რუსეთში წაიყვანა, რომელმაც გაჭირვებას ვერ გაუძლო და გზაში გარდაიცვალა. აი, სწორედ ამ დროს ახადეს ჩვენს საშოციქულო

ქრისტეს ეკლესიას წმინდა მსოფლიო კრებისაგან მინიჭებული. 

უფლება და უფლებამოსილი, უუფლებო რუსის ეკლესიას დაუმორჩილეს. ბატონ-პატრონად მას მიუჩინეს რუსის სინოდი, 

რომელმაც ის „სიწმინდე“ და მზრუნველობა გამოუჩინა, რომ 150 მილიონის შემოსავლიანი მამულები წაართვა, შინაგანი 

ეკლესიის სიმდიდრე, ფასდაუდებელი თვალ-მარგალიტები გაზიდა. 

ქართველ მეფეთაგან შემკობილ ხატებს აუარებელი ძვირფასი ალმასები ააცალა, ქართული წიგნები გამოყარა და შიგ სლავიანური შემოზიდა. 

„ღმერთო, ღმერთოს“ მაგიერ „ბოჟე, ბოჟე“ გვაძახა, მღვდლები ჩინოვნიკებად გადააქცია, მრევლი და მოძღვარი ერთი მეორეს შეაძულა და გადაკიდა. 

ყველა ამას და მრავალ სხვა უბედურებას დღეს ქართველი ერი შხამ-ნაღველით იგონებს და ისტორიის შხამიან ფურცლებს 

აბარებს, დაკარგულ დიდებას იბრუნებს, გონებას სცილდება და თავისუფალ ხანაში გადადის და რა გასაკვირველია, რომ დღეს 

ქუთაისი სულითა და გულით ამას დღესასწაულობს? ჩვენ მარტო ის კი არ გვახარებს, რომ ქუთათელ-მიტროპოლიტობა განახლდა. 

ჩვენი სიხარული ის არის, რომ ჩვენი საყვარელი მიტროპოლიტი ანტონი თავისი მეთაურობით ჩვენს 

ეკლესიას დაუბრუნებს იმ ქართველურ ელფერს, რაც წინეთ ჰქონდა, სანამ მას არ გადააგვარებდნენ და გადააუკუღმართებდ

გვ272

ნენ. ვიმედოვნებთ, მათი მეუფება იქნება მტკიცედ ძლიერი დარაჯი მისდამი ღვთივმონიჭებული სამწყსოისა. 

სიხარულს კვლავ გვიასკეცებს ის, რომ ამ ჩვენი ეკლესიის თავისუფლებას მოჰყვება მთელი საქართველოს თავისუფლება, 

სრული ბედნიერება და მაშინ, მხოლოდ მაშინ იდღესასწაულებს სრულის გამარჯვებით მთელი საქართველო ბრწყინვალე აღდგომას“. 

ქუთათელი მიტროპოლიტი ანტონი 1918 წლის 18 სექტემბერს უეცრად გარდაიცვალა. როგორც სამედიცინო დასკვნამ აჩვენა, 

იგი მოწამლეს საჭმელში ვერცხლისწყლის შერევით. ამ საქმის ჩადენას აბრალებდნენ მის სიძეს, გვარად რედიგერს.   

მეუფე ანტონი დიდი პატივით დაკრძალეს ქუთაისის წმინდა დავით აღმაშენებლის სახელობის საკათედრო ტაძარში,

რომელიც 1924 წელს კომუნისტებმა დაანგრიეს და სამწუხაროდ, მისი საფლავიც დღემდე დაკარგულად ითვლება.

მღვდელ-მონაზონი იოანე (გოგუა)

მღვდელ-მონაზონი იოანე XIX საუკუნის 70-იანი წლების ბოლოს ოზურგეთის მაზრის სოფელ ჯუმათში დაიბადა. 

1897 წლის 7 ოქტომბერს ჯუმათის მთავარანგელოზთა სახელობის მამათა მონასტერში მორჩილად განამწესეს. 

XX საუკუნის დასაწყისში ჯუმათის მონასტრის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა გერასიმემ (დარჩია) იგი იოანეს სახელით ბერად აღკვეცა. 

მას მალევე დაასხეს ხელი დიაკვნად· შემდეგ კი - მღვდლად. 

XX საუკუნის 20-იანი წლების ღასაწყისში კომუნი— 

გვ273

სტებმა დაარბიეს ჯუმათის მონასტერი და იქ მყოფი ბერებიდან ზოგი დახვრიტეს, ზოგიც დაიჭირეს. მათ მხოლოდ მამა. იოანე 

გადაურჩა, რომელიც იქვე დასახლდა და მიტოვებულ მონასტერს შეძლებისდაგვარად აქცევდა ყურადღებას. 

1943 წელს რელიგიის საქმეთა რწმუნებულის მიმართ გაგზავნილ მოხსენებით ბარათში კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე (ცინცაძე)

ჩამოთვლის გურიაში „ჩარჩენილ“ მღვდლებს, რომლებსაც არ დაუნებებიათ თავი ღვთისმსახურებისათვის, ამ სიაში იხსენიება მღვდელმონაზონი იოანეც (გოგუა). 

როგორც ჩანს, მონასტრიდან გამოდევნილი მამა იოანე კვლავ განაგრძობდა ქრისტიანული წესების შესრულებას და ახერხებდა მორწმუნე ხალხის ნუგეშისცემას· 

ხალხში დღემდე შემორჩენილია რამდენიმე მოგონება· მათ შორის, ნათლულის დედის (მასთან ცხოვრობდა 1958-1959 წლებში) 

ნაამბობი: „შვილს ავადმყოფობა შეეყარა. ექიმებმა მას განუკურნებელი უწოდეს და სახლში გამატანეს უგონო ბავშვი. ყველა 

შეეგუა მის დაღუპვას. ამ დროს ივანე ბერი მოვიდა (ასე იხსენებენ გურულები მას) და გვითხრა, ამ ბავშვს მონათვლა სჭირდება 

და ყველაფერი გაშორდებაო. იმედდაკარგულები დავთანხმდით. მონათვლის შემდეგ ბავშვი გამოცოცხლდა და მეორე დღეს 

ლაპარაკი დაიწყო“. ეს ამბავი გახმაურდა. რის გამოც მონათლულის ოჯახს და იოანე ბერს დიდი პრობლემები შეხვედრიათ 

ხელისუფლებისაგან. ამის შემდეგ მოსახლეობა უფრო იოლად თანხმდებოდა იოანე ბერს შვილების მონათვლაზე. 

მხილველები ყვებიან, რომ სამღვდელო სამოსის ტარების აკრძალვის შემდეგ მამა იოანეს მოკლე, აკეცილი კაბა ეცვა, ბუშლატი 

თავსასხამი, გადაკიდებული პატარა ნაჭრის ჩანთა, დადიოდა სოფელსოფელ და ნათლავდა ხალხს. 

განსაკუთრებით უყვარდა ახალგაზრდებისა და ბავშვების თავშეყრის ადგილზე მისვლა და ქადაგება. 

ამის გამო, არა ერთხელ უცემიათ და დაუმცირებიათ, მაგრამ ბოლოს ისე შეეჩვივნენ, როგორც კი გამოჩნდებოდა,უფროსები 

ჩაილაპარაკებდნენ, მოვიდა ქვეყნის მაცხონებელიო და თვითონ თუ არ უსმენდნენ, ბავშვებს მაინც აღარ უკრძალავდნენ. 

გვ274

იმდროინდელი პარტიული მაღალჩინოსანი ყვება: „ძალიან სერიოზული პიროვნული პრობლემები შემხვდა. გამოსავალი 

არ ჩანდა. გადავწყვიტე, ივანე ბერთან მივსულიყავი. ვიცოდი, ჩუმად ბევრი პარტიული მუშაკი აკითხავდა. მოვახერხე, ისე 

ბუნებრივად შევხვედროდი, რომ კიდევ პრობლემა არ დამხვედროდა წინ. საუბრისას (თემას არ აზუსტებს) დიდი სიმსუბუქე ვიგრძენი, 

მივხვდი, რომ რასაც პრობლემას ვუწოდებდი, აღარ არსებობდა. სამაგიეროდ, სინანულისა და სირცხვილის 

გრძნობა დამეუფლა, შევეკითხე, რა ხდება-მეთქი. სახეზე არ მიყურებდა, მცირე პაუზის შემდეგ მითხრა, თქვენ დაანგრევთ, 

მაგრამ თქვენი შვილები და შვილიშვილები ააშენებენო. დღევანდელ დღეს რომ ვუყურებ რწმენის გამოღვიძებას, ეკლესიების 

მშენებლობებს და აღდგენებს, მისი ნათქვამის ყველა დეტალი მახსენდება“. სამწუხაროდ, ამ პიროვნებამ სხვა დეტალებზე 

საუბარი აღარ მოინდომა·

ყველა ვისაც ახსოვს იოანე ბერი, ძირითადად, მის ბოლო საქმიანობას იხსენებს – ხალხში სიარულს, ქადაგებას და ფარულ 

გვ275

ნათლობებს. მათ, ვისაც ერთხელ მაინც ჰქონია ურთიერთობა მამა იოანესთან (მათ შორის – ათეისტებშიც ბევრნი იყვნენ), 

განსაკუთრებული მოწიწება, რიდი, პატივისცემა ჰქონდათ ბერის თავდადებული რწმენისა და პატიოსნებისადმი. 

80 წელს გადაცილებული მოხუცი მოძღვარი, მღვდელ-მონაზონი იოანე 1959 წლის ზამთარში გარდაიცვალა. 

 მღვდელი ბასილ გორგაძე

მღვდელი ბასილ ბესარიონის ძე გორგაძე 1865 წლის 20 აპრილს დაიბადა სასულიერო პირთა ოჯახში. მისი მამამისი – 

ბესარიონ შიოს ძე გორგაძე და ბაბუაც - შიო თამაზის ძე გორგაძე სამღვდელო პირები იყვნენ. 

მამა ბესარიონმა, მამა ბასილის მამამ, ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა. იგი 1847 წელს მიტროპოლიტმა _ 

დავითმა (წერეთელი) მღვდლად აკურთხა და სოფელ ქვედა ილემის (ზესტაფონის რაიონი) ეკლესიის მღვდლად განამწესა. 

აქ იგი 1886 წლამდე მოღვაწეობდა. მღვდელი ბესარიონ გორგაძე მეტად ნიჭიერი და განათლებული მოძღვარი იყო. ჟურნალ  

„მწყემსის“ 1899 წელს დაბეჭდილ ნეკროლოგში აღნიშნულია: „მისი ცხოვრება არ წარმოადგენდა უზარმაზარს, დიდებულ 

კოცონს, ის უფრო პატარა წმინდა სანთელს წააგავდა, მაგრამ არც ისე პატარას, რომ მისი შუქი უმნიშვნელოდ დარჩენილიყო 

ჩვენი ერის ცხოვრებაში... განსვენებულს მეტად უქებდნენ სახარების კითხვას, რაც შეეხება ტიპიკონისა და საეკლესიო წესების 

ცოდნას, ამ მხრივ მთელ ეპარქიაში მას მგონი ორიც ვერ აჯობებდა“. 

აღსანიშნავია მღვდელ ბესარიონ გორგაძის ღვაწლი ხალხში სწავლა-განათლების აღორძინებისათვის. სოფელ საქარიქედში 

1862 წელს და სოფელ ილემში 1885 წელს საკუთარ სახლში გახსნა სამრევლო-საეკლესიო სკოლები. სადაც მასწავლებლად

თავისი უმცროსი ვაჯი დაადგინა, მღვდელ ბესარიონს დიდი

გვ276

ღვაწლი მიუძღვის ეკლესიის წინაშე ,, სამაგალითო მედავითნეების აღზრდაშიც''...

მღვდელ ბესარიონ გორგაძეს სამი ვაჟი და სამი ქალი ჰყავდა. 

სამივე ვაჟმა დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი, შემდგომ, უფროსშა ვაჟმა რომანოზმა – სემინარია, მომდევნომ, ანთიმოზხმა – აკადემია, ქალები მომავალ 

სასულიერო პირებს გაჰყვნენ ცოლად. უფროსი ვაჟი რომანოზი (ისტორიკოსის და ენათმეცნიერის სერგი გორგაძის მამა) მღვეღლმსახურებას ეწეოდა სოფელ კვალითის 

წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში, ანთიმოზი ცნობილი მხატვარ-მოქანდაკის ალიკო (ანთიმოზ) გორგაძის ბაბუა) ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის 

პედაგოგი იყო, ხოლო უმცროსი ვაჟი – ვასილი, რომელმაც 1882 წელს დაამთავრა სასულიერო სასწავლებელი, სოფელ ილემში 

მამისეულ სახლში დარჩა და იქ თავისივე ხარჯებით ჩამოყალიბებულ ორაკლასიან სამრევლო-საეკლესიო საოლაში ეწეოდა პედაგოგიურ საქმიანობას.

1890 წლის 7 ივნისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ბასილი დიაკვნად აკურთხა· ხოლო 1892 წელს მღვდლად დაასხა ხელი და სოფელ ლაშეში განამწესა,

სადაც 1907 წლამდე მსახურობდა, ამის შემდგ ზედა ილემის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიაში, სოფელ 

ბორსა და სოფელ იგორეთში 1923 წლამდე ეწეოდა მღვდელმსახურებას. ახალგაზრდა ბასილს გაბრიელ ეპისკოპოსი მშობლიური მზრუნველობით 

ეპყრობოდა. 

მღვდელი ბასილ გორგაძე საფუძვლიანად ერკვეოდა ქართული მწერლობისა და ქართველი ერის ისტორიაში. კარგად იცო

გვ277

და რუსული ენა, იცნობდა ევროპულ და რუსულ ლიტერატურას. ჰქონდა კარგი საოჯახო ბიბლიოთეკა. ის ფერწერითაც 

ყოფილა გატაცებული. თავისუფალ დროს ხატავდა პორტრეტებს, 

ქართული ეროვნული დღესასწაულების სურათებს. მის მიერ შესრულებული მამის – ბესარიონის პორტრეტი, დღემდე არსებობს. 

დაკარგულია მოზრდილი ტილო „ნათლისღება“, რომელიც ქუთაისის საკათედრო ტაძრისთვის ყოფილა შეწირული, 2002 წელს 

სოფელ ილემში მისი ოჯახიდან მოიპარეს ბასილის მიერ შესრულებული შოთა რუსთაველის პორტრეტი. 

მღვდელი ბასილ გორგაძე ღაქორწინდა 1890 წელს, ცოლად ჰყავდა ჭიათურის მაზრის, სოფელ ჭილოვანშო მოღვაწე მღვდლის ალექსი ტყემელაძის ქალიშვილი მარიამი

(მაიკო). მაიკოს აღზრდა მონასტერში მიუღოა. თავისი დროის შესაბამისად განათლებული ადამიანი ყოფილა. კარგად იცნობდა ქართულ 

ლიტერატურასა და ხალხურ შეშოქმედებას. ზეპირად იცოდა ბევრი ლექსი და ზღაპარი და თავისუფალ დროს მოუთხრობდა შვილებს· 

ყოფილა სნეულებასა და გასაჭირში მყოფ ადამიანთა დამხმარე (მარიამის დის შვილი იყო პოეტი მუხრან მაჯჭავარიანი). 

მღვდელ ბასილ გიორგაძის ოჯახი გამოირჩეოდა პატიოსნებითა და შრომისმოყვარეობით. მის მრავალშვილიან ოჯახში 

(6 ვაჟი და 1 ქალი) მუდამ საქმიანი ატმოსფერო სუფევდა. ადვილი არ იყო შვიდი შვილის აღზრდა, მაგრამ შმვილები წარმატებით 

სწავლობდნენ და შემდგომში ჩვენი ქვეყნის თვალსაჩინო მოღვაწენი გახდნენ. 

უფროსმა ვაჟმა – გრიგოლ გორგაძემ წარმატებით დაამთავრა თბილისის სასულიერო სემინარია, ხოლო შემდეგ კიევის კომერციული ინსტიტუტი, 

ეკონომიკურ მეცნიერებათა კანდიდატის ხარისხით. პედაგოგიურ მუშაობას ეწეოდა ფოთის ვაჟთა და 

ქალთა გიმნაზიაში, ასწავლიდა ქართულ ენასა და საქართველოს ისტორიას, ხოლო 1920 წლიდან აჭარაში, ბათუმში დამკვიდრდა. 

აქაც პედაგოგად მუშაობდა, იყო ბევრი კულტურულ–საგანმანათლებლო დაწესებულების დამაარსებელი, სახელმძღვანელოებ— 

გვ278

ის თანაავტორი, ჟურნალისტი, მწერალი. სამწუხაროდ, 44 წლის ასაკში, 1937 წელს პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლი გახდა; 

ვასო გორგაძე გახლდათ პოეტი, მთარგმნელი და საზოგადო მოღვაწე: ალექსანდრე გორგაძე კი – თბილისის სახელმწიფო 

უნივერსიტეტის პროფესორი, წლების განმავლობაში კითხულობდა ისტორიის სწავლების მეთოდიკას, უმცროსი ვაჟი – ოთარ 

გორგაძე რესპუბლიკის დამსახურებული ექიმი გახდა, რესპუბლიკის მნიშვნელობის პერსონალური პენსიონერი, მეორე მსოფ– 

ლიო ომის ვეტერანი, სამედიცინო სამსახურის გადამდგარი პოოლკოვნიკი; მამა ბასილის დანარჩენი შვილები ასევე წარმატებით 

საქმიანობდნენ სხვადასხვა სფეროში. 

მღვდელი ბასილ გორგაძე სიბერეშიც ენერგიული იყო, კარად იცოდა სოფლის მეურნეობა. მისი შვილიშვილი იზა გორგაძე იხსენებს, 

რომ ბაბუა რელიგიური დღესასწაულების დღეს იმოსებოდა საეკლესიო ტანსაცმლით და თბილი, სასიამოვნო ხმით 

კითხულობდა სახარებას, რომელიც მას 1931 წლის 10 თებერვალს სოფელი ბორის ეკლესიიდან გადმოუტანია (რაც მის მიერ 

სახარების ყდაზეც არის აღნიშნული). მოხუცს ძალიან უყვარდა ჟურნალ-გაზეთების კითხვა, წერდა დღიურებს. შვილიშვილებს 

ხშირად უამბობდა ზღაპრებს და ასწავლიდა საბავშვო ლექსებს. 

მღვდელი ბასილ ბესარიონის ძე გორგაძე 1949 წელს 84 წლის ასაკში გარდაიცვალა. მისი მეუღლე მარიამ ალექსის 

ასული ტყემალაძე–გიორგაძისა კი – 1954 წელს, ასევე 84 წლის ასაკში გარდაიცვალა. 

სტატიაში გამოყენებულია მღვდელ ბასილ გორგაძის უმცროსი ვაჟის, ოთარ გორგაძის პირადი არქივის მასალები

დეკანოზი იაკინთე გორგაძე

1870-1936

დეკანოზი იაკინთე 1870 წელს ქუთაისის მაზრაში,  სოფელ ბაბში, მღვდლის - იოსებ შიოს ძე გორგაძისა და რუსუდან

გვ279

ბურჯანაძის ოჯახში დაიბადა. მღვდელი იოსები სოფელ ბაბის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლლესიის წინამძღვრად მსახურობდა.

ბუნებრივია· პატარა იაკინთეც ადრეული ასაკიდან დაუახლოვდა ” ეკლესიას და ღვთისმსახურებისადში ინტერესი და მონდომება გამოიჩინა.

მამასთან პირველდაწყებითი განათლების მიღების შემდეგ სწავლა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში განაგრძო. 

1886 წელს კი თბილისის სასულიერო სემინარიაში ჩააბარა, რომელიც 1892 წელს პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1892 წლის 26 იანვარს, წირვის დროს. ეგზარქოსების ჯვართამაღლების სახელობის კარის ეკლესიაში, საქართველოს ეგზხარქოსმა პალადიმ (რაევი) 

იაკინთე სტიქრით შემოსა. 

სემინარიის დასრულების შემდეგ იაკინთე დაქორწინდა მარიამ ამბაკოს ასულზე. მასთან სამი შვილი შეეძინა: გრიგოლი, ნინო და ნონა.

1892 წლის 21 ნოემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა, ხოლო ამავე წლის 28 ნოემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და ხევისჯვრის

წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა. 1893 წლის 16 იანვარს მარელისის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს.

მეუფე გაბრიელი განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობდა ხალხში სწავლა- განათლებისა და ცოდნის დონის ამაღლებას.

სამღვდელო პირსაც დიდი სიფრთხილით არჩევდა და უმეტესად

გვ280

სემინარიის კურსდამთავრებულს ანიჭებდა უპირატესობას. ასე მოიქცა მამა იაკინთეს შემთხვევაშიც. როგორც განათლებული, 

ახალგაზრდა და ენერგიული მოძღვარი, 1895 წელს იგი შორაპკნის მაზრის იმერეთის საეპარქიო სამოსწავლო საბჭოს განყოფილების წევრად აირჩიეს,

ხოლო მომდევნო წლიდან ამავე მაზრაში არსებული სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურედ დაინიშნა, სადაც 1898 წლამდე იმსახურა. 

1898 წლიდან მამა იაკინთე აღმოსავლეთ საქართველოში გადმოდის საცხოვრებლად და თბილისის სასულიერო სემინარიის სამაგალითო სკოლის მასწავლებლად ინიშნება. 

1899 წლის 15 ოქტომბერს კუკიის მესამე სამოქალაქო სასწავლებელში ქართული ენის მასწავლებლად გადაიყვანეს და ანჩისხატის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის

სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად დაადგინეს. 1900 წლიხ 16 აპრილს თბილისის გუბერნიის ციხეების ეკლესიების მოძღვრად განამწესეს. ამავე წლის 

12 მაისს ბორჯომის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ტაძრის წინამძდვრად გადაიყვანეს და გორის მაზრის X ოლქის 

მთავარხუცესად დანიშნეს· 1900 წლის 20 მაისს სკუფიით დაჯილდოვდა, ხოლო 1904 წლის აღდგომას კამილავკა უბოძეს. 

ბორჯომში მამა იაკინთე განაგრძობდა აქტიურ მოღვაწეობას სასწავლო დარგში. გარდა საღვთო სჯულის სწავლებისა, იგი აირჩიეს ბორჯომის სახელოსნო სასწავლებლის

სამზრუნველოს წევრადაც. აქ მძან 1918 წლამდე იმსახურა. 1909-1919 წლებში იყო 

„ქართველთა შორის წერა-კითხვის·· გამავრცელებელი საზოგადოების“ განყოფილების გამგეობის წევრი და სამკითხველოს გამგეობის თავჯდომარე. 

1910 წლის 15 - მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი ეწყალობა· 1915 წლის 6 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1916 წლის 6 აგვისტოს ბორჯომის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ტაძარში საქართველოს ეგზარქოსმა პლატონმა (როჟდენსტვინსკი) ეკლესიაში ერთგული

სამსახურისთვის მამა იაკინთეს დეკანოზის წოდება მიანიჭა, ხოლო მამამისი. მღვდელი იოსები კამილავკით დააჯილდოვა. 

გვ281

1919 წელს ბორჯომში გაიხსნა უმაღლესი პირველ დაწყებითი სასწავლებელი, სადაც მამა იაკინთე დროებით გამგედ და 

მასწავლებლად დაინიშნა. 

მამა იაკინთე აწყურის ეპარქიის დელეგატის სტატუსით მონაწილეობდა 1920 წლის 27 ივნისს გამართულ. საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის მეორე საეკლესიო კრებაზე. 

საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ ეკლესიის მდგომარეობა მკვეთრად შეიცვალა. ხელისუფლებამ 

დაუნდობელი ბრძოლა გამოუცხადა სამღვდელოებას და ყველანაირად შეავიწროვა იგი. დაიხურა ეკლესიები და მოძღვრებს აეკრძალათ სკოლებში მასწავლებლობა. 

1922-1923 წლებში ბორჯომში დაიკეტა ეკლესია და მამა იაკინთეც სამსახურის გარეშე დარჩა. ყოველმხრივ შევიწროებული მღვდელი იძულებული გახდა, 

ანაფორა გაეხადა და ერში გაეგრძელებინა მოღვაწეობა. აი, რას სწერს იგი 1925 წლის 12 მაისს გორის სამახრო განათლების 

გვ282

მუშათა კავშირს: ,,1923 წელში მე ჩემი ნებით დავანებე მღვდლობას თავი და შევედი მასწავლებლად ბორჯომის ქართულ 

მთლიან სკოლაში, სადაც დღესაც ვმსახურებ. ამავე დროს, ვმსახურებ ქართული ენის მასწავლებლად და საქმისმწარმოებლად ბორჯომის საქარხნო-საფაბრიკო სასწავლებელში. 

მე მიმიძღვის პედაგოგიურ ასპარეზზე და სამოსწავლო ნაწილში მუშაობა და სამსახური 28 წლის განმავლობაში. მაქვს სურვილი და ღონეც შემწევს, 

განვაგრძო სამსახური და რადგანაც საბჭოთა ხელისუფლებამ მიაქცია ყურადღება პედაგოგიურ ასპარეზზე დიდი ხნის ნამსახურებ და ნამოღვაწარ მუშაკებს 

სახალხო განათლების საქმეში და აჯილდოებს მათ, ვინც კიდევ მაინც განაგრძობენ მუშაობს ამ დარგში, ყოველთვიურად 10 მანეთით, ამისთვის ვიმედოვნებ, 

რომ მე არ ვიქნები დატოვებული უყურადღებოდ და დამენიშნება გადაწყვეტილი პენსია საერო წესით. 

წასული 1924 წლის 15 დეკემბრიდან ამა წლის 15 თებერვლამდე მე ვასრულებდი ბორჯომის პროფტექნიკური საღამოს 

კურსების გამგის თანამდებობას და ვმასწავლებლობდი, ხოლო 15 თებერვლიდან საღამოობით ვაწარმოებდი მეცადინეობას წერაკითხვის უცოდინართა სალიკვიდაციო სკოლაში“. 

სიცოცხლის უკანასკნელი წლები მამა იაკინთემ ბორჯომში, 

მშობლიურ სახლში გაატარა. იგი 1936 წლის 24 ივნისს გარდაიცვალა. 

დასაფლავებულია ბორჯომში, სამოქალაქო სასაფლაოზე· 

დეკანოზი დავით გოცირიძე

1864-1938

დეკანოზი დავით სვიმონის ძე გოცირიძე 1864 წელს ქუთაისის გუბერნიაში, რაჭის მაზრის სოფელ წესში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. დაამთავრა

ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი, რის შემდეგაც სწავლა განაგრძო ყაზანის სასულიერო აკადემიის მისიონერულ კურსებზე. 1884-1891 წლებში იმერეთის

ეპისკო

გვ283

პოს გაბრიელის (ქიქოძე) გუნდში გალობდა. 1888 წლის 29 თებერვალს იმერეთის ეპარქიის კანცელარიაში გადამწერლად დაინიშნა. 

1891 წლის 15 სექტეშბერს: ქუთაისის საკათედრო ტაძარში ეპისკოპოსმა გაბრიელმა დიაკვნად აკურთხა და ქუთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის ღვთ

ისმსახურად განამწესა. 

1893 წლის 28 ოქტომბერს ქუთაისის კლასიკური გიმნაზიის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1896 წლის 26 ოქტომბრიდან 5 დეკემბრამდე დროებით 

ასრულებდა იმერეთის ეპარქიის კანცელარიის მდივნის მოადგილის მოვალეობას. 

1902 წლის 29 აგვისტოს საქართველოს ეგზარქოსმა ალექსი I-მა (ოპოცკი) მღვდლად დაასხა ხელი და საროს წმინდა მიქაელ და გაბრიელ მთავარანგელოზთა

სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად და ახალციხე-ახალქალაქის ოლქის მისიონერად განამწესა. 1905 წლის 4 ივლისს 

კახეთში, ლიკოკისჭალის სამრევლოში გადაიყვანეს. 1906 წელს ზაქათალის ოლქის საინგილო მისიონერად განაშწესეს. 

1911 წლის 27 მაისს ბაისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს, და თავისი თხოვნის საფუძველზე, ამავე წლის 

აგვისტოში გათავისუფლდა მისიონერი მღვდლის მოვალეობისაგან· 

იგი დასახლდა ლაგოდეხში, სადაც 1920 წლამდე ცხოვრობდა. | 

1914 წლის 6 მაისს კამილავკით დაიჯილდოვდა. 1917 წელს სამკერდე ოქროს ჯვარი უობოძეს. 

1918 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა და ზაქათალის ოლქის მთავარხუცესად დაინიშნა. დეკანოზი დავითი ესწრებოდა 1920 წლის 

27 ივნისის და 1921 წლის 1–5 აგვისტოს გამართულ საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის  

II და III საკლესიო კრებებს· 

გვ284

დეკანოზი დავითი საზოგადოებაში და მრევლში დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა. ლაგოდეხში, საკუთარ სახლში გახსნილი ჰქონდა უფასო საჯარო ბიბლიოთეკა. გარეგნობით იყო 

ახოვანი, მჭევრმეტყველი, იმდროისათვის საკმაოდ განათლებული და გალობის კარგად მცოდნე მოძღვარი. იგი იმდენად მაღალი 

და დიდი ტანის ადამიანი იყო, რომ ზედმეტ სახელად „დიდ მღვდელს” ეძახდნენ. 

XX საუკუნის 20-იან წლების დასაწყისში დეკანოზი დავითი სოფელ სვეტების სამრევლოს წინამძღვრად დაინიშნა. 1923 წელს 

კომუნისტური ხელისუფლების ზეწოლის შეშდეგ იძულებული გახდა, ანაფორა გაეხადა და ღვთისმსახურება შეეწყვიტა· ამავე 

წელს თბილისში საჭირო გამოცდების ჩაბარების შემდეგ ჩარიცხეს დამცველთა კოლეგიაში და მუშაობდა ვექილად ჯერ 

ლაგოდეხში, ხოლო 1929 წლიდან თბილისში. გარდაიცვალა 1938 წელს, დასაფლავებულია კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის სასაფლაოზე. 

მამა დავითს ჰყავდა მეუღლე, მარიამ სოლომონის ასული 

დათიაშვილი, დაბადებული 1872 წელს, რომელმაც მას 27 შვილი გაუჩინა· მრავალშვილიანობის გამო, მამა დავითს მიღებული 

ჰქონდათ მეფის მთავრობისაგან რამდენიმე მედალი. მარიამი გარდაიცვალა 1940 წელს ქ. თელავში. მათი შთამომავლები კი 

მრავლად ცხოვრობენ დღეს საქართველოს სხვადასხა კუთხეში.

მღვდელი ლავრენტი გუგუტიშვილი

1884-1972

მღვდელი ლავრენტი იოსების ძე გუგუტიშვილი 1884 წლის 6 იანვარს თელავის მაზრის სოფელ აკურაში. მღვდლის ოჯახში 

დაიბადა. მამამისი, დეკანოზი იოსები, მსახურობდა საგარეჯოს მაზრის სოფელ ჩაილურის ეკლესიაში. 1901 წელს თელავის 

სასულიერო სასწავლებლის დაამთავრების შემდეგ ლავრენტიმ 

გვ285

მუშაობა დაიწყო სოფელ ქვ. ხოდაშნის სამრევლო–საეკლესიო სკოლაში რუსული ენის მასწავლებლად. 

1905 წლის 2 თებერვალს დიაკვნად აკურთხეს, ხოლო ამავე, 

წლის 6 თებერვალს მღვდლად დაასხეს ხელი და თელავის მაზრის სოფელ აკურის წმინდა ელია 

წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1911 წლის 18 მარტს საქართველოს ეგზარქოსმა ინოკენტიმ (ბელიაევი) მადლობის სიგელით 

ფულადი თანხით დააჯილდოვა, იმავე წლის აღღგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1922 წლის 6 ივნისს თელავის მაზრაში მოქმედ მონასტრებისა და ეკლესიების განძეულობის აღმწერმა კომისიამ, რომლის შემადგენლობაშიც 

შედიოდნენ პოლიტბიუროს და აღმასკომის წარმომადგენლები, აღწერეს წმინდა ელია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიის განძეულობა და შეადგინეს ოქმი, 

რომელზეც მღვდელ  ლავრენტის ძალდატანებით მოაწერინეს ხელი. 1923 წლის 4 მაისს ე· წ. კოსმოლებმა ეკლესია გაძარცვეს, გუმბათი დაანგრიეს 

ხოლო მღვდელი ლავრენტი შეიპყრეს, წვერი გაპარსეს და მღვდელმსახურება აუკრძალეს. ის ოჯახთან ერთად სოფელში დარჩა და მიწათმოქმედებას ეწეოდა.

მეორე მსოფლიო ომის  შემდეგ მუშაობდა აკურის საშუალო სკოლაში რუსული ენის მასწავლებლად. 

მდღვდელი ლავრენტი 1972 წელს გარდაიცვალა. იგი დასაფლავებულია სოფელ აკურაში. 

მღვდელ ლავრენტი გუგუტიშვილს ჰყავდა მეუღლე. მართა 

აბრამიშვილი, შვილები – ვლადიმერი. ეკატერინე და ნინო. ღღეს 

გვ286

მამა ლავრენტის შთამომავლებიდან ცოცხალია ვლადიმერის შვილი მირიანი, სპეციალობით- ინჟინერ-მექანიკოსი, ცხოვრობს

სოფელ აკურაში. ეკატერინეს შვილი- ანზორ ნადირაძე, თბილისის ტექნიკური უნივერსიტეტის საშენ მასალათა და ნაკეთობების

კათედრის გამგე, ტექნიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი. მამა ლავრენტის ჰყავდა სამი ძმა:

დეკანოზი სევერიანე - მსახურობდა ჯერ ქოლოთში, სანებელში შემდეგ – ურიათუბანში, ბოლოს – თელავში. 1921 წელს მამა 

სევერიანე ალავერდის ეპარქიის თელავის მაზრის სოფელ ნეკრესის ოლქის მთავარხუცესად აირჩიეს. მანაც 1924 წელს თავი დაანება ღვთისმსახურებას. 

მედავითნე კონსტანტინე მსახურობდა თიანეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში. 

ვლადიმერი მუშაობდა რკინიგზაში. მათ ჰყავდათ ასევე ოთხი და, რომელთაგან სამი გათხოვილი იყო სასულიერო პირებზე, 

ესენი იყვნენ: მლვდელი ონისიმე მელითაური (მსახურობდა სოფელ ვანთაში), მლვდელი გრიგოლ ელიზბარაშვილი (მსახურობდა 

სოფელ ყანდაურაში) და მღვდელი ნათალაშვილი (მსახურობდა სოფელ კისისხევში). 

ბერი ნეოფიტე (გულაია) (1894-1937)წწ

ბერი ნეოფიტე, ერისკაცობაში – შერენდი გულაია, 1894 წელს ზუგდიღის მაზრის სოფელ ორსანტიაში, პახვალა და ოლღა 

გულაიების კეთილმორწმუნე ოჯახმში დაიბადა. მან სიყრმიდანვე გამოიჩინა სამონასტრო ცხოვრებისადმი ინტერესი და 1913 წელს, 

19 წლის ასაკში აფხაზეთში, ბედიის მამათა მონასტერში ნეოფიტეს სახელით ბერად აღიკვეცა. საქართველოში კომუნისტური ხელისუფლების 

დამყარების შემდეგ ბედიის მონასტერი დაიხურა და იქ მოღვაწე ბერები განიდევნენ. მამა ნეოფიტემ არ დატოვა 

გვ287

მონასტერი და თითქმის ორი ათეული წლის განმავლობაში გაუსაძლის პირობებში აგრძელებდა მოღვაწეობას. მას დიდ დახმარებას 

უწევდა ჭითანავების ღრმადმორწმუნე ოჯახი, რომელთაც შეიფარეს დევნილი ბერი. მამა ნეოფიტეს ახლო ურთიერთობა ჰქონდა ჭყონდიდის ეპარქიაში 

მოღვაწე სასულიერო პირებთან,  არქიმანდრიტებთან – იოაკიმესა (შენგელაია) და კონსტანტინესთან (ქვარაია), ასევე მღვდელ-მონაზვნებთან – ისიხისთან. 

(გეგეჭკორი) და ტიხონთან (ბულია). მამა ნეოფიტემ ვეღარ გაუძლო მძიმე სულიერ და ფიზიკურ ზეწოლას და ჯანმრთელობაშერყეული 43 წლის ასაკში,

1937 წლის 29 თებერვალს გარდაიცვალა.  

იგი დაკრძალულია მშობლიურ სოფელ ორსანტიაში. 

დეკანოზი რომანოზ გულბანი დაბ. 1854-19??

დეკანოზი რომანოზ გიორგის ძე გულბანი 1854 წელს რაჭის მაზრაში, სოფელ მეორე ტოლაში, მღვდლის ოჯეახში დაიბადა. 

წარმოშობით სვანეთიდან იყო, მამამისი იმ პერიოდში რაჭაში მსახურობდა. პირველდაწყებითი განათლება მამის მეთვალყურეობის ქვეშ მიიღო. 

1867-1871 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა. 1871 წელს თბილისის სასულიერო სემინარიაშ" ჩააბრა, როშელიც 1877 წელს 

პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. რომანოზი მაშინვე მშობლიურ კუთხეში 

დაბრუნდა და მართა დავითის ასული ქარსელაძეზე (დაბადებული 1858 წელს) იქორწინა. დეკანოს რომანოზსა და მართას 

ცხრა შვილი ჰყავდათ, 2 ვაჟი და 7 ქალიშვილი: პინა – დაბადე

გვ288

ბული 1879 წელს (გათხოვილი), მართა- დაბადებული 1881 წელს (გათხოვილი),  ეკატერინე-

დაბადებული 1884 წელს (გათხოვილი), ნადეჟდა- დაბადებული 1885 წელს (გათხოვილი), გიორგი-

დაბადებული 1887 წელს, დაამთავრა ტვერის უნივერსიტეტი, იოანე- დაბადებული 1894 წელს, დაამთავრა ქუთაისის კლასიკური

გიმნაზია, ქრისტინა- დაბადებული 1891 წელს, აგრიპინა- დაბადებული 1893 წელს, ნინო- დაბადებული 1897 წელს.

1877 წლის 3 ნოემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) რომანოზი დიაკვნად აკურთხა, 6 ნოემბერს კი მღვდ– 

ლად დაასხა ხელი და სვანეთში, სოფელ სუპის მაცხოვრის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 1886 წლის 22 

სექტემბერს გურია-სამეგრეჯლოს ეპისკოპოსმა გრიგოლმა (დადიანი) სვანეთის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ დანიშნა. 

1888 წლის 22 იანვარს მეუფე გრიგოლმა კეთილსინდისიერი მოღვაწეობისათვის საგვერდულით დააჯილდოვა. 1888 წლის 9

გვ289

აპრილს ლაილაშის წმინდა გიორგიხ სახელობის ეკლესიის, წინამძღვრად გადაიყვანეს და ცაგერის ოლქის მთავარხუცესად 

დაადგინეს. 1888 წლის 14 მაისს ლეჩხუმის დამწყებ სკოლაში საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1891 წლის 11 სექტემბერს გურია-სამეგრელოს ეპარქიის სასწავლო კომიტეტმა ლეჩხუმის მაზრის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების ზედამხედველად

დაადგინა. ამ თანამდებობაზე მამა რომანოზმა 5 წელი ღირსეულად იმსახურა. 

1892 წლის 29 აპრილს სკუფია უბოძეს· 

XIX ს-ის 90-იანი წლების დასაწყისში მამა რომანოზმა სოფელ ლაილაშში დააარსა სამრევლო–საეკლესიო სკოლა, სადაც წერა- 

კითხვას, წმინდა წერილს, საეკლესიო გალობასა და ტიპიკონს ასწავლიდა. 

1893 წლის 20 აპრილს სასწავლო დარგში ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის, წმინდა სინოდის ბრძანებით, ქართული 

ბიბლიით დაჯილდოვდა. 

მამა რომანოზის კეთილმოწესეობის პერიოდში მის სამთავარხუცესო ოლქში შეკეთდა ხუთი ტაძარი. 

1896 წლის 9 ივლისს გურია-სამეგრელოს ეპარქიალურ 

სასწავლო კომიტეტში ლეჩხუმის სამაზრო განყოფილების თავჯდომარედ აირჩიეს. 

1897 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1899 წლის 16 მარტს ნამარნევის წმინდა იოანე ნათლისმცეშლის სახელობის მამათა მონასტრის შემოსავალ-გასავალის შემმოწმებელი კომისიის 

თავმჯდომარედ აირჩიეს 1901 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს.

1901 წლის 19 დეკემბერს ლაილაშის ოლქის მთავარხუცესად დაადგინეს· 

1903 წლის 3 თებერვალს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა, ხოლო 1907 წლის 6 მაისს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1907 წლის 26 ივლისს ახალი ვადით აირჩიეს მთავარხუცესად. 

1913 წლის აღდგომას წმინდა ანას II ხარისხის ორდენი ეწყალობა. 

უცნობია მამა რომანოზის ბედი, თუ სად და როგორ დაასრულა მან თავისი მოღვაწეობა.

გვ290

დეკანოზი ალექსი გულისაშვილი 1861-1951წწ

დეკანოზი ალექსი ნიკოლოზის ძე გულისაშვილი 1861 წელს გარე კახეთში, სოფელ ნინოწმინდაში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

პირველდაწყებითი განათლება პატარა ალექსიმ ოჯახში, მამის მეთვალყურეობის ქვეშ მიიღო. მოგვიანებით იგი სასწავლებლად 

თბილისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარეს, აქედან კი, 1878 წელს თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო სწავლა, 

რომელიც 1884 წელს პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. ამავე წელს დაქორწინდა პატარძეულში მცხოვრებ რაქილ იოანეს ასულ

ზუკაკიშვილზე (1869 წ.), რომელთანაც სამი შვილი შეეძინა: არჩილი (1. IV. 1888 – 30. XI. 1971 წწ. 

დაამთავრა სანკტ-პეტერბურგის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი,ცნობილი ინჟინერ-მეტალურგი, პროფესორი); ნინო (დაიბადა 30. 

VII. 1893 წ. დაამთავრა თბილისის ქალთა ეპარქიალური სასწავ

გვ291

ლებელი, წლების მანძილზე ასწავლიდა სახალხო სკოლაში) და მანია (ეს უკანასკნელი ადრეულ ასაკში გარდაიცვალა).

1885 წლის 21 აპრილს სემინარიის კურსდამთავრებული ალექსი. 

საქართველოს ეგზარქოსმა პალადიმ (რაევი) დიაკვნად აკურთხა, ამავე წლის 23 აპრილს კი მღვდლად დაასხა ხელი და საქართველოს 

მთიანეთში, სოფელ ქვემო მლეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 

1886 წლიდან დუშეთის მაზრის IV ოლქის მთავარხუცესის მოვალეობის შემსრულებლად აირჩიეს, ხოლო 1887 წელს დაამტკიცეს ამ თანამდებობაზე.

ამავე წელს საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1891 წლის 14 თებერვალს ერწო-თიანეთის მხარეში, სოფელ სვიმონიანთხევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 

აქ მოღვაწეობის პერიოდში მამა ალექსის საფუძვლიანად უზრუნია, სწავლა- განათლების შუქი შეეტანა 

სოფელში და დიდი წვლილიც მიუძღვის სამრევლო-საეკლესიო სკოლის დაარსების საქმეში. აი, რას წერდა ამის შესახებ  

1899 წელს გაზეთი „ცნობის ფურცელი'': „აგერ ერთი წელიწადია, რაც სკოლა დაარსდა სოფელ სვიმონიანთხევში. ჯერ კარგად მიდის მისი საქმე.

მოწაფენი ბლომად დადიან სკოლაში, მაგრამ სამწუხარო ერთი რამ არის. თუმცა საკუთარი სკოლა 

გვაქვს, არტანის ხევის სკოლის ფულსაც გვახდევინებენ, და ეს, მით უმეტეს, არ არის სასიამოვნო, რომ არტანის ხევის მასწავლებელი ტყუილად სცდება,

სრულიად უსაქმოდ არის. ძალიან კარგს ინებებდნენ, ვისიც ჯერ არს, რომ ამ მასწავლებელს 

სვიმონიანთხევში გადმოიყვანდნენ, რადგან აქ მოწაფეთა სიმრავლე მეორე მასწავლებელსაც მოითხოვს. 

სკოლაში წერა-კითხვას მამა ალექსი გულისაშვილი ასწავლის. მამა ალექსის დიდი შრომა და ღვაწლი მიუძღვის თავისი მრევლისა და ახლად გახსნილი სკოლის წინაშე. 

ერთი წლის სკოლის მოწაფეებისათვის მას გალობა შეუსწავლებია და მოწაფეებმა კიდეც მშვენივრად იგალობეს დღესასწაულზე ეკლესიაში. 

დიდი მადლობის ღირსია ყოველივე ამისათვის მამა ალექსი“. 

გვ292

ერწო-თიანეთში მსახურების დროს მამა ალექსის (მასთან ერთად ამ საქმეში ასევე დიდი წვლილი მიუძღვის მღვდელ 

გრიგოლ წიკლაურს) განსაკუთრებულად უზრუნია ნადოკრის ძველი მონასტრისა და იქ მდებარე წმინდა არჩილ მეფის საფლავისათვის·

ქართველთა სამარცხვინოდ, მეფე არჩილის საფლავი რომელმაც თავი შესწირა სამშობლოს და ქრისტეს სარწმუნოებას, იმ პერიოდში სრულიად 

მივიწყებული და გავერანებულიყო. 

საქმე იქამდე მისულა, რომ ტაძარი პირუტყვთა სადგომად გადაქცეულა. ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) პირველმა 

იზრუნა მონასტრის განახლებაზე. 

1893 წელს მან ზედაზნის მამათა მონასტრიდან ბერ-მონაზონი ეფრემი (დიდებაშვილი) 

განამწესა იქ მუდმივად, რომელმაც ეკლესიის ეზო და ტაძარი დაასუფთავა და შეძლებისდაგვარად გაალამაზა. სამწუხაროდ, 

მამა ეფრემი 1898 წელს გარდაიცვალა და ტაძარი კვლავ უპატრონოდ დარჩა. სწორედ ამ დროს მამა ალექსიმ და მამა 

გრიგოლმა ითავსეს მონასტრის მოვლა-პატრონობა. აი, რას წერს გაზეთ „ივერიაში“ ამის შესახებ მამა ალექსი: 

„1899 წლის 21 ივნისს ერთი-ორი კაცის თაოსნობით შეიკრიბნენ არჩილ მეფის

გვ293

საფლავთან თიანეთის მაზრის მოწინავე საზოგადოება: მომრიგებელი მოსამართლე ა. ს. გამრეკელი, მაზრის მკურნალი 

ლ. ა. ჯავახიშვილი, მთავარხუცესი, მღვდელი ვლადიმერ გძელიშვილი, ბოქაულები – გ. დეკანოზიშვილი და ვ. ბარათაშვილი, _ 

ადგილობრივნი მღვდელნი, მემამულენი და მრავალნი სხვანი. " 

სამღვდელოებამ არჩილის მეფის საფლავზე გადაიხადა პარაკლისი, შემდეგ – პანაშვიდი გარდაცვლილი ბერის ეფრემის 

საფლავზე, სადაც მღვდელმა ნიკოლოზ კახიშვილმა წარმოთქვა მცირე ქადაგება. ამის შემდეგ გაიმართა საუბარი, თუ რა  

ღონისძიებანი გაეტარებინათ ეკლესიის გადასარჩენად. საზოგადოებამ ერთხმად დაადგინა: 1) ეთხოვოს მის მაღალყოვლადუსამღვდელოესობას, 

საქართველოს ეგზარქოს ფლაბიანეს, რომ ნება დაგვრთოს არჩილის ეკლესიის განახლებისათვის, შემოწირულობა მოგროვდეს საქართველოს ყველა კუთხეში,

რადგან არჩილ მეფის საფლავი ეკუთვნის არა რომელსამე კერძო ადგილს, არამედ მთელ საქართველოს. 2) ვიდრე ნებართვა იქნება 

აღებული, ეთხოვოს დახმარება მეუფე ალექსანდრეს, როგორც პირველ მზრუნველს არჩილის წმინდა საფლავისა. რადგანაც 

მეუფე სხვა ეპარქიაში გადაბრძანდა, მისი სურვილი შეუსრულებელი დარჩა. 3) ჯერ-ხანობით, ვიდრე შორიდან შემოწირულობა 

მოგროვდება, ეხლავე არჩილ მეფის ეკლესიის თავსახურავზე (ბანზე) ხეები გადაიკაფოს და კრამიტით გადაიხუროს, 

რომ ეკლესიის თაღი წვიმისა და თოვლისგან არ ჩამოიქცეს. 

4) მომრიგებელმა მოსამართლემ ა. გამრეკელმა სთქვა: ფრიად საჭიროა, 

რომ ეკლესიას თავისი საკუთარი ეზო ჰქონდესო. რას ემგვანება, ეკლესია გავამშვენოთ და იქ მისვლა კი არ შეგვეძლოსო? 

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ეკლესიის ეზოს ვიღაც ჰაოსიანთ გვარის ოჯახი დაპატრონებია. „ყორღანი“ (სამანი) შიგ ეკლესიის კედლის ძირშია ჩავარდნილი. 

მემამულემ რომ მოინდომოს, ფეხს არ მიგვადგმევინებს ეკლესიასთან· პატივცემულმა მემამულემ ი. ს. ოზიაშვილმა საზოგადოებას აღთქმა დაუდვა:

არჩილის ეკლესიის ეზოს ისევ ეკლესიას დავუბრუნებო. 

გვ294

ამის სამაგიერო ადგილს ჰაოსიანთ გვარისას ერთი ორად მივცემო· საზოგადოებამ დიდი მადლობა გადაუხადა ბატონ ოზიაშვილს· შემდეგ გაიმართა ქართველური ნადიმი, 

შემკობილი მამულიშვილურის სიმღერებით და მრავალი სადღეგრძელოთი. 

ვისურვებთ, ყველა ის, რაც სიტყვით წარმოითქვა, განხორციელებულიყოს და ჩვეულებრივ ქართველურ დავიწყებას არ მისცემიყოს“. 

1899 წლის 16 სექტემბერს მამა ალექსი თავისი მშობლიური სოფლის, ნინოწმინდის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად გადაიყვანეს. 

1902 წლის 1- დეკეებერს თბილისის მაზრის III ოლქის მთავარხუცესად აირჩიეს. ამ თანამდებობაზე

მან 1907 წლამდე დაჰყო. 

1903 წლის აღდგომას სკუფიით დაჯილდოვდა. 

1910 წლიხ 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1911 წელს ამავე ოლქის სამღვდელოებამ სულიერ მოძღვრად აირჩია.

1914 წლის 20 მარტს კვლავ დაინიშნა III ოლქის მთავარხუცესად· 

1914 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს. 

1916 წლის აღდგომას წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.  

1922 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა

1921 წლის 25 თებერვლიდან, საქართველოში კომუნისტური ხელისუფლების დამყარების შემდეგ,

სამღვდელოების მდგომარეობა მკვეთრად გაუარესდა. ბევრმა მოძღვარმა ვერ გაუძლო ტანჯვა-წამებას, დევნა-შევიწროებას, 

რეპრესიებსა და ცილისწამებებს. მამა ალექსიც მრავალჯერ დადგა განსაცდელის წინ

გვ295

აშე. აი, რას სწერს იგი 1923 წლის 1 აპრილს თავისი ოლქის მდგომარეობის შესახებ ურბნელ ეპისკოპოს ქრისტეფორეს

(ციცქიშვილი): ,, ამა წლის 25 მარტს III ოლქში ნინოწმინდის, თოხლიაურის გიორგიწმიდისა და საგარეჯოს ეკლესიები

დაკეტეეს. 26 მარტს, საგარეჯოს აღმასკომის განკარგულებით, ეკლესიები გაძარცვეს, კანკელები დაამხეს, ხატები დაამტვრიეს,

შესამოსლები თეატრში წაიღეს და მღვდელმოქმედება აგვიკრძალეს.

ესეთი ძალმომრეობა, შელახვა სარწმუნოებისა და სვინდისისა არც გაგონილა და არც თქმულა საქართველოში.

1 აპრილს საგარეჯოს დიდ მიტინგზე ხალხმა მოითხოვა: ,,ეკლესიები გაგვიღეთ და ჩვენს სარწმუნოებას ნუ შეეხებითო''.

ამის შემდეგ პასუხი მისცეს: ,,თქვენმა საბჭომ, სადაც თქვენი წარმომადგენლები იყვნენ, თქვენი სურვილით გადაწყვიტესო''.

სოფლიდან სამი-ორი საბჭოს ურწმუნო წევრი არ შეადგენს მთელ სამრევლოს და იმათი გადაწყვეტილება სარწმუნოებრივ დარგ 

ში არავითარ კომპეტენციას არ წარმოადგენს. გთხოვთ, თქვენო მეუფებავ, პროტესტი შეიტანოთ უმაღლეს საბჭოს მთავრობაში, 

რომ ეკლესიები ეკუთვნის მორწმუნე ხალხს და არა ურწმუნოებს, რომ გამოძიება მოხდეს, მართლა ხალხს სურს დაკეტვა

ეკლესიებისა, თუ რამდენიმე ურწმუნო პირს“. 

დეკანოზ ალექსის და _ სოფიო გულისაშვილი გათხოვილი იყო სოფელ პატარძეულში, მღვდელ ნიკოლოზ ლეონიძეზე· 

მათი შვილი ცნობილი პოეტი და საზოგადო მოღვაწე გიორგი (გოგლა) ლეონიძე მამა ალექსის დისშვილი გახლდათ. 

გულისაშვილების საოჯახო არქივში შემორჩენილია რამდენიმე წერილი, სადაც გიორგი ბიძას სთხოვს, თბილისის საისტორიო -და საეთნოგრაფიო 

მუზეუმს გაუგზავნოს ნინოწმინდის ეკლესიაში დარჩენილი ისტორიული ღირებულების საეკლესიო ნივთები და სიგელ-გუჯარები, რათა ისინი განადგურებას გადაურჩეს.

მოგვყავს ამონარიდი ამ წერილიდან: „ძია, გარდა ამისა, მომწერე, სად იმყოფება ეხლა ნინოწმინდის სიძველენი: ა) დაფარნები ირაკლი II-ის დედის – თამარის 

შეწირული; ბ) ძველი ხატი – არჩილ მეფის შეწირული; გ) საბა მიტროპოლიტის ნაქონი ხატი.

გვ296

საქმე იმაშია, რომ ეს ნივთები არ აღმოჩნდა თბილისში ჩამოტანილ სიძველეებში. ერმიამ კი წინათ

მითხრა, რევკომიდან ქალაქში გავგზავნეთო. მაცნობეთ, რომ მივიღო ღონისძიება მათი ან ეკლესიისთვის დაბრუნებისა და ან 

კიდევ სიძველეთა საცავისათვის. დღეს ხდება ცენტრალიზაცია სიძველეებისა. ჩამოტანილია ყველაფერი დავით გარეჯიდან, 

შიომღვიმიდან და სხვა ადგილებიდან. აგებულია ფოლადის სახლი საგანგებოდ და ყველაფერი იქ ინახება. 

აგრეთვე თქვენსა და ნინოწმინდაში, ეკლესიაში თუ ოჯახებში ხომ არ გეგულებათ ძველი ნივთები, ხელნაწერები, სიგელები? 

გადავწერთ მაინც ტექსტებს...“ 

1935 წლის 12 ივნისს სრულიად საქართველოს კატოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა

კალისტრატემ (ცინცაძე) დეკანოზი ალექსი ეკლესიაში 50 წლიანი ერთგული და ნაყოფიერი სამსახურისათვის მადლობის სიგელით დააჯილდოვა. 

აი რა წერია ამ სიგელში: 

„სრულიად საქართველოს საკათოლიკოზო სინოდმა მოისმინა მოხსენება მღვდლობის ხარისხში 

შენი ორმოცდაათი წლის კეთილნაყოფიერი სამსახურისათვის და მოგვანდო, ჩვენ გადმოგვეცა შენთვის ლოცვა-კურთხევა. 

გულმოდგინედ ვევედრებით ზეციერ მამას, მშობლიური ეკლესიის ერთგულისა და ხანგრძლივი სამსახურისათვის დაგიცვას შენ 

ყოვლისაგან ჭირისა, რისხვისა და იწროებისა და მოგანიჭოს 

დღეთა სიგრძე, სიხარული, მშვიდობა, სიტკბოება და მყუდროება“· 

გვ297

შემდგომ წლებშიც მხცოვანი დეკანოზი ძველებური შემართებით განაგრძობდა ეკლესიაში სამსახურს· ვინ მოთვლის, რამდნი ანუგეშა, 

რამდენი მონათლა ან გააპატიოსნა უფალს მინდობილმა მოხუცმა მოძღვარმა. სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში 

ხშირად ავაღმყოფობდა. გარდაცვალებამდე ერთი წლით ადრე მან კათოლიკოს პატრიარქ კალისტრატეს საჩუქრად გაუგზავნა ოჯახში შემორჩენილი ძველებური ხატი

და სთხოვა, სიონის საპატრიარქო ტაძრისათვის შეეწირა. 1949 წლის 10 სექტემბერს უწმინდესი კალისტრატე ამის ტაობაზე აცნობებს:  

მაღალღირსო მამა დეკანოზო ალექსი მოგიძღვნი რა ლოცვა-კურთხევას და გულითად მადლობას, გაცნობებ, რომ თქვენ მიერ გამოგზავნილი ხატი დასვენებულია სიონში,

სამკვეთლოში, შესასვლელი კარების მარჯვნივ. მარად თქვენთვის მლოცველი კ. პ. კალისტრატე“. 

დეკანოზი ალექსი 1951 წლის 21 იანვარს გარდაიცვალა იგი 25 იანვარს დიდი პატივით მიაბარეს ნინიოწმინდის საკათედრო 

ტაძრის ეზოს. 

მღვდელი ზაქარია გულისაშვილი 1857-1914წწ

მღვდელი ზაქარია (შაქრო) მიხეილის ძე გულისაშვილი 1857 წელს თბილისის მაზრაში, სოფელ ნინოწმინდაში, მღვდლის ოჯახში 

დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება პატარა –შაქრომ ოჯახში, მამის მეთვალყურეობის ქვეშ მიიღო. დაამთავრა თბილისის 

სასულიერო სასწავლებელი და შემდეგ სწავლა განაგრძო თბილისის სასულიერო სემინარიაში, სადაც მხოლოდ ოთხი კლასი 

ისწავლა. სემინარიიდან წამოსულმა ჩააბარა სამასწავლებლო გამოცდები და 17 წლის განმავლობაში თბილისის გუბერნიის 

სამინისტრო სკოლებში ასწავლიდა. ბოლოს მასწავლებლობდა საგარეჯოს ორკლასიან სკოლაში.

გვ298

XIX საუკუნის 80-იან წლებში დაქორწინდა მღვდლის შვილზე, პელაგია ნიკოლოზის ასულ ხუციშვილზე· 

ძათ შვიდი შვილი შეეძინათ ქეთევანი (გათხოვილი იყო მღვდელ იოსებ იაკობის ძე ცუცუნაშვილზე· 

რომელიც კონდოლის კვირაცხოვლის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა), რუსუდანი, ნიკოლოზი,

ელიზბარი (შემდგომში – პოლკოვნიკი, დახვრიტეს 1923 წლის 20 მაისს. დახვრეტის წინ ჩეკისტის შეკითხვაზე, ხომ იცი, სად და 

რისთვის მიგამგზავრებენო, ელიზბარმა უპასუხა: „ვიცი, მივდივარ, იმისათვის, რომ საქართველოსთვის მოვკვდეო"), მიხეილი, გიორგი 

(დახვრიტეს 1937 წელს) და ვასილი.

1893 წლის აგვისტოში საქართველოს ეგზარქოსმა ვლადიმერმა (ბოგოიავლენსკი) ჯერ დიაკვნად, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად დაასხა

ხელი და თელავის მაზრის სოფელ აწყურის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად დაინიშნა. აქ მსახურების დროს აირჩიეს თელავის სასულიერო სასწავლებლის სასწავლო კომიტეტის წევრად. 

მუშაობდა თელავის ეპარქიალურ სანთლის ქარხანაში ზედამხედველად· 

1897 წელს დიდი გომარეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. გომარეთში მამა ზაქარიამ დააარსა 

სამრევლო-საეკლესიო სკოლა, სადაც თავადვე ასწავლიდა საღვთო სჯულს· ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული სამსახურისთვის 

1899 წლის 13 აგვისტოს საგვერდულით დალჯილდოვდა, ხოლო 1903 წლის აღდგომას სკუფია უბოძეს· 1904 წლის 14 

აპრილს საგარეჯოს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში განამწესეს. 1906 წელს თბილისის წმინდა მარინეს 

გვ299

სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს, ქალაქში მსახურების დროს მამა ზაქარია 

თბილისის ეპარქიალური სასწავლებვლის სასწავლო კომიტეტის წევრად აირჩიეს. 1911 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

მღვდელი ზაქარია 1914 წლის 24 იანვარს, ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა. 28 იანვარს მისი ნეშტი წმინდა მარინეს ეკლესიის ეზოს მიაბარეს. 

ამ დღეს ეკლესიაში წირვა შეასრულა გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე), არქიმანდრიტ პიროსის (ოქროპირიძე) თანამწირველობით. 

განიცადეზე სიტყვა წარმოთქვა დეკანოზმა გიორგი ასათიანმა, ხოლო პანაშვიდზე- მეუფე ანტონმა. ანდერძის შემდეგ მიცვალებული

ეკლესიიდან გამოასვენეს და ლიტანიით ეკლესიას შემოატარეს. საფლავზე სიტყვა წარმოთქვეს მღვდლებმა: ვასილ კარბელაშვილმა და

ისააკ ჩეკურიშვილმა, ასევე წმინდა მარინეს ტაძართან არსებული სკოლის მოწაფე ქალმა თარალაშვილმა. დასაფლავებას

დიდძალი ხალხი დაესწრო, მათ შორის, მასწავლებელ-მოსწავლენი ბრმების სასწავლებლისა, სადაც განსვენებული საღვთო სჯულს ასწავლიდა.

მის გარდაცვალებას იმჟამად გამომავალ ქართულ ჟურნალ-გაზეთებში მრავალი ადამიანი გამოეხმაორა, ერთ-ერთი ასეთი 

იყო მაშინ ჯერ კიდევ ახალგაზრდა პოეტი გიორგი ლეონიძე· გაზეთ სახალხო ფურცელში“ იგი წერდა: 

გვ300

„ულმობელმა სიკვდილმა კიდევ გამოგვტაცა ერთი საზოგადო მოღვაწე.. 24 იანვარს გარდაიცვალა მღვდელი ზაქარია 

(შაქრო) გულისაშვილი, რომელიც გუშინ მიაბარეს მიწას! 

განსვენებული აღსანიშნავია არა მარტო, როგორც კეთილი მწყემსი, არამედ როგორც საუკეთესო განძის შემტანი ჩვენს 

ღარიბ ლიტერატურაში. იგი იყო მეოთხმოცე წლების ერთი მოღვაწეთაგანი. მისი 

ლიტერატურული შრომა ჩვენს მწერლობაში, მართლაც, რომ აღსანიშნავია. სემინარიიდან გამოსვლის შემდეგ სოფლად მასწავლებლობდა, 

შეიყვარა დაჩაგრულ დაბეჩავებულთა ბინა, ჩასწვდა მათ გულის ნადებს, მიჰხვდა მათ კვნესა-სიხარულს და გაჰხდა მათი 

თანაზიარი და მესაიდუმლე... 

...და საკვირველი არ არის, რომ ბელეტრისტულ ნაწარმოებში თემად აქვს აღებული სოფელი და, უმთავრეს, გმირად გლეხი... 

გლეხთა აღწერაში მას ისეთივე ადგილი უჭირავს პროზაში, როგორც დავითაშვილს – პოეზიაში. მისი ,,მარტიანთ პაპა“ და 

,,მეტივე ბაციკა“ შეუდარებელი ტიპებია ჩვენს მწერლობაში. 

პირველი მისი მოთხრობა „მარტიანთ პაპა“ დაიბეჭდა „ივერიაში“ 1879 წელს. ამის შემდეგ განსვენებული თანამშრომლობდა ჟურნალ „ივერიაში“,

 „იმედში“, „ცისკარში“, „დროებაში“. გაზეთ „ივერიაში“, „ახალ დროებაში“, „სავაჭრო გზაში“, „სახალხო გაზეთში“. 

ბოლო დროს მის წერილებს ხშირად ვხედავდით შარშანდელ „ჩვენს დროებაში“. იგი სწერდა მოთხრობებს სოფლის ცხოვრებიდან, ისტორიულ წერილებს,

ეხებოდა სადღეისო საჭირბოროტო საკითხებს და ეკონომიურ საკითხებს. სწერდა რუსულ გაზეთშიაც. სოფლის მასწავლებლობის დროს მან შეადგინა 

,,საანბანო წიგნი“. ეს წიგნი გავრცელდა ჩვენს სკოლებში, სანამ იაკობ გოგებაშვილის „დედა ენა“ არ გაიდგამდა ფესვებს... ამავე დროს დასწერა და გამოსცა,

„ქართველი მეფეები“ საკითხი სოფლის სკოლებში ადვილი და გასაგები ენით. ბოლო დროს იგი სწერდა ვრცელ თხზულებას ,„ქართველი წმინდანე

გვ301

ბი'', მაგრამ საბოლოო დათავება აღარ დააცალა ულმობელმა სიკვდილმა. უკანასკნელ ხანში მან შეაგროვა თავისი 

ბელეტრისტული ნაწერები და ჰსურდა გამოეცა მაგრამ ვეღარ მოახერხა.

კარგი იქნება, თუ რომელიმე ჩვენი გამომცემელთა ამხანაგობა შეიძენს მის თხხულებათა კრებულს და გამოსცემს, რათა არ

დაიკარგოს.  

საუკუნოდ იყოს ხსენება შენი, ნეტარო მხცოვანო!..“

ჩოჩხათელი გურგენაძეები

შავი ზღვიდან აღმოსავლეთით, შვიდი ვერსის სავალზე, მდებარეობს სოფელი ჩოჩხათი, რომელიც დაარსებულია დაახლოებით VIII ს-ში. გადმოცემების მიხედვით, 

ამავე სოფელში, ერთერთ მთაგორიან ადგილას, „ქედში“ მცხოვრებ 40-50 კომლს XVIII 

ს-ში წმინდა გიორგის სახელობის მამათა მონასტერი აუშენებიათ. მამათა მონასტერი მოქმედი იყო XIX საუკუნემდე. XIX ს-ში 

მონასტრიდან, დაახლოებით I კმ-ის დაშორებით ჩოჩხათის ცენტრისაკენ ,,მთავარმოწამის“ ეკლესია აუშენებია. დღემდე ამ პატარა კუთხეს, სადაც ეკლესია იყო

აშენებული, მთავარმოწამე ჰქვია· 

,,მთავარმოწამის“ ეკლესიის პირველი მღვდელი იყო ნიკოლოზ გურგენაძე. ნიკოლოზ მღვდლის მამა ყოფილა ,„ქედში“ მამათა 

მონასტრის წინამძღვარი და ერთ-ერთი დამაარსებელიც.  

ნიკოლოზი დაიბადა XIX ს-ში მთებში შეფენილ გურიის სოფელ ჩოჩხათში. მას ჰყავდა მეუღლე და სამი შვილი – კესარია, 

სევასტი და ესე. კესარია ექვსი შვილის დედა იყო. მეექვსე ვაჟიშვილი, მეცნიერი, გეოლოგი გრიშა გუჯაბიძე თავის მეუღლესთან. 

პროფესორ თინა ურუშაძესა და ორ ვაჟიშვილთან ერთად, ქ. თბილისში ცხოვრობს. 

ნიკოლოზის მეორე შვილი სევასტი „მთავარმოწამის“ ეკლესიის მეორე მღვღელი იყო. მას ორი შვილი ჰყავდა – ვიქტორ" და 

ოლინკა. ნიკოლოზის მესამე შვილი ესე - სრულიად ახალგაზრდა, უბედურ შეშთხვევას ემსხვერპლა.

გვ302

,,მთავარმოწამის'' ეკლესია გურია- სამეგრელოს ეპარქიაში შედიოდა. ეკლესია სავსე იყო ხატებით, რომლებიც 

ძვირფასი ლითონით იყო მოჩარჩოებული და ძვირადღირებული თვლებით შემკული. დღესდღეობით იმ ეკლესიიდან

მხოლოდ ზარია შემორჩენილი. 

„მთავარმოწამის“ ეკლესიაში სალოცავად და რწმენის განსამტკიცებლად მოდიოდნენ ახლომახლო სოფლებიდან და დასახლებული 

უბნებიდან, ესენია: ჩოჩხათი, გულიანი, ხორეთი, კოკათი, მოედანი, შრომისუბანი, ჯიხანჯარი, 

ჩანჩეთი. ყელა სოფელს ჰქონდა სკოლა, კულტურის სახლი, კინოთეატრი, მაღაზიები, ბიბლიოთეკა. ტარდებოდა საგანმანათლებლო ღონისძიებანი. 

როგორც ცნობილია, ჩოჩხათის სკოლაში პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა ეგნატე ნინოშვილი. იგი ნიკოლოზ მღვდლის 

ოჯახში ხშირი სტუმარი იყო. ჩოჩხათის სკოლიდან სახლში მიმავალ მწერალს ნიკოლოზს მღვდლის ჭიშკართან უნდა გაევლო. 

მას შეიპატიჟებდნენ. დიდ პატივს სცემდნენ. ზოგჯერ თვეობით რჩებოდა მღვდლის ოჯახში, სადაც ნიკოლოზის შვილებისა და 

შვილიშვილების განათლებაზე ზრუნავდა. ერთხელ მოძღვარს ეგნატე ჩაქოლვით სიკვდილისაგან უხსნია. ურწმუნო მწერალს 

„მთავარმოწამის“ ეკლესიაში ძაღლი შეუყვანია· აღელვებული მორწმუნეები ფიზიკურად გაუსწორდებოდნენ მას, რომ არა მამა 

ნიკოლოზის ავტორიტეტი. მის სიტყვასა და საქმეს ხალხის ერთგულება ახლდა. მან თავისი გამჭრიახობით იპოვა გამოსავალი 

და მწერალს სიცოცხლე შეუნარჩუნა.

გვ303 

„მთავარმოწამის“ ეკლესიის წინამძღვარს, თავის მრევლთან ერთად, საშობაო ღვთისმსახურების შემდეგ საყდრიდან ხატი 

გარეთ გამოჰქონდა და ლიტანიობით სოფელს შემოატარებდნენ, შემდეგ ისევ ეკლესიაში შეასვენებდნენ, ამიტომ დაერქვა 

სოფელს ჩოჩხატი- მჩოჩავი, ანუ მოსიარულე ხატი. დროთა განმავლობაში ასო ,,ტ'' ჩაანაცვლა ასო ,,თ''-მ.

ამას იმანაც შეუწყო ხელი, რომ საზოგადოების ნაწილს არ აწყობდა სიტყვა ხატი და მის ნაცვლად ჩასვეს ,,ხათი''.

ეს არის მიზეზი იმისა, რომ სოფელს ჩოჩხატის ნაცვლად დაერქვა ჩოჩხათი.

„მთავარმოწამის“ ეკლესიის რიგით მესამე მღვდელი იყო ვიქტორ ტერტკნაძე იგი დაბადებულა 1882 წელს (საქართველო- 

იმერეთის სინოდალური კანტორის არქივში დაცული საბუთებით მამა ნიკოლოზი 1904 წლის 28 აპრილს გადადგა მთავარმოწამის ეკლესიის წინამძღვრობიდან 

და გავიდა პენსიაზე. 

მის ადგილზე დაინიშნა მღვდელი ბესარიონ ჯიჯეიშვილი. ვიქტორმა 1902 წელს ჩააბარა ოზურგეთის სასულიერო სასწავლებელში, 

1904 წელს ვერ ჩააბარა მესამე კურსზე გადასასვლელი გამოცდები და იმავე კურსზე დატოვეს, ამიტომ სასწავლებელი ერთი წლით გვიან, 1907 წელს დაამთავრა. 

სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ გურიის ერთ-ერთ სოფელში მედავითნედ განამწესეს. 

1913 წლის 20 ივნისს სუფსის ყოვლადწმინდა ლვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა, მღვდლად ხელდასხმულია 1913 წლის შემდეგ –

რედაქცია). მამამისი იყო „მთავარმოწამის“ ეკლესიის რიგით მეორე მღვდელი – სევასტი, დედა კი – მინუთი ჯოჯუა. ჰყავდა 

ერთი და – ოლინკა, რომელსაც ორი ქორწინებიდან ჰყავდა 4- ვაჟი. მათი შთამომავლები ცხოვრობენ თბილისში, ბელორუსის 

დედაქალაქ მინსკსა და ბელგიის დედაქალაქ ბრიუსელში ხუტულაიშვილებისა და ვასაძეების გვარებით.

„მამა ადრე გარდამეცვალა. ჩემს სწავლა-აღზრდაზე დედაჩემთან ერთად ბაბუა ნიკოლოზი ზრუნავდა· მან მაქცია კაცად· 

სტუდენტობის დროს ოჯახიდან შორს ვიყავი, ამიტომ ბაბუამ მომიჩინა მომვლელი“, – იხსენებდა ვიქტორი. 

გვ 304

მამა ნიკოლოზმა ვიქტორი თავის სიცოცხლეშივე აკურთხებინა მღვდლად: „ქ.ფოთის ქუჩებში ჩამომატარეს 

მღვდლად კურთხევის შემდეგ. ხალხი ცდილობდა, ხელით შემხებოდა ან ანაფორას მთხვეოდა, რათა მადლი 

მათზედ გადასულიყო. ზღვა ხალხი იდგა ფოთის ქუჩებში. მორწმუნეთა თვალებში სიხარული და აღტაცება 

სუფევდა“ (ვიქტორის მოგონებებიდან). 

XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისამდე იგი ,,მთავარმოწამის'' ეკლესიის მღვდელი იყო.

„ძალიან ბევრი ბავშვის ნათლია გავხდი. ყველა საეკლესიო რიტუალს დიდი პასუხისმგებლობითა და რწმენით ვასრულებდი. ხალხს ვუნერგავდი 

უფლისადმი სიყვარულსა და მოკრძალებას. ეკლესიაში მოდიოდნენ, ლოცულობდნენ, სანთელს ანთებდნენ და უფალს სთხოვდნენ მოწყალების მიღებას.

ახლომახლო სოფლებიდან მოჰყავდათ ახალშობილები და ქრისტიანულად ვნათლავდი. იყო უფრო მეტი ერთგულება, სიწმინდე, შიში და რიდი ღვთისადმი· 

ეკლესია ასევე მედიატორის როლსაც ასრულებდა. ეკლესიაში რომ დაიფიცებდა კაცი, მას გასამართლება აღარ სჭირდებოდა“ – 

იგონებს ვიქტორი.

ვიქტორი განათლებული კაცი იყო. მას უმაღლესი განათლება 

ჰქონდა მიღებული. იყო რუსული ენისა და ლიტერატურის სპეციალისტი, ფლობდა ბერძნულ ენას. დამთავრებული ჰქონდა სასულიერო სემინარია·

გვ 305

"მთავარმოწამის“ ეკლესია დაახლოებით შვიდი სოფლის გამაერთიანებელი და ამ სოფლელთა მცხოვრებლების აღზრდის 

კერა იყო. მორწმუნეები ენდობოდნენ და აფასებდნენ ვიქტორ მღვდელს, რომელიც ამ მრავალრიცხოვანი საზოგადოების

წინამძღოლი იყო. მღვდელი რბილი ხასიათის, მიმტევებელი, კეთილი, დამთმობი და სამართლიანი იყო. 

ვიქტორ მღვდლისა და ქალბატონ ელისაბედ ტუღუშის პირველი შვილი იყო გრიშა, შემდეგ – ილუშა, ლოლა და თინათი” 

ოთხივე შვილს განათლება მიაღებინეს. მე მომსწრე ვარ იმისა, რომ ჩვენს დიდ ოჯახში, სადაც ვცხოვრობდით ბაბუაჩემის დედა, 

მამიდა თინათინი, ბაბუა-ბებია, დედა, მამა და ჩემი ორი ძმა – როინი და თემური, ყოველ საღამოს იმართებოდა „პედაგოგიური 

საბჭო“, იქიდან გამომდინარე, რომ ვიქტორის ნათესავების უმეტესობა პედაგოგები იყვნენ. ინტელიგენციის შეკრება დახვეწილი 

სიმღერებით მთავრდებოდა. ბაბუა 90 წლის ასაკშიც შესანიშნავად მღეროდა· 

XX საუკუნის 20-იან წლებში მამა ვიქტორმა მღვდლის ანაფორა გაიხადა და ჩოჩხათის სამუალო სკოლაში პედაგოგიური  

მოღვაწეობა დაიწყო. 45 წელი ასწავლიდა რუსულ ენასა და ლიტერატურას·  

„არავითარი განსხვავება არ არის პედაგოგსა და მღვდელმსახურებს შორის. გავზარდე მთელი თაობები ახალგაზნრდობისა“, 

– ამბობდა იგი. დღესაც დიდი სიყვარულითა და პატივისცემით მოიხსენიებენ მისი გაზრდილები. პოლიტექნიკური უნივერსიტეტის ლექტორმა ხელში აყვანილი 

შეიყვანა დეკანატში და პროფესორ-მასწავლებლებს მისი გამზრდელი გააცნო. ბაბუა ენაწყლიანი, გამჭრიახი ადამიანი იყო. 

მან მოუთხრო თავისი პედაგოგიური მოღვაწეობიდან ეპიზოდები და ყურადსაღები რჩევა მისცა პროფესორ–მასწავლებლებს. 

XX ს-ის 20-იან წლებში კომუნისტები ანგრევდნენ და მიწასთან ასწორებდნენ ეკლესია-მონასტრებს. ასრულებდნენ ლენინის დანაბარებს:

 „სარწმუნოება ისე ამოვშანთოთ, რომ მათ

გვ 306 

შვილიშვილებს აჩნდეთ ნაიარები''. გურიაში ყველა საყდარი დაანგრიეს, მაღ შორის- ,,მთავარმოწამის'' ეკლესია

და მამათა მონასტერი. ყველა ხატს ამოგლიჯეს ძვირფასი თვლები და თავად აისხეს სამკაულად. ,,მთავარმოწამის'' ეკლესიის 

ნანგრევებიდან იმდროინდელი ოფიციოზის წარმომადგენლებმა სოფლის კლუბი ააშენეს.

ღვთისადმი რწმენამ და პატივისცემამ იატაკქვეშეთში გადაინაცვლა. დევნიდნენ ეკლესიის მსახურთა მთელ მოდგმას. ცხადია 

დევნიდნენ ბაბუაჩემსაც. „ვიქტორ ხვალ შენს დასაჭერად მოვლენ - შეატყობინა ერთხელაც მავანმა. როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, ეს მავანი მთავრობის კაცი იყო.

„მეორე დღეს როცა მოვიდნენ ჩემს დასაპატიმრებლად, ოჯახიდან შორს ვიყავი გადამალული. წლების განმავლობაში დედა, მეუღლე და ოთხი 

შვილი მიტოვებული მყავდა“. 

მართლმადიდებელ სულს, რაც კი შეეძლოთ, აკნინებდნენ. დაიწყეს ღვთის გამასხარავება· ისე გამძაფრდა მდგომარეობა, 

რომ მორწშუნეთა ოცნებას აღსრულება არ ეწერა. სევდით შეიმოსა დარჩენილი თითო-ოროლა ეკლესია. დროის ბარიერის დაძლევამ,

რომელიც 70 წელი გრძელდებოდა, თაობები შეიწირა. თავისთავად იდეოლოგია შეიცვალა. სიტუაცია კიდევ უფრო 

გართულდა. დაიწყო ღირებულებათა გადაფასება. ჩვენს თვალწინ დაიბადა ტრგიკული ეპოქის მატიანე. დადგა დრო, როცა  

მიზანი ამართლებს საშუალებას და ძალა განსაზღვრავს სიმართლეს. ამის მაგალითია ილია ჭავჭავაძის მკვლელობა. ნიცკოლოზ II-ის ოჯახის ამოწყვეტა 

ბოლშევიკკბის მიერ. 1921 წლის ტრაგედია. ამ წელს ევროპაში გადაიხვეწა კულტურით, გემოვნებით, 

ნიჭით, განათლებით, სამშობლოს სიყვარულით გულანთებული ადამიანები. 

XX საუკუნის 40-იან წლებში მამა ვიქტორი ჩოჩხათის საშუალო სკოლაში რუსული ენის მასწავლებლად მუშაობდა. მან 

შეინარჩუნა სიმტკიცე, თავდაჭერილობა. არასოდეს არ ლაპარაკობდა რწმენაზე, ეკლესიურ რიტუალზე, არ დადიოდა ეკლესიაში·

გვ307

ჩვენს თვალწინ არასოდეს დაუნთია სანთელი, ხმამაღლა ახსენებდა ღვთისმშობელს. გარდაცვალებამდე რამდენიმე დღით 

ადრე მე ვიჯექი მის სასთუმალთან და ვიყავი ბედნიერი იმით რომ ბაბუამ აღიარა ყოველივე, ბოდიშს იხდიდა: „შეგაწუხეთ'' 

ხუმრობა ხომ არ არის, ბაბუა, 100 წელი ვიცოცხლე. რწმენა მამულად შევინახე გულში. ბედნიერი კაცი ვარ. ჩემს ცხოვრებაში 

არც ერთი წამი არ იყო რწმენის გარეშე. უფალმა იცოდა რომ მე გულში მალულად ვასრულებდი, რაც საჭირო იყო მის 

პატივსაცემად“. 

ჩემს შეკითხვაზე. რატომ არ უნერგავდა შვილიშვილებს უფლისადმი რწმენას, მან თქვა, რომ 70-წლიანი რეჟიმის ქვეშ იყო და 

აკრძალული ჰქონდა რწმენაზე ლაპარაკი· რვა შვილიშვილიდან არც ერთი არ ჰყავდა მონათლული. მთხოვა: „მოინათლე

ქრისტიანულად, ეკლესიაში შესვლის უფლება გაქვს, მაგრამ შენისთანა უნათლავმა უნდა თქვას: „დიდება შენდა, ღმერთო'' 

და პირველად დავინახე, როგორ გადაიწერა ბაბუამ პირჯვარი... 

მოამზადა ვიქტორ გურგენაძის შვილიშვილმა, ქალბატონმა ნონა გურგენაძე-სვანიძისამ

ეპისკოპოსი ბესარიონი (დადიანი) 1832-1900წწ

ეპისკოპოსი ბესარიონი 1832 წელს სამეგრელოში, თავადის ოჯახში დაიბადა. იგი იყო შვილიშვილი სამეგრელოს მთავრის, 

მანუჩარისა, გრიგოლ დადიანის ძმისა. სიყრმიდანვე იზრდებოდა მარტვილის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის 

მამათა მონასტერთან არსებულ სასულიერო სასწავლებელში, სადაც საფუძვლიანი აღზრდა-განათლება მიიღო. საბერო 

მორჩილება ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მამათა მონასტერში გაიარა. 

1849 წლის 6 აგვისტოს იმერეთის მიტროპოლიტმა დავითმა (წერეთელი) ბერად აღკვეცა და სახელად 

გვ308

ბესარიონი უწოდა. ამავე წელს დიაკვნად აკურთხა. 

1857 წლის 16 ნოემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა გერმანემ (გოგოლაშვილი) მღვდლად დაასხა ხელი. 

1859 წლის 20 დეკემბერს არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭეს. 

1860 წლის 20 მარტს ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1865 წლის 7 დეკემბრიდან ბელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს· 

1869 წელს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. 

1871 წლიდან საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრად აირჩიეს. 

1873 წელს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენი გადასცეს. 

1874 წლის დეკემბერში სამეგრელოს ეპარქიის მღვდელმთავრად გამოარჩიეს. 

1875 წლის 12 იანვარს სიონის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში საქართველოს ეგზარქოსმა ევსევიმ 

(ილინსკი), გორის ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) და იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ეპისკოპოსად დაასხეს 

ხელი და იმერეთის ეპარქიაში შემავალ სამეგრელოს ეპარქიის ქორეპისკოპოსად დანიშნეს. 

1886 წლის 1 მარტს ახლად ამოქმედებული ალავერდის ეპარქიის მმართველად გადაიყვანეს, 

რომელსაც 1898 წლის 6 ივნისამდე განაგებდა. ამასთანავე, დაინიშნა შუამთისა და ალავერდის მამათა მონასტრების წინამძღვრად. 

შუამთის მონასტერში მისი მეცადინეობით გამშვენდა, შეკეთდა და კეთილმოეწყო ბერების საცხოვრებელი სახლი. 

1887 წლის 5 აპრილს მეუფე ბესარიონს წმინდა ანას I ხარისხის ორდენი უბოძეს. 

1895 წელს, ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძე) ავადმყოფო

გვ309

ბის გამო, წმინდა სინოდმა იმერეთის ეპარქიის დროებით მმართველად დანიშნა.

1896 წლის იანვარში, მეუფე გაბრიელის გარდაცვალების შემდეგ კი, ორივე ეპარქიის მართვა დაევალა.

1898 წლიდან მხოლოდ იმერეთის ეპარქიას განაგებდა.

მღვდელმთავრობის უკანასკნელ წლებში მეუფე ხშირად ავადმყოფობდა. 1900 წლის მაისში მან, ექიმების რჩევით, 

სასულიერო მთავრობისაგან ორი თვით სამსახურიდან დასვენება ითხოვა. უწმინდესმა სინოდმა შეიწყნარა მისი თხოვნა და 

პირველ ივლისამდე მისცა ორი თვით შვებულება. ივლისში მეუფე გაემგზავრა უწერაში, საიდანაც უფრო დაუძლურებული დაბრუნდა.

ავადმყოფის ჯანმრთელობა დღითიდღე უარესდებოდა, ბოლოს ექიმებმა იმედი გადაუწურეს. პირველ აგვისტოს

მეუფე ეზიარა, მას შემ

გვ310

დეგ თითქმის უგრძნობლად იწვა. 3 აგვისტოს, ნაშუაღამევს, პირველის ნახევარზე ზარების სამგლოვიარო ხმამ ყველას ქ. ქუთაისს

აუწყა ყოვლადსამღვდელო ბესარიონის გარდაცვალება.

9 აგვისტოს, დილის ცხრა საათზე, მღვდელმთავრის სასახლეს უამრავი ხალხი მოაწდა. ქუთაისის ყველა ეკლესიის სამრეკლომ 

ჯმოჰკრა სამგლოვიარო ზარები. მთელი ქალაქისა და მახლობელი სოფლების სამღვდელოება შეიკრიბა ქუთაისის სასულიერო

სასწავლებლის ეკლესიაში. აქ შეიმოსნენ და აქედან გაემგზავრნენ მღვდელმთავრის სასახლეში. მობრძანდნენ ეპისკოპოსი ალექსანდრე (ოქროპირიძე) და 

ლეონიდე (ოქროპირიძე). გადაიხადეს მცირე პანაშვიდი. შემდეგ სამღვდელოება საკათედრო ტაძრისაკენ გაემართა. კუბოს მიასვენებდნენ არქიმანდრიტნი – 

ქუთაისის სემინარიის რექტორი ბენიამენი (ბარნუკოვი), სერაპიონი (ახვლედიანი). ბესარიონი (ახვლედიანი). სიმონი (აფაქიძე). 

ნიკიფორე (კანდელაკი) და დეკანოზი გაბრიელ ცაგარეიშვილი. 

ტაძარში მისვლისთანავე დაიწყო წირვა. მწირველნი ბრძანდებოდნენ მეუფე ალექსანდრე და მეუფე ლეონიდე, ზემოთ ხსენებული არქიმანდრიტები,

დეკანოზები – გაბრიელ ცაგარეიშვილი და რაჟდენ გიგაური· წირვის დასრულების შემდეგ აღესრულა 

წესის აგება. იმ დღეს საკათედრო ტაძარში საფლავის გაჭრა ვერ მოასწრეს, ამიტომ მღვდელმთავრის ნეშტი მესამე დღეს 

დაკრძალეს. 

შემორჩენილია ეპისკოპოს ბესარიონის რამდენიმე ქადაგება, რომლებიც იმჟამინდელ პრესაში გამოქვეყნდა. გთავაზობთ სიტყვას, 

რომელიც მან 1893 წლის 4 აპრილს, ყვარლის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ტაძრის კურთხევის დღეს 

წარმოთქვა: „სული ჩემი აღივსების ნეტარებითა და გული მითქვამს სიამოვნებასა, ვხედავ რა მშვენიერის ხელოვნებით აღნაგებსა ეკლესიასა 

და გადამეტებულის თავდადებით მის ღირსეულად შემკულებასა. რა არის ესა, თუ არა შესრულება მაცხოვრის სიტყვისა, რომელიც ამბობს: 

„უკეთუ გაქვნდეს სარწმუნოება, ვითარცა მარცვეალი მდოგვისა, არქვითმცა მთასა ამას, 

გვ311

აღიფხვარ და დაენერგე ზღვასა შინა, ისმინოს თქვენი“ (ლუკ. 17, 6). როგორ შესძლო კაცმან ერთეულსა თვისსა სიცოცხლესა 

ეგოდენი ნაყოფის გამოღება, თუ არა სარწმუნოებითა თავისითა? მარადის ყოფილან და იქმნებიან დიდნი საქმენი ნაყოფად 

რწმუნებისა! იქონიეთ რწმუნება ჭეშმარიტი და შეიქმნებით მოქმედნი გასაოცართა საქმეთა! ვინ არს, რომელ არ განსცვიფრდეს 

მშვენებითა ამა სახლისა ღვთისათა? მოვედით, საყვარელნო დანო და ძმანო ჩემნო, დასტკბით 

სულიერითა სიამოვნებითა, რამეთუ ნაშენი ესე არს ღირსეული სამყოფელი სამებისა და ერთარსებისა ღვთისა! მოვედით და 

მიიღეთ მღვდელმთავრისაგან წრფელი და გულითადი მოლოცვა ეკლესიისა ამის დამთავრების გამო. მოვედით გულით განწმენდილნი და გონებით ამაღლებულნი,

რამეთუ ამიერითგან. 

ადგილი ესე არის სახლი ღვთისა, რომელსა შინა შეიძლება მხოლოდ ღვთისადმი ამაღლებულის გონებით, განწმენდილის 

გულით ლოცვა. ,სახლსა ჩემსა სახლ სამლოცველო ეწოდოს (მათ. 21, 13.), – ამბობს უფალი ჩვენი იესო ქრისტე. გახსოვდეთ,

რომ ლოცვა საერთო, ლოცვა ბევრთაგან ღვთისადმი მიმართული, ძლიერია უფლის წინაშე: „უკეთუ ორნი თქვენგანნი შეითქვნეს, 

რომელიცა ითხოვონ, ეყოს მათ მამისა ჩემისაგან ზეცათასა, რამეთუ სადაცა იყვნენ ორნი, გინა სამნი შეკრებულ სახელისა 

ჩემისათვის, მუნ ვარ მე შორის მათსა“ (მათე 18. 19. 20) გახსოვდეთ, გულსა შინა თქვენსა მტკიცედ ჩაინერგეთ, რომელ 

ერთადერთი ადგილია ეკლესია, რომელსა შინაც შეძრწუნებულნი მიიღებენ შვებასა, შეწუხებულნი ნუგეშსა და შემდრკალნი 

ჭეშმარიტსა მსვლელობასა. ამიერიდგან, გაიგონოთ თუ არა ზარის ხმა, მოაშურეთ ეკლესიასა საერთო ლოცვისათვის. 

გახსოვდეთ, რომელ ვინც იმ დროს, რომელიც დანიშნულია საერთო ლოცვისათვის, გაატარებს ლაზღანდარობაში, გაატარებს 

უდროოდ სმასა და ჭამაში, იგი მომქმედია სამისა მომაკვდინებელისა ცოდვისა: პირველად, იგი არის უარის მყოფელი უკვდავისა სულისა თვისისა, 

რადგან არა ზრუნავს მისთვის; მეო

გვ312

რედ, იგი არის მაგალითითა თვისითა წამბილწავი უმანკოსი და ნორჩისა თაობისა, ამისთანებზე ამბობს მაცხოვარი:

 „რომელმან დააბრკოლოს ერთი მცირედთაგანი, უმჯობესია მისთვის შეიბას წელზე წისქვილის ქვა და ჩავარდეს ზღვაში“ (მარკ. 9, 42); 

და მესამედ – იგი არის მტერი თვითოეულისა მეზობლისა თვისისა და ყოველთა მოძმეთა თვისთა, რადგან საერთო ლოცვას არ უერთებს თვისსა ლოცვასა.

ამაზე ამბობს მაცხოვარი: 

„ღვარძლნი იგი არიან ძენი უკეთურისანი“ (მათ. 13. 33). ამისთანა კაცი დიდად და ფრიად დიდად აღემატება თვისითა მოქმედებითა მას,

რომელიც საზოგადო საქმის შესრულებაში არა თუ შველის თვისითა ღონისძიებითა, არამედ უშლის. რას იტყოდით, ქრისტეს მიერ დანო და 

ძმანო, იმ კაცზედ, რომელიც საზოგადოდ სასარგებლო საქმის შესრულებას ხალხს უშლის, თუნდა მაგალითით თვისითა? რაიცა გულსა შინა თქვენსა განიზრახოთ

მისთანა კაცზედ სათქმელად, იმავე აღმატებით სთქვას თვითვეულმა თქვენგანმა თავსა თვისსა ზედა მაშინ, როდესაც საერთო ლოცვას უმიზეზოდ 

მოაკლდება. დროის უქონლობისა გამო ვერ ვიტყვი, რამდენად დიდი გავლენა აქვს საერთო ლოცვაზე სიარულს ჩვენის სულის ამაღლებაზედ, 

გულის განწმენდაზედ და ხასიათის შემუშავებაზედ. ვიტყვი მხოლოდ, რომ თქვენში გონებით განვითარებულნი თუ ამ საქმეში მაგალითად აიღებენ ინგლისელთა 

და მიჰბაძავენ მათ, მაშინ დანარჩენნი განვითარებულთა მაგალითით საკმაოდ ისარგებლებენ. 

მოვედით პატიოსანნო მსმენელნო, ჩემთან ერთად ნიკოლოზ ზურაბის ძის დიდხანს, სიმრთელით და ბედნიერებით სიცოცხ

გვ313

ლისათვის ვილოცოთ. შევსთხოვოთ ღმერთსა, განამრავლო მისთანანი ჩვენში. მივმართოთ მას და ვუთხრათ: აჰა, ესერა 

შენთანა არს ნათლის მცემელი იოანე, რომელმან დაიმკვიდრა აღნაგებსა შენსა. უფალმან დაგიცვას და დაგიფაროს ყოვლისაგან ბოროტისა. 

გაკურთხოს ღმერთმა, რომელმან შექმნა ცა და ქვეყანა. მადლმან და სასწაულმან ნათლისმცემელისამან; 

ვედრებამან ამა სამლღვდელოსა კრებულისამან და ლოცვამან ესე ოდენთა ქალთა და კაცთა, აქა მდგომარეთა, მოგცეს ძალნი 

ძლიერნი, რომ უფრო ღრმად დასტოვო ნაკვალევი შენი და კეთილითა მაგალითითა, „ვითარცა ელვა რა გამობრწყინდის

მზისა აღმოსავალით და სჩანან ვიდრე დასავალამდე“ (მათ. 24. 27), განუბრწყინვებდე მოძმეთა შენთა გზასა. აკურთხოს უფალმან  

ყოველნი, რომელნი საქმითა, გინა სიტყვითა შემწენი იყვნენნ შენნი ამ წმიდა საქმეში. გარდმოავლინოს უფალმან ანგელოზი 

ძლიერი, ანგელოზი მცველი და წინამძღოლი თქვენთვის, რომელთა მიიღეთ შრომა და მონაწილეობა ეკლესიისა ამის აღშენებაში· 

გვასმინოს ჩვენც ძლევაშემოსილება კეთილთა საქმეთა მარადის და თქვენ, ყოველნო აქა მდგომარენო, „კვერთხი ძლიერებისა გამოგივლინოთ უფალმან სიონითა“

(ფსალ. 109, 2) ამიერიდგან და უკუნისამდე, ამინ“. 

ეპისკოპოსი გრიგოლი (დადიანი) 1824-1907წწ

ეპისკოპოსი გრიგოლი, ერისკაცობაში – გიორგი ელიზბარის ძე დადიანი, 1824 წელს სოფელ ქვიშხორში, სამეგრელოს მთავრის 

გვერდითა შტოს ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება ნახარებაოს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხარების სახელობის მონასტერში მიიღო, 

სადაც ქართულ ენაზე საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. შემდეგ დაამთავრა სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის 

გვ314

სრული კურსი და საქართველოს ეგზარქოსის, მიტროპოლიტ ისიდორეს (ნიკოლსკი) ლოცევა–კურთხევით, რამდენიმე წელი 

ისმენდა ლექციების კურსს თბილისის სასულიერო სემინარიაში. 

1845 წლის 1 იანვარს არქიმანდრიტმა თეოფანემ (გაბუნია) ანაფორა უკურთხა და ნახარებაოს მონასტერში მორჩილად განამწესა.

1849 წლის 3 აპრილს ზუგდიდის მაცხოვრის სახელობის ეკლესიაში სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ანტონმა (დადიანი) ბერად აღკვეცა, სახელად

გრიგოლი უწოდა და ამავე დღეს დიაკვნად აკურთხა.

1849 წლის 14 დეკემბერს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, რუსული ენის შესასწავლად თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს· 

1850 წლის 19 იანვარს ამავე მონასტრის შტატში დაამტკიცეს და ეკონომოსად დანიშნეს. 

ეპისკოპოსი ანტონი დიდ ყურადღებას იჩენდა მამა გრიგოლის მიმართ და მფარველობას არ აკლდებდა ახალგაზრდა ბერდიაკონს. 

ამის დასტურია, 1852 წლის 2 აპრილს მისი გაგზავნილი წერილი თბილისის სასულიერო სემინარიის რექტორისა და მაცხოვრის ფერისცვალების მონასტრის წინამძღვრის,

არქიმანდრიტ ისრაელთან (ლუკინი): „აღდგომითა მაცხოვრისათა ჩვენისა იესო ქრისტესითა მოგილოცავთ, თქვენ ერთად განცხადებითა 

ჩემისა თქვენდამი პატივისცემითა მე გულითად მსურველ ვიყავ გაცნობად თქვენდა პირისპირ უკეთუმცა არა დავებრკოლებინე 

გრძელ ჟამიერსა ავადმყოფობასა ჩემდამი შემთხვეულსა. შემთხ

გვ315

ვევის გამო ეპისკოპოსად აღყვანისა მამა არქიმანდრიტის იოანესსა, რაისათვის მეცა ეგრეთვე ვიყავ მოწვეულ თბილისში,

გარნა მე ვშთები სრულსა იმედოვანებასა შინა, რომელ თქვენი მაღალღირსება მიიღებთ დარწმუნებაში ჩემსა თქვენდამი ერთგულებასა და პატივისცემასა და 

დაგვიანებულსა ძმისწულსა ზედა ჩემსა რწმუნებულისა თქვენდამი ფერისცვალების მონასტრის დიაკონისა გრიგოლისადმი მიღებულისათანა მისისა თვისისა 

ადგილისადმი მიაქცევთ თქვენსა მამობრივსა კეთილმიდრეკილებითსა ყურადღებასა. მივანდობ თავსა ჩემსა თქვენთა

წმინდათა და სხვათა. ჭეშმარიტი პატივისცემითა და ესრეთითა ერთგულებითა, მენღრელიის ეპისკოპოსი ანტონი“.  

1853 წლის 28 მარტს სიონის საკათედრო ტაძარში ეგზარქოსმა ისიდორემ მღვდლად დაასხა ხელი. 

1857 წლის 1 ნოემბერს მღვდელ-მონაზონი გრიგოლი აფხაზეთის ეპარქიაში განამწესეს და სოხუმის საკათედრო ტაძრის მღვდელმსახურად დანიშნეს. 

1858 წლის 12 აპრილს ბიჭვინთის ოლქის მთავარხუცესად განამწესეს. 

1859 წლის 12 აგვისტოს კეთილსინდისიერი და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1859 წლის 15 სექტემბრიდან 1862 წლის 25 მაისამდე აბჟუის ოლქის მთავარხუცესია. 

1862 წლის 25 მაისს იღუმენის წოდება მიენიჭა და სოხუმის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1865 წლის 15 ოქტომბერს კახეთში გადმოიყვანეს და ბოდბის წმინდა ნინოს სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაადგინეს.

1868 წლის 29 ნოემბერს 

გვ316

არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა და ხობის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა.

1875 წლის 6 მარტიდან საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრია. 

1879 წლის 28 ივლისს დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრაღ განამწესეს. 

1884 წლის 7 აპრილს წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1856 წლის 1 მარტს რუსეთის წმინდა სინოდმა არქიმანდრიტი გრიგოლი მღვდელმთავრად გამოარჩია. 

1886 წლის 23 მარტს ეგზარქოსის წმინდა ჯვრის სახელობის ეკლესიაში მოხდა მისი სახელდება ამვე წლის 25 მარტს სიონის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის

მიძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში საქართველოს ეგზარქოსმა პავლემ (ლებედევი), იმერეთის ეპისკოპოსმა 

გაბრიელმა (ქიქოძე), გორის ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) და ალავერდის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და 

ახლად შექმნილი გურია–სამეგრელოს ეპარქიის მმართველად დაინიშნა. აი, რას წერდა ამის შესახებ გაზეთი „ივერია“ 1856 წლის 27 მარტს _ „გუშინწინ, 

25 მარტს სიონის საკრებულო ტაძარში აკურთხეს ეპისკოპოსად არქიმანდრიტი გრიგოლ დადიანი. გრიგოლ დადიანი უმაღლესი ბრძანებით დაინიშნა გურია-სამეგრელოს 

ეპისკოპოსად. კურთხევის დღეს დიდი ამბავი იყო სიონში. ხალხი იმდენი შეიკრიბა 8 საათზევე, რომ ტევა აღარ იყო უზარმაზარ ეკლესიაში. ყველას 

უნდოდა დასწრებოდა ამ იშვიათ ამბავს. ეპისკოპოსად კურთხევა საყვარელის მქადაგებლის გრიგოლ არქიმანდრიტისა ყველას უხაროდა და სასიამოვნოდ ჰქონდა.

დიდ-ძალი ნაცნობნი და ნათესავნი ქართველნი-იმერისანი ჩამოსულიყვნენ ამ ამბის სანახავად· ჩვენი სასიქადულო ეპისკოპოსი გაბრიელ, 

სამეგრელოს ეპისკოპოსად ნამყოფი ბესარიონ და გორის ეპისკოპოსი ალექსანდრე მოწვეულნი იყვნენ ამ დღისათვის კურთხევის წესის 

შესასრულებლად მთავარეპისკოპოსი პავლე ეგზარქოსი სრულიად საქართველოსი მობრძანდა სიონს დილის 10 საათზედ. 

წირვის უწინარეს დაიწყო კურთხევა გრიგოლ არქიმანდრიტისა

გვ317

ეპისკოპოსად. არქიელ პავლეს სამის ეპისკოპოზითურთ ალაგი კათედრაზედ ეჭირათ. მარცხნივ და მარჯვნივ იყვნენ ჩამწკრივებულნი საკურთხევლისკენ 

არქიმანდრიტნი და სამღვდელოთა კრებული. გამოცხადდა უმაღლესი ბრძანება გრიგოლის ეპისკოპოსად დანიშვნისა და კურთხევისა. წირვის დროს ახალი ეპისკოპოსი 

შემოსილ იქმნა ეპისკოპოსის შესამოსელითა. წირვა რომ გათავდა, მრავალნი სამღვდელონი და პატივცემულნი საერო პირნი და ნათესავნი გრიგოლისა მოწვეულნი იყვნენ 

ეგზარქოსის სახლში სადილად ახლად ეპისკოპოსად ნაკურთხის მიერ· სადილზედ ბრძანდებოდა თვით მთავარმართებელი თავადი დონდუკოვ-კორსაკოვი“. 

ჩვეული ენერგიითა და მონდომებით შეუდგა ეპისკოპოსი გრიგოლი ახლადშექმნილი გურია-სამეგრელოს ეპარქიის მართვა-გამგეობას. 

ეპარქიაში ჩასვლისთანავე გადაწყვიტა თავისი ფეხით მოევლო და დაეთვალიერებინა მასზედ მინდობილი სამწყსო, 

გვ318

თავისი თვალით ეხილა თუ რა უჭირდა მრევლს, როგორი სულიერი მდგომარეობა სუფევდა სამღვდელოებაში. ერთ-ერთი ასეთი პირველი 

მოგზაურობა სვანეთსა და ლეჩხუმში 1887 წლის ზაფხულის თვეში მოეწყო, რომელიც იმჟამად გამომავალმა საეკლესიო ჟურნალმა „მწყემსმა“ თავის ერთ-ერთ ნომერში

გააშუქა. სტატიის ავტორია მღვდელი ნიკოლოზ ფრუიძე: ,,10 ივლისს 

ლეჩხუმის მაზრაში მობრძანდა სარევიზიოდ მათი ყოვლადუსამღვდელოება, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსი გრიგოლი. ყოვლადსამღვდელოს მობრძანებამდე ლეჩხუმის 

მაზრის უფროსმა ბ. ალშიბაიამ ყოვლადსამღვდელოს მოწერილობისამებრ მოახდინა განკარგულება, რომ ყოველ ეკლესიაზე მათ მეუფებას 

დახვედროდა ხოლმე შეკრებილი ხალხი. 11 ივლისს ყოვლადსამღვდელო გრიგოლი მწირველი ბრძანდებოდა ნამარნევის მონასტერში. 

13 ივლისს ყოვლადსამღვდელომ სწირა სოფელ წიფერჩის ეკლესიაში. 17 რიცხვს მობრძანდა ცაგერში, სადაც მათი მეუფება დარჩა ორი დღე. 

ცაგერი შეადგენს ლეჩხუმის მაზრის შუა ადგილს და ამიტომ დღეს აქ არის მოთავსებული მაზრის ყველა სასამართლო. 

ცაგერში არის ერთი ეკლესია, რომელიც უწინ მონასტრად ყოფილა. აქ უწინ დროში სცხოვრობდნენ თურმე მღვდელმონაზონნი. 

დღეს ეს ეკლესია შტატის ეკლესიად ითვლება. 

20 ივლისს ცაგერიდამ ყოვლადსამღვდელო გრიგოლი წაბრძანდა სვანეთში. თუმც ცუდი გზების და სიშორისა გამო ბევრი 

შეწუხება მოელოდა ყოვლადსამღვდელოს სვანეთისკენ მოგზაურობის დროს, მაგრამ მათი მეუფება მაინც უშიშრად და 

ხალისით შეუდგა მოგზაურობას. 5 აგვისტოს ყოვლადსამღვდელო დაბრუნდა სვანეთიდან ისევ ლეჩხუმში. თუმც სვანეთში 

მოგზაურობისა გამო, ყოვლადსამღვდელო ძალიან დაღლილი იყო, მაგრამ ის ერთგულად შეუდგა ლეჩხუმის დანარჩენი ეკლესიების რევიზიას. 

ყოველ ეკლესიაზე მათ მეუფებას ხვდებოდა მრავალი ხალხი. საეკლესიო საბუთების გასინჯვის შემდეგ ყოვლადსამღვდელო შეკრებილ ხალხს არიგებდა. ურჩევ

გვ319 

და მათ შვილების გამოზრდას და სარწმუნოებაზე მტკიცედ ყოფნას. ურჩევდა ხალხს, სხვადასხვა ცრუ-მორწმუნეობათა 

მოსპობას. რევიზიის დროს ყოვლადსამღვდელო ათავლიერებდა ხოლმე სკოლებს და ცდიდა მოწაფეებს. სხვათა შორის 

ყოვლადსამღვდელო შებრძანდა სოფელ დეხვირის სახალხო სკოლაში, რადგან ს. დეხვირი და ნაკურალეში ძალიან მაღლობ ადგილებზე მდებარეობენ, 

ამიტომ აქ ზაფხულშიც ძალიან ცივა. ამ მიზეზისა გამო აქაური სკოლის მოსწავლეებს ითხოვენ დეკემბერში, იანვარში და თებერვალში. დღეს კი ამ 

სკოლაში სწავლა არის გაჩაღებული. ყოვლადსამღვდელომ გამოსცადა ამ სკოლის მოწაფეები და დიდი კმაყოფილი მასწავლებლისა, მხოლოდ საწყენად ის 

დარჩა ყოვლადსამღვდელოს, რომ სკოლაში ცხრა მოწაფის მეტი არ იყო. მოწაფეებს და მათ მასწავლებელს ყოვლადსამღვდელომ აჩუქა ექვსი მანეთი. 

12 აგვისტოს ყოვლადსამღვდელომ დაათვალიერა სოფელ გენდუშის და ჭყვიშის ეკლესიები. გულითადი მადლობა გამოუცხადა მათმა მეუფებამ ს. გენდუშის 

მღვდელს გრიგოლ სამთელიძეს, რომელსაც ეკლესია და ყოველივე საეკლესიო საბუთები წმინდად და წესიერად ჰქონდა დაცული და ნაწარმოები, შემდეგ შეკრებილ 

ხალხს გამოუცხადა შემდეგი: „ადგილობითი თქვენი მღვდელი ზედ მიწერილ ეკლესიაზე უჯამაგიროდ დარჩენილა, რადგან მას თავის სამწყსოს სიყვარული იმდენად 

გაჯდომია გულში და სულში, რომ ამ სიყვარულისათვის შეუწირავს თავისი ნივთიერი მდგომარეობის გაუმჯობესობის საქმე, 

თორემ მას ადვილად შეეძლო შტატის ეკლესიაზე გადასვლა, სადაც ჯამაგირი ექნებოდა. ასეთი ერთგული და პატიოსანი 

მწყემსი შეგიძლიათ თქვენ თვითონ დააჯილდოვოთ თქვენი საშუალებიდამ და ამით გაუადვილოთ მას ცხოვრება“. 

ამ სოფელში ყოვლადსამღვდელოს მიართვა თხოვნა მთავარ-დიაკვნის ვასილ ცხვედიანის ქვრივმა, რომლის ქმარი წელს 

სვანეთში თოვლის ზვავისაგან დაიხრჩო სხვა მოგზაურებთან 

გვ320

ერთად. ყოვლადსამღვდელომ მიიღო თხოვნა, აღუთქვა ქვრივს შემწეობა და მასთან ერთ-დროებითად ცხვედიანის ერთ ობოლს, პატარა 

ქალს აჩუქა ოთხი მანეთი.  

13 აგვისტოს ყოვლადსამღვდელო გრიგოლი მიბრძანდა სოფელ ზოგიშს, სადაც განიხილა ადგილობითი ეკლესია და საეკლესიო 

საბუთები. ყოვლადსამღვდელო ძალიან მადლიერი დარჩა ადგილობითი მღვდლის ლუკა ხვადაგიანისა, როცა ყოვლადსამღვდელო გამობრძანდა ეკლესიიდგან, 

თავადებმა და ზოგიერთმა გლეხებმა საჩივრები მიართვეს ყოვლადსამღვდელოს ადგილობით მღვდელზე. ამ საჩივარმა მეტად შეაწუხა ყოვლადსამღვდელო. 

მათმა მეუფებამ უბრძანა მომჩივანთ, რომ პასუხი მალე გამოგეცხადებათო. ყოვლადსამღვდელომ დაუყონებლივ შეჰკრიბა ცნობები მღვდლის ლუკა ხვადაგიანის მოქმედებაზე 

და დარწმუნდა მათი მეუფება, რომ მღვდელს უბრალოდ უჩიოდნენ. 14 აგვისტოს ყოვლადსამღვდელო გრიგოლი ეკლესიის 

დასათვალიერებლად მიბრძანდა სოფელ ტვიშს. ამ სოფელში მათ მეუფებას დახვდნენ შეკრებილი მღვდლის მომჩივნები, 

რომელთაც გაახსენეს მათ მეუფებას თავიანთი საჩივარი. ყოვლადსამღვდელომ მათ გამოუცხადა შემდეგი: „მე მოვახდინე 

გამოკითხვა,მაგრამ ვერაფერი ბრალი ვერ ვპოვე მღვდელ ლუკა ხვადაგიანის ყოფაქცევაში. ნაცვლად ის მშვენიერი სამღვდელო პირი ყოფილა თავის 

მოქმედებით და ცხოვრებით და თავის შესახები საქმეებიც კარგად სცოდნია. ამისთვის მას ვასაჩუქრებ ნაბერდნიკით (საგვერდულით) და მასთან დიდ 

მადლობასაც უცხადებ მას ერთგული სამსახურისათვის''.

გვ321

მთელი ლეჩხუმის მაზრის ხალხი დიდის სიხარულით ეგებებოდა თავის ახალ მღვდელმთავარს. ხალხის აღტაცებას და 

სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, როცა დაინახა, რომ მწყემსმთავარი ყველას მამაშვილურად ექცეოდა· დიდი ზეგავლენა მოახდინა ყოვლადსამღვდელოს 

მობრძანებამ ადგილობით სამღვდელოებაზედაც, რომელიც ამის შემდეგ, იმედია, გააორკეცებს თავის 

სამსახურს თავიანთ სამწყსოთა სასარგებლოდ. ყოვლადსამღვდელო დიდ მადლობას უცხადებდა იმ მღვდლებს, რომელთაც ეკლესიები და საეკლესიო

საბუთები რიგიანად ჰქონდათ, საყვედურს უცხადებდა მათ, რომელთაც თავიანთი სამსახურის შესახებ რაიმე ნაკლი ემჩნეოდათ, მაგრამ ამ პირებს, 

შენიშვნასთან ერთად, ყოვლადსამღვდელო აძლევდა მამაშვილურ დარიგებას, რომ შემდეგში გაესწორებინათ მათ თავიანითი ნაკლულევანებანი“.  

1889 წლის 6 მაისს მეუფე გრიგოლი წმინდა ანას I ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1898 წლის 20 მარტს წმინდა სინოდის განჩინებით ეპისკოპოსი გრიგოლი ჩამოაცილეს ეპარქიის მმართველობას და ქ. მოსკოვში გაიწვიეს, 

სადაც სინოდის კანტორის წევრად დანიშნეს. დაუნიშნეს სამი ათასი მანეთი პენსია და საცხოვრებლად წმინდა სიმონის სტავროპიგიალური მონასტერი

მიუჩინეს.

1901 წლის 8 ივნისს მეუფემ გრიგოლმა უარი თქვა წმინნდა სინოდის წევრობაზე და სამშობლოში დაბრუნება ითხოვა. მას ნება დართეს ეცხოვრა გელათის მონასტერში. 

მეუფე გრიგოლმა მარტვილის მონასტერში ითხოვა ცხოვრება, რაზედაც საბოლოოდ თანხმობა მისცეს. მარტვილის მონასტერში გაატარა სიცოცხლის უკანასკნელი

წლები მცხოვანმა მღვდელმთავარმა გულის სასტიკი ავადმყოფობით, ბოლოს მხედველობაც დაკარგა. ყველაფერ ამას წყალმანკით ავადმყოფობაც დაერთო.

მან სიცოცხლეშივე მოიმზადა საფლავი და კუბო.

ემისკოპოსი გრიგოლი 1907 წლის 12 ოქტომბერს გარდაიცვალა. იგი 18 ოქტომბერს მარტვილის საკათედრო ტაძარში დაასაფლავეს. 

წირვა და წესი ანდერძისა შეასრულეს გურია-სამეგრე

გვ322

ლოს ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) და იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) სამი არქიმანდრიტის ორი დეკანოზისა და მრავალი სამღვდელოების 

თანამწირველობით. დაკრძალვას ესწრებოდნენ მეუფე გრიგოლის ნათესავებიც და საზოგადოების სხვადასხვა წარმომადგენელნი· დასაფლავების წინ ქადაგება 

წარმოთქვა ფოთის საკათედრო ტაძრის მღვდელმა გიორგი გეგეჭკორმა:

„ყოვლადუსამღვდელოესო მეუფეო! ღვთის განგებამ გარგუნათ თქვენ საყვარელ სამშობლოში მწყემსმთავრობა. თქვენ, როგორც გულკეთილმა მღვდელმთავარმან, 

განურჩევლად წოდებისა, ხარისხოვნებისა და პიროვნებისა, დღითგანვე თქვენს სამწყსოში შემოსვლისა, ყველას გაგვიღე თქვენი გულის კარი და 

გვითხარით, აჰა, მე თქვენი სულიერი მამა და თქვენ ჩემნი სულიერნი შვილებიო. ამით თქვენ ყველას მოგვეცი მიზეზი, 

თქვენს გულში გვეფათურებია ხელები. ჩვენ თქვენი ასეთი 

გვ323

გულუხვი ნდობა ვერ გავამართლეთ და ვერ შეგიწყვეთ ხელი ცხოვრების ბრძოლის ველზედ ერთადერთი მიგატოვეთ. არათუ

ხელი ვერ შეგიწყვეთ და ვერ დაგეხმარეთ ასეთ დიდ ასპარეზზე, როგორსაც შეადგენდა თქვენი დანიშნულება – ახლად 

შეერთებულ ვრცელი ეპარქიის მოვლა-გამგეობაში, პირიქით თქვენი საქმე იმ ზომამდე დავაყენეთ, რომ უკანასკნელ დროში 

შორეულ ცივ ქვეყანაშიაც გაგამგზავრეთ, სადაცა გული დაგიწყლულდათ, ჯანმრთელობით დაქვეითდით და თქვენს სამშობლოში დაბრუნდით მხოლოდ მისთვის,

რომ დაგესრულებიათ სიცოცხლე. მწუხარება და გლოვა ჩვენ, თორემ თქვენ გიხაროდეს, მეუფეო! გიხაროდეს მისთვის, რომ თქვენ ყოველივე 

კაცობრიული ცოდვა და ხორციელი უბედურებანი აქვე დატოვეთ და აწ წარდგებით სამსჯავროს წინაშე სულით ნათელი

როგორც მღვდელმთავარი. 

ყოვლადუსამღვდელოესო! ამ თქვენი საყვარელი და ნაშრომ სავანისათვის, სადაცა თქვენ უკანასკნელად სული განუტევეთ

და თქვენი გვამი საუკუნოდ მიაბარეთ, ამა მარტვილისათვის, შეევედრეთ წმინდა მოციქულთა ანდრიას და სიმეონ კანანელს, 

რათა ისინი მეოხ იყვნენ წინაშე ღვთისა განმტკიცებისათვის, პირველ საუკუნიდანვე მათ მიერ ქრისტიანობის გასავრცელებლად აღრჩეულის სამოციქულო ადგილისა 

ამის – მარტვილისა; რომ, როგორც წინეთ, ისევ დიდებით და საღმრთო მადლით მოსილ იქნეს ადგილი ესე და კვლავაც ეს სამოციქულო ადგილი იქნეს სულიერ 

საზრდოდ, აწ დაქვეითებულ ქრისტიანობრივი სარწმუნოების აღმდგენელად და განმამტკიცებლად· 

აგრეთვე, მეუფეო! შეავედრეთ დედა ღვთისას მისი წილხდომილი საქართველო, რომ მადლითა თვისითა მან დაიცვას სარწმუნოების და ზნეობის უმეტეს 

დაქვეითებისაგან ჩვენი ხალხი.  

დასასრულ, ჩემო ხელდამსხმელო მეუფეო! 11 წელიწადი ვიმსახურე თქვენთან წმიდა ტრაპეზის წინაშე და ამ ხნის 

განმავლობაში ერთჯერაც არ შემინიშნავს ჩემს უღირს მსახურებაში ოდესმე თქვენი შუბლი ჩემზედ შეხრილიყოს, მე, გარ

გვ324

და მადლობისა და სიყვარულისა, იქნება, როგორც უძლურმა და უღირსმა მღვდელმა, რაიმე სიტყვით, საქმით ან მოქმედებით 

გაწყენინეთ, გთხოვთ და გევედრებით, სულგრძელობითა თქვენითა მომიტევოთ და შემინდოთ შეცოდებანი ჩემნი. ვევედრები 

ღმერთსა საუკუნო ნეტარება დაგიმკვიდროს და საუკუნოდ იყოს ხსენება შენი“. 

დეკანოზი ვასილ დადიანიძე 1864-1937წწ 

დეკანოზი ვასილ დადიანიძე 1864 წელს 1 იანვარს გორის მაზრის სოფელ შერთულში დაიბადა. ადრეულ ასაკში გარდაეცვალა მამა ილია. 

შვიდი წლისას საშინელი განსაცდელი შეემთხვა მამისაგან დატოვებული ქონებისა და მიწის ხელში ჩაგდების მიზნით ბოროტისმყოფელებმა მისი მოკვლა მოისურვეს და 

მძინარეს თავში კეტი ჩაარტყეს. ღვთის წყალობით, სიკვდილს გადარჩენილი პატარა ვასილი დედის ნათესავებს – ინდუაშვილებს თბილისში წაუყვანიათ და იქ 

აღუზრდიათ. ვასილმა ჯერ თბილისის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა. ხოლო 1884-1890 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, 

რომლის დაშთავრების შემდეგ, 1890 წლის 8 ოქტომბერს გორის სასულიერო სასწავლებელში პედაგოგად განამწესეს· 

1891 წლის 5 ივლისს ამავე სასწავლებლის საშუალო მოსამზადებელი კლასების მასწავლებლად დაინიშნა. 

1897 წლის აგვისტოში ვასილი ჯერ დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და 31 აგვისტოს ამავე სასწავლებელში არსებული წმინდა გიორგის

სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1901 წლის 6 მაისს საგვერდულით, ხოლო 1903 წლის 15 აპრილს სკუფიით დაჯილდოვდა. 

რამდენიმე წლის შემდეგ დაინიშნა აღნიშნული სასწავლებლის ზედახედველად და სულიერ მოძღვრად. 

1908 წლის 6 მაისს – კამილავკით, 1914 წლის 6 მაისს კი – 

გვ325

სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1919 წლის 10 მარტს გორის სასულიერო სასწავლებელში 28-წლიანი ერთგული

და თავდადებული მოღვაწეობისათვის ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა  (კაჭახიძე) დეკანოზის წოდება მიანიჭა.

1921 წელს, კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, გორის სასულიერო სასწავლებელი დაიხურა. აქედან იწყება

დეკანოზ ვასილის დევნა-შევიწროება. ამას დაერთო ისიც, რომ სოფელ ტყვიავში კომუნისტების მიერ წაქეზებულმა პირებმა

სიცოცხლეს გამოასალმეს მისი უფროსი ვაჟი ილია, როშელიც ქართული ჯარის ოფიცერი იყო. 

1922 წლიდან იგი დასახლდა თავის სოფელში. 1929 წელს მთავრობამ ჩამოართვა სახლი, ქონება და გამოაძევა მშობლიური 

სოფლიდან. მამა ვასილი იძულებული გახდა, საცხოვრებლად თბილისში, თავის შვილებთან გადა

გვ326

სულიყო. დეკანოზი ვასილი 1937 წლის 3 ივლისს გარდაიცვალა. დასაფლავებულია ვაკეში, სამოქალაქო სასაფლაოზე.

დეკანოზი გრიგოლ დავითაშვილი 1841-1888წწ

დეკანოზი გრიგოლი 1841 წელს ქართლში, გორის მაზრაში,სოფელ ქვემო ჭალაში, აზნაურ როსტომ გრიგოლის ძე დავითაშვილისა და სარა 

გიორგის ასულის ოჯახში დაიბადა. ოჯახში შემონახულია თავად გიორგი ამილახვარის მიერ როსტომ დავითაშვილის სახელზე 1847 წელს გაცემული 

ნასყიდობის სიგელი მიწის ორი ნაკვეთის მიყიდვის შესახებ. დავითაშვილების ოჯახი ახლოს იყო თავად ამილახვრებთან. ასევე არსებობს 

თავად გიორგი ამილახვარის შვილის – ბარძიმის მიერ მამა გრიგოლისათვის ბოძებული სიგელი, სადაც აღნიშნულია: „შენ, 

ჩვენს საყვარელს, ერთგულს და საიმედოდ საგულვებელ ძმას, გრიგოლს შვილთა და მომავალთა სახლისა შენისათ.. მე და 

შენ ერთმანეთი გვიყვარდა, რომელსაც ღმერთი შემაძლებინებს შენზედ მარადის, გაბედნიეროს ღმერთმან ჩემს სიყვარულის 

და ერთგულებასა შინა არ მოგიშალოს ჩვენგან“. 

გრიგოლი 8 წლისა იყო, როცა დედა გარდაეცვალა და მისი აღზრდა მამამ ითავა, პატარა გრგოლმა დაამთავრა გორის სასულიერო სასწავლებელი შემდეგ კი 

სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო· სემინარიის წარჩინებით დასრულების შეშდეგ გრიგოლი მალევე დაოჯახდა· მისი მეუღლე  

გახლდათ მარიამ შდივნიშვილი. იგი ფრიად განათლებული პიროვნება იყო, ზეპირად იცოდა ,„ვეფხისტყაოსანი“. მამა გრიგოლს 

და მარიამს ჰყავდათ შვიდი შვილი სამი ვაჟი - ალექსანდრე, იოანე, ნიკოლოზი (მისი მეუღლე იყო ვალენტინა იშხნელი. დები 

იძხნელების უფროსი და) და ოთხი ასული. მათი უმცროსი ასული მელანია დავითაშვილი 1924 წლის 6 სექტემბერს დახვრ

გვ327

იტეს სხვა ქართველ ახალმოწამეებთან ერთად ტირიფონას ველზე, აგვისტოს აჯანყებაში მონაწილეობის

მიღების გამო. 

XIX საუკუნის 60-იან წლებში გრიგოლი საქართველოს ეგზარქოსმა ევსევიმ (ილინსკი) დიაკვნად 

აკურთხა, შემდეგ კი მღვდლად დაასხა ხელი და ოსეთის სასულიერო კომისიაში განამწესა. იგი სოფელ ჯავის წმინდა გიორგის სახელობის

ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა და ამავე ოლქის მთავარხუცესობა დაეკისრა. ახალგაზრდა, 

მონდომებული და ენერგიით აღსავსე მოძღვარი დიდი შემართებით იწყებს მისიონერულ მოღვაწეობას. წლების განმავლობაში მან მრავალი მოაქცია ქრისტეს სარწმუნოებაზე. 

ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის მას მრავალი ჯილდო უბოძეს, მათ შორის, „სახარება”, რომელიც 

ქრისტიანობის გავრცელებისათვის ეწყალობა. ამ სახარებაზე მამა გრიგოლის ხელით ჩაწერილია ერთი საინტერესო ცნობა 

მიწისძვრის შესახებ: „ჩყპა (1881) წელსა, აგვისტოს 12-ს, შუადღის უკან, საათის ხუთის ნახევარზე იძრა მიწა. ჯავის ციხე ჩამოინგრა. 

მიწისძვრა განმეორდა შუაღამეს. 12-დან 13 აგვისტომდე მიწა იძრა შვიდჯერ“. 

წლების განმავლობაში მამა გრიგოლი კეთილსინდისიერად აღასრულებდა თავის მოვალეობას საქართველოს მთიანეთში, 

სადაც თავისი მოღვაწეობითა და პატიოსანი მოძღვრობით ოსურ მოსახლეობაში დიდი ავტორიტეტი მოიპოვა. ყოველივე ამის გამო 

მოძღვარს მრავალი მტერი და მოშურნე გაუჩნდა. საქმე იქამდეც მივიდა, რომ ჯავის ოლქის ერთ-ერთმა მღვდელმსახურმა 

„მთიული მღვდლის“ ფსევდონიმით ცილისმწამებლური წერილი

გვ328

"გამოაქვეყნა იმჟამინდელ პრესაში, იგი მამა გრიგოლს მრავალ ბრალდებას უყენებდა: „მე გახლავართ მღვდლად გორის მაზრაში, 

ჯავის საბლაღოჩინოში, სადაც გვყავს, ჩვენდა საუბედუროდ, ბლაღოჩინად მღვდელი გრიგოლ დავიდოვი. ჩვენ ვმსახურობთ 

ოსებში და ჯამაგირს გვიგზავნის „ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოება“. ეს ჯამაგირი უნდა მივიღოთ ოთხ თვეში ერთხელ, მაგრამ რვა თვე გაივლის ხოლმე, 

რომ ვერაფერს ვღებულობთ. მეტი არაფერი შემოსავალი გვაქვს ამ მთის ხალხიდგან და არც ნება გვაქვს მთავრობისაგან, რომ ავილოთ, ან ვინ 

მოგვცემს, რადგან თვითონაც ღარიბი ხალხია. 

ბატონი ბლაღოჩინი გვაწვალებს, მინემ იმისგან მივიღებდეთ, სამი-ოთხი დღე იმის კარებზე უნდა ვიდგეთ და მემრე ბევრის 

გინების და ლანძღვის შემდეგ იქნება გვეღირსოს იმისაგან ჯამაგირის მიღება, ისე გვამუნათებს, თითქო თავის ჯიბიდან 

იძლეოდეს ის დალოცვილი. ახლა მამა ბლაღოჩინს ბატონ ეგზარხოსთან დაუბეზღებივართ, თავიანთ მრევლში არ დაიარებიანო და ცოლ-შვილი იქ არა ჰყავთო 

და ამიტომაც ჯამაგირს ნუ გამოუგზავნითო. აგერ ორ წელიწადზე მეტი გადის, რომ ბატონ ბლაღოჩინს მოუვიდა ფული სახლის გასაკეთებლად „ქრისტიანობის აღმადგენელი საზოგადოებისაგან“ იმათის მღვდლებისათვის, 

მაგრამ სად გააკეთა, ის ფული თვითონ მიირთვა და უფულოდ ვერაფერი გაკეთდა... იქნება ბატონ ეგზარქოსმა მიაქციოს ყურადლება და დაგვიხსნას ამ ბლაღოჩინისაგან“. 

მამა გრიგოლმა იმავე გაზეთის ფურცლებზე საკადრისი პასუხი გასცა ცილიმწამებელს: „ბატონო რედაქტორო! თქვენი 

პატივცემული გაზეთის N41-ში წავიკითხე საჩივარი ერთი მღვდლისა, რომელიც მრავალ ბრალდებას მიყენებს. ვსარგებლობ შემთხვევით და ხალხსა და საზოგადოებას 

მინდა ვაუწყო. ჯამაგირები რომ დროზედ არ მოსდით, მაგაში ეჭვი არ არის. მაგაზედ მე თვითონ მიჩივლია რამდენჯერმე ერთ ალაგსაცა და მეორე ალაგასაცა, 

მაგრამ რა ვქნა, ჩემი რა ბრალია!... 

გვ329

სახლები არ გვივარგაო – მაშ, როგორ სცხოვრებდნენ იმ სახლებში, რომლებსაც ეხლა სწუნობენ ადრინდელი პატივცემულნი მოღვაწენი! 

ადრეც ბევრ მწუხარებას ითმენდნენ მთაში, მაგრად რადგან ესმოდათ თავიანთი სამღთო მოვალეობა

იმითი ყველას ითმენდნენ. თუ სახლებზედ არის საჩივარი,აბა ერთი ჩემი სახლიცა ნახეთ, როგორია, ლამის ჭერი და კედლები 

თავზედ დაგვაწვეს, ზამთარში ცეცხლი ვერ დაგვინთია და ათი სული სიცივით ვიხოცებით. 

როცა გვეღირსება ჯამაგირების მოსვლა, ბლაღოჩინი გვაწვალებსო. ვინა ვლანძღე, ვინ ვაწვალე, სამი დღე კარებზედ 

ვინ ვალოდინე, რატომ იმ პირს არ მიჩვენებს ეგ პატიოსანი მამა? 

სახლების ასაშენებული ფულები მოუვიდა, ფული შეჭამა და სახლები კი არ აგვიშენაო, ეგეც ერთი აშკარა ტყუილი ავტორისა. 

როდის, ვისგან და ან რამდენი სახლების ასაშენებელი ფულები ან არქიერისაგან უნდა მიმეღო, ან ,,ქქრისტიანობის 

აღმადგენელ საზოგადოებისაგან“, აბა, იკითხეთ ერთი – მართლა მაგ საგანზედ ფულები როდესმე გამომიგზავნეს?“ 

1883 წლიდან მღვდელი გრიგოლი მესხეთში, ქ. ახალციხის წმინდა მარინეს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად და ამავე 

ოლქის მთავარხუცესად გადაიყვანეს. თურქეთის ტყვეობაში იყო გამოცდილი მოძღვრის მოვლინება მათ კუთხეში. თავისი ნიჭისა და 

ქადაგების წყალობით მან აქაც მრავალი მონათლა და აზიარა ქრისტეს სარწმუნოებას· ამ საქმეში მამა გრიგოლის მატერიალურად დაეხმარა სპარსეთში. 

რუსეთის საელჩოს კარის ეკლესიის წინამძღვარი, მღვდელ-მონაზონი ევსევი (ცაბაძე), რომელიც პირიოდულად უგზავნიდა მას 150 მანეთს იმ განზრახვით, 

რომ დაესაჩუქრებინა ის მაჰმადიანი ქართველები, რომელნიც მოინათლნენ ქრისტეს სარწმუნოებაზე. მამა ევსევი თავის წერილში  

მამა გრიგოლს სწერდა: „როგორც თქვენ დაინახოთ საუმჯობესოდ და საჭიროდ, ისე დაასაჩუქრეთ ხოლმე ახლად დანათ

გვ330

ლულნი და როცა ამ საგანზედ ფული შემოგელევათ, და კიდევ მაცნობეთ მოგაწვდით“. თავის მხრივ, ახალციხის წმინდა დიდმოწამე მარინეს სახელობის 

საკათედრო ტაძარში 1884 წლის 18 ოქტომბერს წარმოთქმულ ქადაგებაში დეკანოზი გრიგოლი აღნიშნავდა: გულითა და სულით ვისურვებთ, რომ ამ ჩინებულის, 

პატიოსანის მაგალითის მიმბაძავნი სხვანიც აღმოჩენილიყვნენ (გულისხმობს მამა ევსევის დახმარებას – რედაქცია). ჩვენ ქვეყანაში “ ქართველთა ტომნი ხრმალის და

ცეცხლის საშუალებიით ათი ათასობით არიან მაჰმადიანთაგან მიქცეულნი მაჰმადიანთ სარწმუნოებაზე და მეცადინეობა მათის ისევ მართლმადიდებლობაზე 

მოქცევისათვის არის საღმრთო მოვალეობა ყველა ქრისტიანისა, რომელსაც კი უყვარს თავისი მამული და სარწმუნოება და არის ნამდვილი შვილი ქვეყნისა ეკლესიისა.

ცხადია რომ მაჰმადიანთ მოქცევა მართლმადიდებელ სარწმუნოებაზე არის პირდაპირი მოვალეობა სამღვდელოებისა: მათ უნდა უქადაგონ ჩააგონონ ქრისტეს

წმინდა სარწმუნოება და დანათლონ. ჩვენ სრულიადაც არ ვართ იმ ჰაზრისა, რომ სამღვდელოება გარეშე მაყურებელივით იყოს, იმ დროს, როდესაც 

გარეშე პირნი ზრუნავენ მაჰმადიანთ მართლმადიდებელ სარწმუნოებაზე მოქცევას და მატერიალურად მათის ცხოვრების გაუმჯობესობას. ახლად 

დანათლულთ ცხოვრების ნივთიერად გაუმჯობესობას დიდი გავლენა ექნება მაჰმადიანთ მართლმა

გვ331

დიდებელ სარწმუნიებისადმი მოქცევაზე და სასურველ ნაყოფსაც მოიტანს. სიტყვის გაგრძელებისა რომ არ გვეშინოდეს, 

რამდენსამე მაგალითს მოვიყვანდით იმის შესახებ, რომ ახლად დანათლულები, რადგანაც შიშისა გამო ვეღარ მიქცეულან საცხოვრებლად წინანდელ 

თავიანთ საზოგადოებაში, და არც აქვთ მამული რომ სხვაგან დასახლდენ და რადგანაც არა აქვთ შეძლება, რომ ხელი მოიწყონ საცხოვრებლად, 

ეს ახლად დანათლულები კარი-კარს დადიან და მოწყალებას თხოულობენ. 

ამათი დამნახავი, რომელი მაჰმადიანიღა ისურვებს მონათვლას? ამის გამო, არამცთუ აღარავინ სურვობს მაჰმადიანთაგანი მართლმადიდებელ სარწმუნოებაზე მოქცევას 

და იშვიათიღა არის, რომ მაჰმადიანი მოინათლოს, რომელნიც მოინათლნენ, იმათაც კი უსაყვედურებენ და ნიშნს უგებენ: „მოინათლენით და რა სარგებელი ნახეთო, 

კარი-კარს დაწანწალებთ და მოწყალებას თხოულობთოო...“ 

აი, ეს უმთავრესი გარემოება უშლის ხელს სამღვდელოებას, აღასრულოს თავისი სამღრთო მოვალეობა და მოიყვანოს მაჰმადიანნი მართლმადიდებელ სარწმუნოებაზედ. 

ამ დაბრკოლების ასაცილებლად უნდა ცდილობდეს, ვისაც ჰსურს, რომ გამრავლდეს მართლმადიდებელთ რიცხვი ჩვენს 

მხარეში და მეტადრე მართლმადიდებელი ქართველობა, რომელსაც იმდენნი მოაკლდენ უწინ, ჟამთა ვითარების გამო“. 

1884 წელს საქართველო-იმერეთის სინოდალურმა კანტორამ გაითვალისწინა მღვდელ გრიგოლის ღვაწლი დედაეკლესიის 

წინაშე და ერთგული სამსახურისთვის მას დეკანოზის წოდება, მიანიჭა. 

განსაკუთრებული სიფრთხილითა და ყურადღებით მოქმედებდა მამა გრიგოლი სამხრეთ საქართველოში მომძლავრებული 

სომხების წინააღმდეგ. 1828 წელს, ახალციხისა და ახალქალაქის მხარეების შემოერთების შემდეგ გენერალ ვასილ ბებუთოვისა

და რუსეთის იმპერიის მოხელეების აქტიურობის შედეგად მოსახლეობის უმეტესობა სომხები იყვნენ იმპერიამ ამ მხარეში 

გვ332

30 000 სომეხი ჩამოასახლა, მათი რიცხვი ნელ-ნელა იზრდებოდა· მამა გრიგოლს, როგორც ამ ოლქის მთავარხუცესს, ევალებოდა წესრიგი 

დაემყარებინა მრევლში და არ დაეშვა რაიმე ზედმეტი გაუგებრობა. 

1884 წელს ჟურნალ „მწყემსში“ დაიბეჭდა ანონიმი ავტორის ცილისმწამებლური წერილი: ,,პატივი მაქვს თქვენის პატივცემული გაზეთის „მწყემსის“ საშუალებით, 

ვაცნობო ახალციხის ბლაღოჩინს, მამა გრიგოლ დავიდოვს, რათა ჯეროვანი ყურადღება მიაქციოს იმ ურიგო სომხების საქციელს, 

რომელთაგან ახალციხესა და მის მაზრაში მცხოვრებ ქართველთ დიდი დაბრკოლება ეძლევათ საფარის ღვთისმშობლის ტაძარში, ღამის თევის დროს. 

აქ ყოველ წლივ საშინელი ჩხუბი იმართება ხოლმე სომეხთ და ქართველთ შორის. ამ ჩხუბს მრავალჯერ ხანჯლის ტრიალი მოჰყვება“. 

ბოლოს უცნობი ავტორი, დარიგებას იძლევა, მივაქციოთ ჯეროვანი ყურადღება ამ უწესობის მოსპობას და დავანიშვნინოთ ხოლმე, ვისგანაც რიგია,

ჩაფრები ანუ გზირები მსვიდობიანობის დასაცველადო.

მამა გრიგოლმა საპასუხო წერილში ამხილა ანონიმი ავტორი და განუმარტა: „გულითად მადლობას განვუცხადებ პატივცემულ ავტორს რწმუნებულ ჩემდამი ეკლესიის 

კეთილ წარმატების თანაგრძნობისათვის. ამასთანავე, დიდად ვსწუხვარ, რომ ბატონ ავტორს აქამდინ არ შეუტყვია, რომ მე შარშანვე, 

1883 წელსა აგვისტოს 4-სა, N153-თა მივიქეცი ოფიციალურის ქაღალდით ბატონ ახალციხის მაზრის მმართველთან, რომელსაც ვთხოვდი, 

რომ დაენიშნა ჩაფრები მშვიდობიანობის დასაცველად საფარის ეკლესიისა და ვარძიის მონასტრის დღეობაზე, 15-ს აგვისტოს, რადგან ამ დღესასწაულზე ხალხის 

სიმრავლისა გამო, მართლა მოხდება ხოლმე ხანდისხან შფოთი. კეთილსულიერმა და ყოვლად პატივცემულმა ბატონ ახალციხის მაზრის 

მმართველმა, რომელიც ფრიად მოყვარულია მშვიდობიანობისა და ცდილობს, რომ რწმუნებულ მისდამი მაზრაში მშვიდობიანობა სუფევდეს, 

მიაქცია ყურადღება ჩემს თხოვნას და დანიშნა, როგორც საფარის ეკლესიის, ისე ვარძიის მონასტრის 

გვ333

დღეობაზე მშვიდობიანობის დასაცველად ჩაფრებიც, გზირებიც და ჩინოვნიკიც თვალყურის სადევნელად. ამის გამო, როგორც

საფარაში, ისე ვარძიაში, ამ ეკლესიების დღეობას, წარსულს··· 1883 წელსა, არავითარი უწესობა არ მომხადარა, და პატივცემული 

ავტორი ტყუილათ შიშობს“.

დეკანოზი გრიგოლი 1888 წლის 14 ნოემბერს, 47 წლის ასაკში მოულოდნელად გარდაიცვალა. დეკანოზი დავით ღამბაშიძე მისი

გარდაცვალების შესახებ თავის ჟურნალ ,,მწყემსში'' წერდა: „ჩვენ გვაცნობებენ, რომ გარდაიცვალა ქ. ახალციხის საკრებულო სობოროს დეკანოზი,

ბლაღოჩინი მამა გრიგოლი დავიდოვი. მამა დავიდოვი აგერ თითქმის 25 წელიწადი იქნება, რაც მხურვალე მონაწილეობას იღებდა მართლმადიდებელ 

ქრისტიანობის გავრცელებისათვის კავკასიაში. განსაკუთრებით განსვენებულმა ბევრი იშრომა, რომ მართლმადიდებელი ქრისტიანობა გაევრცელებია მთიულ ოსებს შორის“.

დეკანოზი გრიგოლი დიდი პატივით დაასაფლავეს ახალციხის წმინდა მარინეს სახელობის საკათედრო ეკლესიაში. ტაძრის სამხრეთ კარიბჭეში. 

 

მღვდელი ზაქარია დალბაშვილი 1886-1955წწ

მღვდელი ზაქარია 1886 წლის 6 აგვისტოს გარე კახეთში, საგარეჯოში, გლეხის სოლომონ დალბაშვილის ოჯახში დაიბადა. 

მის გარდა ოჯახში კიდევ ოთხი დედ-მამიშვილი იზრდებოდა. 

დაწყებითი განათლება მან სოფლის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო. უკვე მოზრდილი ზაქარია დავით გარეჯის მამათა 

მონასტერში მიაბარეს, სადაც საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. გარეჯის მონასტერში მან ოთხი წელი დაჰყო. 

შემდეგ თბილისში, მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მამათა მონასტერში გადაიყვანეს 

გვ334

და დარაჯის მოვალეობა დააკისრეს. 1906 წლის დიდმარხვაში თბილისში, მამა დავითის წმინდა 

დავით გარეჯელის სახელობის ტაძარში სტიქაროსნად დაინიშნა. 1907 წლის 22 თებერვალს ოძისის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის 

დროებით მედავითნედ დაადგინეს, ხოლო ამავე წლის 9 აგვისტოდან ალავერდელმა ეპისკოპოსმა დავითმა 

(კაჭახიძე) ერედვის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნის მოვალეობის შემსრულებლად 

გადაიყვანა. 

1914 წლის 6 იანვარს შტატის მედავითნედ დაამტკიცეს. მედავითნეობის პერიოდში ზაქარია დაქორწინდა დარია 

სოლომონის ასულ გორგიშელზე (დაბადებული 1890 წლის 31 იანვარს) დარიამ მას სამი ქალიშვილი გაუჩინა. 

1919 წელს ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) ზაქარია დიაკვნად აკურთხეს, ხოლო 1920 წელს მღვდლად დაასხა ხელი და ქიწნისის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს. 

მამა ზაქარია ფრიად განსწავლული ადამიანი იყო. იგი ზედმიწევნით ფლობდა რუსულ ენას, სასულიერო მწერლობის გარდა კარგად იცნობდა საერო ლიტერატურას,

ისტორიას, ბუნებისმეტყველებას. დიდად დაინტერესებული იყო აგრონომიით. მას მრევლთან საოცარი დამოკიდებულება ჰქონდა. ის არა მარტო მათი სულიერი მამა.

არამედ დიდი მეგობარიც იყო. ყველასთვის საჭირო მრჩეველი ყოფილა როგორც საყოფაცხოვრებო, ასევე იურიდიულ საკითხებში. გადმოგვცემენ, რომ მამა ზაქარიას 

სულიერი შვილი იყო იოსებ სტალინის (ჯუღაშვილი) დედა ეკატერინე (კეკე). რომელიც დიდად აფასებდა თავის მოძღვარს. 

1924 

გვ335

წლის აგვისტოს აჯანყების შემდეგ მამა ზაქარიაც დაპატიმრბულთა სიაში აღმოჩნდა, მაგრამ ეკატერინეს წყალობით, იგი 

სიკვდილს გადაურჩა და გაათავისუფლეს. 

სასწაულად გადარჩენილმა მამა ზაქარიამ ვეღარ გააგრძელა სამღვდელო მსახურება და ოჯახისათვის სარჩოს მოსაპოვებლა 

გორის მეურნეობაში აგრონომად დაიწყო მუშაობა. XX საუკუნის 30-იან წლებში, მძიმე მატერიალური პირობების გამო, მამა ზაქარია 

თავის მშობლიურ მხარეს, საგარეჯოს დაუბრუნდა. 

1943 წელს, ტაძრებისა და მონასტრების ამოქმედების შემდეგ მამა ზაქარიას საშუალება მიეცა, დაბრუნებოდა მღვდელმსახსურებას. 

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) ლოცვა-კურთხევით, რომელიც დიდად აფასებდა 

მის ცოდნასა და გამოცდილებას, იგი 1944 წლის 15 აპრილს საგარეჯოს წმინდა დოდო გარეჯელის სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად დაინიშნა. მამა ზაქარიას ქალიშვილებს კარგად ახსოვთ უწმინდესის სტუმრობები მათ სახლში, საგარეჯოში 

როდესაც კათოლიკოსი კახეთში მიემგზავრებოდა, აუცილებლად მამა ზაქარიას ოჯახში შეივლიდა ხოლმე. 

მამა ზაქარიას დანიშვის დროს საგარეჯოს წმინდა დოდოს ეკლესიაში საჯინიბო იყო მოწყობილი. მოძღვრის დიდი შრომითა და მცდელობით, 

ასევე უშუალოდ კათოლიკოს-პატრიარქის დახმარებით, წმინდა დოდოს ეკლესიაში კვლავ აღდგა ღვთისმსახურება· ეკლესია შეკეთდა, შეიმკო ხატებითა და საჭირო 

ინვენტარით. მოძღვარიც, ჭარმაგი ასაკის მიუხედავად, ახალგაზრდული ენერგიითა და დიდი სიყვარულით უქადაგებდა მრევლს. 

ინათლებოდნენ ბავშვები, ქრისტიანული წესით ხდებოდა მიცვალებულთა დაკრძალვა და სისტემატურად აღესრულებოდა წირვა-ლოცვა. 

იმ დროისათვის ეკლესიაში მსახურება ურთულესი იყო. ადამიანთა უმეტესობა უნდობლად, ნიჰილისტურად ეკიდებოდა რელიგიურ მსახურებას. 

მამა ზაქარიამ თავისი ცხოვრების წესით,პირადი მაგალითით, ხალხის სიყვარული და პატივისცემა დაიმ

გვ336

სახურა. მას ენდობოდნენ, მისგან სწავლობდნენ როგორც გორში, ისე საგარეჯოს რაიონში, გასაჭირში ეიმედებოდით. მასთან, 

როგორც მრავალმხრივ განათლებულ ადაშიანთან, მიდიოდნენ ისინიც. ვინც ეკლესიაში არ დადიოდა. მიდიოდნენ რჩევის საკითხავად. 

მოძღვარი ყველას პატივისცეშით ეგებებოდა. მას ძალიან უყვარდა ბავშვები სიამოვნებდაღა მათი დასაქმება რითაც შრომას 

აჩვევდა პატარებს. უყვარდა მათი დასაჩუქრება, მაგრამ ეს ხდებოდა მხოლოდ შრომით თავის გამოჩენის შემდეგ. შვილიშვილებს

ავალებდა ნათლობისათვის წყლის გაცხელებას, ემბაზის მომზადებას. დანარჩენ ყმაწვილებლსაც ჰქონდათ პატარა ვალდებულებანი – ეკლესიის დალაგება, 

დასუფთავება· ყვავილებით მორთვა, ხატების დაწმენდა, ფარდაგების დასუფთავება და ა. შ. საქმის შესაბამისად შესრულების შემდეგ. 

ყველა საჩუქრდებოდა· 

დედაჩემი – მამა ზაქარიას შვილიშვილი იხსენებს მის ძალზედ სასიამოვნო ტემბრის ხმას. იგი ზაფხულობით, მწუხრის ჟამს, ღია 

აივანზე, გარშემო დაისვამდა შვილიშვილებს, უკითხავდა ლოცვებს, ღიღინებდა საგალობლებს, ძალზე უყვარდა „სულიკოს“ და ,„ციცინათელას“ 

მელოდია. ეს იყო საოცარი სიმშვიდის, სინანულითა და მოყვასისადმი უზომო სიყვარულით გაჯერებული, თითქოს გაჩერებული დრო. 

დედა ხშირად იხსენებდა ერთ ეპიზოდს მამა ზაქარიას ცხოვრებიდან. 

ერთი გლეხის ოჯახში ბავშვი გაუხდათ ავად წითელა-ბატონებით, რომელიც ძალზე გართულებული ფორმით განვოთარდა

მშობლები სასოწარკვ

გვ337

ეთილნი იყვნენ. ჩვენ, ბავშვები, ეზოსთან ვირეოდით. მამა ზაქარია მივიდა ოჯახმი, ილოცა პატარისათვის, აზიარა, მშობლები

დაამშვიდა. ამ დროს ბავშვმა სიცხიანი ტუჩებით ძლივს შესამჩნევად ამოილუღლუღა, ბროწეული მინდაო.

ზაფხული იყო, ბროწეული ვიღას ექნებოდა, მამა ზაქარია შემჯდარა თავის თეთრ ცხენზე და გადგომია გზას. ყველას უკვირდა

სად წავიდა, ამ დროს ბროწეულს სად იშოვისო? მთელი დღე დადიოდა თურმე სოფელ-სოფელ. და ყველას გასაკვირად საღამოს მოიტანა ავადმყოფისათვის 

ვიღაცის ოჯახში სასწაულად შემორჩენილი, პატარა, გამხმარი ბროწეული. თავისი ხელით გამოაცალა მარცვლები და გამოუწურა 

სიცხიან ბავშვს. თურმე იმ დღიდან გამომჯობინდა პატარა. 

ის ბიჭუნა დღეს დედაჩემის ტოლია. მშობლებიც, ღრმად მოხუცებული, ცოცხალი ჰჩყავს და კარგად ახსოვთ ეს ამბავი·  

1955 წლის 18 ივნისს თბილისში შემაშფოთებელი ცნობა მოვიდა საგარეჯოდან. მოხუცი და ყველასათვის საყვარელი მოძღვარი წინა საღამოს თავის 

სახლში გაძარცვის მიზნით მოუკლავთ··· 

განა რა სიმდიდრე უნდა ჰქონოდა მოძღვარს, რომელიც, უკანასკნელ ლუკმას უყოფდა უპოვართ. მძიმედ დაჭრილმა მამა  

ზაქარიამ მოასწრო ახლობლებისათვის მძარცველების ვინაობის დასახელება, თუმცა ისიც ითხოვა, რომ მათთვის ეპატიებინათ.

მართლაც, ოჯახის წევრებმა მომხდართან დაკავშირებით საჩივარი არ აღძრეს, მაგრამ ყაჩაღები მილიციამ მაინც დააკავა, თუმცა სასამართლოზე დანაშაული ვერ

დაუმტკიცეს. გათავისუფლებული თავდამსხმელებიდან ერთ-ერთს, რომელმაც უშუალოდ ესროლა მამა ზაქარიას, მცირე ხანში მეუღლე სიმსივნით გარდაეცვალა. 

გავიდა ხანი და ერთადერთი შვილი გაურკვეველ ვითარებაში დაეღუპა, საბოლოოდ, თავადაც უკურნებელი სენით დაიღუპა. 

მამა ზაქარიას დიდი შრომით აღორძინებული წმინდა დოდო გარეჯელის სახელობის ეკლესია დღესაც მოქმედია და უკვე 70 

წელია გრძელდება მის კედლებში ჭეშმარიტი ღვთის დიდება· 

მოამზადა მღვდელ ზაქარიას შვილიშვილმა, საბურთალოს წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის

მღვდელმსახურმა, დეკანოზმა  დავით რუხაძემ

გვ338

არქიმანდრიტი გიორგი (დარჩია)

არქომანდრიტი გიორგი, ერისკაცობაში - გიორგი ზურაბის ძე დარჩია, XIX საუკუნის 70-იან წლებში გურიაში, სოფელ ჯუმათში დაიბადა. 

ღრმადმორწმუნე ოჯახში პატარა გიორგის ბავობიდანვე სამშობლოსა და ღვთის სიყვარულს უნერგავდნენ· 

ჯუმათის მონასტრის ბერებთან სიახლოვემ მასზე დიდი გავლენა მოახდინა და სრულიად ახალგაზრდამ გადაწყვიტა, სიცოცხლე 

ღვთისათვის მიეძღვნა. 

1896 წლის 1 მარტს იგი მორჩილად მიიღეს მცხეთის წმინდა ჯვრის სახელობის მამათა მონასტერში, სადაც წმინდა მღვდელმთავარ ალექსანდრეს (ოქროპირიძე) თაოსნობით დიდი 

აღდგენითი სამუშაოები მიმდინარეობღდა· გიორგიმ მორჩილების წლები მუხლჩაუხრელ შრომაში გაატარა. 

1900 წლის 17 ნოემბერს მორჩილი გიორგი ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1901 წლის 9 მარტიდან წმინდა დავით გარეჯელის სახელობის მამათა მონასტერში განამწესეს ღა იგი მალევე 

ბერად აღკვეცეს იმ პერიოდში გარეჯის წინამძღვარი იყო ათონის მთის წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ქართველთა სავანის ყოფილი წინამძღვარი,

იღუმენი ბენედიქტე (ბარკალაია), რომლის ლოცვა-კურთხევითა და რჩევით, მამა გიორგი ათონის წმინდა მთაზე ქართველთა სავანეში სამოღვაწეოდ გაემგზავრა.

გამგზავრებამდე ცოტა ხნით ადრე იგი მღვდლად აკურთხეს. იქ ჩასული ბერი თანამემამულეებმა დიდი სიხარულით მიიღეს, რადგან 

ახალგაზრდა და შრომისმოყვარე მღვდელ-მონაზონი დიდად საჭირო იყო ქართველთა სავანისათვის. 

ათონის წმინდა მთაზე ბერძენ და ქართვეო ბერთა შორის უთანხმოება წლების განეავლობაში გრძელდებოდა. ბერძენ ბერებს აშინებდათ ქართველთა მომრავლება 

ათონის მთაზე, რადგან იცოდნენ რომ ადრე თუ გვიან ივერთა მონასტრის კუთვნილების საკითხი დადგებოდა და ყველანაირად უშლიდნენ ხელს 

ქართველ მოღვაწეებს. სამწუხაროდ, ამ უსიამოვნო დაპირისპირების 

გვ339

აღმოსაფხვრელად ვერ გამოინახა საერთო ენა. მამა გიორგის ადარდებდა ეს მდგომარეობა და ცდილობდა, ვითარება სასიკეთოდ შეეცვალა: წერილებს სწერდა ქართველ მღვდელმთავრებს, 

საზოგადო მოღვაწეებს. რომელთაც დახმარებასა და შუამღგომლობას სთხოვდა. იგი დაუყოვნებლივ შეუდგა ბერძნული ენის ათვისებას და მცირე ხანში ბრწყინვალედ შეისწავლა როგორც 

სასაუბრო, ასევე საღვთისმსახურო ენა. მამა გიორგი დაუახლოვდა ივერთა მონასტრის ბიბლიოთეკარს, ბერძენ არქიმანდრიტ იოაკიმეს, რემელიც თავის მხრივ, დაახლოებული იყო 

კონსტანტინოპოლის პატრიარქ იოაკიმე III-სთან. მამა გიორგის მისი საშუალებით სურდა ივერთა მონასტერში ქართველ ბერთა უფლებების აღდგენა. იგი რამდენჯერმე ჩავიდა კონსტანტინოპოლში 

და პირადად ნახა პატრიარქი, მაგრამ დაძაბულმა პოლიტიკურმა ვითარებამ, შემდგომში დაწყებულმა ბალკანეთისა და პირველმა მსოფლიო ომებმა ხელი შეუშალეს მამა გიორგის ჩანაფიქრის 

განხორციელებას. 

XX საუკუნის 10-იან წლებში მამა გიორგი საქართველოში დაბრუნდა და ჭყონდიდის ეპარქიაში განაგრძო მოღვაწეობა· 

XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ამბროსიმ (ხელაია) მას იღუმენის წოდება მიანიჭა და ბორჩალოს 

რაიონში, სოფელ რეხის წმინდა მიქაელ მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. მამა გიორგიმ თავი

გვ340

სი პატიიოსანი მოღვაწეობითა და უმწიკვლო მსახურებით მალევე დაიმსახურა მრევლისა და მოსახლეობის სიყვარული. ბერძნული წირვა-ლოცვის ზედმიწევნით ცოდნა დიდად გამოადგა 

მოძღვარს ეროვნებით ბერძენი მრევლის შემოსაკრებად. ყველა, განურჩევლად ეროვნებისა, დიდი პატივისცემით ეპყრობოდა მას და ეკლესიაც ყოველთვის სავსე იყო ღვთისმსახურებისას. 

ხელისუფლება ხელსაყრელ დროს ეძებდა მის დასაპატიმრებლად. 

1926 წლის ნოემბერში ადგილობრივმა ხელმძღვანელობამ ცილისმწამებლური და მკრეხელური ბრალდების საფუძველზე ყოვლად საზიზღარი პროცესი მოაწყო, რომელიც აქტიურად შუქდებოდა 

გაზეთ „კომუნისტის'' ფურცლებზე. სათაურით - „წალკის სასწაულთმოქმედთა პროცესი“. გთავაზობთ ნაწყვეტებს ამ საგაზეთო პუბლიკაციებიდან· სადაც კარგად ჩანს, თუ რა მძიმე დრო 

გამოიარა სამღვდელოებამ და როგორ პირობებში უხდებოდათ მათ მოღვაწეობა: „გასული წლის ზაფხულში წალკის რაიონში ადგილი ჰქონდა შემდეგ მოვლენას. 

აღნიშნული რაიონის სასულიერო წოდებამ ანგარების მიზნით მცხოვრებთა შორის გაავრცელეს ხმები, რომ მათ მიერ აღმოჩენილია მთელი რიგი 

სამლოცველოები, სადაც ხდება ,,სასწაულები“. „წმინდა მამების“ მთავარი საქმიანობა გამოიხატება იმაში, რომ ავრცელებენ ხმებს „წმინდანების“ სასწაულებრივი მოქმედების შესახებ. 

აგიტაციამ გაჭრა მორწმუნეთა შორის და დაიწყეს ავი-ზნის სიმულაცია ,,წმინდანების“ დანახვის დროს. რაიონში არ დარჩენილა არც ერთი სოფელი, სადაც 100-200 კაცი არ ყოფილიყო 

შეპყრობილი ავი-ზნით. საბრალდებო დასკვნა ამ საქმის შესახებ შემდეგს ამბობს: 1925 წლის ივლისის თვეში რეხა და ავრანლოს სოფლებს შუა, რეხას მცხოვრებმა თომა სოლომონის ძე 

საბაძემ ბერ-მონაზონ გიორგი დარჩიას შთაგონებით „აღმოაჩინა“ სამლოცველო. თომა საბაძე და მისი დედა ეფემია იყვნენ უღარიბესი მცხოვრებნი სოფელ რეხასი. საბაძის დედა ეწეოდა 

მკითხაობას და ექიმბაშობას. მათ მატერიალური მდგომარეობის გაუმჯობესებას შეუდგა გიორგი დარჩია და ამ მიზნით 

გვ341

ხელი მიჰყო „სასწაულების აღმოჩენას“. ერთი თვის წინათ, ამ სასწაულების ,„აღმოჩენისას“, თომა საბაძემ ამცნო გლეხებს, 

რომ მას ძილში გამოეცხადა ღვთისმშობელი, რომელმაც თითქოს მიუთითა იმ ადგილზე, სადაც წინათ იმყოფებოდა ეკლესია და 

სადაც ინახებოდა ,,წმინდა ნეშტები“. მაგრამ პირველ ხანებში გლეხობა არ უჯერებდა დარჩიას „წმინდანებს“. დარჩიამ, როგორც, 

გეოლოგმა, კარგად იცოდა წალკის რაიონის მდებარეობა. მანვე იცოდა, რომ ეხლანდელი სამლოცველოს ადგილას წინეთ იყო 

სამლოცველო, რომლის შენობა დროთა ვითარებაში დაფარულ იქნა მიწაში. სამლოცველოში დარჩია და საბაძე რამდენიმვ 

გლეხის თანდასწრებით ხშირად დადიოდნენ და პარაკლისებს იხდიდნენ. 

თომა საბაძე აცხადებს, რომ მას ღამე მოეჩვენა ღვთისმშობელი და უბრძანა აღმოეჩინა მიწის ქვეშ ,,წმინდა ხატები“. 

თომამ ღვთისმშობლის ბრძანება ვერ შეასრულა და დაისაჯა იმით, რომ ერთხელ ის იჯდა ბუხართან, რომელშიაც ქვაბით 

იხარშებოდა ქაში, თომას ჩამოეძინა და უეცრად დაეჯახა ქვაბს. უკანასკნელი გადაბრუნდა და თომას თავი დაეწვა. ის 

აცხადებდა, რომ ქვაბი სასწაულების ძალით თვითონ აიწია და მას გადაასხა წყალი. ამის შემდეგ დარჩიამ და საბაძემ მოიწვიეს კალატოზი მუშები; 

რომლებმაც გათხარეს ის ადგილი, რომელშიც იყო „წმინდანები“. აღმოჩნდა ქვები, რომელზედაც გამოხატული იყო ადამიანის სახეები.

ამის შემდეგ გლეხები დიდად დაინტერესდნენ დარჩიას და საბაძის ქადაგებით, რადგან მათ მიერ ნაწინასწარმეტყველი მოვლენები „ხორციელდებოდა“ ცხოვრებაში. 

გავიდა ხანი. დარჩიამ და საბაძემ საჯაროდ განაცხადეს, რომ მათ მიერ აღმოჩენილი ნეშტი (ადამიანის გასანთლული ძვლები) არის სამკურნალო თვისებებით აღჭურვილი. 

სამლოცველო საჯაროდ აკურთხა დარჩიამ. სოფლებში ხმები გავრცელდა, რომ რეხას სამლოცველოში არიან ,წმინდანები“, რომელნიც 

კურნავენ მუნჯებს, უხილავენ თვალებს ბრმებს და სხვ. დიდძა

გვ342

ლი ხალხი დადიოდა სამლოცვლოში და მიჰქონდათ შემოწირულობანი. ასე მაგალითად, დარჩია თითო მლოცველისაგან ღებულობდა 50 კაპიკს, ეფემია საბაძე იდგა 

ეკლესიასთან და ურჩევდა მლოცველებს, ფული შეეწირათ „წმინდანების“ სასარგებლოდ. სამლოცველომ დიდად გაითქვა სახელი, რის გამოც დარჩიას, საბაძის და 

კომპანიის მატერიალური მდგოარეობაც დიდად გაუმჯობესდა. 

„წმინდა მამები“ სანთლებსაც ყიდდენ. მაგალითად, ოთხ კვირაში მათ აიღეს 109 მანეთი. სამლოცველოსთან მოწყობილი იყო საქეიფო 

შენობა არღნებით, ზურნებით და სხვ. აღნიშნულ შენობაში ეფემია საბაძე (55 წლის მოხუცი) და დანარჩენი ახალგაზრდა 

ქალები ნახევრად ტიტვლები ცეკვავდნენ. ახალგაზრდა ქალები ქეიფის შემდეგ ფეხმძიმე აღმოჩნდნენ. დარჩიას და საბაძის 

გამდიდრებამ მადა აღუძრა რაიონის სხვა მღვდლებსაც. ამ მიზნით, ამ ,,წმინდა“ საქმეს ხელი მიჰყვეს ბლაღოჩინმა დეკანოზმა ნიკოლოზ გრიგოლიადისმა 

და მისმა თანაშემწემ მღვღელმა კონსტანტინე პარასკევოვმა. 

„წმინდა მამების“ საქმე ამ ახლო ხანებში გაირჩევა აღმოსავლეთ საქართველოს ოლქის სასამართლოს მიერ წალკაში. 

პროცესი იქნება საზოგადოებრივ საჩვენებელი“. 

1926 წლის 18 ნოემბერს სოფელ ბარმაქსიზში შედგა სასამართლო პროცესი. სხდომა გაიხსნა 12 საათზე, მოსამართლეთა 

შემადგენლობა: თავჯდომარე – ბერიშვილი, პროკურორები – ჯანჯღავა და კატანოვი, საზოგადო ბრალმდებელი – ხოჯამიროვი, 

დამცველი – ტერ-გრიგორიანი, ექსპერტები – შენგელაია და 

გვ343

დევიძე. პირველ სხდომას დაესწრო 1000-მდე გლეხი. საქმე მდგომარეობდა შემდეგში: ,,შარშან, ზაფხულში, თბილისის მაზრა 

ში შემავალ და ბერძნებით დასახლებულ წალკის რაიონსა და მის ახლოს მდებარე გორის მაზრის სოფელ რეხაში, სამღვდელოებას, 

ზოგიერთი გლეხის თანამონაწილეობით, გაუხსნია მთელი რიგი „სასწაულთმოქმედი“ სალოცავებისა და წყაროებისა, რომლის გარშემოც ახდენენ ათასგვარ სასწაულებს 

(წმინდანთა. გამოცხადება, სნეულთა განკურნება და სხვ.). მთელ ამ მოძრაობას საფუძველი ჩაუყარა სოფელ რეხის ეკლესიის წინამძღოლმა, ბერმა  

გიორგი დარჩიამ, რომელიც მუშაობდა იმავე სოფლის გლეხების – თომა და ეფემია საბაძეების საშუალებით. მათ მიბაძეს სოფელ ბეშტაშენის მცხოვრებმა თეკლე სპიროვამ, 

მღვდელ ნიკოლოზ გრიგორიადისის დახმარებით, მაგრამ ცოტა ხნის შემდეგ კოვზი ნაცარში ჩაუვარდათ. 

გაცილებით კარგად მოაწყო საქმე სოფელ გუნია-კალას მღვდელმა კონსტანტინე პარასკევოვმა, ვინმე ალექსანდრა  

დემურჩიევას მონაწილეობით, ხოლო სოფელ ბაშკოვოში მოქმედებს დიაკონი ხარლამპი კურდოვი და მღვდელი თეოდორე 

კარიბოვი. საერთოდ, „წალკელ სასწაულთმოქმედთა“ საქმეზე. პასუხისგებაში მიცემულია 26 კაცი, რომელთაც ბრალად ედებათ რელიგიური ფანატიზმის გაღვივება წალკის 

რაიონის გლეხურ მასაში, თავის ანგარების მიზნით, რასაც შედეგად მოჰყვა გლეხების მასიური გაყვლეფა. საბრალდებო სკამზე სხედან: 

მღვდლები – თეოდორე კარიბოვი, კონსტანტინე პარასკევოვი, ნიკოლოზ გრიგორიადისი, გიორგი დარჩია, ნიკოლოზ სიმონოვი 

და გლეხები – დემურჩიევა, ფულოვა, კურდოვი, სპირიდონ საბაძე, თომა საბაძე, ნალბანდოვი, ქრისტეფორე ათანასოვი, მათე 

ათანასოვი, აზნაუროვი, კოდრაკოვი, საბა კესოვი, ჯეირანოვი, ჯაგალოვი, კალაჯიევი, კონოსოვი, კელასოვი, ჩაპოზოვი, ეფემია _ 

საბაძე, ლევან პოპოვი, ივანე პოპოვი და თეკლე სპიროვა.  

წინასწარ გამოძიებაზე არც ერთმა მათგანმა არ ცნო თავი დამნაშავედ. ექსპერტებმა შენგელაიამ და ალექსანდრე დევიძემ 

გვ344

განაცხადეს, რომ თომა საბაძე ეპილეპტიკია, ხოლო დანარჩენი ბრალდებულები – ეფემია საბაძის, თეკლე სპიროვას, ფულოვისა და დემურჩიევას გარდა,

რომელნიც ისტერიით არიან დაავადებულნი – ყველა ჯანსაღები არიან“. 

მამა გიორგიმ უკანასკნელი გამოსვლაში თავი დამნაშავედ არ სცნო და სასამართლოს მოსთხოვა, შეეწყვიტათ ყალბი ბრალდებები და გაემართლებინათ უდანაშაულონი. 

23 ნოემბერს შედგა უკანასკნელი სხდომა. რომელზეც წაიკითხეს განაჩენი ყველა მღვდელსა და თომა საბაძეს მათი სოციალური საშიშროებისა და აგრეთვე იმის გამო, რომ მათ 

დარჩენას თბილისის, წალკის, ახალციხისა და ბორჩალოს მაზრებში შეეძლო გამოეწვია მომხდარის განმეორება, სისხლის სამართლის 24-ე მუხლის მესამე შენიშვნის შესაბამისად, 

ზემოაღნიშნული მაზრებიდან გასახლება მიუსაჯეს. 

მიუხედავაღ სასამართლოს გადაწყვეტილებისა მამა გიორგის არც კი უფიქრია იქაურობის მიტოვება. იგი დროებით განერიდა სიტუაციას და მალე კვლავ დაბრუნდა თავის სამრეკლოში

1928 წლის აღღგომაას სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა ქრისტეფორე III-მ (ციცქიშვილი) ეკლესიაში ხანგრძლივი და ერთგული მოღვაწეობისათვის მას არქიმანდრიტის 

წოდება მიანიჭა. 

XX საუკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში, გამუდმებული დევნისა და შევიწროების შემდეგ, ხელისუფლებამ არქიმანდრიტი გიორგი 

აიძულა, დაეტოვებინა აღმოსავლეთ საქართველო და დასავლეთში გადასულიყო. 

1935 წელს შედგენილ ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიის აღწირილობაში მამა გიორგი აჩკოვის წმინდა გიორგის სახელობის აღწერილ ეკლესიის წინამძღვრად არის მოხსენებული. 

1937 წელს დაწყებულ რეპრესიებს უკვე ვეღარ გადაურჩა მრავალტანჯული მოძღვარი. უღვთო ხელისუფლებამ იგი დააპატიმრა და სამეულის გადაწყვეტილებით, სისხლის სამართლის 

კოდექსის 58- 10-ე მუხლებით (აგიტაცია, პროპაგანდა რომელიც შეიცავს საბჭოთა ხელისუფლების დამხობის მოწოდებას) – 

დახვრეტა მიუსაჯა, განაჩენი დაუყოვნებლივ აღასრულეს. 

გვ345

მღვდელი გიორგი დედაბრიშვილი 1869-1924წწ 

მღვდელი გიორგი დედაბროშვილი 1869 წელს დუშეთის მაზრაში, სოფელ ქაისხევში (იგივე თანდილაანთკარი), მღვდლის ოჯახში 

დაიბადა. მამამისი, მღვდელი ზაქარია იოსების ძე დედაბრიშვილი, თავდაპირველად მსახურობდა დუშეთის მაზრაში, სოფელ 

ქაისხევში, ხოლო შემდეგ – სოფელ წილკანში. მისი მეუღლე სოფიო. ჩილინდრიშვილი სოფელ წილკნიდან იყო. როცა მათ 

შვილი შიო (მწერალი შიო არაგვისპირელი) 6 წლის გახდა, ოჯახი საცხოვრებლად წილკანში გადავიდა, სადაც ოჯახის მამა

ზაქარია სიცოცხლის ბოლომდე წილკნის ღვთისმშობლის ტაძარში მოღვაწეობდა. გარდაიცვალა 1877 წელს, დასაფლავებულია წილკნის საკათედრო ტაძარში. 

გიორგი დედაბრიშვილის მამას, საქარიას, 8 შვილი ჰყავდა: 5 ვაჟი და 3 ქალიშვილი. ვაჟები – ია, გიორგი, შიო, ვანო, კოლა 

ქალიშვილები – ოლღა, მაშო, ანეტა. ოჯახის უფროსის გარდაცვალების შემდეგ დედამ გიორგი და შიო მიაბარა სასწავლებლად თბილისის სასულიერო სასწავლებელშმი, 

სადაც ისინი როგორც ობლები უფასოდ სწავლობდნენ. სასწავლებელში მათი მასწავლებლები იყვნენ მოსე ჯანაშვილი, ვასილ ბარნოვი. შიო 

სასწავლებელში მიცემულ საჭმელს ხშირად თავის დებსა და ძმებს უნაწილებდა.  

მოგვიანებით შიო, როგორც გამორჩეულად ნიჭიერი ახალგაზრდა, სასწავლებლად გააგზავნეს ვარშავაში, სადაც იგი უფასოდ სწავლობდა ვარშავის უნივერსიტეტის საბეითლო 

ფაკულტეტზე. უცხოეთში სწავლისას მან გაიცნო და ცოლად შეირთო პარიზის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტის კურსდამთავრებული ქალი – ბაქრაძე,

რომელიც შემდგომში საქართველოს რესპუბლიკის მთავარი პედიატრიც გახდა. გიორგის, რომელიც სასულიერო სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ მეჯვრისხევში განამწესყს მღვდლად, 

ცოლად შეირ

გვ346

თო ბარბარე ჩიტოშვილი. მათ შეეძინათ 5 შვილი: ზაქარია, შალვა, მიხეილი, თამარი, კალისტა.

შალვა ადრე გარდაიცვალა; ზაქარია მასწავლებელი იყო თიანეთში; მიხეილი- მეცნიერი, აგრონომი, მუშაობდა სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტში;

თამარი ქიმიკოსი იყო. მასაც მიხეილის მსგავსად, დანთავრებული ჰქონდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი.

XIX საუკუნის 80-იან წლებში გიორგი წილკნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიაში მეორე

მედავითნედ დაინიშნა.

1892 წლის დეკემბერში დიდი მეჯვრისხევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ გადაიყვანეს.

1910 წლის 1 ნოემბერს დიაკვნად აკურთხეს, ხოლო ამავე წლის 8 ნოემბერს მღვდლად დაასხეს ხელი და გორის მაზრაში,

აძვის წმინდა თომა მოციქულის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნეს.

1916 წლის აღდგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა.

1919 წელს  ბიყარის ეკლესიაში განამწესეს. ბოლოს მსახურობდა სოფელ მეჯვრისხევში. მღვდელი გიორგი 1924 წლის 

აგვისტოს რეპრესიების მსხვერპლი გახდა. იგი დააპატიმრეს და სხვა საულიერო პირებთან ერთად დახვრიტეს.

აქვე მოგვყავს ამონარიდი მამა გიორგი დედაბრიშვილის შვილის, მიხეილ დედაბრიშვილის მოგონებიდან, რომელიც უკავ-

შირდება 1924 წელს მისი მამის დაპატიმრების დღეს: „ეხლაც უკვე ღრმა მოხუცს ვერა და ვერ გამირკვევია 1924 წლის ამბები. 

აგვისტოში, ერთ საღამოს, სოფელ დიდი მეჯვრისხევის გზაზე, მშვვიდ უქარო მთვარიან ღამეში ჩვეენი სოფლის ბანოვანებთან ლაღად დავდიოდით. 

შვებულება ავიღე,უნდა წაღვერ

გვ347

ში წავსულიყავით დასასვენებლად და სულ ცოტა ხნით სახლში დედ-მამასთან ამოვედი. შუაღამე იქნებოდა, გზებზე პარტიული ხალხი - სოსანა მარღიშვილი, 

სარდიონ ბეჯაშვილი ბევრი სხვები გაფაციცებით დარბოდნენ. ვერაფერი გავიგეთ და არც მიკითხავს, რა დაარბენინებდათ ამ ხალხს. ჩვენ მოსეირნე 

ხალხი სიცილ-კისკისით დავიშალეთ, ენით გამოუთქმელი იყი მეჯვრისხევში გატარებული ღამეები და ძმებივით ერთად შეზრდილი ახალგაზრდობა.

თუ ოდნავ შევჩერდებოდით სიწყნარეში, წამოიწყებდა ერთი ჩვენგანი სიმღერას და სულ მალე ყველა ჩაებმეოდა. გამვლელ-გამომვლელს ეგონებოდა, რომ აქ,

მოედანზე სუფრაა გაშლილი და უდარდელი ახალგაზრდობა დროს ატარებდა. ნეტა იმ დროს – თურმე ახალგაზრდობას თან სდევს ხალისი და უდარდელობა, დროთა განმავლობაში , 

ყველა ეს უკვალოდ იკარგება, რჩება მხოლოდ ტკბილი მოგონება, რომელიც ხანგამოშვებით გულს ადუნებს და ჩხვლეტს 

ისე, რომ ტკბილი განცდა ფიქრის ბურუსში გვხვევს. 

და აი ასეთ საღამოს სახლში ვბრუნდები. . . (იმ ღამეს) კარებზე კაკუნი გაისმა და თხოვნა, კარი გაგვეღო. კარი ლია 

იყო და შემოვიდა სამი კაცი. მე მითხრეს ჩამეცვა და გავყოლოდი. ერთ-ერთმა კი ამოიღო ფანქარი და რვეული და ჩემი 

გვარის ქვემოთ აღნიშნა, რა მქონდა მე საკუთარი წამიყვანეს, ისევ ის მოედანი გადავკვეთეთ, სადაც იმ საღამოს ვისხედით

მრგვალ კოშკში ამიყვანეს. უკვე კოშკში ადგილი არ იყო და ერთი დასტა ხალხი ფეხით გააყენეს გორს. გორში გაგზავნეს 

მამაჩემიც, რომელიც იმ ღამესვე ენახათ ვენახიდან გადმოსული. შეკითხვაზე, სად იყავითო, მამას ეთქვა, რომ ის მღვდელი 

იყო და არა აქვს უფლება საიდუმლოს გაცემისა. ცხადია, ამის შემდეგ რომ სამეულმა (ფსიტიძემ, ზუმბულიძემ და შახნაზაროვმა) იფიქრა, 

რომ ვენახ-ვენახ მღვდელი ალბათ კრებაზე ან შეთქმულებაზე იყოო. 

მიიყვანეს „რუსეთულას“ კოშკში, რამაც მე თავზარი დამცა. ვკითხე მამას, რაზე დაგიჭირეს-მეთქი და მე კი მითხრა, რა 

გვ348

აიდუმლოც „ჰქონდა: ბუჯიაშვილი სარდიონი მისულიყო მასთან სახლში და ეთხოვნა, გაჰყოლოდა მას მომაკვდავი დედის საზიარებლად. 

ვენახ-ვენახ ჩაეყვანა თავისთან, ეზიარებინა და იმავე გზით წამოსულიყო სახლში. სარდიონს ეთხოვნა მამასათვის, არავისთვის არაფერი გაემხილა,

რადგან ის სარდიონი კომუნისტი იყო და ცხადია, თუ ვინმემ გაიგო, რომ მისი დედა აზიარა მღვდელმა – მას გარიცხავდნენ პარტიიდან. 

მამამ შეასრულა თხოენა და სამუდამოდ დაიღუპა. იმ ღამესვე გაუყენეს გორის გზას და მეორე დლღესვე დავით სრესელის დიდ ჯგუფთან ერთად დახვრიტეს ნარეკვავზე. 

„ შემაძრწუნებელი ამბავი მიამბეს შემდეგში: გათენების ხანს გამოეყვანათ მეტად მრავალრიცხოვანი ტუსაღები და დიდი 

ბადრაგით წაეყვანათ ნარეკვავისაკენ, იქ ებრძანებინათ, ტანთ გაეხადათ და ტიტვლებს გაუკრეს ხელები – ერთი დიდი ნაწილი დაუყენებინათ მწკრივში და დაეხვრიტათ 

– შემდეგ ნაჩქარევად გათხრილ ორმოში ჩაეყარათ და ზერელედ მიეფარებინათ მიწა. 

მამაჩემს, თავისი ნათლულები _ თომაძე და ხმალაძე შურა უკან დაუყენებია, ბეჭებით იცავდა, თურმე ეგონა გადაარჩენდა თავის ნათლულებს. 

მეორე ნაწილი დაჭერილებისა უნდა გადმოეყვანათ უკვე დახვრეტილების ადგილზე, რომ გამოჩნდა ,„ნაგიჟარის“ ფაეტონი დაოთხილი ცხენებით, 

სადაც ფეხზე მდგომი ჩეკისტი აქნევდა დეპეშას და ხელით ანიშნებდა არ ესროლათ. ეს თურმე დეპეშა იყო (ვისგან არ ვიცი), კატეგორიულად 

მოითხოვდა დახვრეტის შეწყვეტას, მაგრამ გორის სამეულმა უკვე იჯერეს გული აუარებელი ხალხის დახვრეტით.“ 

ბატონ მიხეილს თავის მოგონებებში მოთხრობილი აქვს ერტი საინტერესო ამბავი; იგი იხსენებს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II-ს

(სიდამონიძე):

გვ349

„ამ ორი დღის წინ გარდაიცვალა და დღესაც (აპრილი 10-ს, 1972 წელი) ასვენია სიონის ტაძარში გიგო სიდამონიძე, ჩემი 

ბავშვობის ამხანაგი, ეხლა კათალიკოსი ეფრემ II. ჩვენი პრესიდან გავიგე, რომ ასაფლავებენ სიონის ტაძარში (13/IV ხუთშაბათს).

ღმერთმა აცხოვნოს თავისი მსახური. მაგონდება ჩვენი ბავშვობა. გორის სასულიერო სასწავლებელში 1904 თუ 1905 წელს  

ჩამომიყვანეს (მიხეილი გორში სწავლობდა 1908-1912 წლებში, ხოლო უწმიდესი ეფრემი 1909-1913 წლებში – რედაქცია) და 

პირველ „უმცროს“ განყოფილებაში მიმაბარეს. 

სასწავლებელში მამა-დიაკონი მიმყვა. გიგოსაც მამა დიაკონი ჰყავდა, ისიც მამამ მიიყვანა (დიაკონში ბატონი მიხეილი გულისხმობს მედავითნეს,

იმ პერიოდში მედავითნეებს დიაჩოქებად მოიხსენიებდნენ – გ. მ.). მოხდა ისე, რომ ორივე ბიჭუნა ერთი კაცის, გორელი სომხის სახლში, თითო ოთახში მოგვათავსეს. 

სულ მალე დედები ჩამოგვივიდნენ მეც და გიგოსაც. დასულ ახლო მეზობლები ვიყავით ნაქირავებ ოთახებში. ისეთი ახლობელი ურთიერთობა გვქონდა 

ჩვენც და დედებსაც, რომ ზაფხულის არდადაგებს გიგო ხშირად ატარებდა ჩვენთან – მეჯვრისხევში. ბავშვობისას მეც და გიგოც 

სასწავლებლის ეკლესიაში ვგალობდით – მღვდელ ფილიმონ კარბელაშვილის მეთაურობით. 

გიგოს ზარივით წკრიალა სუფთა ტენორი ჰქონდა (რაც სიბერემდის არ გაჰყოლია). 

ხშირად აღდგომის დამდეგს დავდიოდით თანაკლასელ ამხანაგებთან ერთად 

გვ350

,,ჭონაზე,'' რაც ერთგვარად გვეხმარებოდა სააღდგომო ღარიბული სუფრის გამდიდრებაში. 

ცხადია, „ჭონაზე“ ზოგიერთი მოსახლე კარგად გვასაჩუქრებდა, ზოგი კი, პირიქით, სარეცხის წყალს გვასხამდა და 

გვერეკებოდნენ. ჩვენ მაინც არ ვიშლიდით და კარიდანკარში დავდიოდით სიმღერით. ამ დროს გიგო მშვენიერი ტემბრით 

ამშვენებდა ჩვენს „ჭონას.“ 

ჯერ კიდევ ბავშვები ვიყავით, რომ მთელ კლასში ყველამ ვიცოდით, რომ გიგო სიდამონიძე ბერად შესვლას აპირებდა, 

როგორც კი წამოიზრდებოდა. და ესეც მოხდა შემდეგში. ჩვენ პატარებსვე გვაოცებდა მისი ღვთისმოყვარება - ლოცულობდა 

ეკლესიებში, როგორც კი მოახერხებდა. კარგად სწავლობდა საერთოდ, კერძოდ კი – ღვთისმეტყველებაში: სასულიერო საგნების 

სწავლაში გიგოს ტოლი არ ჰყავდა კლასში. ერთხელ გიგომ, მაშინ ეპისკოპოსმა მიამბო, როგორ გადაასახლეს შორეულ ციმბირში:

 „ტაიგაში გამოგვიცხადეს, რომ უნდა მოვჭრათ ხეები, გავასუფთაოდ, დავხერხოთ და ავაშენოთ სახლები, სადაც იცხოვრებთო. 

უკვე ყინავდა, გახურდა მუშაობა. ჩვენებური გლეხები, შედარებით ჩემთან ახალგაზრდები, დღიურ 

ნორმას ხის მოჭრისა და ტოტებისაგან გათავისუფლებას დიდი გადაჭარბებით ასრულებდნენ და პურის ულუფას ყოველთვის 

მიყოფდნენ· მეც შეძლებისამებრ ვშრომობდი, მაგრამ ჩემი სუსტი ჯანმრთელობით თითქმის ვერაფერს ვერ გამოვდიოდი და 

უეჭველია შიმშილით სული გამძვრებოდა, რომ ჩვენებურ ბიჭებს არ ეჭმიათ. ბოლოს რომ ნახა ლაგერის უფროსმა, რომ ჩემგან არაფერი 

გამოდიოდა – არა, არ ვზარმაცობდი, სუსტი და არაჯანმრთელი არა რას გავაკეთებდი უზარმაზარი ხეების მოჭრაში, მით უმეტეს, 

დიდი ტოტების გასხლაში, ადგა და ფეხსალაგების დაწმენდა დამავალა, რასაც გადასახლების უკანასკნელ დღემდე ვასრულებდი. 

ცხადია, გადასახლების დღიდან ყოველ თავისუფალ დროს ვიყენებდი განცხადება-თხოვნის საწერად. ვის არ ვწერდი –

გვ351

სტალინს, ვოროშილოვს (მაშინ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარეს), რუსეთის პატრიარქს – ყველა თხოვნაში დაწვრილებით ვყვებოდი

ჩემს უდანაშაულობაზე და ვევედრებოდი ჩემს გათავისუფლებას. გადიოდა წლები და მეც არ ვყრიდი ფარ–ხმალს 

კიდევ და კიდევ ვწერდი თხოვნებს და ვედრებას – და აი, მე 7 წელს გადასახლებიდან მოვიდა ბრძანება ჩემს გათავისუფლებაზე. 

როგორც შემდეგ გავიგე, სრულიად რუსეთის პატრიარქ ალექსის შუამდგომლობით და თხოვნით გამათავისუფლეს, 

თურმე ბრძანება ჩემ გათავისუფლებაზე მოვიდა ისეთ დროს, როდესაც მე დიდ ჭაობში, დიდი ხნით დგომით საერთო სინოტივის თუ 

სხვა კლიმატური პირობების გამო მთელი ტანი - მეტადრე ფეხები რუმბივით მქონდა დასიებული, ვიწექი – გული მიწუხდებოდა. 

ლაგერის უფროსმა გადაჭრით მომთხოვა ლაგერის დატოვება და მომცა სათანადო ცნობა. მე კატეგორიულად უარი განვაცხადე ლაგერის დატოვებაზე, 

ვთხოვე, ადგილზე დავეტოვებინე, რადგან სიკვდილს ვებრძოდი და ვთხოვე, მოეცა საშუალება მოვმკვდარიყავი. 

- არა და არაო, ბრძანება უნდა შესრულდესო და გამიყვანეს და მარხილზე – ძველ ფარაჯადაგებულ თივაზე დამაწვინეს. 

ერთი უზარმაზარი ცხენის და გადასახლებაში მყოფი, უზარმაზარ ქურქში გახვეულმა დედაკაცმა დასძრა ცხენი და დავტოვეთ ლაგერი. 

ლაგერიდან ოცი კილომეტრის დაშორებით ერთ-ერთ რუსულ ციმბირულ სოფელში ჩემმა ჩამომყვანმა შეაჩერა ცხენი და მითხრა: 

– მე ბრძანება მაქვს, აქამდე მოგიყვანო, ეხლა მითხარით, სად მიგიყვანოთო. 

მე მიმოვიხედე და შევნიშნე შორიახლოს ეკლესია და ვთხოვე გამყოლს, ეკლესიაში წამიყვანე, მე ეპისკოპოსი ვარ-მეთქი.

გვ352

ეკლესია დაკეტილი დაგვხვდა. მომხვია ხელი და ეკლესიის კარებთან ჩემი ნაგლეჯი ფარაჯიანად დამასვენა. ერთი დამაცქერდა მოკუნტულ კაცს, 

გაიძრო „შუბა“ და დამაფარა. თვითონ პალტოს ამარა შეუტია ცხენს და გაქუსლეს. მე დიდხანს ვიწექი ეკლესიის დერეფანში, მციოდა, გავითოშე, 

ავხედე ეკლესიას და კარებზე ლვთისმშობლის ხატი იყო გაკრული კარების თავზე. მე შევხედე და შევევედრე ხატს: 

– ღვთისმშობელო მარიამ, საქართველო შენი ხვედრი არის, მიშველე მის შვილს-მეთქი და წამსკდა ტირილი. 

გავხედე და ჰოი, საოცრებავ, მოდის მღვდელი, ჩემი კარგად ნაცნობი, თბილისში, წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ეკლესიის მღვდელი, 

გადასახლებაში მყოფი და როგორც შემდეგ გავიგე, გადასახლებაში ამ სოფლის მღვდლად დაუწყია მღვდელმსახურება. მომიახლოვდა, მე შევკნავლე: 

Отец Василий это Вы?

მან პირჯვარი გადაიწერა, შუბა ამხადა და მიცნო: Ваще Преосвященство Эфрем?! გაკვირვებით წამოიძახა და გაშეშდა. 

მალე გონს მოვიდა, დაუძახა ხალხს და ხელზე აყვანით წამიყვანეს მღვდლის სახლში. 

იქ მთელი ორი თვე დავყავი – მღვდლის ოჯახობა ისე მივლიდა და მწამლობდა, რომ ორ თვეში ფეხზე დამაყენეს. 

ჩემთან გამოცხადდა ჩეკისტი, ოლქის რწმუნებული, ზრდილობიანად მომესალმა და მითხრა: 

– მთელი ამ ორი თვის განმავლობაში თვალყურს გადევნებდით და შეძლებისგვარად გეხმარებით მედიკამენტებით. ეხლა კარგად ხართ და უნდა წახვიდეთ დანიშნულებისამებრო. 

დანიშნულება კი ჩემი სამშობლო – საქართველო იყო. ჩეკისტი გამომყვა უახლოესი რკინიგზის სადგურამდე, 100- 

ზე მეტი კილომეტრის მანძილზე და იქ ჩამაბარა დამხვედრ ჩეკისტს და ასე გადაბარებით ჩამოვედი თბილისში“. 

გვ353

მღვდელი ნიკოლოზ დეკანოსიძე 1887-1970წწ

მღვდელი ნიკოლოზ თარხანის (სულხანის) ძე დეკანოსიძე 1887 წელს ხარაგაულის რაიონის სოფელ ღარიხევში, მედავითნის ოჯაში დაიბადა. 

1905 წელს დაამთავრა ხარაგაულის ორკლასიანი სამრევლო-საეკლესიო სკოლა. 

1908- 1919 წლებში ღარიხევის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარში მედავითნედ მასურობდა 

1919 წელს ნიკოლოზი აღმოსავლეთ საქართველოში გადაიყვანეს და ალავერდელმა ეპისცოპოსმა პიროსმა (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა, 

მალევე მღვდლად დაასხა ხელი და სიღნაღის მაზრაში, სოფელ თამარიანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 

1921-1926 წლებში ვარდისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურია. 

1926 წლიდან ყარსუბანის წმინდა თეოდორე  ტირონის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს. სოფელი 160 კომლისაგან შედგებოდა,

ტაძარს ჰყავდა მედავითნეც – ნესტორ შავგულიძე. 

1921 წელს საბჭოთა ხულისუფლების დამყარების დღიღჯნ სასულიერო პირების ცხოვრება მეტად გართულდა მოძღვრებს

მუდმივი მშიშისა და დამცირების ქვეშ უხდებოდათ ღვთისმსახოურების აღსრულება, რასაც ბევრი ვერ უძლებდა. მღვდლები 

უფლებაჩამორთმეულებად გამოაცხადეს, დაუწესეს ათმაგი გადასახადი და ჩამოართვეს მიწები.

1929 წელს ვარდისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარმა, მღვდელმა გიორგი ხატიაშვილმა უარი თქვა

გვ354 

მღვდლობაზე და ანაფორა გაიხადა. სოფელ ვარდისუბნის 140-კომლიან მრევლის მოვლაც მამა ნიკოლოზმა ითავა. ამით 

გამწარებულმა ხელისუფლებამ სხვა რომ ვერაფერი მოახერხა, ორივე ეკლესია დახურა და მოძღვარს მსახურება აუკრძალა· 

სიჯიუტისათვის კომკავშირელებმა, რომლებიც იარაღის ძალით ცდილობდნენ ხალხის დამონებას, მამა ნიკოლოზიც შავ სიაში შეიყვანეს და შესაფერის დროს ეძებდნენ მის მოსაკლავად. 

მრავალრიცხოვანი მრევლისა და წვრილშვილის პატრონი (იმხანად ზრდიდა სამ გერს, სამ საკუთარ შვილს და მეოთხეზე მისი მეუღლე 

შუშანიც ლომიძე ფეხმძიმედ იყო), ქვრივ-ობოლთა გამკითხავი გაჭირვებულების შემწე და პატრონი არ გაიმეტა სასიკვდილოდ უფალმა. 

ყველასაგან გასაოცრად, თავად სამღვდელოების მტერმა, ბოლშევიკმა პერანიძემ საიდუმლოდ გააფრთხილა მოძღვარი და ურჩია, დროებით გარიდებოდა სოფელს და წასულიყო 

აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში, ბელაქანში სამი წლით მაინც. 

იმ ღამეს, მამა ნიკოლოზმა, მართლაც, ფეხად გაასწრო ჯალათებს. დილით კომკავშირელები ყიზილბაშებივით დაეცნენ 

მის ოჯახს და ფეხმძიმე ქალი შვილებთან ერთად, გარეთ გამოიყვანეს და იქ ცხოვრება აუკრძალეს. გარეთ დარჩენილი ობლები 

100 წელს გადაცილებულმა სილოვან ჩხეიძის ოჯახმა შეიფარა. 

1932 წელს მამა ნიკოლოზი სოფელში დაბრუნდა. ახლად დაბრუნებული მოძღვარი ვარდისუბნელ და ყარსუბნელ გაკულაკებული გლეხებთან ერთად ეკლესიაში გამოკეტეს· 

ტაძარში მყოფები პანიკამ მოიცვა. ტირილი, კვნესა-ვაება. ყვირილი ისმოდა ღვთის სახლიდან. მამა ნიკოლოზი ჩვეული სიმშვიდით ცდილობდა ლოცვა-კურთხევით ჩაეცხრო ადამიანების შიში,

მაგრამ ამაოდ. თბილისიდან ბრძანებას ელოდნენ რაიონისა და სოფლის თავკაცები მათი დახვრეტის შესახებ, მაგრამ ვიდრე ავისმქმნელთა ავი ზრახვები აღესრულებოდა ყველას ყარსუბნელმა 

კალენიკე კურტანიძემ დაასწრო. იგი მაშინვე გაეშურა თბილისში და თან წაიღო დასახვრეტთა სია. მასში მან შეგნებულად არ შეიყვანა მღვდელი ნიკოლოზი· 

კალენიკე სერგო ორჯონიკიძის ნათ

გვ355

ლული იყო და მისმა ნაბიჯმა თავისი შედეგი გამოიღო, მოძღვარი დახვრეტას გადაურჩა. საყურადღებოა, რომ აღარც დანარჩენი ხალხი დახვრიტეს.  

ამ ამბების შემდეგ მამა ნიკოლოზი მთავრობისაგან საიდუმლოდ, ღამ-ღამობით, ეწეოდა ღვთისმსახურებას, ხან თავის სახლში, ხან მორწმუნეთა ბინაზე. 

ამისთვის იგი ორჯერ დააპატიმრეს. 

პირველად – 1941 წელს, როცა სამი წლის ბავშვს ნათლავდა, მილიცია დააყენეს თავზე და მეორედ – 1944 წელს. ორჯერვე წელიწად-

ნახევარი მიუსაჯეს. მამაცი და შეუპოვარ მოძღვარი ვერც პატიმრობის პერიოდში გატეხეს სულიერად. ერთხელ ძალით 

სცადეს მისი გაპარსვა. ხელები შეუკრეს და ის იყო საქმეს უნდა შედგომოდნენ, რომ მამა ნიკოლოზმა ჩექმებიანი ფეხით ხელი 

გააგდებინა სამართებელი და თმის საპარსი. მას შემდეგ აღარავინ მიჰკარებია. იგი სიკვდილამდე ღვთის ერთგული დარჩა. 

1945 წელს ციხიდან გამოსული მღვდელი ნიკოლოზი კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) იმ 135 კაცის სიაში 

შეიყვანა, ვინც მზად იყო, უყოყმანოდ ემსახურა დაკეტილი ტაძრების ხელმეორედ ამოქმედების შემდგომ. მოძღვარი თავის 

სოფელში დაბრუნდა და ვარდისუბნისა და ყარსუბნის სამრევლოები ჩაიბარა. კიდევ 25 წელი აღასრულებდა იგი მღვდელმსახურებას და ვინ მოთვლის, 

რამდენი ანუგეშმა, რამდენი მონათლა და გააპატიოსნა უფალს მინდობილმა მოხუცმა მოძღვარმა. 

იგი ღვაწლმოსილი აღესრულა 91 წლის ასაკში, 1970 წელს. მამა ნიცკოლოზი იყო ხუთი შვილისა და სამი გერის აღმზრდელი. 

მის ოჯახში იზრდებოდა სამი ობოლი, მასთან თავშესაფარი პოვა უცოლოდ დარჩენილმა ავადმყოფმა ტრიფონ მაღრაძემ, 

რომელიც გოდრით ატარებდა თავის პატარა შვილს. მისი პატარაც მამა ნიკოლოზმა და მისმა შვილებმა აღზარდეს. ასევე  

ოჯახში მეცხრე შვილად მიიღეს მამა ნიკოლოზის ძმის გერონტის, მეტად კეთილი და ღვთისნიერი ხეიბარი ქალიშვილი მერი· 

ისიც მცირეწლოვანი ასაკიდან უდედოდ დარჩენილიყო. გარდა ამისა, მათ ოჯახში წლების განმავლობაში ცხოვრობდა მათი 

გვ356

ნათლული სოფელ ბეშკენტიდან ვალოდია ხარშილაძე. მამა ნიკოლოზი და მისი მეუღლე შუშანიკ ლომიძე ღვთისა და  

ადამიანების სიყვარულით ცხოვრობდნენ. ჰყავდათ ჩვიდმეტი შვილიშვილი, რომლებსაც დღეს, თავიანთი მშობლების მსგავსად, 

პატიოსანი და შრომისმოყვარე ოჯახები აქვთ შექმნილი.

არქიმანდრიტი ევაგრე (დიასამიძე-ხმალაძე) 1886-1976წწ

არქიმანდრიტი ევაგრე, ერისკაცობაში – ანდრია ქრისტესიას ძე დიასამიძე-ხმალაზე, 1886 წელს

ახალქალაქის მაზრის სოფელ საროში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

1899-1900 წლებში ხერთვისის ერთკლასიან სასწავლებელში სწავლობდა. სამხედრო სასწავლებელში 

გაწვევამდე მსახურობდა აღმოსავლეთ საქართველოს სხვადასხვა მონასტრებში, სადაც საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 

ჯარიდან დაბრუნების შემდეგ 1911 წლის 24 ნოემბერს, მამ კოდის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 

1912 წლის 13 ივნისს თავისი თხოვნის საფუძველზე, გათავისუფლდა მედავითნეობიდან და თბილისის 

მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტრის მორჩილად განამწესეს. 

1912 წლის 28 ივნისს ამავე მონასტერი ბერად აღიკვეცა და სახელად ევაგრე ეწოდა.

1912 წლის 3 ივლისს იგი დიაკვნად აკურთხეს.

1913 წლის 27 დეკემბერს უკანა ფშავში,

გვ357

თამარისის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში გორის ეპისკოპოსმა

ანტონმა (გიორგაძე) მღვდლად დაასხა ხელი და ხირსის წმინდა სტეფანეს სახელობის მონასტერში განამწესა.

1914 წლის 19 ნოემბერს გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლილს სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს.

1916 წლის 11 მაისს მარტყოფის წმინდა ანტონის სახელობის მონასტერში დაადგინეს. 1917 წელს საგვერდულით

დაჯილდოვდა.

1919-1921 წლებში საფარის წმინდა საბა განწმედელის სახელობის მონასტერში მოღვაწეობდა, სადაც

სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს. 1921 წლიდან ისევ მარტყოფის მონასტერშია.

1922 წელს კომუნისტებმა მარტყოფის მონასტერი დაარბიეს და ბერებს იქაურობის დატოვება უბრძანეს. მამა ევაგრე იძულებული გახდა, 

თავშესაფარი თბილისში ეძებნა. 1923 წლის 19 მაისს იგი კათოლიკოს-პატრიარქის მოსაყდრეს, ურბნელ ეპისკოპოს 

ქრისტეფორეს (ციცქიშვილი) სწერს: „უმორჩილესად გთხოვთ თქვენს ყოვლადუსამღვდელოესობას, მომცეთ ჩემი პირადობის მოწმობა, რომ მოვთავსდე 

დროებით დარიას (იგულისხმება თბილისის ფერისცვალების მონასტერი) მონასტერში“. 

1923 წლის 14 ივლისს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, თბილისის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიაში მედავითნის

შტატში დაადგინეს. 

1925 წლის 25 იანვარს თბილისის წმინდა დიდმოწამე მარინეს სახელობის ეკლესიაში მედავითნის შტატში გადაიყვანეს. 

1933 წელს ამავე ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა და იღუმენის წოდება მიენიჭა. 

1935-1946 წლებში თბილისის სიონის

გვ358

ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საპატრიარქო ტაძრის მღვდელმსახურია.

1947 წლის ბოლოს მარტყოფის მამათა მონასტერში გადაიყვანეს.

1951-1952 წლებში კუკიის წმინდა ნინოს, 1952-1954 წლებში-მცხეთის სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის 

სახელობის საპატრიარქო ტაძრის, 1954-1955 წლებში კი - ისევ კუკიის ტაძრის მღვდელმსახურია.

1955–1968 წლებში საგარეჯოს წმინდა დოდო გარეჯელის სახლობის ეკლესიის წინამძღვრად მსახურობს, სადაც არქიმანირიტის წოდება მიანიჭეს. 

1968 წლის 11 დეკემბერს მამა ევაგრემ კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II-ს სთხოვა პენსიაში გასვლის უფლება, რაც მომდევნო წელს განხორციელდა. 

სიცოცხლის უკანასკნელი წლები მშობლიურ მხარეში, ჯავახთში, სოფელ საროში გაატარა, სადაც 1976 წელს აღესრულა. 

დეკანოზი ვასილ დოლაბერიძე 1867-1944წწ

დეკანოზი ვასილ დოლაბერიძე 1867 წელს იმერეთში, მედავითნის ოჯახში დაიბადა. მამამისი, ლუკა იოსების ძე დოლაბერიძე, 

წლების განმავლობაში მედავითნედ მსახურობდა იმერეთის ეპარქიის სხვადასხვა სოფელში, გარდაიცვალა 1907 წლის 11 

თებერვალს, დასაფლავებულია სოფელ ზედა მაღლაკის სასაფლაოზე. დედა – ნატალია ლაზარეს ასული დიასახლისი გახლდათ. 

მშვენიერი მოსაუბრე და შცოდნე ძველი ქართული მწერლობისა. ვასილის გარდა მშობლებს კიდევ სამი შვილი ჰყავდათ: მელიტონი, დომენტი და ნიმფადორა. 

1881 წელს ვასილი მამამ სასწავლებლად ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარა, რომელიც 1885 წელს წარჩინებით 

დაამთავრა. სწავლის გასაგრძელებლად მან თბილისს მიაშურა. 

სემინარიაში სწავლის პერიოდი მას აღწერილი აქვს თავის მოგონებებში, რომელშიც მეტად საინტერესო ფაქტებია მოყვანილი: 

გვ359

„1885 წელს სწავლა დავამთავრე ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში და იმავე წელს გავემგზავრე თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლის გასაგრძელებლად. 

დავდექი მთაწმინდაში. აქ ვიქირავეთ ოთხმა ამხანაგმა ერთი დიდი ოთახი და ვცხოვრობდით ღარიბულად. სახლის პატრონთან დგას ვინმე გ., 

რომელიც სემინარიიდან გამოურიცხავთ რალაც დანაშაულისათვის და გიმნაზიისათვის ემზადება. ის ხშირად შემოდის ჩვენთან და გვესაუბრება სემინარიის შესახებ და რაც 

შეიძლება მუქი ფერებით გვისურათებს მის ყოფა-ცხოვრებას· ეს, ცოტა არ იყოს, ვერ ახდენს ჩვენზე სასიამოვნო შთაბეჭდილებას, მაგრამ რას ვიზამთ, 

ჩვენ მაინც ინერციულად განვაგრძობთ სემინარიაში სწავლას. ღვთის მადლით, ამ ბინაზე დარჩენა დიდხანს არ მომიხდა. იმავე წლის 6 ოქტომბერს მიმიღეს სახელმწიფო ხარჯზე

და გადავბარგდი კიდეც სემინარიის პანსიონში 

გვ360

საცხოვრებლად. თუმცა უნდა გამოვტყდე, რომ ძლიერ უხერხულად ვგრძნობ თავს, რადგან სულ უცნობ ატმოსფეროში ამოვრგე თავი. ყველანი და ყოველივე აქ ჩემთვის უცხოა,

ამიტომ ისე ვეფეთები, როგორც ცხონებული ბაბუაჩემის კიჟორა ხარი. 

მაგრამ ადამიანი ხომ ისეთი არსებაა, რომ ყოველგვარ გარემოებასა და მდგომარეობას ეგუება და მეც შევეგუე ჩემს ახალ ცხოვრებას. 

ბედნიერად ვგრძნობ თავს, რომ გ-ს გამანადგურებელ პროპაგანდას მაინც დავაღწიე თავი, მაგრამ თურმე, ნუ იტყვი, 

სულ ტყვილად! არ გაუვლია ბევრ ხანს, რომ გ-ს მაგივრად ათი ამეტუზა წინ იობის ეშმაკებივით და რას არ ჩამჩურჩულებდნენ, 

რა აზრებს არ მინერგავდნენ თავში. 

ამ მდგომარეობაში მაისმაც მოატანა და დაიწყო გამოცდები. გამოცდა გვაქვს რუსულ სიტყვიერებაში. დილის ცხრა საათზე კლასში სიტყვიერების მასწავლებელი თემას გვაძლევს, 

თვითონ გადის. მისი ადგილი წესრიგის დასაცავად სხვა მასწავლებელმა დაიკავა. შევუდექით მუშაობას და ერთ გაწამაწიაში ვართ. როგორც გეზელაკიანი მიმინო, ისე დაგვტრიალებს 

თავს მეთვალყურე. ამ ჭაპანწყვეტაში რომ ვართ და უცბათ საშინელი კივილი მოგვესმა. გავიხედეთ ჩვენს პირდაპირ, აივანზე, თავისი ბინის წინ რექტორისათვის ვიღაცას წაუვლია 

თმაში ხელი და შიშველ ხანჯალს უსობს ხერხივით წაღუნულ კისერზე. ამის დანახვაზე ავიშალენით და შეიქმნა ერთი განგაში. მყისვე გაჩნდა პოლიცია, პროკურატურა და მთელი ადგილობრივი მთავრობა ფეხზე დადგა. მკვლელი იქვე შეიპყრეს 

თავისი ხანალით. რექტორი შეიტანეს თავის ბინაში და სულ რამდენიმე წუთში დალია სული. მკვლელი აღმოჩნდა სემინარიის ყოფილი შეგირდი ლაღიაშვილი, ობოლი, რომელიც 

სახელმწიფო ხარჯზე იზრდებოდა თურმე, მაგრამ იმის გამო, რომ მას უნახეს ბელინსკის თხზულება, დაითხოვეს ის სემინარიის მესამე კლასიდან ,„მგლის მოწმობით“, ე. ი.

ყოფაქცევაში ერთის ნიშნით. მან წლის განმავლობაში ბევრი იხეტიალა, მაგრამ სასწავლებელში არსად არ მიიღეს და არც სამსახური მისცეს.

გვ361

ჩავარდა საცოდავი უმწეო მდგომარეობაში, უნუგეშობამ მოიცვა მისი არსება, დაეცა სულით და სასოწარკვეთილმა განიზრახა 

შურისძიება, რაც აღასრულა კიდეც“. 

თუ რა ბედი ეწია სტუდენტ ლაღიაშვილს, მკითხველმა კარგად უწყის, იგი შორეულ აღმოსავლეთში გადაასახლეს, საიდანაც ჯერ

იაპონიაში, შემდეგ კი ამერიკაში გაიქცა და იქვე აღესრულა.

1891 წელს ვასილმა თბილისის სასულიერო სემინარია მეორე ხარისხის დიპლომით დაამთავრა და სწავლის გაგრძელებას

უმაღლეს სასწავლებელში აპირებდა, მაგრამ თანხების უქონლობის გამო, ეს ოცნება ვერ განახორციელა. იგი იმერეთში

დაბრუნდა და საეკლესიო ცხოვრების ფერხულში ჩაება. ამავე წელს დაქორწინდა სოფიო ყარამანის ასულზე, რომელთანაც

ხუთი შვილი შეეძინა: ოლიმპია, თამარი, ნიკოლოზი, ნინო და მარიამი.

1892 წლის 11 თებერვალს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ვასილი ქუთაისის სასაფლაოს მთავარანგელოზთა 

სახელობის ტაძარში დიაკვნად აკურთხა და იქვე დაადგინა მსახურებისთვის. ერთ კვირაში კი მღვდლად დაასხა ხელი და 

ამავე ტაძრის მღვდელმსახურად დანიშნა. 

1892-1894 წლებში მღვდელი ვასილი ამ ტაძართან არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საღვთო სჯულის მასწავლებლად მუშაობდა. 

თუმცა ამასთან დაკავშირებით ისევ მამა ვასილ დოლაბერიძეს მოვუსმინოთ: „ახლა კი გადავსწყვიტე ისევ ძველის გზით 

სიარული და მღვდლობას მოვკიდე ხელი. ვფიქრობ, ამ მცირე სწავლით და ადგილით მაინც ვემსახურო ქვეყანას. ქვეყანა კი ია და 

ვარდით ფიანდაზათ მოფენილი მგონია და ადამიანები კი – ანგე

გვ362

ლოზები. მართალია, ერთი-ორი ყაჩაღი აწუხებს ხალხს, მაგრამ თუ ესენიც მოისპენ, მერე ანგელოზების მეტი აღარავინ იქნება 

ქვეყნად. ასეთი იდეალებით და ოცნებებით გაჟღენთილს ხალხის სამსახური მწყურია. მარტო საეკლესიო სამსახურიც არ 

მაკმაყოფილებს, მინდა რეალურს, ცოცხალ რამ საქმესაც მოვკიდო ხელი, რომ რაიმე ნაყოფი გამოვაღებინო ჩემს მეორე ცოდნას. 

ამიტომ დავაარსე სამრევლო სკოლა, მალე მას საკუთარი შენობაც ავუგე და შევუდექი ბავშვების სწავლების საქმეს“. 

1895 წლის 14 თებერვალს ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი სამსახურისათვის მეუფე გაბრიელმა იგი საგვერდულით 

დააჯილდოვა. 

1896-1899 წლებში მამა ვასილი მთავარანგელოზთა ტაძართან არსებული სამრევლო სკოლის გამგედ მუშაობს. 

1895 წლის 30 მარტს სკუფია ეწყალობა. 

1895-1911 წლებში იყო იმერეთის საეპარქიო რევიზიის კომიტეტის წევრი. 

1897 წელს მისი ხელმძღვანელობით მოხდა ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის ახალი სამრევლო სკოლის შენობის აგება. 

1902 წლის 6 მაისს კამილავკა უბოძეს· 

1893–1907 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის გამგეობის წევრად აირჩიეს, სადაც უსასყიდლო სამსახურისათვის 1903 წლის 3 თებერვალს წშინდა ანას III ხარისხის 

ორდენით დჯილდოვდა. 

1907 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. 

1908 წელს იმერეთის ეპარქიის სამღვდელოების 49-ე კრებას თავჯდომარეობდა. 

1911 წლის 5 მარტს ქუთაისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის მდღვდელმსახურად გადაიყვანეს. 1912 წლის 6 მაისს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 1915- 

1917 წლებში იმერეთის სამოსწავლო საბჭოს წევრი და ხაზინდარი იყო. მრავალი წლის განმავლობაში დეკანოზი ვასილი აქტიურად 

თანამშრომლობდა საქართველოში იმჟამად გამომავალ სხვადასხვა ჟურნალ-გაზეთთან. აქვეყნებდა თავის მოსაზრებებს საეპარქიო სასწავლებლების უკეთ

მოსაწყობად, ქართულ გალობასთან დაკავშირებით, სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში სწავ

გვ363

ლების გაძლიერებისათვის. გაზეთებში ასევე ქვეყნდებოდა მისი ქადაგებები, წარმოთქმული სხავდასხვა წლებში ამა თუ იმ საკითხებზე.

1915 წლის 2 აგვისტოს ერთ-ერთი ასეთი ქადაგება მან წარმოთქვა ქუთაისის საკათედრო ტაძარში ცნობილი ქართველი პოეტისა და

საზოგადო მოღვაწის, ვაჟა-ფშაველას გარდაცვალების გამო: 

,,წარსულზე ფიქრი მაწუხებს.

აწმყოზე არა ჰყრია რა

და მომავლის ფიქრებიც

არავინ გამიზიარა''.

ასე მოსთქვამდა, ასე შესტიროდა ცას და ქვეყანას სამშობლო ქვეყნის ბედის შესახებ ის, ვისაც დღეს მშობელი ერი თავს 

დაქვითინებს, ვისაც დღეს ქართველი ხალხი თავს დასტირის და უკანასკნელად ესალმება. 

ვაჟას აწუხებდა სამშობლოს წარსული დიდების დაკარგვა, შიშს გვრიდა მისი დღევანდელი მდგომარეობა, მოსვენებას არ 

აძლევდნენ, აღელვებდენ მომავლის შესახებ უიმედო ფიქრები. ასეთი იყო ამ ერთ საუკუნის განმავლობაში ჩვენი საზოგადო. 

მოღვაწეთა სულიერი ტანჯვა, სულიერი მდგომარეობა! ჯერ კიდევ წარსული საუკუნის დასაწყისში ამავე სევდით გამსჭვალული ჩვენი დიდებული მგოსანი 

ნიკოლოზ ბარათაშვილი, „უგზო-უკვლოდ“, მქროლავ მერანზე მჯდომი, თავგამოდებით ებრძვის. 

ქართველი ერის ბედის უკუღმა ტრიალს, მაგრამ ამაოდ: ,„არსაიდან ხმა არსით ძახილი! და მარტოდმარტო, ობლად შთენ - 

ლი ისე მოკვდა, რომ ფიქრები, ფიქრებათვე შთენილნი, თან ჩაიყოლა საფლავში. მხოლოდ მესამოცე წლებში ისმის პასუხი: 

„არ მომკვდარა, მხოლოდ სძინავს, გაიღვიძებს და აღსდგებაო“. არ გასულა ამის შემდეგ ბევრი ხანი და ვაჟას ,„მთის წყაროც''

საშინელ სიზმარს ნახულობს: ვითომც ის გვალვისაგან დამშრალიყო, თანაც მიწამ პირი უყო და უნდა უფსკრულში დაღუპულიყო 

გამოიღვიძა და შიშის კანკალმა აიტანა. ამ დროს ირემი მიდის და მის ანკარა წყალს დაეწაფა, დალია და გაძღა.

მაშინ კი გულდამშვიდებულმა სთქვა: „არ ვარ გამშრალი, არაო!” 

გვ364 

მართლაც, არ გამშრალა და არც დაიშრიტება ჯერ ქართველი ერის სიცოცხლე· არ გამშრალა და არც გაშრება ქართველის 

სისხლი, მინამ თავის დანიშნულებას, თავის მიზანს არ მიაღწევს· ჯერ იმდენად არ გატეხილა ქართველის გული, რომ ვერ 

შესძლოს ბედშავ ცხოვრებასთან ბრძოლა. ის კიდევ შესძლებს წარსულის მომავალთან გადაბმა-გადაჯაჭვას, კიდევ შესძლებს 

თავის მომავლის ბედის გაჭედას, კიდევ დაეწაფება საქართველოს მომავალ ანკარა ცხოვრებას. ამის უტყუარ ნიშნებს კიდეც 

ვხედავთ დღეს ჩვენს ცხოვრებაში. ქართველი უკვე შეუდგა თვითმოქმედების განახლებას. დღეს ქართველობა,თუ ლხინში 

არა, ჭირში მაინც ერთად, შეთანხმებულად მოქმედებს იმ ვიწრო ფარგალში, რომელშიაც ის მომწყვდეულა დღეს. ის უკვე ამის 

უნარს იჩენს. გაიხსენეთ დამშეულ მოძმეთა შესახებ ერთსულოვანი ზრუნვა, წყალდიდობისგან დაზარალებულ მოძმეთადმი თანაგრძნობა და ხელის გაწყობა,

ომისაგან დაზარალებულ მოძმე აჭარლების დახმარება, სპარსეთსა და ოსმალეთში გადახვეწილ ქართველთა საშველათ ხელის გაწევა, ქართველ 

მართლმადიდებელ, კათოლიკეთ, გრიგორიანთ, მაჰმადიანთ და ებრაელთა გარსშემოკრება, გაერთიანება, შეკავშირება, ჩვენ ვაჟკაცთა 

მამაპაპური მამაცობა ბრძოლის ველზე, ჩვენი კოლექტიური მუშაობა, კულტურული საქმიანობა ამ ბოლო დროს, გაიხსენეთ 

ყველა ესენი და დარწმუნდებით, რომ ვაჟას „მთის წყარო“ არ დამშრალა არა, არა! 

მაგრამ თვით ვაჟა კი გაშრა, თვით ვაჟა დასჭკნა, ვით სუსხისაგან დამძრალი ძვირფასი სურნელოვანი ყვავილი. მართალია, ის დასჭკნა,

მაგრამ მისგან მოფენილი ლვთიური მადლი, მისგან შთენილი სურნელება კი უკვდავია, ვით საქართველო. 

მის უკვდავ ფესვებზე დღეს ამოდიან სხვა ახალი, მისივე მოდგმის ყვავილები და მის სამშობლო ქვეყანას გულის დამაამებელ და 

ყნოსის დამატკბობელ სურნელებას არ მოაკლებენ. 

სამწუხაროა მხოლოდ, რომ ის მოკვდა მაშინ, როცა თვითონ ქართველმა ერმა გაუზიარა მას იმედიანი მომავლის არა მარ

გვ365

ტო ფიქრები, არამედ საქმენიც. მით უფრო მწარე იყო მისთვის სიკვდილი და იმდენათ მწარე, რომ სიკვდილის დროსაც კი

გულხელი ვერვის დაუკრეფინებია და ვერც თვალები დაუხუჭვინებია მისთვის. კიდევ უნდოდა ჩვენთან ყოფნა, ჩვვენთან საქმიანობა

და ნასაქმით დატკბობა! მაგრამ ულმობელმა სიკვდილმა თავისი გაიტანა და ჩვენმა ბუმბერაზმა ბუნება-სამშობლომ ის 

გულში ჩაიხუტა, მისი უკვდავი სული ქართველის სულს დაეკონა დღეს. მისი უდროო სიკვდილის გამო: 

,,ცაზედ დამქრალან ვარსკვლავნი,

პირი ემანჭვის მთვარესა,

მთანი თავ-ჩაჩქნიანები,

ფიქრს მისცემნიან მწარესა''.

1916 წლის 6 მაისს დეკანოზი ვასილი წმინდა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯჯილდოვდა დიდი სიხარულით შეხვდა იგი საქართველოს 

მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენას და აქტიურად მონაწილეობდა 1917 წლის სექტემბერში თბილისში გამართულ პირველ

საეკლესიო კრების მუშაობაში. 1919 წლის 2 ოქტომბერს ქუთათელმა მიტროპოლიტმა ნაზარმა (ლეჟავა) მამა ვასილი ქუთაისის წმინდა დავით 

აღშაშენებლის სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაადგინდა და ეკლესიაში ერთგული და ხანგრძლივი სამსახურისათვის ენქერიით დააჯილდოვა. 

1919-1921 წლებში იმერეთის საეპარქიო სასამართლოში მომხსენებელ წევრად მუშაობდა. 

1921 წელს აირჩიეს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის III სა

გვ366

ეკლესიო კრების გელათის მონასტერში მომწყობი კომისიის წევრად.

1921 წლის თებერვლის გასაბჭოების შემდეგ ქვეყანაში მძიმე ვითარება შეიქმნა. უღვთო ხელისუფლება მასიურად ხურავდა

ეკლესია-მონასტრებს და სასულიერო პირებს დევნიდა. მძიმე ვითარება იყო იმერეთის ეპარქიაში. მამა ვასილი თავის მოგონებებში

წერს: „1923 წლის 14 იანვარს ძველი სტილით დაატყვევეს პირველად მიტროპოლიტი ნაზარი. 14 იანვარს 26 

იანვარი მოჰყვა და გაიმართა საკათედრო ტაძრის დღესასწაული. თუმცა მიტროპოლიტი არ არის, მაგრამ ღამისთევით ლოცვა მაინც დიდის ზეიმით 

გადავიხადეთ. ხალხი ბევრია. ბევრია აგრეთვე უწყებებით დაბარებული მუშა-მოსამსახურეები ჩვენს პირდაპირ „ინტერნაციონალის“ კლუბში და რაღაც 

ამბავი აქვთ. გავათავე ლოცვა და სახლისაკენ გავეშურე. ამ დროს „ინტერნაციონალშიც“ გათავებულა მათი „ლოცვა“ და რამდენიმე ქალი 

და კაცი მომეწიენ გზაში და ერთი პირის ხოკნითა და წუწუნით მომვარდნენ და შემომჩივლეს, თუ როგორ ძალმომრეობით დაადგინეს მათ, 

რომ სობორო (იგულისხმება საკათედრო ტაძარი) დაიკეტოს, რადგანაც, ვითომც მისი ზარების რეკვა მუშაობას 

უშლიდეს და დავით და კონსტანტინეს ნეშტიც უნდა გადმოტანილ იქნეს ქუთაისშიო. თუმცა იკითხეს, თუ ვინა ხართ წინააღმდეგიო, მაგრამ, აბა, 

ვინ გაბედავდა ხმის ამოღებას, თუმცა ერთმა მუშამ მაინც წამოიწყო საწინააღმდეგო ლაპარაკი, მაგრამ მაშინვე ჩააჩუმეს და გამოაცხადეს კიდეც: 

წინადადება ერთხმად მიღებულია და კრება დახურეს. ესევე კომედია ითამაშეს თურმე იმავე დროს ქალაქის თეატრშიც. 

მეორე დღეს ზეიმითვე გადავიხადეთ წირვაც და საღამოს მატარებლით მოვკურცხლე კიდეც თბილისისაკენ. თბილისში 

პირველად, თუმცა „დომაშნი არესტი“ ჰქონდა კათოლიკოზს ამბროსის, მაგრამ მაინც მოვახერხე მისი ნახვა. კათოლიკოზს 

მოვახსენე ჩემი თბილისში ჩასვლის მიზეზი და დიდადაც დაინტერესდა ამ საქმით და მიბრძანა, ყოველდღე მომეხსენებინა 

ხოლმე მისთვის მთავრობაში ამ საქმის მსვლელობის ვითარება“. 

გვ367

მიუხედავად სამღვდელოებისა და მრევლის დიდი წინააღმდეგობისა, საკათედრო ტაძარი მაინც დაიკეტა. ეს მოხდა 1923 

წლის აპრილს ტაძარი დალუქეს და წირვა-ლოცვა აკრძალეს, დაიწყო მასობრივი დაპატიმრებები. დეკანოზი ვასილი იძულებული გახდა, 

ოჯახით დროებით სოფელში გადასულიყო საცხოვრებლად, სადაც რამდენიმე თვე დაჰყო. 

1924 წლის 29 მარტს ციხიდან გაათავისუფლეს მიტროპოლიტი ნაზარი, რომელიც მაშინვე ქუთაისში დაბრუნდა· მან შემოიკრიბა გაფანტული სამღვდელოება

და შეძლებისდაგვარად ცდილობდა ეპარქიაში საეკლესიო ცხოვრების აღდგენას. 

1924 წლის 1 აგვისტოს მეუფე ნაზარი. მრევლის თხოვნით ეპარქიის სამღვდელოებასთან ერთად სოფელ როდიონულის ეკლესიის 

საკურთხევლად ჩავიდა. მწუხრის ლოცვის შემდეგ მრევლის ბინაში მივიდნენ მოსასვენებლად. 

ადგილობრივმა ხელისუფლებამ მიტროპოლიტი ნაზარი და სასულიერო პირები, ვითომდა აჯანყების 

მოწყობის მცდელობის საფუძველზე, დააპატიმრა და ქუთაისის ციხეში გადაიყვანა. მათ შორის იყო დეკანოზი ვასილი. რომელიც 

შემთხვევით გადაურჩა დახვრეტას.

1924 წლის 3 დეკემბერს დეკანოზი ვასილი ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად 

დაინიშნა. 1926 წლის 12 სექტმბერს საფიჩხიის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ტაძარში გადაიყვანეს სადაც მატერიალურად ძალიან უჭირდა. 

1935 წლის 21 აგვისტოს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა სვიმონმა (ჭელიძე) იგი ქ უთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძრის წინამძღვრად დანიშნა.

ამავე წლის 23 ნოემბერს, ტაძრის დღესასწაულზე, კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ დეკანოზი ვასილი მიტრით დააჯილდოვა. 

1935 წლის 10 ნოემბერს, ქუთათელ-გაენათელი მიტროპოლიტ სვიმონის (ჭელიძე) გარდაცვალების შემდეგ, დეკანოზი ვასილ 

დოლაბერიძე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქის უწმინდესი და უნეტარესი კალისტრატეს (ცინცაძე) დავალებით  

სახლში ესტუმრა პენსიაზე მყოფ ეპისკოპოს ნესტორს (ყუბა

გვ368 

ნეიშვილი) და სთხოვა. სათავეში ჩადგომოდა ქუთაის-გაენათის ეპარქიას, მაგრამ სიბერისა და უძლურების გამო მეუფე ნესტორმა 

უარი განაცხადა. 

1937-1938 წლებში ქვეყანაში დაწყებულმა ახალმა რეპრესიებმა კვლავ მიიტანა იერში სამღვდელოებაზე. მათ დააკისრეს დიდი გადასახადები, 

რომლის გადახდის შესაძლებლობა მოძღვრებს არ გააჩნდათ. დეკანოზ ვასილის სახელზეც მივიდა ქვითარი, სადაც ეწერა, რომ იგი დაბეგრილია 

11 984 მანეთითა და 64 კაპიკით. გადაუხდელობის შემთხვევაში, ტაძრის დახურვით იმუქრებოდნენ.

მამა ვასილი იგონებს: ,,1940 წლის 1 ივლისს მივედით მე და ჩემი მედავითნე, მღვდელი გიორგი ჯაში ფინგანში დაპირებისამებრ განცხადებებით 

სამსახურისათვის თავის დანებების შესახებ. გვითხრეს, ჯერ დათხოვნის ქაღალდი შემოიტანეთო. შევიტანეთ. მერე გვითხრეს, ჯერ ეკლესიას ჩავიბარებთო. 

ჩაიბარეს. ესე გვაწვალეს თვის ბოლომდე. ბოლოს ინსპექტორმა გოგისვანიძემ, როგორც იქნა, წამოღერღა: კი, თავი ქე დაანებე 

სამსახურს, მარაო... მარაო... იძახის. რა ვქნა, არ ვიცი, რა მარაო უნდა-თქო, ვიფიქრე და კიდევ წამოღერღა: ანაფორაო... რაი, 

რაი-მეთქი?, და ავენთე: ვინ მოგცა შენ ჩემთვის ანაფორის გაძრობის უფლება-მეთქი! ხელი დაადევი, რომელ კოდექსში გიწერია, 

რომ ანაფორის ტარება არ შეიძლებოდეს და თუ შენი მოვალეობა არ გესმის, მე გასწავლი: მდიე უკან და თუ მღვდელმოქმედებას შევასრულებ და 

შემოსავალი მექნება, შენი პროცენტები აიღემეთქი. გავშორდი და არც მივკარებივარ მას მერე“· ამ საოცარი მოგონებებიდან კარგად ჩანს. თუ რა 

საშინელი და აუტანელ პირობებში უხდებოდა ღვთისმსახურება მაშინ- 

გვ369

დელ სამღვდელოებას და რა უმძიმესი წლები გამოიარა დედაეკლესიამ ათეისტურ ეპოქაში. 

მიუხედავად მრავალგზის დაშინებისა და აკრძალვისა, მამა ვასილი მაინც უშიშრად განაგრძობდა მღვდელმსახურებას. 

ნერვიულობამ და დევნა-შევიწროებამ მისი ფიზიკური ჯანმრთელობაც შეარყია. სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში იგი ხშირად 

ავადმყოფობდა. 

1944 წლის 11 დეკემბერს დეკანოზმა ვასილმა მშვიდობით შეჰვედრა სული უფალს. დასაფლავებულია ქუთაისში, ოღასკურის სასაფლაოზე,

ტაძრის მახლობლად.

დოღანაძეების სასულიერო ოჯახი

საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში უამრავი სასულიერო გვარი გვხვდება, რომელთა რამდენიმე თაობა თანმიმდევრულად ემსახურებოდა დედაეკლესიას.

ერთ-ერთი ამათთაგანია დოღანეძეების სასულიერო ოჯახი. ისინი საუკუნეების განმავლობაში ერთგულად და სინდისიერად ემსახურებოდნენ ქვეყანას და 

უფალს, ამ შტოს უკანასკნელი წარმომადგენელი გახლდათ ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახური, მამა 

ტარასი დოღონაძე. მამა ტარასის შთამომავლების ოჯახში მრავლად მოიპოვება ამის დამადასტურებელი სხვადასხვა სახის

სიგელ-გუჯრები, ჯილდოები, ძველი ფოტო-სურათები. ოჯეახის წევრები ამ ყველაფერს, როგორც სიწმინდესა და რელიკვიას, ისე უფრთხილდებიან. 

სასულიერო წინაპართაგან, 1773 წლის 18 ოქტომბერს შედგენილ სიგელში მოხსენებულნი არიან დავით ხუცესი დოღონაძე 

გვ370

და მისი ვაჟები, მღვდლები მათე, გიორგი და იოანე. აი, რა წერია ამ სიგელში: „..პონტო ჩრდილოისა და აფხაზ-იმერთა სავსებისა

კათოლიკოს მამათმთავარმან და გენათელმან მეფის ძემან იოსიფ. შემოგწირეთ მცირე ესე შესაწირავი მოსახლობით დოღვნანაძე დავით ხუცესი და 

მისი შვილები მღვდლები მათე, გიორგი და იოანე, მათი ყოფით და ცხოვრებით, მათ ცოლშვილებითურთ და მომავალით. 

ხახულისა გელათისა და საკურთხეველისა ღვთისმშობელო, ესეც უდრვობით გამოწირული ამ შენი დიდი ეკლესიის გეენათის სამკვიდროდ და 

საკუთარ მსახურედ შემოგვიწირავს, შეიწირე და გვიოხენ წინაშე ძისა შენისა და 

ღვთისა ჩვენისა”... 

ბოლოს წერია: „აღიწერა ქრისტეს აქეთ ჩღოგ, დღესა ოქტომბერსა 18, ხელითა მღვდელ-მონაზონისა დიონისისათა. მე 

გენათელ მიტროპოლიტი ეფვთიმი ვამტკიცებ ჩემის გამზრდელი ბატონის წიგნს, ვინც ეს შეშალოს, შეჩვენებულ იყოს წმინდის სამებისაგან“. 

როგორც ამ სიგელიდან ირკვევა, დასავლეთ საქართველოს კათოლიკოს იოსებს (ბაგრატიონი) მღვდელი დავით დოღონაძე,

თავისი შვილებითა და მონაგარით, შეუწირავს გელათის მონასტრისათვის. როგორც საბუთში ვკითხულობთ, მამა დავითს ჰყავდა

სამი ძე და სამივე მათგანი სასულიერო პირი ყოფილა. მათაც, თავის მხრივ, ჰყავდათ შვილები, ასევე სასულიერო პირები

მათი შთამომავლობითი ხაზი ასე გამოიყურება.

მღვდელ მათე დოღონაძის შთამომავალი იყო: გელათის წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, 

მღვდელი ნიკოლოზი- დაიბადა 1753 წელს, ადრევე დაქვრივდა. ქართულ ენზე მცირეოდენი წერა-კითხვა, 

წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის მონასტერში ისწავლა.

1799 წელს გაენათელმა მიტროპოლიტმა ექვთიმემ (შარვაშიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და გელათის წმინდა 

იილია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიაში დაადგინა,საეკლესიო საბუთებში უკანასკნელად იხსენიება 1838 წელს. 

გვ371

მღვდელი იოანე დოღონაძის შთამომავლები იყვნენ: 

ჭოგნარის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, მღვდელი ვასილი – დაიბადა 1780 

წელს, ადრევე დაქვრივდა. ქართულ ენაზე მცირეოდენი წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი 

გელათის მონასტერში ისწავლა. 

1806 წელს გაენათელმა მიტროპოლიტმა ექვთიმემ (შარვაშიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და ჭოგნარის ეკლესიაში დაადგინა. 

1812 წელს დაჯილდოვდა ბრინჯაოს ჯვრით. მამა ვასილს ჰყავდა სამი ვაჟი: იოანე – (1813წ),გარდაიცვალა ერისკაცი: მღვდელი ნიკოლოზი 

– (1821 წ.), დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი. XIX ს-ის 40-იან წლების ბოლოს დიაკვნად აკურთხეს, 1850-იანი წლებში. 

მღვდლად დაასხეს ხელი და ჭოგნარის ეკლესიაში განამწესეს გარდაიცვალა 1862 წლის 19 ნოემბერს: გრიგოლი – (1825 წ.), 

დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი, გარდაიცვალა ერისკაცი. 

მწვანეყვავილას მთავრანგელოზთა სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, მღვდელი სპირიდონი – დაიბადა 1784 წელს, (ჰყავდა 

მეუღლე დარეჯან კუპატაძე, გარდაიცვალა 1826 წლის 25 აგვისტოს, 30 წლის ასაკში). იყო უშვილო ქართულ ენაზე მცირეოდენი წერა-კითხვა,

წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის მონასტერში ისწავლა. 

1809 წელს გაენათელშა მიტროპოლიტმა ექვთიმემ (შარვაშიძე) მღვდლად დაასხა ხელი 

და მწვანეყვავილას ეკლესიაში დაადგინა.  

გოდოგნის მაცხოვრის ჯვარცმის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, მღვდელი დავითი – დაიბადა 1794 წელს. წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის მონასტერში ისწავლა.

1812 წელს გაენათელმა მიტროპოლიტმა ექვთიმემ (შარვაშიძე) დიაკვნად აკცურთხა და სოფელ გელათის წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელობის 

ეკლესიის ღვთისმსახურად დაინიშნა. პარალელურად მსახურობდა გელათის მონასტერშიც და ირიცხებოდა მონასტრის საძმოში. 1841

გვ372

წელს იმერეთის მთავარეპისკოპოსმა სოფრონმა (წულუკიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და გოდოგნის მაცხოვრის ჯვარცმის 

სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 1867 წელს პენსიაზე გავიდა. მღვდელი დავითი 1872 წლის 22 იანვარს გარდაიცვალა. 

მამა დავითს ჰყავდა სამი ვაჟი: მღვდელი იოანე; მღვდელი მეთოდე; ექვთიმე (1820 წ.) – გარდაიცვალა ერისკაცი; სერაპიონი (1826 წ.) 

– გარდაიცვალა ერისკაცი. 

მღვდელ დავით დოღონაძის შთამომავლები:

გოდოგნის მაცხოვრის ჯვარცმის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, მღვდელი 

იოანე – დაიბადა 1813 წელს. წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკკლესიო ტიპიკონი გელათის მონასტერში ისწავლა. 

ჰყავდა მეუღლე გულქან კანდელაკი. 

1846 წლის 26 თებერვალს ქუთაისის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში იმერეთის მიტროპოლიტმა

დავითმა (წერეთელი) დიაკვნად აკურთხა და სოფელ ბელათის წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიაში განამწესა. 

1854 წლის 29 ივნისს იმერეთის ეპისკოპოსმა ექვთიმემ. (წულუკიძე) მღვდლაღ დაასხა ხელი და ამავე ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1860 წელს მამა იოანე ნახშირღელის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს· 

1868 წლიდან მშობლიურ სოფელში გოდოგნის მაცხოვრის 

გვ373

ჯვარცმის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს· 1881 წელს პენსიაზე გავიდა. მღვდელი იოანე 1915 წლის 25 იანვარს

102 წლის ასაკში გარდაიცვალა. 

ნავენახევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, მღვდელი მეთოდე – დაიბადა 1818 წელს. წერა-კითხვა, 

წმინდა წერილი. გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის მონასტერში ისწავლა. 

XIX საუკუნის 50-იან წლებში დიაკვნად აკურთხეს. 

1867 წელს ივერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე). მღვდლად დაასხა ხელი და ნავენახევის ეკლესიაში განამწესა.

1890 წლის 23 ოქტომბერს პენსიაზე გავიდა. მღვდელი მეთოდე 1908 წლის 8 მარტს გარდაიცვალა. 

მღვდელი იოანე დოღონაძის შთამომავლები: 

ნახშირღელის ყოვლადწმინდა; ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, დეკანოზი 

ისიდორე – დაიბადა 1856 წელს. დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი. 

1881 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა, ამავე წელს მღვდლად დაასხა ხელი და ნახშირღელის 

ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა.

1889 წელს საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1900 წლის აპრილში სკუფია უბოძეს. 

1907 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. ხოლო 1914 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო.

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1923 წელს მამა ისიდორე ადგილობრივმა ხელისუფლებამ დააპატიმრა და 

რამდენიმე თვე ციხეში გაატარა რამაც ძლიერ იმოქმედა მოძღვრის 

გვ374

ჯანმრთელობაზე. დეკანოზი ისიდორე 1925 წელს დამბლის დაცემით გარდაიცვალა.

მღვდელი ისიდორე დოღონაძის სიტყვა, წარმოთქმული თავისი სულიერი შვილის, ნიკო კრავიშვილის

დასაფლავებაზე, 1911 წელს:

„პატივცემულო საზოგადოებავ! 

საჭიროდ მიგვაჩნია, შეძლებისამებრ ჩვენისა, მოკლე სიტყვით აღვნიშნოთ რამდენიმე კეთილი მხარე ჩვენ წინაშე მდებარე 

გარდაცვალებულის ნიკო კრავიშვილის ცხოვრებიდან. პირველად სახეში გვაქვს, რომ საზოგადოდ გარდაცვალებულის 

ცხედრის წინაშე პირფერობა და ფარისევლობა უადგილოა. მე ვხედავ, რომ დღეს აქ უმეტესობა საზოგადოებისა გრძნობს 

გულის სიღრმიდან მძიმე მწუხარებას. რამ გამოიწვია ეს საერთო მწუხარება? უთუოდ მიცვალებულის ღრმა სიყვარულმა და 

მისდამი პატივისცემამ. და ღირსიც იყო განსვენებული ამ პატივიცემისა. იგი თუმცა გვარიშვილობით არ ბრწყინავდა, მაგრამ იყო იესო 

ქრისტეს ღრმად მორწმუნე და მოსახელე, დარბაისელი, მჭევრმეტყველი, საზოგადოებაში თავდაჭერილი, მახვილგონებიანი, წრფელი სინდისის მქონე, 

სოფელ-ქვეყნის გამოსადეგი, გამოჩენილი პურმარილიანი და საჭირო კაცი; ქველმოქმედი, გლახაკთა და უღონოთა მიმღები და მოწყალე, უცხოთ 

შემწყნარებელი, უმეცართა და უზნეოთა დამრიგებელი და კეთილის გზის მაჩვენებული. საჭიროა აღვნიშნოთ, რომ სადაც უნდა 

ყოფილიყო საშიშ სნეულებით გარდაცვალებული, ის თავს არ დარიდებდა, ის იყო მისი ჭირისუფალი ყოველი მხრით. ამით 

მოიხვეჭა მან ისეთი ქება და სახელი, რომ დიდიდან პატარამდის ყველას პირზე ეკერა მის ქება და მადლობა, სადაც გამოჩნდებოდა ხალხში, 

დიდი და პატარა გარს ეხვეოდა; მის დინჯს და ჭკუიან საუბარზე ყველანი სმენად გარდაიქცეოდენ, განსვენებულს სკოლაში არ უსწავლია,

მაგრამ წერა-კითხვა მაინც იცოდა, უყვარდა კაი შინაარსიანი წიგნების კითხვა, და კიდევაც 

სარგებლობდა ამით ცხოვრებაში. მეც დიდის სიამოვნებით ვაწოდებდი შეძლებისამებრ ამგვარ წიგნებს, სადაც კი მოვიპოვ-

გვ375

ებდი. ხშირად გამიგონია მისგან: კუჭის საზრდო, მადლობა ღმერთს, მომეპოვება, მაგრამ სულის საზრდოზედ დიდი  

ხელმოკლე ვარო. იხელთებდა თუ არა უცხო წიგნაკს, ისე დაეწაფებოდა და ისე გაიტაცებდა წიგნის კითხვა, რომ მთელ ღამეს

გაათენებდა კითხვაში. ამასთანავე, ქველისმოქმედება თვალსაჩინოდ დაგვიმტკიცა. მან შესწირა ჩემს რწმუნებულ სოფელ 

ნახშირისღელის სამრევლო სკოლას 105 მანეთი, შეძლებისამებრ სხვა საგანზედაც საჭიროების დროს იგი არ ზოგავდა 

თავის წვლილს. გასნვენებული იყო მხნე და მამაცი მშრომელი, მიწის მუშა, რითაც ერთის დროიდან მას სიღარიბისაგან თავი 

დაუღწევია და დღეს ნივთიერის ქონებით და შეძლებით, შესანიშნავ და სასურველს ნიადაგზედ დაყენებული დასტოვა ოჯახი.

თავგამოდებული მშრომელი, იგი სხვებსაც უკიჟინებდა და აქეზებდა შრომაზე. ასეთი მოქმედება მას წმინდა მოვალეობად  

მიაჩნდა. ხშირად გამიგონია მისგან: მუშა კაცი არა თუ მთელი დღე, ერთი საათიც არ უნდა მოცდეს ცუდად, თუკი ჯან-ღონე 

ხელს უწყობსო. ჩვენ რომ უნდა ვიშრომოთ და საზრდო ოფლით შევიკრიბოთ, ეს ღმერთმა მცნებად მოგვცაო. ასეთი ადამიანი  

იყო ჩვენ წინ მდებარე დღეს უსულო გვამი და მეტიც არ მოითხოვებოდა მისგან. მშვიდობით, კეთილო მონაო ღვთისაო, 

საყვარელო ადამიანო, დაუვიწყარო ჩვენო ძვირფასო მეგობარო· 

ნიკოლოზ! მშვიდობით, გიხაროდენ რომ შენი სახელი საფლავთან არ განქარდების და შენი ხსენება დიდ ხანს დარჩება.  

გიხაროდენ, რომ შენი ამქვეყნად სათნო ცხოვრება წმინდათა თანა დაგამკვიდრებს“. 

ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახური, მღვდელი ტარასი – დაიბადა 1866 წელს. პირველდაწყებითი 

განათლების მიღების შეედეგ სწავლა სოხუმის საქალაქო სასწავლებელში განაგრძო, სადაც 3 კლასი დაამთავრა. სოფელში დაბრუნებული

დაქორწინდა ოლღა გოგოლაშვილზე, რომელთანაც 4 შვილი შეეძინა: მაგნოსი, მარიამი, დავითი და ქეთევანი. 

1893 წლის 27 სექტემბერს ტარასი იმერეთის ეპისკოპოსმა 

გვ376

გაბრიელმა (ქიქოძე) სოფელ ჭოგნარის მაცხოვრის აღდგომის სახელობის ეკლეხიის მეორე მედავითნედ დანიშნა· 

1895 წლის 28 მარტს კი ქუთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის ძეორე მედავითნედ გადაიყვანა· 

1897 წლის 31 აგვოსტოს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) ტარასი დიაკვნად აკურთხა. 

1904 წლის 27 აგვისტოს ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის ტაძარში გადაიყვანეს· დიაკონი ტარასი, როგორც ქუთაისის ოლქის 

დელეგატი, ესწრებოდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს საქართველოს სამოციქულო ეკოესიოს I საეკლესიო 

კრებას. 

1918 წელს ქუთათელმა მიტროპოლიტშა ანტონმა (გიორგაძე) მღვდლად დაასხა ხელი და მთავარანგელზთა ეკლესიის 

კრებულში განამწესა· 

შეეორჩენილია ტარასის ვაჟის, დავითის მოგონებები თავის გვარსა და ოჯეახზე: 

„მე დავიბადე სოფელ გოდოგანში. ეს სოფელი დაშორებულია ქ. ქუთაისზედ 7 ვერსით, რომლის საზღვარია დასავლეთით 

მდინარე წყალწითელა· ჩვენ აქ გადმოვსახლებულვართ სოფელ გელათიდან. გადმოსახლების მიზეზი ყოფილა ბაბუაჩემი, რომელიც 

მღვდლად დაუნიშნიათ ამ სოფელში· ჩვენი სახლი არის ზემო გოდოგანში „ მაღლობზე, უკლესიის მახლობლად. სახლი გადმოჰყურებს სოფულს 

და აქედან ქალაქიც მოსჩანს. მღვდლის ოჯახია და შეძლებულად, ვცხოვრობთ. მე დავბადებულვარ ძლიერ სუსტი და ავადმყოფი, იანვარში და 

მოვუნათლივარ ამავე თვეში. ჩემი ნათლიებია ბიქტორ კანდელაკი და ტასო ჭიჭინაძე. 

მონათვლის დროს ცოცხალ-მკვდარი ვყოფილვარ, ყველანი უიმედოდ

გვ377

შემომყურებდნენ თურმე. ბაბუა-ბებიას, მამას, დედას და ნათლიებს დაუჩოქნიათ და შევედრებიან ღმერთს შემდეგი სიტყვებით: 

„ძლიერო“ ღმერთო! დაგვიტოვე და შენვე გამსახურებთ. ბერად აღკვეცავთ, 8 წლამდის თმას არ შევპარსავთ და ამავე წლამდის 

ღვინოს არ დავალევინებთო“ და ამ პირობით შევუწირივარ ბერად. სახელი დამარქვეს დავითი. ეს სახელი რქმევია. ბაბუას 

მამას, რომელიც მღვდელი ყოფილა გელათში. კარგი შეძლებული, ქონებით და ფიზიკურად. მის პატივსაცემად და მოსაგონრად დამარქვეს მისი სახელი. 

ბაბუას მამის სიკვდილის შემდეგ მისი ადგილ-მამული გაუყვიათ ბაბუას და მის ძმა მეთოდეს (ესეც მღვდელია). 

ექვს წლამდის ავადმყოფი და სუსტი ვარ. მივლიან და მზრდიან ფუფუნებაში. ყველაზე უფრო მე მიყვარს ბებია გულქან 

კანდელაკი და ბაბუა იოანე, მიყვარს აგრეთვე ჩვენი მსახური – სევერიანე, რომელიც პირველად ჩემი უფროსი ძმა მეგონა. სევერიანე ჩეში გამრთობი არის,

დავყავარ: ტყეში, ველში, ვენახში, წყაროზე, სად და სად... 

კვირა უქმე დღეს ეკლესიაზედ დავყავარ, რომელსაც დიდი და კარგად შემოკავებული ლამზი ცაცხვებიანი ეზო აქვს. 

ჩემს სოფელში იციან დღეობა „ღვთისმშობლობა“. ამ დღეს დიდი მომზადებაა. დაიკვლება მრავალი შინაური ოთხფეხი და ფრინველი იციან ე· წ.

„თემი”. ეკლესიის გალავანში იყრის თავს მთელი სოფელი, შორეული ნათესავებიც მოდიან, მოატიჟებულია 

სტუმრები ქალაქიდან და დაიწყება ქეიფი, გალავანში გაიმართება ცეკვა-თამაში, სიმღერა, ბურთი, ჭიდაობა, დოღი და სხვა... 

დედაჩემი, ოლღა გოგოლაშვილი, სუსტი და ავადმყოფი ქალია. ოჯახში ვერ ვხედავ მამაჩემს, რომელიც. ქ. ქუთაისშია, 

წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაზედ, დიაკვნად. თვეში ერთხელ თუ ამოვა მამა სოფელში, ორი ან სამი დღე დარჩება  

და უკან, ქალაქში მიდის. დედა ხშირად საყვედურობს მამაზედ, ბაბუა კი იცავს მამაოს. საქმეების გამო არა სცალია და სახლში ამიტოშ ვერ ამოდისო. 

ერთ დღეს მამაჩემი ამოვიდა, მას 

გვ378

ახალი ანაფორა აცვია, ყველანი გახარებულნი არიან და მეც შევიტყვე, რომ მამა უკვე მთავარანგელოზთა სობოროს მთავარდიაკონია. 

ამ დღიდან იწყება ლაპარაკი ჩვენი ქუთაისში გადასახლების შესახებ და, მართლაც, ორი თვის შემდეგ მზად ვართ 

ქუთაისში წასასვლელად... 

ქუთაისში დედაჩემი ხმირად ავაღმყოფობს და ბოლოს ლოგინში ჩაწვა. აი დღეს ახალი წლის წინა ღამეა, მე და ქეთოს 

სიხარულს საზღვარი არა აქვს, ხვალ „შობის ხეს“ დავდგავთ, დედას ვუჩიჩინებთ. ვეხვევით, ხვალინდელ დღეზე ვოცნებობთ, 

დედა გვკოცნის! თითონ სტირის... ვხედავ ცრემლებს... ჩვენ კი, მოქანცულებს ტკბილი ოცნებით, დაგვეძინა. ამ დროს სახლში 

ჩვენ სამი ვიყავით. გათენდა... ახალი წელია.. თოვლი... გამომეღვიძა... მე და პატარა ქეთო მეორე ოთახში ვართ.. ტირიან... 

გამოვდივართ დედას ოთახში და დედა სდუმს.. დასტირიან... დედა აღარ გეყავს, ცრემლებით მომეხვია ძიძა რიფსიმე. მივხვდი, 

წუხელ – 31/XII დედა გარდაიცვალა.. ასე პატარამ დავკარგე დედის ალერსი, უდროოდ. გავიდა 16 დღე და ჩემი საყვარელი 

ბებია გარდაიცვალა, რომელიც სოფლად დაასაფლავეს. მალე სოფლიდან ჩემი ბაბუა გადმოსახლდა... 

რვა წლისას გამპარსეს თავი და ღვინოც დამალევინეს. კიდევ ერთი კვირა და მამაჩემმა მიმაბარა სასულიერო სასწავლებელში. 

მე მალე შევეჩვიე მოწაფეებს და დავიწყე ცელქობა. სასწავლებლიდან რომ მოვალ სახლში, ქეთოსთან ვერთობი, რომელსაც 

უკვე დააწყებინეს წერა-კითხვა: „ისწავლეთ, ისწავლეთ, ჩვენი მოდგმა ნიჭიერები იყვნენ და არიანო“, – ამბობს ბაბუა და 

დაიწყება ძველებზე მოგონება: „მე მყავდა ბაბუა იოანე, ნასწავლი და ღონიერი კაცი, შემდეგ – მამაჩემი დავითი, ორივენი 

მღვდლები იყვნენ, მერმეთ მე, თქვენი ბაბუა, მე მყავდა ოთხი ბიჭი და ერთი ქალი – თეკლე, ეხლა გათხოვილია გურიაში, დეკანოზ 

იოსებ კანდელაკზე...

რევოლუციის შემდეგ ჩვენი ოჯახი გაღატაკდა, თუმცა მამას რელიგიური რწმენა ოდნავადაც არ შერყეულა. ის მღვდელია 

გვ379

დღესაც და წმინდად ასრულებს თავის მოვალეობას – დადის მრევლში. ძალიან მცირე ფულს შოულობს და თავს წვალებით 

ინახავს, რომელიც ეხლა მარტოდ ცხოვრობს. 1930 წელს დავოჯახდი. ჩემი მეუღლე. ქეთო, ჩემსავით ღარიბი, ობოლი და გაჭირვებაშია 

გაზრდილი. ამ ხანებში მამას ცოტა ავადმყოფობა დასჩემდა, თანდათან ურთულდება და ლოგინში ვარდება. რა თქმა უნდა 

შეძლებისდაგვარად მე და ქეთო ვეხმარებით. მამას ავადმყოფობა მძიმეა - გულის მანკი· ვერავითარმა და ვერავინ მასზე გავლენა

ვერ მოახდინა. ასე გავიდა ეს წელიც. 1931 წელი, თებერვალი, 10 რიცხვი, დღე – სამშაბათი. მამამ სწრაფად დაკარგა 

გრძნობა და გარდაიცვალა კიდეც საღამოს''.

ეპისკოპოსი ექვთიმე (ელიაშვილი) 1846-1918წწ

ეპისკოპოსი ექვთიმე, ერისკაცობაში – ესტატე პლატონის ძე ელიაშვილი, 1846 წელს ქართლში, სოფელ ქვემო ავჭალაში მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

1859-1865 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. 

1865 წლის 9 სექტემბერს ესტატე თბილიისის სასულიერო სასწავლებელში მასწავლებლად დაინიშნა. 

1866 წლის 4 იანვარს დიაკვნად აკურთხეს, 5 იანვარს კი მღვდლად დაასხეს ხელი და თბილისის წმინდა მარინეს სახელობის

ეკლესიის მღვდელმსახურად განამწესეს. ამ ტაძრის წინამძღვარი მამამისი, დეკანოზი პლატონ ელიაშვილი იყო. 

1873 წლის 5 იანვარს თბილისის სა

გვ380 

სულიერო სასწავლებლის ზედამხედველის თანაშემწედ, წმინდა მარინეს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად და წმინდა ნინოს 

სახელობის ქალთა სასწავლებელში საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1880 წელს თბილისის ვაჟთა მეორე გიმნაზიაში საღვთო სჯულის მასწავლებლად გადაიყვანეს. 

1884 წლის მაისში დეკანოზის წოდება მიენიჭა და სიონის საკათედრო ტაძრის კანდელაკად განამწესეს. 

1887 წლის მარტში წმინდა ანას III ხაარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1891 წელს გადადგა სიონის ტაძრის კანდელაკობიდან და მასწავლებლობაზეც უოარი თქვა. 

ამავე წლიდან ჟურნალების - „საქართველოს საეგზარქოსოს სასულიერო უწყებანისა“ და „პასტორის“ ცენზორად დაინიშნა. 

1891 წლის 15 მაისს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენი ეწყალობა. 

1892 წლის 2-16 სექტემბრის წმინდა სინოდის განჩინებით, საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრად აირჩიეს. 

1895 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

1899 წლის 6 მაისს ენქერი უბოძეს. 

1902 წლის 1 სექტეშბერს ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს. 

1903 წლის გაზეთ „ივერიაში“ დაიბეჭდა მეუფე ექვთიმეს (მაშინ ჯერ კიდევ დეკანოზის) სიტყვა, წარმოთქმული ქაშვეთის ეკლესიის დროებითი 

სამლოცველოს კურთხევის დღეს: „13 ოქტომბერს, დილის რვა საათზე, დეკანოზმა ესტატე ელიაშვილმა აკურთხა, მთავრობის 

ნება-დართვით, საძირკველი დროებითი სამლოცველო სახლისა ქვაშვეთის წმინდა გიორგის ეკლესიის გალავანში, 

აღსასრულებლად წირვა-ლოცვისა იმ დრომდინ, ვიდრე ეხლანდელის კედლები დაზიანებულ ძველის ქვაშვეთის ეკლესიის მაგიერ, აშენდება 

და იკურთხება ახალი დიდი ეკლესია, სამთავისის ეკლესიის მსგავსი. საძირკვლის კურთხევას დაესწრნენ მთლად ქვაშვეთის კრებული, 

აქ მომუშავე ხელოსნები, თავიანთ ქარგლებითა და მუშებით და მრავალი ხალხი. დეკანოზმა მამა ელიაშვილმა საძირკვლის კურთხევის დროს 

წარმოთქვა დაახლოებით შემდეგი მოკლე სიტყვა: „განვლო 151-მა წელმა მას უკან, რაც

გვ381 

ეს ქვაშვეთის წმინდა გიორგის ეკლესია აუშენებია წარჩინებულსა და სახელოვანს თავადს და საქართველოს ერთგულ შვილს –გივი ამილახორს, 

რომლის ძის ძენი და ასულნი აქამომდე არიან ერთგულნი მრევლნი და მლოცველნი ამ ეკლესიისა. 

ბევრი მლოცველი ჰყოლია ამ ეკლესიას, როგორც მღვდელნი, ისე ერისკაცნი, ბევრი სასიხარულო და სამწუხარო დღეები 

უნახავს, ბევრჯელ ეს კედლები იყვნენ უხმო და უნებლიეთნი მოწმენი მტრის შემოსევისა, ქვეყნის მოოხრებისა, იმ სიწმინდეთა შებღალვისა 

და წაბილწვისა, რომლებსაც იგინი ინახავდნენ, მაგრამ უფალმან არ დაარღვევინა ეს ეკლესია საუკუნოდ და 

იხსნა იმათ სელიდგან. ღმერთმანვე აღმოუჩინა ამ ეკლესიას სანუგეშოდ ისეთი ერთგ·ულნი შლოცველნი, რომელნიც აფართოებენ მას ეკვდერის მიშენებით, 

ამშვენებდნენ და ზრუნავდნენ ამის განასლებისათვის· თვით ეს ეკლესია სიამოვნებით და 

გვ382

ლოცვით იცავდა თავის ზღუდეთა შორის ამგვარ მლოცველებს, როგორც სიცოცხლის დროს, ეგრეთვე სიკვდილის შემდგომაც, 

რადგანაც ხსენება იმათი იყო და არის ძვირფასი, როგორც მათის შთამომავლობისა, ეგრეთვე ამ ეკლესიისათვის. მაგრამ 

შეიცვალა ხალხის ხასიათი, შეწყდა ძაფი მზრუნველობისა ეკლესიისათვის. ეხლა იშვიათია შემწე და დამხმარებელი ეკლესიისა. 

თუ თვით ამ ეკლესიის მსახურთ არ შეეძინათ ეკლესიის გარშემო ადგილი და შენობები არ გაეკეთებინათ, ეს ეკლესია თითქმის ყველასგან უყურადღებოდ 

და უნუგეშოდ იქნებოდა მიტოვებული. იშვიათადა ვხედავთ, რომ წარჩინებულ გვართა წარმომადგენელნი, რომელთა წინაპარნი აქ განისვენებენ, 

ამ ეკლესიაში ლოცულობდნენ და გულშემატკივრობას იჩენდნენ. ღმერთმან მოსცეს სიმრთელე და განაგრძოს კეთილდღეობითი სიცოცხლე ამ 

ეკლესიის მზრუნველებისა. ღმერთმან აკურთხოს ისინიც, რომლებიც ამ ეკლესიის მლოცველები არ არიან, თუმცა მათნი წინაპარნი და ნათესავნი ამ ეკლესიის 

ერთგულნი იყვნენ. რადგან ეკლესიის კედლები დაზიანდა და დაირღვა, გადავწყვიტეთ, აშენდეს ამ ძველის ეკლესიის ადგილზე ახალი ეკლესია, 

ამაზე უფრო დიდი და შნოიანი. მომავალი ეკლესიის აშენება და დასრულება კარგა ხანს გაგრძელდება. 

მაშასადამე, მრევლი რომ წირვა-ლოცვის გარეშე არ დარჩეს, ვიდრე ახალი ეკლესია აშენდება, საჭიროდ დავინახეთ, სამლოცველო სახლი ავაშენოთ,

რომელშიაც დროებითი ეკლესია იქმნება. აი, ამ დროებითის ეკლესიის საძირკველი ეკურთხა ამჟამად. ვევედროთ ღმერთსა, რომ ამ დროებით სამლოცველო 

სახლში ისმენდეს და მიიღებდეს ჩვენს ლოცვასა და ვედრებას და წყალობის მომლოდელნი ვმადლობდეთ და ვაკურთხევდეთ 

უფალსა უკუნითი უკუნისამდე. ამინ“. 1903 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენი მიიღო. 

1903 წლის ნოემბრის დასაწყისში დეკანოზი ესტატე სანკტ–პეტერბურგში გაიწვიეს. ამავე წლის 19 ნოებერს სანკტ-პეტერბურგის წმინდა ალექსანდრე 

ნეველის სახელობის ლავრაში

გვ383

საქართველოს ეგზარქოსმა ალექსი I-მა (ოპოცკი) ბერად აღკვეცა და სახელად ექვთიმე უწოოდა. ამავე დღეს თბილისის

მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 21 ნოემბერს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა.

26 ნოემბერს წმინდა სინოდმა ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავრად დაამტკიცა. 31 ნოემბერს წმინდა ალექსანდრე ნეველის ლავრის 

ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ტაძარში ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და ალავერდის ეპარქიის მმართველად და საქართველოს ეგზარქოსის 

მეორე ქორეპისკოპოსად დანიშნეს. ქირიტონიის წესი შეასრულეს: სანკტ-ბეტერბურგის მიტროპოლიტმა ანტონმა (ვადკოვსკი),

მოსკოვისა და კოლომენსკის მიტროპოლიტმა ვლადიმერმა (ბოგოიავლენსკი), საქართველოს ეგზარქოსმა, მთავარეპისკოპოსმა ალექსიმ (ოპოცკი),

იამბურგის ეპისკოპოსმა სერგიმ (სტრაგოროდსკი, 1943-1944 წლებში- რუსეთის პატრიარქი), ალეუტისა და ჩრდილო-ამერიკის ეპისკოპოსმა

ტიხონმა (ბელავინი, 1917-1925 წლებში- რუსეთის პატრიარქი), კალუგისა და ბოროვსკის ეპისკოპოსმა ბენიამენმა (მურატოვსკი)

და იაკუტისა და ვილიუსკის ეპისკოპოსმა ნიკან

გვ384

ორმა (ნადეჟდინი).

1905 წლის 19 მაისს ეპისკოპოსი ექვთიმე გორის ეპარქიაში გადაიყვანეს· 

1906 წლის ივნისში პეტერბურგმში გამართულ კრებაზე, სადაც საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხი განიხილებოდა, 

მან როუსეთის ეკლესიის მხარე დაიჭირა და ამის გამო საქართველოში დაბრუნება ვეღარ შეძლო. 

1906 წლის 10 ნოემბერს იგი ნიჟნი-ნოვგოროდის ეპარქიის ბალახნინის ეპისკოპოსად დაინიშნა. 

1900 წლის 16 ივნისს, ეპისკოპოსი ექვთიმე ჯანმრთელობის გაუარესობის გამო თავისი თხოვნის საფუძველზე, პენსიაზე გავიდა·

ნიჟნი- ნოვგოროდიდან მეუფე ექვთიმე მრევლმა დიდი მწუხარებით გამოაცილა, ისინი საყვარელ მეუფეს მალე გამოჯანმრთელებასა 

და უკან დაბრუნებას სთხოვდნენ. რკინიგზის სადგურში მღვდელმთავარი დეკანოზმა მიხეილ კუდრავცოვმა გააცილა. ამავე წლის 25 ივნისს ეპისკოპოსი 

ექვთიმე უკვე მოსკოვშია. 

1909 წლის 2 ივლისს მოსკოვის სტავროპიგილური ზაიკონოსპასკის სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1911 წლის 28 ოქტომბერს მოსკოვის სინოდალური კანტორის უშტატო წევრია. 

1914 წლის 14 ივლისს მოსკოვის მაცხოვრის სახელობის სტავროპიგიალური მამათა მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს, სადაც გაატარა სიცოცხლის უკანასკნელი წლები. 

ცნობილია, რომ 1918 წელს ეს მონასტერი კომუნისტებმა  გადააკეთეს საპატიმროდ, სადაც მათთვის არასასურველი პირები გამოამწყვდიეს. 

ვარაუდობენ, რომ ეპისკოპოსი ექვთიმეც ამ პატიმართა რიცხვში იყო და იგი იმავე წელს გარდაიცვალა.

გვ385 

კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) მოგონებებით მეუფე ექვთიმე იყო: „კაცი ფრიად ნიჭიერი, მშვენიერი მწირველ-მლოცველი, 

საეკლესიო წიგნების საუცხოო მკითხველი და ჩინებული მქადაგებელი, მაგრამ მეტისმეტად მფრთხალი“. 

დეკანოზი მიხეილ ელიზბარაშვილი 1875-1942წწ 

დეკანოზი მიხეილ პეტრეს ძე ელიზბარაშვილი 1875 წლის 23 მაისს სიღნალის მაზრის სოფელ ვეჯინში, მღლვდლის ოჯახში დაიბადა. 

1892 წელს თელავის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა. 

1894-1900 წლებში კი თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. 

1900 წელს ცოლად შეირთო სოფელ შილდაში მცხოვრები დეკანოზ მატათა მირიანაშვილის უმცროსი ასული ბარბარე. ამავე” 

წლის ზაფხულში თელავის სასულიერო სასწავლებელში ქართული საეკლესიო გალობის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1900 წლის 11 ნოემბერს სასულიერო სასწავლებელში არსებული წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაადგინეს. 

1904 წლის 30 ნოემბერს მღვდლად დაასხეს ხელი და ამავე ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1907 წლის აღდგომას საგვერდულით, ხოლო 1910 წელს კი სკუფიით დაჯილდოვდა. 

1910 წელს თელავის წმინდა ნინოს სახელობის ქალთა სასწავლებელში საღვთო სჯ”ულის მასწავლებლად გადაიყავნეს. 

1913 წლის 6 მაისს კამილავკა უბოძეს. 

1918 წელს 

გვ386

ალავერდის ეპარქიის საეკლესიო სასამართლოს თავმჯდომარედ აირჩიეს და დეკანოზის წოდება მიანიჩჭეს.

1921 წლის 1-5 აგვისტოს დეკანოზი მიხეილი ესწრებოდა საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის III საეკლესიო კრებას.

1924 წლის შემოდგომაზე ხელისუფლების ზეწოლის შედეგად იძულებული გახდა, ანაფორა გაეხადა 

და ღვთისმსახურება შეეწყვიტა დეკანოზი მიხეილი 1942 წელს გარდაიცვალა იგი დაკრძალულია ქ. თელავში სამოქალაქო სასაფლაოზე. 

ყოფილ დეკანოზ მიხეილ ელიზბარაშვილზე ცოტა რამ თუ არის ცნობილი ჩვენთვის· თუმცა მისი ღვაწლი ნამღვილად იმსახურებს მოკრძალებული 

სიტყვის თქმას ამ პირიოვნების შესახებ. 

,,ელიზბარაშვილები წარმოშობით გარეკახეთის სოფელ ყანდაურადან არიან. სოფელში ამ საგვარეულოს დღესაცმღვდელაანთს ეძახიან. 

მათი უწინდელი გვარი ბერიძე ყოფილა”, - წერს გ. ჯავახიშვილი წიგნში „ლექსისა და სიმღერის კვალდაკვალ”. 

საკმაოდ საინტერესო და ამაღელვებული გახლდათ, როდესაც მისმა ოჯახმა გადმოგვცა მისივე ხელით დაწერილი ავტობიოგრაფია, 

ანდერძი და დღიური, რომელსაც იგი ყოველდღიურად ადგენდა საკუთარი შვილიშვილის (ასევე მიხეილ ელიზბარაშვეილის) ყრმობის შესახებ· 

მისი ავტობიოგრაფიიდან ვიგებთ, რომ იგი დაბადებულა გურჯაანის რაიონის (ყოფილი სიღნაღის მაზრის) სოფელ ვეჯინში, 

1875 წლის 23 მაისს. მამა, პეტრე ელიზბარაშილი (გარდაიცვალა 1913 წლის 19 თებერვალს) ამავე სოფლის მღვდელი ყოფილა, 

7 წლის ასაკში მიხეილი სოფლის სკოლაში შეუყვანიათ (სადაც მასწავლებლად მუშაობდა ვაჟა-ფშაველას ძმა – ნიკო რაზიკაშვილი (ბაჩანა). 

ერთი წლის შემდეგ ·უფროსი ძმა, კორნელის (გარდაიცვალა დეკანოზის წოდებით 1920 წლის 16 ივნისს.) რჩევით, მიხეილი 

თელავის სასულიერო სასწავლებელში გადუყვანიათ· როგორც 

გვ387 

თავად მიხეილი იხსენებს, ავადმყოფობის გამო, გვიან მოუწია სასწავლებლის დამთავრებბ და იმავე, 1892 წელს, ჩააბარა თბილისის 

სასულიერო სემინარიაში. „სწავლა 1 სექტეშბერს დაიწყო, მაგრამ პირველ დეკემბერს მოხდა სემინარიაში მოწაფეთა 

აჯანყება (რა თქმა უნდა, აჯანყება საეგზარქოსო მმართველობის წინააღმდეგ იყო მიმართული). მესამე გაკვეთილის შემდეგ 

დავტოვეთ საკლასო ოთახები, ჩავედით ხმაურობით ეზოში, ჩვენი ამორჩეული სამი უფროსი კლასის მოწაფეთა სახით წარვუდგინეთ 

სემინარიის მთავრობას მოთხოვნილებანი, რომელთაც, რასაკვირველია, ისინი ვერ შეგვისრულებდნენ და სწავლა 

სემინარიაში იქნა შეწყვეტილი. დაგვირიგეს სამგზავრო ფული და გამოგვისტუმრეს სახლებში“ („ჩემი ავტობიოგრაფია“). 

შემდეგ წელიწადს „განსაკუთრებული განცხადებების“ საფუძველზე სტუდენტები სასწავლებელში დააბრუნეს. იმავე წელიწადს

გორიდან სემინარიაში სასწავლებლად ჩამოვიდა სოსო ჯუღაშვილი და ოთხი კურსის განმავლობაში ერთად მოუწიათ

გვ388

სწავლა და ცხოვრება მიხეილ ელიზბარაშვილს, სოსო ჯუღაშვილსა და კორნელი კეკელიძეს: „არ დავშორებულვართ ერთმაწნეთს 4 წლის განმავლობაში 

არც კლასით და არც ცხოვრებით“. 

(საფიქრებელია, ამ კურსელობამ არაერთხელ იხსნა მიხეილ ელიზბარაშვილი დახვრეტისა და გადასახლებისაგან. თუმცა, მის 

ბინაში უცხო პირთა სტუმრობა და პირადი ნივთების ჩამორთმევა ხშმირი იყო).  

შემორჩენილია ამ პერიოდის ფოტოსურათები, რომლებიც თავად მიხეილის ცნობით, თელავის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში ინახებოდა. 

აქვე გვსურს ერთი საინტერესო ამბავი მოგითხროთ, რომელიც იმ დროინდელი სემინარიის ცხოვრებას წარმოაჩენს. ცნობილია, რომ ელიზბარაშვილები 

ძველთაგანვე მგალობელმომღერალნი ყოფილან. ამის გამო, მათ მეფე ერეკლე II ეხმარებოდა. 

წინაპართა ტრადიციის ღირსეული გამგრძელებელი თავად მიხეილლი ელიზბარაშვილი ყოფილა. 

„როგორც მეცადინეობა კლასში, ასევე ეკლესიაში წირვალოცვა სრულდებოდა რუსულ ენაზე. მხოლოდ მოწაფეთა 

გაფიცვებით იყო გამოწვეული, რომ ნება დართეს, დაეარსებინათ მოწაფეებს ქართველ მგალობელთა გუნდი (ამ გუნდის ლოტბარად რამდენიმე ხანს მეც ვიყავი). 

მართალია, სემინარიაში ამ გუნდს უთმობდნენ საგალობლად ეკლესიაში სულ მცირე საგალობლებს, მაგრამ ამ გუნდით ვსარგებლობდით სხვა მხრივ და 

აი, რანაირად: შობასა და აღდგომას დავდევით ჩვეულებად თბილისის უმაღლეს პირთა და ქართველ მოღვაწეთა მილოცვა. 

ამისათვის განსაკუთრებული დაბეჭდილი ღია ბარათები გვქონდა: „სემინარიის ქართველ მგალობელთა გუნდი“. მილოცვისას, 

გარდა „ალილოსი“, და სხვა, ვმღეროდით „სამშობლოს“ (მოგონება სემინარიის ცხოვრებიდან). 

1900 წელს მიხეილმა სასულიერო სემინარია დაამთავრა და ამავე წელს თელავის სასულიერო სასწავლებელში გალობა-სიმღერის მასწავლებლად დაინიშნა. 

„მაძლევდნენ ხელფასს, თვეში 

გვ389

– 50 მანეთს ამ 50 მანეთით ბინაც ქირითა მქონდა დაკავებული, მსახურიცა მყავდა, ოჯახობასაც კარგად ვაცმევდი და ვახურავდი და 

კვირაში ორჯერ სამჯერ რომ არ შევკრებილიყავით ამხანაგები ერთმანეთთან (დროის გასატარებლად), არ შეიძლებოდა 

(„ჩემი ბიოგრაფია“').  

1900 წელს მიხეილმა ცოლად შეირთო სოფელ შილდაში მცხოვრები დეკანოზ მატათა მირიანაშვილის უმცროსი ქალიშვილი ბარბარე (ვარო). 

1905 წელს მიხეილი მღვდლად აკურთხეს და მღვდელმსახურად დაადგინეს თელავის სასულიერო სასწავლებლის ეკლესიაში (ამავე სასწავლებელში მასწავლებლობდა 

1910 წლამდე), შემდეგ გადაიყვანეს თელავის წმინდა ნინოს სახელობის ქალთა სასწავლებელში საღვთო სჯულის მასწავლებლად. როგორც თავად იხსენებს, 

აქ მან 12 საუკეთესო წელიწადი გაატარა.

„1923 წელში მივატოვე სასწავლებელი, დავრჩი თელავის სამრევლო ტაძრის წინამძღვრად, მაგრამ გარემოებამ მაიძულა, 

მიმეტოვებინა მღვდლობა,რაიც მოხდა 1924 წელს“. 

ამის შემდეგ მიხეილ ელიზბარაშვილს მრავალი სამსახური გამოუცვლია, მუშაობდა თელავის რაიაღმასკომის საერთო განყოფილების მდივნად, 

ხე-ტყის დამზადებაში, თელავის რკინიგზაზე, მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში, ბოლოს კი  – თელავის სასწავლებელ-ინსტიტუტში მდივნად (ყოფილ _ 

წმინდა ნინოს სახელობის სასწავლებელში). 

მიხეილ ელიზბარაშვილსა  და ბარბარე მირიანაშვილს

გვ390

ჰყავდათ ოთხი შვილი: სამი ვაჟი- არჩილი, ვახტანგი და შალვა და ერთი ქალიშვილი - თამარი. არჩილის შვილს (უმცროს 

მიხეილ ელიზბარაშვილს) ბაბუა თავის შემცვლელს ეძახდა (სწორედ მის ყრმობაზეა შედგენილი დღიური). იმ დროის 

გამოჩენილ მოღვაწეთა მსგავსად, მიხეილ ელიზბარაშვილის მოღვაწეობაც მრავალმხრივია. ზემოთ ჩვენ მისი სამგალობლო 

მოღვაწეობა ვახსენეთ. რომელიც მხოლოდ პრაქტიკული გალობითა და მასწავლებლობით არ შემოიფარგლებოდა ამ რამდენიმე წლის წინ საქართველოს 

ხელნაწერთა ეროვნულ არქივს გადაეცა მისი ხელნაწერი „კარბელაანთ კილოს“ – ნოტების კრებული. მიხეილს ჯერ კიდევ სასულიერო სემინარიაში სწავლისას 

დაუწყია ხალხური სიმღერების ნოტებზე ჩაწერა· მის შთამომავლებს არაერთი ამგვარი კრებული აქვთ შემორჩენილი. 

ჩანაწერებს შორის გახლავთ დ. აღნიაშვილის ჩაწერილი „ალილო"· კახური კილოს „მეტივური“· „ველისციხური ყურძენი“ და 

სხვ. აღსანიშნავია სიმღერა „განთქმულა პირველ ბრძენთაგან“,

გვ391

რომელიც ჩანაწერის სახით მიხეილის წყალობით შემოგვრჩა (ამ სიმღერის ისტორია შეგიძლიათ იხილოთ წიგნში „ლექსისა და 

სიმღერის კვალდაკვალ“, გ. ჯავახიშვილი, გვ. 56-86). გარდა ამისა, საინტერესო გახლავთ მისი სამწერლობო მცდელობები. 

1903 წელს გაზეთ „ივერიაში“ (N25) გამოქვეყნდა მისი წერილი „ცოტა რამ ქართული გალობის შესახებ სასულიერო სასწავლებელში“.  

აღსანიშნავია მოთხრობა „კუმეტობა“, ასევე ნაშრომი – ,„აზრთა კონა“, სადაც ავტორს შეკრებილი აქვს XIX საუკუნის ჟუურნალ- 

გაზეთებში გამოქვეყნებული გამოჩენილ ადამიანთა ნააზრევი. მიხეილის თაოსნობით თელავის ტყიდან, ე. წ. „ყრუხევიდან“ გამოიყვანეს 

სასმელი წყალი. მისი დაუღალავი მონდომებით რესტავრაცია გაუკეთდა ერეკლე IIის სასახლის კოშკურებს (თელავში) 

1916 წელს სადაც შემდგომში მოეწყო ბიბლიოთკა.

შემორჩენილია მიხეილის და კორნელი კეკელიძის ერთმანეთისადმი მიწერილი წერილები (1900-1941 წლები).  

შემორჩენილია ფოტოსურათი, რომელზეც ერთმანეთის გვერდით სხედან ბატონი კორნელი კეკელიძე და მიხეილ ელიზბარაშვილი. 

მიხეილ ელიზბარაშვილი 1942 წელს გარდაიცვალა. იგი დაკრძალულია ქალაქ თელავში. სასიხარულოა, რომ მის ოჯახს,

სხვა საგნებთან ერთად. დღემდე შემორჩენილი აქვს ზოგიერთი სამღვდელმსახურო ნივთი.  

დასასრულ, გთავაზობთ მცირე ამონარიდს მისი ავტობიოგრაფიიდან:

„..სიკვდილის შემდეგაც ისე ნუ დამტოვებთ, რომ ხანდისხან არ მოაგონებინოთ ხოლმე ეკლესიას ჩემი თავი, მხოლოდ ისე, 

რომ შვილებს ამით არაფერი ევნოთ. ამას ითავებს ალბათ დედათქვენი. მინდა, კიდევ ბევრი გელაპარაკოთ, მაგრამ უმეტესი გრძნობირობა და აღელვება 

ამის ნებას არ მაძლევს. იყავით კარგად, ჩემო შვილებო, თქვენი ოჯახობებით და დედით.  

თქვენი მიხეილ ელიზბარაშვილი 

1940 წლის 14 ქრისტეშობისთვე, ქ. თელავი”. 

მოამზადა თბილისის სასულიერო აკადემიის კურსდამთავრებულმა გიორგი გვიმრაძემ

გვ392

მიტროპოლიტი ვარლაამი (ერისთავი)

1763-1830

ქსნის ერისთავების საგვარეულოდან ქართული კულტურის არაერთი თვალსაჩინო მოღვაწე გამოსულა, მათ შორის თავისი მოღვაწეობით 

გამოირჩევა მიტროპოლიტი ვარლაამი (ერისთავი). 

მიტროპოლიტი ვარლაამი, ერისკაცობაში - ვახტანგ დავითის ძე ერისთავი, 1763 წლის 8 აგვისტოს 

ქართლში, ქსნის ერისთავების თავადურ ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება პატარა ვახტანგმა ოჯახში მიიღო. შემდეგ იგი 

აღსაზრდელად და ცოდნის მისაღებად თბილისში, ანჩისხატის ტაძართან არსებულ სასულიერო სემინარიაში მიაბარეს სადაც 

მისი აღზრდა თავად კათოლიკოსმა ანტონ I-მა ითავა. სემინარიაში სწავლის პერიოდში ვახტანგმა საფუძვლიანად შეისწავლა 

წერა-კცითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი, სასულიერო და საერო ლიტერატურა. კარგად იყო განსწავლული სამეცნიერო და

საფილოსოფიო საგნებშიც. მალე იგი ანტონ კათოლიკოსის საყვარელი მოწაფე გახდა. იოანე ბატონიშვილი 

თავის „კალსამობაში“ ასე ახასიათებს მეუფე ვარლაამს: „ვარლაამ ახტალის ეპისკოპოსი არს აღზრდილი კათოლიკოზის 

ანტონისაგანვე, საფილოსოფოსოსა სწავლასა და ღმრთისმეტყველებასა შინა მეცნიერი, უცხო რიტორი და მშვენიერი 

მოქადაგე. ამან ასწავა სხვათა და სხვათა მოწაფეთა საფილოსოფო სწავლანი და უკანასკნელ წარმოვიდა როსიად და 

პავლე იმპერატორმა განაწესა სინოდისა წევრად. ამან ისწავა

გვ393

რუსული ენა კეთილად და ქმნა საუფლოთა და სხვათა დღესასწაულთა ქადაგებისა წიგნი, საამო სასმენი და 

დათხზული. და აწ არს აქა თქვენ თანა“. 

მის გაანათლებაზე მეტყველებს ასევე ცნობილი დეკანოზის, გრამატიკოს იოანე ქართველიშვილის გადმოცემა: „ვისწავლე

აღსნით ვარლამისაგან წიგნი: ღრამატიკა, რიტორიკა, კატიღორია, ლოღიკა და მეტაფისიკა და გადავწერე წიგნნი ესენი თვინიერ კატიღორიისა“. 

XVIII საუკუნის 80-იანი წლების დასაწყისში ანტონ კათოლიკოსმა ვახტანგი ბერად აღკვეცა და სახელად ვარლაამი 

უწოდა. მალევე დიაკვნად აკურთხეს და მღვდლად დაასხა ხელი. 

მღვდელ-მონაზონი ვარლაამი სამეფო კარზე მსახურობდა და აქტიურად მონაწილეობდა ქვეყნის საერო თუ სასულიერო ცხოვრებაში. 

1788 წლის 28 თებერვალს გარდაიცვალა მისი აღმზრდელი და მასწავლებელი კათოლიკოსი ანტონ I. საქართველოს 

სამოციქულო ეკლესიის საჭეთმპყრობელი გახდა ერეკლე II-ის შვილი, ალავერდელი მიტროპოლიტი ანტონი, ანტონ II-ის სახელწოდებით.

შემორჩენილია სიტყვა სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში თქმული არქიმანდრიტ ვარლაამის მიერ 1788 წლის 29 ოქტომბერს ანტონ II-ის აღსაყდრებაზე:  

„უნეტარესო და უწმიდესო მეუფეო! მივხედავ-რა დღისა ამის მოწევნასა, სხვა და სხვითა მაიძულებლობითთა თანამდებობითითა ვიიძულები მეტყველებად, 

გარნა ვინაითგან ესე გვართა მცირედთა სიტყვათა მეტყველებისა ძალი მიმიღიეს მე უწმიდესისა მის მეუფისაგან, პირველ მოსაყდრისა თქვენისა, და ვინაითგან 

ოქროვანნი ბაგენი მისნი დახშულ არიან, ამისთვის ვიტყვი კადნიერ სიტყვასა უწმიდესობისა მისისასა უწმიდესობისა თქვენისა: 

ესრეთ უკვე, უნეტარესო მეუფეო, უწმიდესი იგი მეუფე, აღმზრდელი იგი უწმიდესობისა თქვენისა, გიხმობს დღეს საფლავით გამო ესრეთ:

მასმინე მე, ჰოი, უწმიდესო ანტონი, მე ანტონის აღმზრდელსა შენსა, და ჰსცან, რამეთუ დღეს ფრიადითა 

გვ394

მხიარულებითა აღვივსები, რამეთუ რაიცა სასურველ-იყო ჩემდა იგი აღსრულებულ არსღა; ვინაითგან სრულთა შინა სიბრძნეთა 

წარმატებული დაიდგინე კათედრასა ამას ზედა ჩემსა. და ამისათვის ვიხარებ მე ამას ზედა, რომელ მეცნიერებითთა წყაროთა მეწყაროენი ბაგენი შენნი,

ნაცვალად ჩემისა, დაიდგინნეს მოძღვრად ამისა წმიდისადმი კათოლიკე ეკლესიისად. განვსცხრე- ბი მე ამას ზედა, რომელ სიბრძნისა ნაკადთა მენაკადულე ენა 

უწმიდესობისა თქვენისა, ნაცვლად ჩემსა, განიწესა მწყემსად ამის დიდებულისა ტაძრისა; ვიშუებ მე ამისთვის, ვინაითგან 

ღვთისმეტყველებითთა მდინარეთა მადენი პირი უწმიდესობისა თქვენისა განიჩინა განმგედ ამის წმიდისადმი სამოციქულო 

ეკლესიისა; ესე არს დიდება ჩემდა და სიხარული უნაკლო. ესრეთ უკვე, უწმიდესო მეუფეო, მისმინე, რასა ესე ვხმობ საფლავით 

გამო და განსჭვრიტე სიქადულო, სიხარულო, სიმტკიცეო და ძალო ჩემო შენისა მოხუცისა და მეტრფისა ბიძისაო და იხილე, 

თუ რაბამ რაოდენითა კეთილობითა შეგიმკევ ეკლესია საქართველოისა და საღმრთობთა სიკეთითა განშვენებული განგიმზადე, რამეთუ მე ეკლესიანი შენნი 

წმიდანი მეცნიერებითთა პორ

გვ395

ფირითა შევმოსენ, სიბრძნითისა დიადემითა განვაშვენენ, ცერემონითითა მიტრითა განვკაზმენ, და ღვთისმეტყველებისა გვირგვინითა 

დავაგვირგვინოსნე და ყოვლად სრულითა ფილოსოფოსებითთა მოძღვრებათა პორფირ-დიადემითა და პოტირ-ტრიხაპტონითა განვაშვენე, 

და ყოვლითა სასძლოითა სამკაულითა განკაზმულითა სასძლოდ შენდა განვმზადე. მოვედ და მიიღე 

სძლად შენდა, და იქმენ დიდებულ დიდებითა ყოვლად უნაკლოითა მოვედ, მოვედ, ტრედო კეთილო ბუდით სადავითოსით, 

მოვედ და განისვენე მწყემსობითსა ამას ქვეყანასა შენსა, რამეთუ ზამთარი წარხდა, წვიმა განვიდა და ყვავილნი გამოჩნდეს ქვეყანასა ჩვენსა და 

ვითარ რაიმე არა თქმა ესე, ესე არს, რომელი ზამთარი იგი უმეცრებისა წარხდა და განვაბნიე, წვიმა იგი

უგულისხმოებისა განვსდევნე და ყვავილნი სიბრძნისანი გამოსჩნდეს ქვეყანასა ამას ჩვენსა, ჩემ მიერითა შრომითა ნამუშაკევნი, რამეთუ მე ქვეყანასა ამას

დავსთესე თესლი სიბრძნისა და უმაღლესობამან მისმან მორწყო წყლითა მოწყალებისათა, ხოლო ღმერთმან აღაორძინა ესრეთითა კეთილობითა 

განშვენებულსა ადგილსა შენსა, მოვედ, სიტკბოებაო ჩემო, და დასტკბი არა სადა წარმავალითა. 

ამით უკვე, უნეტარესო მეუფეო, მოგილოცავ საფლავით გამო, კათოლიკე ეკლესიისა კათედრასა ზედა აღსვლასა და ნეტარ  

თუმცა შემძლებელ იყოს თვალი ჩემი, რამეთუ აწ გხედვიდე შენ მწყემს-მთავრობითითა სამკაულითა განშვენებულსა. ნეტარ თუმცა შემძლებელ იყოს ენაი 

ჩემი აწ პირისპირ ზრახვად ·· შენდა, რამეთუ სხვა ვერვინ შემძლებელ არს ღირსად შენდა ქების-მეტყველებად, თვინიერ ჩემსა და ესეგვარ მომლოცველი. 

გევედრები ნუ დამივიწყებ, ჰოი უწმიდესო ანტონი, მე ანტონის მსასოსა შენსა, და კვალად გევედრები, დიდებაო ჩემო, დიდებულ ჰყავ შრომანი ჩემნი, 

სიქადულო ჩემო, მოღვაწე ექმენ ეკლესიათა საღმრთოთა მცნებათ, წარმართებად და შენ, გვირგვინო ჩემო! გვირგვინოსან ჰყავ ეკლესია საღმრთოთა მოძღვრებითა 

და უბიწოითა კეთილმოქმედებითა და ამით თავიცა შენი

გვ396

ადიდო და მეცა დიდებულ ვიქმნა და სამწყსოცა შენი. დამასრულებელი სიტყვისა, კვალად გევედრები, ხსენებასა ჩემსა ნუ ჰყოფ დავიწყებულ. 

ესე სიტყვანი არიან უწმიდესისა მეუფისა და მეტრფისა მის ბიძისა თქვენისანი და მეცა აღვიმაღლებ ხმასა მოლოცვისასა და ზესთა ზომითითა სიხარულითა

აღვსილი მოულოცავ უწმიდესობასა თქვენსა მოციქულთა მოსაყდრეობასა და ივერიელთა ერთა მწყემსობისა მიღებასა· და ესრეთ, უნეტარესო მეუფეო, ბეჭედო 

ჭეშმარიტისა ღვთისმეტყველებისაო, მაგალითო კეთილისა უმანკოებისაო, დისკოვ და შარავანდედო ხაღმრთოისა მეცნიერებისაო, უბრკვილო სარკეო კეთილ-კრძალულებისაო,

და სავსებაო მწყემსობითისა ჭეშმარიტებრ განმსაეელობისაო, ვვედრი ღმერთსა, რამეთუ ბევრეულითა უვნებლობითა დაცულ-ჰყოს უწმიდესობა თქვენი ყოვლითურთ; 

ხოლო მადლი და კურთხევა უწმიდესობისა თქვენისა იყავნ ჩემ ზედა უკუნისამდე, ამინ“. 

1791 წელს ერეკლე II-ის თხოვნით, აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოსმა ანტონ II-მ (ბაგრატიონი) არქიმანდრიტი ვარლაამი ეპისკოპოსად აკურთხა 

და ახტალის ეპარქია ჩააბარა. 

1794 წელს ეპისკოპოსი ვარლაამი, ერეკლე II-ისა და ანტონ II-ის ლოცვა-კურთხევით, რუსეთში გაემგზავრა საეკლესიო განათლების მისაღებად.

იგი ფრიად დაახლოებული პირი იყო სამეფო კართან, ამას ადასტურებს მისი ურთიერთობა ბატონიშვილებთან,

1799 წლის 18 ნოემბერს იგი დავით ბატონიშვილს სწერს: „თქვენი წიგნი მებოძა და როგორც მმართებდა, ისე ვიხარე თქვენის 

მშვიდობის ამბის სმენისათვის... აქაური ამბავი ეს არის: ევრო

გვ397

პაში დიდი ბრძოლაა. სუვაროვს შვეიცარიაში, საშინელს მთაში უღაღსა და უვალს ადგილებში, რომის იმპერატორის ღენერალთ ცხენები დაუგვიანეს 

და ოთხი დღე იქ მოუხდა დგომა. იმ დღეებში საშინელი ქუხილი და ელვა, მძაფრი წვიმა თურმე 

იყო და იმ დროს ფრანცუსნი განეწყვნენ და დიდის სიმხნით და ძლიერებით იმ საშინელს ადგილიდამ გამოვიდა სუაროვი. 

მოკლედ მოგახსენებ, სუაროვი ასე სწერს ხელმწიფეს, ახლა რომ მოვიგონებთ იმ დღეს, ჩვენი სული შეძრწუნდება ხოლმეო... 

ამისთვის ხელმწიფემ სუაროვს ღენერალსიმუსობა უბოძა... კნიაზ პეტრე ბაგრატიონიც დიახ კარგად გაისარჯა და კიდეც დასჭრეს.

ბუნაპარტემ ჯარი მისირში დააგდო და თვითონ ფრანციაში მივიდა სხვებრ გევეღრები, მოწყალეო ხელმწიფეო, არ დამივიწყო თქვენის უგანათლებულესის 

მონა ერთგული, არქიერი ვარლაამი“.  

1801 წლის დამდეგს პკტერბურგის მიტროპოლიტმა ამბროსიმ (პოდობედოვი) მეუფე ვარლაამი თავის მრჩევლად დანიშნა. 

ამავე წლის 23 იანვარს იგი რუსეთის წმინდა სინოდის წევრად აირჩიეს. მეუფე პეტერბურგის წმინდა ალექსანდრე ნეველის 

სახელობის ლავრაში ცხოვრობდა. მას ხშირი ურთიერთობა ჰქონდა პეტერბურგში მცხოვრებ ქართველ ბატონიშვილებთან. 

ამ სიახლოვეზე მეტყველებს მეუფისადმი მირიან ბატონიშვილის მიერ მიძღვნილი იამბიკო:

,,ყოვლადსამღვდელოვ, მღვდელმთავარო ქრისტესო!

ძმავ, მეგობარო და ჩემდა სულის მწყემსო.

გილოცავ ხარისხსა, უაღრესს უაღრესო,

აწ საღმრთო მადლით, შეკვრის გახსნის მაწესო,

გვედრი მარჯუენით, კურთხევა განმაწესო...

ყოვლად სამღვდელოვ! სიტყუა ჩემი მცირიან,

გვედრს წერილი, თქვენი გრძნობა ხშირიან,

არ მაკლოთ რომლის გზასა თუალნი მზირიან

რადგან სხვათა ჩვენთ ხილვა დაუძვირიან,

მით მხიარულ მყოთ, მარად მწირი მირიან...''

გვ398

მეუფე ვარლაამი რუსეთში ყოფნის პერიოდში აახლებს ქართული სტამბის საქმიანობას. ეს მოხდა დაახლოებით 1803 წელს. 

ამ საქმეში მას ეხმარება საქართველოდან წასული ცნობილი მესტამბე გიორგი პაიჭაძე. მისი თაოსნობით მოსკოვში დაიბეჭდა 

ორი დიდტანიანი სასულიერო შინაარსის თხზულება: ანტონ I-ის სადღესასწაულო” (1805-1808 წლებში) მეუფე ვარლაამის წინასიტყვაობით და მეორე, 

მეუფე ვარლაამის შედგენილი „განმარტება სახარებისა საუფლოთა და ღვთისმშობლის დღესასწაულთა და ჰსწავლანი კეთილჩვეულებათა მასწავლებელი“ 

(გამოვიდა 1821 წელს რუსულ და 1825 წელს – ქართულ ენებზე). 

1808 წელს მეუფე ვარლაამი საქართველოში დაბრუნდა და აქტიურად ჩაება საეკლესიო ცხოვრებაში. სამშობლოში დაბრუნებული მღვდელმთავარი ცდილობს 

თბილისშიც სტამბის მოწყობას. 

1809 წელს იგი რუსეთის შინაგან საქმეთა მინისტრ კურაკინს საკუთარი სტამბის აღჭურვილობის მოსკოვიდან თბილისში გადატანას სთხოვს. 

მაგრამ ამის თაობაზე რუსეთის ხელისუფლებას თავი არ შეუწუხებია. მიუხედავად ამისა, 1815 წელს მეუფემ მაინც შეძლო თბილისში სტამბის დაარსება, 

სადაც დაიბეჭდა დეკანოზ იოანე ქართვკლიშვილის „ქართული გრამატიკა“. 

1810 წლის ნოემბერში, კათოლიკოს ანტონ II-ის საქართველოდან გაწვევის შემდეგ, რუსეთის იმპერიამ საეკლესიო წესების უხეში 

დარღვევით გააუქმა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია და შემოიღო რუსული მართვა-გამგეობა. 

1811 წლის 8 ივლისს იმპერატორმა ალექსანდრე I-მა საქართველოს ეგზარქოსად და მცხეთის მიტროპოლიტად ახტალელი ეპისკოპოსი ვარლაამი 

დაამტკიცა. 

1814 წლის 30 აგვისტოდან დასავლეთ საქართველოს ეპარქიებიც მის განკარგულებაში მოექცა. თ. ჟორდანიას 

„ქრონიკების“ III ნაწილში დაცულია ერთი საინტერესო საბუთი: 

„ჩღი წელსა კათალიკოზი ანტონი, მეფის ირაკლის ძე წაიყვანეს რუსეთს ღვინობისთვის ნოემბრის: თ: ქკს: უჟთ: და იქვე 

წერია: ჩღი წელსა ქსნის ერისთავის შვილსა, ვარლაამს არ

გვ399

ქიეპისკოპოსს, სრულიად საქართველოს ეკლესიის გამგეობა. მიეცა იმპერატორისაგან ენკენისთვის: იბ: ამისვე მეორე წელსა 

(1812) მიტროპოლიტობა მოუვიდა, მესამე წელსა (1813) თეთრი ბარტყულა, კავალერი, ვარსკვლავი, ჯვარი შუბლზე, 

ექსარხოსობა სრულიად საქართველოსი და იმერეთისა ქკს: ფ.“. 

მეუფე ვარლაამმა რისეთის ხელისუფლების დავალებით შეადგინა აღმოსავლეთ საქართველოს ეკლესიის რეორგანიზაციის

პროექტი, რომელიც სასულიერო დიკასტერიის დაარსებას, საქართველოს საეგზარქოსოს შექმნას და როუსეთის სინოდისადმი 

მის დაქვემდებარებას ითვალისწინებდა. 

1811 წელს ეს პროექტი მცირე ცვლილებებით დაამტკიცა იმპერატორმა ალექსანღრე I- მა. 

მეუფე ვარლაამის მმართველობის პერიოდში თბილისში აშენდა ახალი ტაძრები: 1815 წელს ჯვარპატიოსანის სახელობის ეკლესია 

(1856 წელს ეს ეკლესია გააფართოვეს და წმინდა ნიცოლოზის სახელზე აკურთხეს), სიონის ახალი სამრეკლო და ქაშვეთის ეკლესიის

კარიბჭე, რომელზეც ამის მაუწყებელი წარწერაც დაატანეს.· „სადიდებელად ღუთისა, დროსა სრულიად როსიის იმპერატორის ალექსანდრე 

პირველისა და ექსარხოსობას საქა

გვ400

რთველოს და იმერეთის სამღუდელოთა სედა მცხეთის მიტროლიტის და თბილისის ვარლაამ ქსნის ერისთავის დავითის 

ძისასა აღშენდა კარიბჯე ესე წელსა ქრისტესით ჩყივ (1816), ქორონიკონსა ფდ“· 

მიუხედავად ერთგული და თავდადებული სამსახურისა, რუსეთის ეკლესია მეუფეს, როგორც ქართველ მღვდელმთავარს, მუდმივად ეჭვის თვალით უცქერდა 

და ხელსაყრელ მომენტს ელოდა მის რუსეთში გადასაყვანად. მალე მეუფე ვარლაამსა და თელავის მთავარეპისკოპოს დოსითეოსს (ფიცხელაური) შორის 

უთანხმოებამ იჩინა თავი, ამას დაემატა ისიც, რომ მიტროპოლიტმა ვარლაამშა ვერ დასძლია დასავლეთ საქართველოს ეკლესიის უმაღლესი იერარქებისა და 

მრევლის წინააღმდეგობა. მან ვერც ახალი საეკლესიო კანონპროექტის გატარება შეძლო. ამით ისარგებლეს რუსებმა და 1817 წლის 14 მაისს მეუფე ვარლაამი 

თანამდებობიდან გაათავისუფლეს. 

მიტროპოლიტი ვარლაამი იძულებული გახდა, მოსკოვში გაეგრძელებინა მოღვაწეობა. იგი კვლავინღებურად წმინღა სინოდის წევრად ითვლებოდა. 

რუსეთში დასახლებული მღვდელმთავარი მზრუნველობას არ აკლებდა მახლობელთა სწავლა-განათლების საქმესაც. 

1825 წელს მისი თხოვნით მოსკოვში სასწავლებლად გაგზავნეს მისი ძმისშვილი - ესტატე და უფროსი ძმის შვილი – გიორგი (შემდგომში – ცნობილი დრამატურგი). 

მეუფემ ისინი კერძო პანსიონში მიაბარა ცოდნის მისაღებად. 

1825 წლის 5 თებერვალს მე·უფე ვარლაამი, თავისი თსოვნის საფუძველზე, წმინდა სინოდის შემადგენლობიდან გამოვიდა და 

ამავე წლის 20 მარტიდან მოსკოვის დანილოვის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა· 

მიტროპოლიტი ვარლაამი 1830 წლის 18 დეკემბერს გარდაიცვალა. იგი დაკრძალულია დანილოვის მონასტერში. 

დღეს ჩვენთვის ხელმისაწვდომია მიტროპოლიტ ვარლაამის ხუთი ნაბეჭდი თხზულება, მათ შორის, სამი სასულიერო და ორი 

საერო ხასიათის: 1) „სწავლა და მეცნიერება ქრისტეანობრივ

გვ401 

სარწმუნოებასა და კეთილზნეობაზე თქმული წმინდისა პასექისა მწუხრისა ზედა''; 2),,განმარტება სახარებისა საუფლოთა

და ღვთისმშობლის დღესასწაულთა და ჰსწავლანი კეთილჩვეულებათა მასწავლებელი''. 3),,სიტყვა თქმული ოქტომბრის

29, 1788 წელს საკათალიკოზო საყდარსა ზედა აღსვლასა და ნიშნების მირთმევასა ანტონ ირაკლი მეფის ძისასა'';

4),,ირაკლის მიმართ მეფისა სრულიად საქართველოისი დღესა უფლისა ჩვენისა იესოს შობისა წელსა 1794'';

5),,სიტყვა პავლე ციციშვილისადმი''.

მიტროპოლიტი რომანოზი (ერისთავი)

მოტროპოლიტი რომანოზი XVII საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედში არაგვის ერისთავთა – გიორგი ოთარის ძისა და თამარ თამაზის ასულ 

ყაფლანიშვილის ოჯახში დაიბადა. მისი და, ანა ერისთავი, იყო ქართლის მეფე ვახტანგ VI-ის უფროსი 

ძის, ბაქარის მეუღლე. ამის გამო, რომანოზი საკმაოდ კარგად იყო დაახლოებული სამეფო კართან. 

გადმოცემის თანახმად, იგი დაოჯახებული გახლდათ, თუმცა მისი ბერად შედგომის მიზეზნი უცნობია.  

დაახლოებით 1710-1711 წლებში იგი დავით გარეჯის მონასტერმი ბერად აღიკვეცა და სახელად 

რომანოზი ეწოდა, რამდენიმე წლის შემდეგ დიაკვნად და მღვდლად დაასხეს ხელი, შემდეგ კი არქიმანდრიტის

წოდება მიენიჭა.

1722 წლის დასაწყისში იგი წმინდა ადგილების მოსალოცად რუსეთში გაემგზავრა. გზად, ჩრდილო კავკასიაში,

ქ. ყიზლართან მაჰმადიანებმა გაძარცვეს და სიკვდილს ძლივს გადაურჩა.

1722

გვ402

წლის 9 ივნისს მამა რომანოზი უკვე მოსკოვშია დარეჯან არჩილის ასულთან. აქ მას დაენიშნა დახმარება, წელიწადში 100 მანეთის ოდენობით და ნება 

დართეს, ეცხოვრა დონის ქართველთა მონასტერში. 

1722 წლის ბოლოს არქიმანდრიტმა რომანოზმა რუსეთის მთავრობას თავის სახელზე პასპორტის გაცემა. ფულადი დახმარება და სამშობლოში დასაბრუნებლად 

შეიარაღებული დაცვა სთხოვა. 

1723 წლის თებერვალში მისი თხოვნა დააკმაყოფილეს და დაუნიშნეს დახმარება, თვეში – 30 მანეთი, რის გამოც იგი კვლავ რუსეთში დარჩა.

თუმცა მთავრობა დროულად ვერ ეხმარებოდა მამა რომანოზს, ამიტომ მას დიდი გაჭირვების გადატანა მოუხდა. თავის მოგონებებში არქიმანდრიტი იხსენებს: 

„ისე მიჭირდა, რომ იძულებული გავხდი, ჩემი საარქიმანდრიტო ქუდი გამეყიდა“. 

1723 წელს ოსმალეთმა აღმოსავლეთ საქართველო დაიპყრო და ქართლის მეფე ვახტანგ VI მთელი თავისი სამეფო კარით იძულებუი გახდა, 

რუსეთში გახიზნულიყო. ამ საქმეში მას ძალიან დაეხმარა მამა რომანოზი. რომელიც მოსკოვში მეფის დავალებით რუსეთის მთავრობასთან 

აწარმოებდა მოლაპარაკებას.

გვ403 

1725 წლის ოქტომბერში კახტანტ VI-ის დავალებით იგი საქართველოში დაბრუნდა ვითომცდა დედისა და ნათესავების 

მოსანახულებლად. სინამდვილეში არქიმანდრიტის ჩამოოსვლას პოლიტიკური დატვირთვა ჰქონდა. მას უნდა შეემზადებინა ნიადაგი 

მეფის დასაბრუნებლად და გადაებირებინა გავლენიანი თავადები. მამა რომანოზი თბილისში ცხოვრობდა, სადაც ააშენა მცირე 

ქვის ეკლესია და იქვე დააარსა მონასტერი. იმ პერიოდში მთელი აღმოსავლეთი საქართველო, თბილისის ჩათვლით, თურქეთის 

არმიას ეკავა. მალე მათ მამა რომანოზის მიერ აშენებულ მონასტერში სამხედრო რაზმი განათავსეს, რის გამოც იგი იძულებული

გახდა, თბილისს გასცლოდა. ერთ ხანს მან დავით გარეჯის მონასტერში გადაწყვიტა ცხოვრება, მაგრამ ლეკთა გამუდმებული თავდასხმებისაგან იქ 

გაჩერება შეუძლებელი იყო და 1729 წელს მამა რომანოზი იძულებული გახდა, უკან, რუსეთში დაბრუნებულიყო. 

მოსკოვში ჩასულ მამა რომანოზს, სხვა ქართველ სასულიერო პირებთან ერთად, წმინდა სინოდმა ჯამაგირი დაუნიშნა, თვეში 70 

მანეთი სახარჯოდ, თუმცა იგი დიდხანს არ დარჩენილა რუსეთში.

 

გვ404

1730 წლის მაისში მან კვლავ ითხოვა საქართველოში წასვლა დედის მოსანახულებლად და სამშობლოში დაბრ·უნდა. ამავე წელს 

მამა რომანოზი ანანურის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა· 

1731 წლის იანვარში, ქართლის თავად-აზნაურთა წარდგინებით, აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოსმა ბესარიონმა (ბარათაშვილ-ორბელიანი) 

სხვა ქართველ მღვდელმთავართა თანამწირველობით არქიმანდრიტ რომანოზს ეპისკოპოსად დაასხა ხელი და 

სავთავროსა და გორის ეპარქია ჩააბარა. მხოლოდ სამი თვე განაგებდა მეუფე რომანოზი თავის სამწყსოს. ამავე წლის აპრილში თურქებმა იგი 

გორიდან განდევნეს და იგი იძულებული გახდა, ანანურის ციხისათვის შეეფარებინა თავი, სადაც სექტემბრარმდე იმყოფებოდა, 

შემდეგ კვლავ რუსეთში გაემგზავრა და 1732 წლის თებერვალში მოსკოვში ჩავიდა. 

რუსეთში დაბრუნებული მეუფე რომანოზს არ ჰქონდა მღვდელმთავრად კურთხევის სიგელი, რადგან საქართველოს ეკლსიაში მსგავსი ტრადიცია არ არსებობდა. 

ამის გამო თავდაპირველად მას არ სცნობდნენ. მოგვიანებით, ვახტანგ VI-ის ჩარევით, რუსეთის წმინდა სინოდმა იგი აღიარა. დაუნიშნა 150 მანეთი 

ჯამაგირი და საცხოვრებლად დაუთმო წმინდა საბას მონასტრის ნახევარი. 

1733 წლის 12 სექტემბერს მიტროპოლიტი რომანოზი მთავარეპისკოპოს იოსებთან (ქობულაშვილი) ერთად განამწესეს მეფის 

ასულ ეკატერინეს, მეკლენბურგის ჰერცოგინიას პირად სამსახურში. მათ უნდა ემსახურათ სანკტ-პეტერბურგის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის 

მონასტერში, სადაც ამავე წლის 21 ოქტომბერს ჩავიდნენ და დაენიშნათ 1000 მანეთი ჯამაგირი. 

1734 წლის 15 მარტს ისინი ოფიციალურად ჩაირიხსნენ შტატის სამხახურში. 

1734 წლის 26 აგვისტოს მეუფე რომანოზი გადაიყვანეს მოსეოვში და იქაური მიტროპოლიტის თანაშემწედ დაინიშნა. მას 

დაევალა სამღვდელოდ და სადიაკვნედ მომწადებულ პირთა შემოწშება. ამასთანავე, სხვა ქართველ მღვდელმთავრებთან შე

გვ405

დარებით. მოემატა ჯამაგირი, თუმცა წმინდა სინოდის ნებართვის გარეშე უფლება არ ჰქონდა, ეკურთხებინა ქართველი სასულიერო პირები. 

გაეცა მათ სახელზე პასპორტი, დაეჯილდოებინა ისინი. სახელმწიფომ მეუფე რომანოზს აჩუქა ეტლი ოთხი ცხენით,

რითაც მას შეეძლო გადაადგილება.

1735 წლის 2 მაისს მიტროპოლიტ რომანოზს წმინდა საბას მონასტრიდან ივერიის მონასტერში გადასვლა შესთავაზეს, რაზედაც მან უარი განაცხადა. 

ამიტომ მეუფე კრემლში, კირილებეროზერსკის მონასტერში გადაიყვანეს. 1736 წლის მარტში იგი ამ მონასტრიდანაც წამოვიდა და ქართველთა დასახლებაში 

წმინდა სინოდის ნებართვის გარეშე ააშენა ხის ეკლესია, სადაც აღასრულებდა წირვა-ლოცვებს და სულიერად ხელმძღვანელობდა

რუსეთში მყოფ ქართველებს.  

1738 წელს იგი კვლავ საქართველოში გაემგზავრა და ანანურის მონასტერში დაბინავდა, თუმცა ფეოდალური დაპირისპირების

შემდეგ ვერ შეძლო საბოლოოდ აქ დამკვიდრება. საქმე ისაა, რომ 1739 წელს შანშე ქსნის ერისთავმა ლეკების დახმარებით აიღო ანანურის ციხე-სიმაგრე 

და სასტიკად გაუსწორდა ბარძიმ არაგვის ერისთავის ოჯახს. 

მეუფე რომანოზი იძულებული გახდა, იმერეთში გაქცეულიყო, სადაც ალექსანდრე მეფის კარზე რვა თვე გაატარა. აქედან იგი ყიზლარში 

გადავიდა და თავისი დის ანას, რეკომენდაციით ისევ რუსეთის მთავრობას სთხოვა თავშესაფარი. 

1741 წლის ივნისში მეუფე უკვე მოსკოვშია. იგი დაინიშნა სერგიევსკის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ლავრაში· 

1743 წლილან კი, თავისი თხოვნის საფუძველზე, ჩუ

გვ406

დოვის მონასტერში განამწესეს, 1744 წლის 11 ივლისს მიტროპოლიტი რომანოზი მონაწილეობდა მოსკოვის ყოვლადწმინდა ღვთისმმობლის მიძინების 

სახელობის საკათედრო ტაძარშმი აღვლენილ საზეიმო წირვაში, რომელიც გერმანელებთან სავის დადების გამო აღესრულა. 

1748 წლის 26 აგვისტოს მეუფემ საქართველოში წასასვლელად ნებართვა ითხოვა. უკანასკნელ წლებში იგი ხშირად ავადმყოფობდა და გადაწყვეტილი ჰქონდა,

დავით გარეჯის მონასტერში დაესრულებინა თავისი სიცოცხლე. 

1749 წლის 16 იანვარს წმინდა სინოდმა უარი უთხრა ამ თხოვნაზხე, რადგან მას ბოლო ჩასვლის შემდეგ პირობა ჰქონდა დადებული სამუდამოდ 

დარჩენილიყო რუსეთში. ამავე წლის 10 მაისს კიდევ ერთხელ ითხოვა ნებართვა. ამჯერად მისი თხოვნა დააკმაყოფილეს და მეუფეც დაუყოვნებლივ 

გაემგზავრა სამშობლოში. 

როგორც შემდეგში გაირკვა, მისი უკანასკნელი ჩამოსვლის მიზეზი წმინდა ნინოს ჯვარს უკავშირდებოდა. მან ქართლკახეთის მეფეების – თეიმურაზ-II-ისა 

და ერეკლეს II-ის, ასევე საქართველოს ეკლესიის ნებართვის გარეშე, წმინდა ნინოს ჯვარი 

უჩუმრად რუსეთში წააბრძანა და სიკვდილის პირას მყოფ მეფე ბაქარს ჩაუტანა. 

მიტროპოლიტი რომანოზი 1753 წლის 30 იანვარს ქ. ჩორნი იარაში გარდაიცვალა. თავისი ანდერძის თანახმად. იგი 13 მარტს 

ქ. ასტრახანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში დაკრძალეს. 

მეუფე რომანოზი ეწეოდა, 1715 წელს, მან გადაწერა „ფსალმუნნი“. 1738 წელს მოსკოვში გადაწერა ქართველ „წმინდათა ცხოვრე

გვ407 

ბა“, კერძოდ: წმინდა ევსტათის, წმინდა ტრიფონის, წმინდა დავით გარეჯელისა. მოგვიანებით ასევე გადაუწერია წმინდა იოანე 

სინელის „კლემაქსი“. მიტროპოლიტი რომანოზი მონაწილოებდა 1744 წელს მოსკოვში დაბეჭდილი ქართული ბიბლიის გამოცემაშიც, 

რომელიც „ბაქარისეული ბიბლიის”“ სახელითაა ცნობილი.

1745 წელს მეუფეს დაუწერია თხზულება ,,წინწილა ღაღადებისა''  ეს წიგნი, როგორც თავად ამბობს, „ტეხილია მეხიანი მათვის, 

რომელთა მტკიცედ არ უპყრიეს სიტყუანი ქრისტესნი მამათა და მოწამეთანი, არამედ თვისთა მუცლითა მეზღაპრობობენ 

და გარეშეთ წიგნებთა იმოწმებენ და ეძიებენ და გამოეძიებენ ცუდთა და ამაოთა საძიებელთა”, ხოლო ის, რაც მე დავწერე, ჩემი  

მოგონილი კი არ არის, სახარებიდან, სამოციქულოდან, ფსალმუნებიდან და წინასწარმეტყველთაგან ამოკრებილ ადგილებს შეიცავსო 

აღსანიშნავია, რომ ეს თხსულება მიმართული იყო იმ სულისკვეთების წინააღმდეგ, რომელიც XVIII საუკუნის ქართველთა მოწინავე წრეებში იშვა 

კულტურულ–ეროვნულ გამოღვიძებასთან დაკავშირებით. 

დეკანოზი ბესარიონ ვაშაძე 1869-1937წწ

დეკანოზი ბესარიონი ჭიათურაში, აზნაურის ოჯახში დაიბადა. მამამისი, იაკობ სიმონის ძე ვაშაძე, მღვდლის შვილი გახლდათ, 

იყო საშუალო ტანის კაცი, მოხდენილ წვერ-ულვაშს ატარებდა, და იმ დროისათვის საკმაოდ წიგნიერ ადამიანად ითვლებოდა.  

დედა – პელაგია გველესიანის ქალი, თეთრი პირისახით და ცისფერი თვალებით გამოირჩეოდა. ბესარიონი დედას ჰგავდა ცისფერი თვალები 

ჰქონდა და ჭიათურაში ულამაზეს კაცად ითვლებოდა. 

ტრადიციულ ქართულ ოჯახში დაბადებული ბესარიონი სიყრმის ასაკიდანვე განსაკუთრებულ ყურადღებას იჩენდა სწავლა—გა

გვ408

ნათლებისადმი. მამამისმა ოჯახში პირველდაწყებითი განათლების მიღების შემდეგ იგი სწავლის გასაგრძელებლად ფოთის ოთხკლასიან საქალაქო 

სასწავლებელში მიაბარა, რომელიც ბესარიონმა წარჩინებით დაასრულა. ახალგაზრდა და მკვირცხლი გონების პატრონი უყურადღებოდ არ დარჩენილა. 

ერთხელ მღვიმევის მონასტერში სტუმრობისას იგი შემთხვევით ნახა იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე), 

რომელსაც ძალიან მოეწონა ეს თავმღდაბალი,განათლებული და ლამაზი ახალგაზრდა და დაჟინებით მოსთხოვა მამამისს სასულიერო ხაზით 

ყოფნის გაეგრძელებინა მოღვაწეობა, თუმცა იმ ეტაპზე ეს ამბავი არ მოხერხდა. 

1895 წელს ბესარიონმა იქორწინა ელისაბედ ნიკოლოზის ასულ ჩიკვილაძეზე, რომელთანაც ოთხი შვილი ეყოლა: გიორგი, იაშა, გრიგოლი და ბაბო. 

1892 წელს მეუფე გაბრიელის ლოცვა–კურთხევით, ბესარიონი ქუთაისის მაზრის სოფელ სიმონეთის სასოფლო სკოლის პედაგოგად დაინიშნა. 

1893 წელს მღვიმევის დედათა მონასტრის წინამძღვრის, იღუმენია ელენეს (ჭუმბურიძე) თაოსნობით მონასტერთან დაარსდა სამრევლო-საეკლესიო სკოლა,

რომლის ხელმძღვანელობა ბესარიონ ვაშაძეს დაეკისრა. მრავალი წლის განმავლობაში იგი დაუღალავად იღვწოდა იმერეთში სწავლა-განათლების 

გაძლიერებისათვის და გლეხობასაც აქტიურად მოუწოდებდა, თავიანთი შვილები არ დაეტოვებინათ ცოდნის 

გარეშე· არ იშურებდა ენერგიასა და გამოცდილებას· რათა მოსახლეობაში ჩაენერგა წიგნისადმი სიყვარული და განათლების 

შუქი შეეტანა მათ ოჯახებში. 

1900 წლის 14 აპრილს ბესარი-

გვ409

ონს პედაგობგიურ დარგში თავდადებული მოღვაწეობისათვის წმინდა სინოდმა საგანგებო სიგელით მადლობა გამოუცხადა.

ბესარიონი აქტიურად თანამშრომლობდა იმჟამად გამომავალ ქართულ ჟურნალ-გაზნეთებთან. ხშირად აქვეყნებდა თავის 

საახრებებს. იმ პერიოდში, საქართველოში, კერძოდ, იმერეთშიც არსებობდა ორი ტიპის სასწავლებლები: სამრევლო–საეკლესიო

და სახალხო-სამინისტრო სკოლები. მოსახლეობაშიც ხშირად დავობდნენ, თუ რომელი სასწავლებელი უფრო იყო უკეთესი.

ამის შესახებ გაზეთ „ივერიაში“ 1901 წელს ბესარიონმა გამოაქვეყნა წერილი, სადაც აღწერილი აქვს ორივე ტიპის სასწავლებელი. 

აი, რას წერდა იგი: „საზოგადოებაში ხშირად შეხვდებით, რომ დავობენ ხოლმე – არა სამრევლო სკოლა სჯობდა არა სამინისტროო. 

ამ სკოლებიდან პირველი სასულიერო უწყებას ეკუთვნის მეორე - საერო განათლების სამინისტროს 

ერთსაცა და მეორესაც მიზნათ აქვთ, რომ ხალხში სწავლა-განათლება გაავრცელონ, ხოლო განსაკუთრებით სამრევლო

საეკლესიო სკოლების მიზანია განათლებასთან ერთად განამტკიცოს ხალხში სწავლა მართლმადიდებელ სარწმუნოებისა  

და ქრისტიანულ კეთილმსახურებისა, ზნეობრივად განასპეტაკოს და ახალგაზრდობა განუშორებლად წმინდა მართლმადიდებელ ეკლესიას შეუკავშიროს. 

ამრიგად ორისავე ტიპის სკოლას მეტად მაღალი და სასარგებლო მიზანი აქვს ხალხის საკეთილდღეოდ, რასაკვირველია, იმ შემთხვევაში, თუ რომ თავისს

დანიშნულებას მტკიცედ ასრულებდენ. ეხლა მათს დღევანდელს მდგომარეობაზე მოგახსენებთ ორიოდე სიტყვასა. 

სამრევლო-საეკლესიო სკოლები საერო სკოლებთან შედარებით ბევრად ნორჩნი არიან. (რასაკვირველია, ჩვენ არა გვაქვს 

სახეში ის საეკლესიო სკოლები, რომლებიც წარსულს საუკუნეებში ეკლესიებთანა და მონასტრებთან იყვნენ გახსნილნი). 

საერო-სახალხო სკოლები ჩვენში 1371 წლიდან დაარსდნენ და სამრევლო-საეკლესიო სკოლები კი 1884 წლიდან. ე. ი. 

საეროსამინისტრო სკოლები 30-31 წლისა არიან, ხოლო სამრევლო 

გვ410

16-17 წლისა. ამიტომაც საერო განათლების სამინისტრო სკოლები ჯერჯერობით უფრო უზრუნველყოფილნი არიან, ვიდრე სამრევლო სკოლები და ეს ასეც

უნდა იყოს. ამიტომაც ამ უზრუნველყოფილ სკოლებში უფრო კარგი და მომზადებული მასწავლებლები მიდიან, სპეციალურად საპედაგოგო მოღვაწეობისათვის 

სამასწავლებლო სემინარიებში მომზადებულნი, ვიდრე სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში. ზოგან სამინისტრო ორკლასიან, ეგრეთ წოდებულ ბესარიონ ვაშაძე 

ოჯახთან ერთად ნორმალურ სკოლებში, სამასწავლებლო ინსტიტუტიდანაც კი არიან მასწავლებლად. ამისთვის საერო განათლების სამინისტრო სკოლები რომ 

უფრო კარგ ნიადაგზედ იყვნენ დაყენებულნი, მაინც გასაკვირვალი არ არის, რადგანაც ნივთიერი მდგომარეობა თუ მასწავლებელთ მომზადება, 

ყოველივე ხელს უწყობთ. სამრევლო-საეკლესიო სკოლები კი ჯერ კიდევ უზრუნველვოფილნი არ არის, თუმცა ამ ბოლო დროს შესამჩნევად წინ 

მიდიან და თანდათან უმჯობესდებიან. ამიტომაც რიგიანი და საქმის მცოდნე მასწავლებლები იმ სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში არასოდეს არ მიდიან, 

სადაც ჯამაგირი რიგიანი არ აქვთ, ნივთიერად სანახევროდ მაინც უზრუნველყოფილნი არ არიან. 

სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში უმეტეს ნაწილად მასწავლებლობენ სწავლა-დაუმთავრებელნი და ეგზამენებით უფლება-მოპოებულნი, 

მაგრამ უკიდურესს შემთხვევაში მასწავლებლობას ასრულებენ აგრეთვე უფლება-მოუპოვებელი მედავითნეებიც, 

რომელთაც ეს მეორე თანამდებობა, ეჭვი არ არის, პირვე

გვ411

ლის შეძლებისამებრ პირნათლად შესრულებაში ხელს დიდად უშლის. ზოგან კი სასულიერო სემინარიებში კურსდამთავრებულნიც მიდიან მასწავლებლებად. 

მაგრამ დასაწყისს სკოლებში გული არ უდგებათ, რადგანაც უკეთესსა და თბილს სამსახურს მოელიან და დიდხანს არა რჩებიან. ამ მიზეზებისა გამო  

სასულიერო მთავრობა არავითარს საშუალებას არა ჰზოგავს, სკოლებს შესამჩნევად აუმჯობესებს, ნივთიერად ეხმარება, უზრუნველჰყოფს; ამას გარდა, 

როგორც უკვე ჟურნალ-გაზეთებმა გვაუწყეს, სასულიერო მთავრობას განზრახული აქვს, სასულიერო სამასწავლებლო სემინარია და ინსტიტუტები დააარსოს, 

საიდგანაც სამრევლო-საეკლესიო სკოლებისათვის სპეციალისტი მასწავლებლები გამოვლენ. ეს ორი გარემოება კი, ცხადია სამრევლო სკოლებს კარგს ნიადაგზედ

დააყენებს, მათს მომავალს განვითარებას ნორმალურ წრეში ჩააყენებს და შესამჩნევად ააყვავებს, განაკარგებს, რადგანაც უზრუნველყოფილს 

სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში მაშინ მასწავლებლებად მხოლოდ ისინი წავლენ, რომელნიც საპედაგოგო მოღვაწეობისათვის სპეციალურად მომზადებულნი 

იქნებიან. ღმერთმა ინებოს ეს ჩვენი იმედები და მოლოდინი ხალხის სწავლა-განათლების საკეთილდღეოდ მალე განხორციელებულიყოს, რადგანაც 

დღესდღეობით ეს დამაბრკოლებელი მიზეზები საქმეს ძლიერ აბრკოლებენ“. 

1902 წელს ბესარიონს სამღვდელო მსახურებისაკენ მოუწოდეს და გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტერში 

მცირეოდენი მომზადების შემდეგ , იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა. ამავე წელს ქუთაისის წმინდა ალექსანდრე 

ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში მღვდლად დაასხა ხელი და დილიკაურის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად განამწესა. სამღვდელო ხარისხში მყოფი ახალგანრდა მოძღვარი თავის მოღვაწეობას ენერგიულად და დიდი შემართებით შეუდგა· 

ამასთანავე, კვლავ აგრძ

გვ412

ელებს მასწავლებლობას სოფელ დაბლა დილიკაურის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში. იმ პერიოდში საქართველოს საეგზარქოსოში

გაჩნდა იდეა, რომ სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში სასულიერო პირებმა საღვთო სჯულთან ერთად უნდა ასწავლონ მშობლიური ენაო. მამა 

ბესარიონი გაზეთ ,,ივერიის'' ფურცლებზე ამ საკითხთან დაკავშირებით აღნიშნავდა:

„ყველა წინდახედულმა, ყველა შორს გამჭვრეტმა და ფხიზელი გონების ადამიანმა უნდა იცოდეს, რომ სოფლის მღვდელს,

რომელსაც 100-200 კომლამდე მცხოვრები აბარია და მუდამ მზად უნდა იყოს, ხალხის სულიერი 

მოთხოვნილება დააკმაყოფილოს, სრულებითაც ვერ მოიცლის მისდამი რწმუნებულს სკოლაში, საღმრთო სჯულის გარდა, სამშობლო ენაც ასწავლოს. 

თუმცა თითოეულ ჩვენგანისათვის დიდად სასურველი და სასიამოვნოა სამშობლო ენის სწავლებაც შეგვეძლოს, 

მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს აზრი არა თუ სისრულეში მოსაყვანად ძნელია, არამედ წარმოსადგენიც არ არის, ვინც კი 

ღრმად ჩაუკვირდება სოფლის სამღვდელოების სამსახურსა და მათს მდგომარეობას. 

საღმრთო სჯული და სამშობლო ენა – ორი საგანი ყველა საგნებზედ უმთავრესი და უპირატესია სკოლებში, მაშასადამე, 

ამ ორის უმთავრესის საგნის სწავლებას გაცილებით მეტი დრო, მეტი შრომა და მეცადინეობა სჭირდება, ვინემ სხვა საგნებს. 

შრომას და მეცადინეობას ნუ დავიშურებთ ჩვენის სკოლების საკეთილდღეოდ, მაგრამ სად არის ასეთი თავისუფალი ძვირფასი დრო. 

როდესაც სკოლაში ასწავლი გულდასმით და გულ

გვ413

დადებული, აგრე მოდის ერთი და გთხოვს: „მამაო, წამობრძანდი სახლი მიკურთხე“; მეორე გთხოვს: „მამაო, ბავშვი მიკვდება

და მომინათლე“; მესამე გთხოვს: „მამაო, ავადმყოფი მყავს, მიზიარე“; მეოთხე თხოულობს საეკლესიო საბუთების ამოწერილებას და სხვადასხვა, 

ვინ მოსთვლის, თუ რამდენი საჭიროიბა და მოთხოვნილება აქვს მღვდელს თავის მრევლში. ამ დროს როგორ უნდა მოიქცეს მღვდელი, 

თვითონაც დაბნეულია: დააკმაყოფილოს მრევლის თხოვნა, სკოლაში დაწყებული გაკვეთილები დარჩება, – არ დააკმაყოფილოს და, გაკვეთილებს თუკი 

დაამთავრებს, ვაი, იმისთანა დამთავრებას: ატყდება მღვდელზედ საყვედური და საჩივარი. ბავშვებიც ამ დროს იბნევიან და 

კარგად ვერ ითვისებენ გაკვეთილს. რაღა ამისთანა სწავლა და რაღა უსწავლელობა.. თუ მღვდელმა საღვთო სჯულის სწავლებისათვის იშოვა თავისუფალი 

დრო – დიდი ღვთის წყალობა არის, ხოლო სამშობლო ენა წინანდებულად მასწავლებელმა უნდა ასწავლოს, თორემ თუ სამშობლო ენის სწავლებაც 

საღვთო სჯულის მასწავლებელ მღვდელს დაევალა, მაშინ ერთის მაგივრად მან სამი საგანი უნდა ასწავლოს: 1) საღვთო სჯული, 2)

სამშობლო ენა, 3) სამშობლო ენის წერა, რადგანაც სამშობლო ენის შესწავლას წერაც თან უნდა მოჰყვეს და ერთი საათის მაგივრად მღვდელს სამი 

საათი სჭირდება. 

აბა, რა ჰქნას ასეთმა მღვდელმა? განა შეუძლია ერთსა და იმავე დროს ღარიბმა და წვრილი ცოლ-შვილის პატრონმა

მღვდელმა მრევლშიაც იაროს და თან ცოლ-შვილზეც იზრუნოს. ამასთანავე, სამი საათი სკოლას დაუთმოს? ჩემი აზრით და 

გამოცდილებით, ასეთი მღვდელი ვერც მრევლში იმსახურებს რიგიანად და სწავლების საქმეც ცუდად წაუვა, სკოლა დაიღუპება და წაუვა ხელიდან, 

რადგანაც „ორი კურდღლის მდევარი ვერც ერთს ვერ დაიჭერს“, ერთსა და იმავე დროს ერთი მოსამსახურე ორ ბატონს პირნათლად და ბეჯითად ვერ 

ემსახურება“· მამა ბესარიონი ბევრს შრომობდა და სრუნავდა თავისი მრევლის სულიერი მდგომარეობის გაუმჯობესებაზე. იგი ყოველი 

გვ414

წირვის შემდეგ შესაფერისი ქადაგებით მიმართავდა ხალხს და აძლევდა მათთვის საჭირო დარიგებებს. 

გარდა ამისა, დილიკაურის ეკლესიაში მის დანიშვნამდე ერთი მედავითნე მსახურობდა, რომელიც ამავდროულად მგალობელის ფუნქციასაც ითავსებდა. 

რაც არ უნდა კარგი მგალობელი იყოს ადამიანი, ყველას მოეხსენება, ერთი კაცის გალობა როგორი უშნო და ულაზათო გამოდის.

როგორც კი ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა, მამა ბესარიონმა მაშინათვე მოიწვია გალობის მცოდნე მასწავლებელი, რომელმაც საკმაოდ კარგად იცოდა 

ქართული და რუსული საეკლესიო გალობა. ეს ადამიანი გახლდათ გვარად ხუსკივაძე, რომელმაც სკოლის შეგირდებს მცირე დროში შეასწავლა გალობა, 

შეადგინა მგალობელთა გუნდი და ეკლესიაშიც ამის შემდეგ მშვენიერი საგალობლები აღევლინებოდა. მამა ბესარიონს ასევე განზრახული ჰქონდა საკვირაო 

სკოლის დაარსებაც, მაგრამ იგი მალევე სხვა სოფელში გადაიყვანეს. 

1906 წელს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ მამა ბესარიონი ზედა რგანის წმინდა გაბრიელ მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანა.

1907 წლის 22 ოქტომბერს მამა ბესარიონს მოულოდნელად გარდაეცვალა მეუღლე, ხოლო 1908 წლის 14 მარტს – მამა მიაბარა მღვიმშევის წმინდა 

ბარბარეს სახელობის საგვარეულო სასაფლაოს. მოძღვრისთვის ეს ძალიან დიდი დანაკლისი იყო. მიუხედავად ამისა, მან ოჯახის 

მთელი სიმძიმე თავის თავზე აიღო და დედის, პელაგიას დახმარებით ღირსეულად აღზარდა დედით დაობლებული შვილები. 

1907 წლის 12 დეკემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ 

(ოქროპირიძე) მამა ბესარიონი ეკლესიაში ერთგული სამსახურისათვის საგვერდულით დააჯილდოვა. 

1911 წლის 23 მარტს მას სკუფია უბოძეს· 

1916 წელს – კამილავკა, ხოლო 1922 წელს სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. როგორც მისი შვილი გრიგოლ ვაშაძე თავის მოგონებებში აღნიშნავს: 

„ბესარიონი მოყვარული იყო ლამაზი და მოხდენილი ჩაცმისა, სამოსელს ქუთაისში განთქმულ მკერავს, მიშა 

გვ415

მაჭავარიანს აკერვინებდა. ბუნებით ძალიან სუფთა და ფაქიზი ადამიანი, ყველასათვის სასიამოვნო მოძღვარი გახლდათ. ყოფილა 

ზედმიწევნით მხიარული ადამიანი. როგორც მოძღვარს, მას ხშირად უხდებოდა ლხინშიდაც ყოფილიყო და, უმთავრესად სუფრის თამადობა და 

გაძღოლაც უწევდა ასეთ შემთხვევაში ვლინდებოდა მისი მჭევრმეტყველებაც, მსუბუქი იუმორიცა და მოლხენის უნარიც. ამასთან ერთად, არ იყო ისეთი 

საზოგადოებრივი საქმე, მისი მონაწილე ან წამომწყები რომ არ ყოფილიყო“. 

1915 წლის 25 იანვარს (ძვ. სტ.), როდესაც საქართველოს მოუკვდა დიდი ქართველი პოეტი და სახოგადო მოღვაწე, აკაკი წერეთელი, 

მამა ბესარიონმა 3 თებერვალს დაბა ჭიათურაში გადაიხადა დიდი პანაშვიდი, რომლის დასრულების შემდეგ საკმაოდ 

ვრცლად ისაუბრა ამ დიდებულ ადამიანზე: 

„პატივცემულო საზოგადოებავ! აღარა გვყავს სამშობლოს დამამშვენებელი საუნჯე, აღარა გვყავს ქართველთა ერის გულის 

მესაიდუმლე და ჭირისუფალი, აღარა გვყავს საქართველოს მანათობელი ლამპარი, ქართული ლიტერატურის დედაბოძი, ქართველთა ეროვნების პატრიარქი, 

მამათმთავარი, დიდებული მგოსანი აკაკი.  

25 იანვარი საისტორიო თვე და რიცხვი შეიქმნა და შავი ასოებით აღიბეჭდება მგლოვიარე საქართველოს ისტორიაში· 

აკაკის გარდაცვალებამ შავი მწუხარე ზეწარი გადააფარა მისს საყვარელ საქართველოს, რომელსაც 57 წლის განმავლობაში  

თავს დასტრიალებდა ისე, როგორც ფარვანა პეპელა ღამის წყვდიადში თავს დასტრიალებს სანათურს, ანუ უკეთ რომ ვსთქვათ,  

თავს დასტრიალებდა სამშობლოს და შეჰგალობდა თავის ტკბილხმოვან ლექსებს ისე, როგორც მაისის ბულბული ტკბილი 

ხმით შეჰგალობს სუნნელოვანი ყვავილებით შემკულ მაისის ბაღს. საქართველო მას მიაჩნდა სამლოცველო ტაძრად და 

ქართველი ერი კი სათაყვანებელ ხატად, რომლის წინ აკაკი მუდამ ანთებული იყო წმინდა თაფლის სანთელივით და კიდეც 

დროთა ვითარებით დადნა და სამშობლოს სიყვარულში და 

გვ416

ერთგულებაში ჩაჰქრა. აკაკის თითოეული ლექსი აღსავსე არის მამულის სიყვარულით, ძმათმოყვარეობით და ერთობის ქადაგებით 

მისი თითოეული ლექსი ჰარმონიაა, სიმღერაა, მუსიკაა, რომელიც აცხოველებს და ატკბობს ყოველი ქართველი ადამიანის გულსა და გრძნობას. 

მისი ენა ყველასთვის მარტივია, გასაგებია სკოლებშიაც არ ყოფილა ისეთი მაგალითი, რომ ცნობისმოყვარე პატარა 6-7 წლის ბავშვებს ეკითხოსთ 

მასწავლებლებისათვის აკაკის ლექსიდან,რომ ესა და ეს სიტყვა რას ნიშნავსო? თუ ჩვენ სამშობლო ენა გვიყვარს, თუ ჩვენ ქართული ლიტერატურა გვიყვარს,

თუ ჩვენ სხვა განათლებულ ერებთან თავი მოგვაქვს, თუ ჩვენ ჩვენი ეროვნული ზნე–ჩვეულება და სული და გული შეგრჩენია, იმიტომ მხოლოდ,

რომ ჩვენ აღვიზარდეთ აკაკის პოეზიის ნიადაგზე და მის გავლენის ქვეშ. 

ბატონებო! როდესაც შვილებს მამა მოუკვდებათ და დედა კი ცოცხალი ჰყავსთ, ან დედა მოუკვდებათ და მამა კი ცოცხალი ჰყავსთ, ნახევრად ობლები არიან

და როდესაც დედ-მამა მოუკვდებათ, მაშინ კი შვილები სრული ობლები არიან – ესევე ითქმის ჩვენ საქართველოს ერზე: მეცხრამეტე საუკუნის პირველმა 

ნახევარმა საქართველოში წარმოშვა ორი დიდებული ბუმბერაზი მგოსანი,ანუ უკეთ რომა ვსთქვათ, საქართველოს ლიტერატურის ორი მეფე: ილია და აკაკი; 

თუ ილია ჭავჭავაძე აღმოსავლეთ საქართველოს ანათებდა; სულმნათი აკაკი წერეთელი, დღევანდელი ჩვენი გლოვა-მწუხარების გმირი – დასავლეთ 

საქართველოს მანათობელი ვარსკვლავი იყო და ორივენი ერთად კი – ერთ უღელ ქვეშ მთელ საქართველოს ანათებდნენ და აბრწყინებდნენ. მოგვიკლა ილია 

ბინძურმა ურწმუნო ხელმა და ჩვენ თავზარდაცემულნი ნახევრად დავობლდით და ნუგეშად მივჩერებოდით ჩვენს სიამაყეს - აკაკის. დღეს აღარც 

აკაკი გვყავს და საქართველო მთლად დაობლდა და სრულიად უნუგეშოდ ვგრძნობთ ჩვენს თავს, მით უმეტეს, რომ სწორედ იმ 

დროს დაგვეკარგა,როდესაც მისი ძვირფასი სიცოცხლე კიდევ ძალიან საჭირო იყო ჩვენი ბედშავი სამშობლოსათვის, ერთის 

გვ417

მხრით, მეორეს – მრავალი მისი ნიჭის თაყვანისმცემელნი მოსიყვარულე ქართველები ომში არიან გადახვეწილნი, ბრძოლის

ველზე საბედისწერო მდგომარეობას განიცდიან, რომელთაც აკაკიმ მოუწოდა და დაავალა, რომ მამა-პაპის ანდერძი მტკიცედ აღასრულონ 

დასაქართველო ვაჟკაცურად დაიცვან და მტრებს ხელში არ ჩაუგდონ. აი, ის მეომარნი ახალგაზრდა ქართველები ჟურნალ–გაზეთებიდგან ტყობილობენ 

აკაკის გარდაცვალებას, სულიერად იტანჯებიან, რომ თავის დიდებული მამულიშვილის დაკრძალვას ვერ ესწრებიან და შორიდან დანაღვლიანებულნი 

და გულგახეთქილნი დეპეშით სამძიმარს უგზავნიან მგლოვარე სამშობლოს და მიცვალებული მოჭირნახულე მგოსნის ნეშთს შორეული ქვეყნის კუთხეებიდგან

მოწიწებით თაყვანსა სცემენ. მაგრამ ქართველებო! თავი მითი ვინუგეშოთ, რომ აკაკიმ აურაცხელი და დაუფასებელი სალიტერატურო ნაწარმოები განძი 

დაგვიტოვა თუ დაბეჭდილი, თუ დაუბეჭდელი. ჩვენ მოუაროთ მის დატოვებულ პოეზიის განძს, გამოვცეთ ღირსეულად და მით აკაკის ხსოვნა და სახელი 

სამარადისოთ უკვდავი იქნება, სანამდისაც კი საქართველო და ქართველის ენა იარსებებს და არ მოისპობა. აკაკიმაც თავისი

თავი მუშაკ ფუტკარს შეადარა თავის ლექსში და ასრე სთქვა:

,,მე კი სხვა ვარ, სულ სხვა მუშა

და სხვა გვარად მოღვაწეო;

ზეცის მუშას მეძახიან,

არა ვარ მარტო სამიწეო''.

ჭეშმარიტად ჯერ სიცოცხლეშიაც ზეცას ეკუთვნოდა და მარტო სამიწე არ იყო და დღეს ხომ მაინც ყოველისფრად 

ზეცას ეკუთვნის და მისი გენიალი ნაწარმოებით და უკვდავი ლექსებით ხომ თვითონაც მარად უკვდავი რჩება. ხვალ და ზეგ 

დიდებული მგოსნის ცხედარს ჰგზავნიან დასაკრძალავად ჩვენი საქართველოს დედაქალაქ თბილისში სამშობლო სახლის 

კერიდან: თბილისში მას ტირილით შემოეგებებიან საქართველოს მგლოვიარე ერი, სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენ

გვ418

ლები, მთელი საქართველოს და რუსეთის მწერლები და ინტელიგენტები და 8 თებერვალს კი სამუდამოდ დაკრძალავენ 

„ჩაფიქრებულ მთაწმინდაში“, სადაც განისვენებენ ჩვენი სამშობლოს მოამაგენი დიდებულნი ქართველნი დიმიტრი ყიფიანი 

და ილია ჭავჭავაძე. მათ ეხლა მგოსანი აკაკი წარუდგება და თავისი -მომხლიბლავი პირწყლიანი ტკბილი ქართული ენით 

უამბობს საქართველოს ჭირ-ვარამს და განუზიარებს მათ თავის გულისწყვეტას, რომ მას ულმობელმა სიკვდილმა არ დააცალა 

დაენახა თავისი საყვარელი სამშობლოს კეთილდლეობა და მშვიდობიანობა ამ საბედისწერო ომის შემდეგ და გულში ჩააყოლა 

ათასი მწარე ფიქრები ტურფა სამშობლოზე. ეხლა ვილოცოთ აკაკისათვის, რომ მან საუკუნოდ განისვენოს მართალთა 

თანა, სადა არა არს ჭირი, მწუხარება, არა ურვა, არცა სულთქმა, არამედ სიხარული და ცხოვრება იგი დაუსრულებელი”.

1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება, რასაც თან მოჰყვა ეკლესიებისა და სამღვდელოების 

დევნა-შევიწროება· მამა ბესარიონი მრავალჯერ დადგა განსაცდელის წინაშე. ხშირად ემუქრებოდნენ და მოსვენებას არ 

აძლევდნენ. ერთი-ორჯერ დააპატიმრეს კიდეც. თკმცა სარწმუნოებაზე გულანთებული მოძღვარი მაინც ვერ გატეხეს. ვერც 

ანაფორა გახადეს და მღვდლობაზეც უარი ვერ ათქმევინეს· ამ ამბავს მისი შვილი, ბატონი გრიგოლ ვაშაძე თავის 

მოგონებებში იხსენებს:„მახსოვს, 1922 წელს, მე მაშინ ჯერ კიდევ ჭიათურაში ვიყავი, აღდგომის წინა 

გვ419

დღით ზედა რგანის თავკაცები ეწვივნენ ბესარიონს და მორიდებით სთხოვეს, ეკლესიას ბეჭედი ავსხნათ და ქრისტეს აღდგომა 

ვიდღესასწაულოთო ეკლესია დაკეტილი და დალუქული იყო მიუხედავად იმისა, რომ მამაჩემმა კარგად იცოდა, რაც მოელოდა, უყოყმანოდ შეუდგა მზადებას. წირვა გადაიხადა, დამსწ ჩე 

სიტყვა-ქადაგებით მიმართა, დალოცა და ერთი თვე ჭიათურის „გეპეუში“ გაატარა. ამასაც არ დაჯერდებოდნენ, რომ შემთხვევით დიდ ალექსანდრესთან 

(ალექსანდრე საჩინოს ძე ვაშაძე) სტუმრად ჩამოსულ მამია ორახელაშვილს არ გაეწია დახმარება. შემდეგ ბესარიონი მიყვებოდა, რომ სააღდგომო წირვა 

ისეთი აღტყინებით მიდიოდა, ისეთი მხურვალე იყო, როგორც პირველყოფილი ქრისტიანების ლოცვები რომის კატაკომბებში, 

თანაც დასძინა – გარდა ყველაფრისა, აკრძალული ხილი ხომ უფრო გემრიელიაო“. 

XX საუკუნის 20-იანი წლების ბოლოს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა სვიმონმა (ჭელიძე) ეკლესიაში მრავალწლიანი  

ღირსეული და ერთგული მოღვაწეობისათვის მამა ბესარიონს დეკანოზის წოდება მიანიჭა. 

დადგა ავად სახსენებელი XX საუკუნის 30-იან წლები. ხელისუფლება ყველანაირ ხერხს მიმართაკდა დაეკეტათ იმ დროისათვის ჯერ კიდევ ღიად 

შემორჩენილი ეკლესიები, სადაც მორწმუნეები სულიერ სახრდოს იღკბდნკნ ამ მძიმე წუთებში მამა ბესარიონი კვლავ უშიშრად განაგრძობდა მტარვალთა 

მხილებას და შეძლებისღაგვარად განამტკიცებდა შევიწროებულ და დაშინებულ მრევლს. მაგრამ უზარმაზარი იმპერიული მანქანის 

წინააღმდეგ რას გახდებოდა მოხუცებული მოძღვარი. ეს ის პერიოდია, როცა ანაფორის გახდა სენივით მოედო თითქმის მთელ 

საქართველოს ეკლესიას. სწორედ ამ დროს ადგილობრივმა ხელისუფლებამ უკანასკნელად სცადა, გაეტეხა გაჯიუტებული მოძღვარი. 

თავისი ყოფილი მოსწავლეები მიუგზავნეს, რომლებიც მთავრობის სამსახურში ჩამდგარიყვნენ და ახალ ხელისუფლებას ასხამდნენ ხოტბას. 

ერთმა მათგანმა, ჭიათურის „გეპეუს“ 

გვ420

უფროსმა. გავლენიანმა პარტიულმა, რომელიც კარგად იცნობდა მამა ბესარიონს, ანაფორის გახდა ურჩია და სამაგიეროდ კარგ 

სამსახურს სთავაზობდა. მოძღვარმა მას ბრძნული პასუხი გასცა: „კომუნისტები ამაში მაინც ხართ პატივსაცემი, 

რომ სამღვდელო წრეების ჭეშმარიტი წმენდა მოახდინეთ. ის, ვინც უღირსი იყო და ანგარებით იყო დაკავშირებული რელიგიასთან, 

ადვილად ჩამოგვშორდა, ხოლო ვისთვისაც ქრისტიანობა იდეაა, მათ ანაფორას მაშინ გახდით, როცა ტყავსაც გააყოლებთ“. 

მალე ეს დროც დადგა. 

1937 წლის ნოემბერში დეკანოზი ბესარიონი დაბეზღების შსხვერპლი გახდა· მისივე სახლის ბინადარმა, ადგილობრივი სკოლის მასწავლებელმა, 

გვარად დარბაიძემ, რომელსაც მოძღვარმა, როგორც პედაგოგს, პატივი სცა და ორი ოთახი მიაქირავა, სიკეთე „სიკეთით“ გადაუხადა· მან 

შინსახკომში „დანოსი“ შეიტანა, რადგანაც ფიქრობდა, რომ რეპრესირებულის სახლს მთლიანად ჩაიგდებდა ხელში. 

მამა ბესარიონი დააპატიმრეს და ჭიათურის ციხეში გამოამწყვდიეს. მისი ბედ–იღბალი გადამთიელმა გამომძიებელმა, ვინმე სიმონიანცმა 

გადაწყვიტა· განჩინების თანახმად, მას დახვრიტა მიესაჯა, რაც უმალვე აღასრულეს. ეს მოხდა 1937 წლის 28 ნოემბერს. 

იღუმენია ნინო (გაჩნაძე) 

იღუმენია ნინო, ერში - ელენე ვაჩნაძე, 1878 წელს კახეთში, ცნობილი მემამულის, დავით ვაჩნაძის ოჯახში დაიბადა. 

პირველდაწყებითი განათლება მიიღო ბოდბის წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტერთან არსებულ ქალთა სასწავლებელში. 

რომელიც 1893 წელს წარჩინებით დაამთავრა. ამის შემდეგ იგი მცირე ხნით რუსეთში გაემგზავრა, სადაც პედაგოგიური კურსები გაიარა· 

სამშობლოში დაბრუნებულმა ახალგაზრდა და ენერგიულმა მასწავლებელმა ბოდბის მონასტრის სასწავლებელში პედაგოგად დაიწყო მუშაობა. 

ამასთან, მონასტრის წინამძღვრის ლოცვა-კურთხევით, სხვადასხვა მორჩილებასაც ასრულებდა.

გვ421 

თავის ალერსიანი და ყურადღებიანი ბუნების წყალობით, უბრალოებითა და თავმდაბლობით ელენე

ვაჩნაძე სათაყვანო პიროვნება გახდა მოწაფეებისათვის. იგი ცოცხალი მაგალით იყო მათთვის. გაკვეთილებს მეტად მარტივი და ადვილად გასაგები ენით 

გადმოსცემდა, რითაც სრულიად გადაახალისა და გამოაცოცხლა მონასტრის სასწავლებელი. არ ყოფილა შემთხვევა, რომ რომელიმე მასწავლებელი დასწრებოდა 

ელენეს ჩატარებულ გაკვეთილს და აღტაცებაში არ მოსულიყო მისი პედაგოგიური გამოცდილებით· მოსწავლეებზე არანაკლებ უყვარდათ და აფასებდნენ მას 

თავად ბოდბის მონასტრის რუსი მონაზვნებიც. 

გულნატკენნი, განსაცდელსა და გაჭირვებაში მყოფნი, ხშირად მიაშურებდნენ ხოლმე მის სენაკს და გულზე მოწოლილ დარდს  

მასთან საუბარში იქარვებდნენ.

1899 წლის 14 იანვარს, საქართველოს ეგზარქოს ფლაბიანეს (გოროდეცკი) ლოცვა-კურთხევით, 

ელენე ვაჩნაძე სამონაზვნედ აკურთხეს. 

1902 წლის 12 ოქტომბერს საქართველოს ეგზარქსომა ალექსიმ (ოპოცკი) ბოდბის მონასტრის წინამძღვრაღ მონაზონი იუბენალია (მარჯანიშვილი) დანიშნა,

რომელმაც, სამონაზვნე ელენე თავის თანაშემწედ აიყვანა. წინამძღვარი და მისი თანაშემწე გაათმაგებული ძალებით შეუდგნენ მონასტერში 

სწავლა-განათლებისა და საეკლესიო გალობის აღდგენას და უმოკლეს დროში მათმა მცდელობამ კეთილი ნაყოფი გამოიღო. 

1910 წლის 27 მაისს სამონაზვნე ელენე სამეგრელოში, თეკლათის დედათა მონასტრის წინამძღვრის მოვალეობის შემსრულებლად გადაიყვანეს და 

ნინოს სახელით მონაზვნად აღკვეცეს.

გვ422 

1911 წლის 24 ივლისს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იგი მონასტრის წინამძღვრად დაამტკიცა,

იღუმენიას წოდება მიანიჭა და კვერთხით დააჯილდოვა. იღუმენიად დადგინებისას მეუფე ლეონიდემ სიტყვით მიმართა მონაზონს:

„სრული სიწრფელით, ჩემი გულის მთელი ძალითა და გრძნობით მოგილოცავ, ახლად დადგინებულო პატიოსანო დედაო იღუმენია ნინო, 

უმაღლეს ეკლესიურ ხარისხზე აღწევას. საუკეთესო იმედებით აღვსილი და საღმრთო მხიარულებით აღფრთოვანებული გადმოგცემ ამ კვერთხს, 

რომელიც არის შენი უფროსობის, შენი უფლება-მოსილების, შენი ძალისა და უპირატესობის გარეგანი ნიშანი. 

ღვთისაგან ნაკურთხსა და ყველაფრით დალოცვილს, შენს სათაყვანო სამშობლო – ქიზიყში, რომლის ისედაც გამოუთქმელ

გვ423 

სიტურფეს აათკეცებენ მისი ხშირი მთებიდან და მაღლობებიდან ტყესავით ატეხილი, თეთრად გამომზირალი ქვითკირის 

მოხდენილი ეკლესიები, ეჭვს გარეშეა, ხშირად გენახვება დიდძალი ცხვრების ფარები, რომლებსაც თვალდაუხუჭავად და მუხლჩაუკეცავად სდარაჯობენ 

და თავს დასტრიალებენ გონებაშეკრებილი, ჩაფიქრებული და დინჯად მოუბარი მწყემსები აუცილებელი – თავმოკაუჭებული, დიდრონი ჯოხებით ხელში

უსათუოდ შენიშნული გექნება, რომ ამ ყავარჯნებს, ანუ კვერთხებს, მწყემსები მარჯვედ ხმარობენ ხოლმე, როდესაც მათ ძვირფას 

ცხვრებს ეპარება ქურდი, ან მტაცებელი ნადირი. ამ ყავარჯნებს გადუქნევენ ხოლმე თვით ცხვრებს, თუ ისინი ერთმანეთში იბრძვიან და მოსვენებას არ 

აძლევენ ერთი მეორეს, ყავარჯნებით გამოითრევენ ხოლმე შამბ-ეკალ-ბარდებში გაბმულ ან წყალში და ღრანტეში გადავარდნილ ცხოველებს, ამ ყავარჯნების 

საშუალებით ერეკებიან მათ საუკეთესო საძოვრისაკენ საამო ჩეროში და სამშვიდობო ბინაზე, გარნა ამ ყავარჯნებს პატრონები არას ოდეს არ ხმარობენ 

თავიანთი ცხვრების უბრალოდ და უმიზნოდ გასალახ-სარტყმელად. 

ეს შენი უფროსობის სიმბოლო, ახალი მადლიანი კვერთხიც ნურც ერთხელ ნუ იქნება შენგან გადაქნეული შენი პატარა 

სულიერი სამწყსოს რომელიმე წევრისადმი უმიზნოდ და უმიზეზოდ ტკივილის მისაყენებლად. ცხვრებისათვის თავდადებული 

მწყემსის მსგავსად, ნურც შენ მისცემ შენს თვალსა და მუხლებს მოსვენებას, თავდადებით უდარაჯე დღედაღამ საწინამძღვრო კვერთხით ხელში 

ღვთისაგან მოცემულ შენს სამწყსოს, რომ არსაიდგან შემოგეპაროს მგელი და არ წარგიწყმიდოს რომელიმე ცხვარი, იფხიზლე და თვალ-ყური ადევნე, 

რომ დათა შორის არა დაითესოს რა და ფეხი არ მოიკიდოს ისეთმა რამემ, რაც მავნებელია მათი მონაზვნობის წოდებისათვის და, საჭირო შემთხვევაში, 

იმარჯვე კვერთხი ესე, მოსწვი ამით, როგორც ჯოჯოხეთის ქვით, თესლი ბოროტებისა და სისწრაფით აღმოფხვარ იგი ძირიან-ფესვიანად 

შენი საგამგებლოდან, ოდნავაც არა

გვ424 

მიმხედველმან ვისიმე ხათრისა ანუ შიშისა, იმხნევე, იზრუნე, იმუშაკე, იღვაწე და იგულსმოდგინე, როგორც ერთგულმა ჯჭირისუფალმა, 

რომ შენს ხელქვეითებს არ აკლდეთ არც ხორციელი და არც სულიერი საზრდო-საკვები, რომ შენმა სულიერმა შვილებმა აქაც კეთილად იმოქალაქონ 

და იქაც ღირსნი აღმოჩნდნენ სასუფეველის დამკვიდრებისა. რა თქმა უნდა, ყველაფერი ეს მძიმე და ძნელი განსახორ- ციელებელია, 

ნათქვამის შესრულება აღემატება ჩვენს უძლურებას, მაგრამ მაინც ნუ შესწუხდები და ნუ დაეჩაგვრინები ამაო შიშს: გაიხსენე ის გარემოება, რომ 

თვით საქმით, პირადი გამოცდილებით, საკუთარი ცხოვრებით გაცნობილი, მიჩვეული და რამდენადმე უკვე მომზადებული ხარ ამ სიმძიმის საზიდავად; 

გაიხსენე, რომ მხსნელმა ჩვენმა, იესო ქრისტემ, რომელიც „მონაზონთა დიდება და მოღვაწეთა შემამკობელია“, მოგცა უდიდესი ბედნიერება სიყრმიდგან 

მონასტერში აღზრდისა ისეთი დიდებული სულიერი მნათობის კალთის ქვეშ, როგორიც არის მოციქულთა სწორი წმინდა ნინო. ქართველი ერის სულიერმა 

საუნჯემ, წმინდა ნინოს მადლით მოსილმა საფლავმა, რომლის მსახურებაშიაც განვლე საუკეთესო ხანა შენი ქვეყნიური ცხოვრებისა, საკმაოდ გაგაცნო სიტკბო 

ქრისტეს სიყვარულისა, ქრისტეს გამოსახვისა გულსა და გონებაში, ქრისტეზე და მხოლოდ ქრისტეზე სასოების დამყარებისა, და რაღად უნდა 

გერიდებოდეს საწინამძღვრო კვერთხისა, როდესაც წმინდა ნინოს ცხოვრებიდან იცი, რომ „ყოველივე შესაძლებელ არს მორწმუნისა“ (მარკ. 9, 23), 

როდესაც თვითონ იესო ტკბილი გასწავებს, „უკეთუ გაქვნდეს სარწმუნოება, და არა შეორგულდიეთ... 

ჰრქვათ თუ მთასა ამას: აღიფხვარ ამიერ, და შთავარდი ზღვასა, იყოს ეგრეთ და ყოველსა,რაოდენსა ითხოვდეთ ლოცვასა შინა 

სარწმუნოებით, გეყოს თქვენ“ (მათე 21, 21-22). მაშ, მოვედ კადნიერებით, ქრისტესაგან გამორჩეულო დედაო 

იღუმენია, და მიიღე ჩემი უღირსებისაგან კვერთხი ესე, „რომლითაც დამტკიცებითა სამწყსო შენი წარმართო, რამეთუ ჯერ 

გვ425

გიჩნს სიტყვისა მიცემად მათთვის ღვთისა ჩვენისა მიმართ დღესა მას სასჯელისასა“.  

დედის სიხარული და ბედნიერება, უსათუოდ, მისი მოსიყვარულე შვილებისთვინაც სასიამოვნოა, რამდენადაც გასახარელი და სანეტაროა 

ეს დღე თქვენი სულიერი დედისათვის, იმდენად სანეტაროა ეს დღე თქვენი სულიერი დედისთვის, იმდენად სანეტარო და სადღესასწაულოა იგი 

თქვენთვისაც, პატიოსანნო დედებო და დებო. რა დარიგებით, რა მოძღვრებით და სწავლით გაგიმასპინძლდეთ დღეს, რომ უფრო გაღრმავდე 

თქვენი სიხარული, უფრო შეგნებით დასტკბეთ თქვენს ცხოვრებაში შესანიშნავი დღესასწაულით?  

ყოველთვის, როდესაც კი შემთხვევა მქონია ამ წმინდა ტაძარში წირვა-ლოცვის მოსმენისა, მადლითა და შეწევნითა ღვთისათა არ დამიტოვებიხართ ისე,

რომ არ მომემართნოს თქვენდამი ჩემი სუსტი გონებისაგან შესაძლო სწავლა-დარიგებით.. 

დღეს კი იმაზე უკეთესს, იმაზე შესაფერს და თქვენს მდგომარეობაზე უფრო ზედგამოჭრილს ვერას გეტყვით, რის მოსმენაც 

ძველ დროთგანვე სავალდებულოდ უცვნია დათა და ძმათათვის წმინდა ეკლესიას წინამძღვრის დადგინების გამო. აი, ეს საგულისხმო მოძღვრება:  

„თქვენცა, პატიოსანნო დედანო, თანა გაძსთ წინამძღვრისა ამის თქვენისა პატივისა ღირსისა მიცემად და დამორჩილებად  

უფლისა მიერ, ვითარცა შვილთა დედისა მიმართ, ვითარცა მოწაფეთა, მოძღვრისა მიმართ, ვითარცა ცხოვართა მწყემსისა მიმართ, 

თვინიერ ყოვლისავე ურჩებისა და უჯეროებისა, მცნებისამებრ საღმრთოისა მოციქულისა პავლესსა, რომელი იტყვის: ძმანო, 

დაემორჩილენით წინამძღვართა თქვენთა და ერჩდით მათ, რამეთუ იგინი იღვიძებენ სულთა თქვენთათვის. და ესეც უწყოდეთ, რამეთუ 

ყოველნი ხელმწიფენი ღვთისაგან განწესებულ არიან, და რომელნი წინააღუდგებიან ხელმწიფებასა, ღვთისა ბრძანებასა 

წინააღდგებიან და წინააღმდგომნი იგი ცოდვასა თავისა თვისისათვის შეიწყნარებენ, ხოლო ცოდვა იგი შობს სიკვდილსა 

გვ426

სულიერსა. ამისთვისცა, რათა არა მოჰკვდეთ, იყვენით მორჩილნი, გაქვდინ სიყვარული და ამისთვისცა ღმერთი იმყოფებოდეს თქვენს შორის“. 

იყავნ, იყავნ. ამინ!“ 

იღუმენია ნინოს თაოსნობით. 1911 წლის 13 ნოემბერს თეკლათის მონასტერთან არსებულ სამრევლო–საეკლესიო სასწავლებელთან 

ამოქმედდა ეკლესია, რომელიც ეპისკოპოსმა ლეონიდემ წმინდა ნინოს სახელზე აკურთხა· 

1913 წლის 6 მაისს ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის, იღუმენია სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა.

1917 წლის 12 მარტს (ახაალი სტილით: 25 მარტს) სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საკათედრო ტაძარში 

აღესრულა საგანგებო წირვა და აღდგა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალია. ამ მოვლენის შემდეგ დაიწყო ღია დაპირისპირება 

ქართველ და რუს სამღვდელოებასა და მრევლს შორის, რადგან როუსეთის წმინდა სინოდი და 

დროებითი მთავრობა არ სცნობდა ქართული სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალიას და ცდილობდა, შეენარჩუნებინა თავისი

გვ427

ძველი პრივილეგიები ჩვენს ეკლესიაში. დაძაბული მდგომარეობა იყო ბოდბის წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტერშიც. 

აი, რას აქვეყნებდა გაზეთი „ჩვენი ქვეყანა“ 1917 წელს თავის ერთ–კრთ ნომერში: 

„პეტროგრადის უწყებები“ სწერს: ბოდბის მონასტრის იღუმენია ანასტასია რუსის მონაზვნებმა მონასტრიდან გამოაგდესო. წმინდა ნინოს ბოდბის 

ქართულ მონასტერში სულ 150 მონაზონი ქალია. აქედან 147 რუსია. მონაზონი ანასტასია ეროვნულ ნიადაგზე შუღლის აღძვრას და რუს-ქართველთა 

გადაკიდებას აპირებდა. როგორც ზემოთ უკვე ვსთქვით, მონაზონი თვით რუსმა მონაზვნებმა შეიძულეს. ეგზარქოსმა პლატონმა დიდი დახმარება აღმოუჩინა

იღუმენ ქალს და ბოდბეში დააბრუნა, მაგრამ იგი ხელმეორედ გამოდევნეს მონასტრის მწყემსებმა. ახლა პროფესორ ბენეშევიჩის და დროებითი 

მმართველობის განკარგულებით, „შოვინიზმის მთესველი“ ქალი იღუმენია თბილისის ერთ-ერთ მონასტერში მოუთავსებიათ. ჩვენ 

დარწმუნებული ვართ, რომ აწ ანასტასია ბოდბეში ვერ დაბრუნდება, მაგრამ, ამასთანავე, უნდა აღინიშნოს, რომ საჭიროა იგი თბილისსაც განშორდეს, 

რათა უზრუნველჰყონ მცხოვრებნი შუღლისა და მტრობის თესვისაგან“. 

1917 წლის 27 აგვისტოს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის დროებითმა მმართველობამ იღუმენია ნინო ბოდბის  

წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის წინამძღვრად დაადგინა. მიტროპოლიტმა ლეონიდემ კარგად უწყოდა, რომ 

იღუმენია კარგად იცნობდა ბოდბის მონასტერს, სადაც მას მრავალი წელი ჰქონდა გატარებული მასწავლებლობასა და მორჩილებაში და იქაურ 

მონაზვნებში დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა. მხოლოდ მას შეეძლო მონასტერში დაძაბული ვითარების განმუხტვა. 

იღუმენია ნინომ კიდევ ერთხელ გამოავლინა თავისი სიბრძნე და გამოცდილება. მან მცირე ხანში შეძლო მონაზვნების დაწყნარება და ამ წმინდა 

სავანეში ისევ სიმშვიდემ დაისადგურა. 

გვ428

იღუმენია ნინო ესწრებოდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს გამართულ საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის

პირველ საეკლესიო კრებას.

1919 წელს საქართველოს  სტუმრობდა ცნობილი ინგლისელი მეცნიერი, მთარგმნელი და სახელმწიფო მოღვაწე ოლივერ უორ-

დროპი. მან მოინახულა ბოდბის მონასტერი და ამ ვიზიტის შესახებ აღტაცებული წერდა თავის მეუღლეს: „როცა მონასტერს მივუახლოვდით, 

ჩვენ წინ აღიმართა ფოთლებითა და მცენარეებით შემკული ტრიუმფალური თაღი. ჩვენ მიგვიღო იღუმენიამ (თავადის ქალმა ვაჩნაძემ). 

ყველანი შეკრებილიყვნენ მონასტრის გარშემო. მონაზვნები შავ მანტიებსა და ლამაზ თავსაბურავებში, მონასტრის სკოლის გოგონები თეთრ კაბებში 

გვ429

გამოწყობილი და იქვე მცხოვრები ხალხი. მღვდელმა შემიპატიჟა ეკლესიაში, რომელიც პირველად IV საუკუნეში აშენებულა და ჩაატარა რამდენიმეწუთიანი 

მსახურება, ლოცულობდა და ევედრებოდა უფალს, ამ დროს კი მის გარშემო მყოფნი და მონაზვნები გალობდნენ. 

იღუმენიამ დამათვალიერებინა გოგონათა საერთო საცხოვრებელი, საკლასო ოთახები, სამზარეულო და სამუშაო ოთახები, 

სადაც მზადდება ხალიჩები, საეკლესიო ტანსაცმელი, ხატები, ასევე საქარგავი ოთახი. ჩვენ მოვინახულეთ ბაღიც, რომელიც 

ამშვენებს მონასტერს. გოგონებმა დაგვასაჩუქრეს ყვავილებით, ხალხმა და ბავშვებმა კი გაგვაცილეს შეძახილებით, გავუყევით გზას სიღნაღისაკენ“. 

1921 წლის თებერვლის ცნობილმა მოვლენებმა ქვეყანაში ვითარება შეიცვალა ბოლშევიკებმა ბრძოლა გამოუცხადეს ეკლესიას და სამღვდელოებას. 

1923 წლის 12 იანავრს ხელისუფლებამ დააპატიმრა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ამბროსი (ხელაია) და მთელი საკათოლიკოსო საბჭო  

სასამართლო პროცესი 10 მარტს დაიწყო და თითქმის მთელი წლის განმავლობაში გაგრძელდა. ამავე წელს გაზეთ „კომუნისტში“ დაიბეჭდა მკრეხელური 

სტატია სათაურით „სხვები სადღა არიან?“ , რომელშიც ბოდბის დედათა მონასტერსა და მის წინამძღვარზეა საუბარი:

„დღეს, როცა საბჭოთა ხელისუფლებამ გაასამართლა კათალიკოსი ამბროსი და მისი ახლობელი თანამშრომლები, სად 

არიან სხვები? ამ შემთხვევაში ჩვენ ვგულისხმობთ სიღნაღის მაზრაში არსებულ ბოდბის მონასტრის ყოფილ იღუმენიას – 

ნინო ვაჩნაძეს. ამ ბნელეთის მოციქულმა გაქურდა და გაძარცვა ბოდბის მონასტერი, რომელიც ერთი მდიდარი „სავანეთაგანი“ იყო საქართველოში. 

სილნაღის სამაზრო აღმასკომმა 1923 წლის მაისში შეადგინა საგანგებო კომისია, რომელიც საჭირო კვლევა-ძიებისა და ჩხრეკის შემდეგ აღმოაჩინა 

მონასტრის დანგრეულ ეზოში, ბეღელის ქვეშ, მიწაში დაფლული 

გვ430

ყუთები, რომლებიც სავსე იყო განძეულობით- ოქრო–ვერცხლით, ძვირფასი ქვებით და სხვა ქონებით. აქვე იყო ჩამარხული 

ადგილობრივ პანსიონის ტანისამოსი, თეთრეული, ხალიჩები და სხვა, რაც დანესტიანებული და ნახევრად დამპალი აღმოჩნდა. 

იღუმენიას მძულვარება იქამდე დიდი და უსაზღვრო იყო მშრომელი ხალხისადმი, რომ სახალხო ქონებას ხალხისათვის არ იმეტებდა და 

მის მიწაში დალპობას არჩევდა. ქონება, რასაკვირველია, სრულად არ აღმოჩნდა. ბევრი ძვირფასი განძი დღესაც 

არ გვიპოვია. ამით იგი წინ გადაეღობა ჩვენს კულტურულ წინსვლას, მოგვისპო და გაგვინადგურა მრავალი კულტურულისტორიული ნაშთები, 

მიწას შეაჭამა საუკუნოობით დაგროვილი მშრომელი ხალხის სიმდიდრე და ყოველი ხელსაყრელი მომენტისთვის ალბათ იგი მზად იქნებოდა, 

გადამალული ქონება საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ ბრძოლაში გამოეყენებინა. და თუ ეს არ მოხდა – არ მოხდა იმიტომ, რომ საბჭოთა 

ხელისუფლება ძლიერია და მის მიერ დანიშნულმა კომისიამ დროზე აღმოაჩინა ნაპარავი ქონება და ამით ბოროტგანზრახვა 

ძირშივე ჩაკლა, ჩაახშო. 

აქვე მოგვყავს სია იმ ქონებისა, რომელიც იქნა აღმოჩენილი. ეს საგნები შემდეგია: 

1. მეფე გიორგის მინიატურული ვერცხლის სახარება ძეწკვით, ვერცხლისავე სკივრაკით, შეწირული 1776 წელს; 2. სამი 

დიდი სახარება ვერცხლის ყდებში; 3. ვერცხლის კიდობანი ვერცხლისავე სანაწილით; 4. ტრაპეზის ჯვარი ოქროს ჩარჩოში; 

5. ორი ვერცხლის ჯვარი; 6. ხუთი ვერცხლის ბარძიმი; 7. ბარძიმი ვერცხლისა, 141 მისხალი წონით; 8. ოთხი ვერცხლის 

ჯვარი; 9. სამი ცალი ვერცხლის სურა; 10. ორი მდუღარების ჭურჭელი ვერცხლისა; 11. ვერცხლის ფეშხუმი – ხუთი; 12. 14 

ვერცხლის თეფში; 13. ვერცხლის ლამპრები – 22 ცალი; 14. ოთხი ვერცხლის საცეცხლური; 15. შვიდი ვერცხლის ვარსკვლავი; 

16. ვერცხლის კოვზები – რვა ცალი; 17. რვა ვერცხლის შანდალი; 18. ვერცხლის თასი; 19. ტარიანი საცეცხლური ვერ

გვ431

ცხლისა; 20. ვერცხლის ქაფჩა; 21. ვერცხლის ჩაქუჩი; 22. ვერცხლის კიდობანი ვერცხლისავე სანაწილით; 23. ვერცხლის 

ლამპარი; 24. ხუთი ვერცხლის პანაგია; 25. საარქიმანდრიტო 

გულის ჯვარი; 26. ორი ვერცხლის ჭიქა; 27. ვერცხლის ლახვარი; 2ზ. ოთხი თასი ზიარებისა; 29. ვერცხლის ხანაწილე 

ჩარჩოში; 30. ვერცხლის ნამტვრევები ერთ ხვეულში; 31. ვერცხლის «გვარი ჯვარცმის გამოხატულებით, ფართო ვერცხლის 

ძეწკვით; 32. სანაწილე წმინდა სტეფანეს ნაწილებით, ვერცხლის ძეწკვით, 1515 წლის თარიღით; 33. ოქროს გული; 34. 

ხატის პერანგი ვერცხლისა მარგალიტებით; 35. ორი ვერცხლის ჯვარი; 36. სახარება მოვერცხლილი; 

37. ხატი ვერცხლისა - ნინოს ვედრება ღვთისმშობლისადმი; 38. თვარცმის პერანგი ვერცხლისა, 1885 წლის; 39. დიდი ჯვრის პერანგი 

ვერცხლისა; 40. წმინდა ნინოს დიდი ხატის ვერცხლის პერან-

გვ432

გი, საბინინისეული; 41. წმინდა ნინოს დიდი ხატის ვერცხლის პერანგი (ღვთისმშობელი აძლევს ჯვარს წმინდა ნინოს). ამათში ბევრია ისტორიული ნაშთი, შეწირული წარსულ საუკუნეებში და ზოგიერთი – XV საუკუნეშიც. 

ამრიგად, ბოდბის მონასტრის ყოფილმა იღუმენიამ ჩაიდინა ისეთივე დანაშაული, როგორიც ამბროსის სხვა თანამშრომლებმა. ისიც უნდა დაისვას საბრალმდებო

სკამზე და სასტიკად დაისაჯოს. საბჭოთა ხელისუფლების მართლმსაჯულებამ რევოლიუციონური კანონების მთელი სიმკაცრით უნდა დასაჯოს ყველა ასეთი 

პირები, როგორც საქართველოს მშრომელი ხალხის დაუძინებელი მტრები, ქურდები და ავაზაკები“. 

1924 წელს კომუნისტებმა დახურეს ბოდბის დედათა მონასტერი. იღუმენია ნინო, მიუხედავად გამუდმებული მუქარისა, მონასტერს არ შორდებოდა, თუმცა,

საბოლოოდ, იძულებული გახდა, იქაურობა მიეტოვებინა და თბილისში, ანჩისხატის ტაძართან დასახლებულიყო, სადაც გარდაიცვალა კიდეც. 

XX ს-ის 60-იან წლებში კათოლიკოს-პატრიარქმა ეფრემ II-მ (სიდამონიძე) ბოდბის მონასტრის უკანასკნელი წინამძღვარი, თავისი ანდერძის 

თანახმად, მშობლიურ ბოდბის მონასტერში გადაასვენა.

მღვდელი იოანე ზარიძე  1861-1919წწ 

მღვდელი იოანე დიმიტრის ძე ზარიძე 1861 წელს დეკანოზის ოჯახში დაიბადა. 

1877-1883 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. 1885 წლის 6 აგვისტოს გორის ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ 

(ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა, ხოლო ამავე წლის II აგვისტოს მღვდლად დაასხა ხელი და მაღრაანის მაცხოვრის სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად დანიშნა. 

1839 წელს ახალსოფლის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 

1892 წლის იანვარში ბარისახოს 

გვ433

ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს. 

1893 წლის თებერვალში ისევ მაღრანის მაცხოვრის სახელობის ეკლესიაში დაადგინეს. 

1896 წლის აღდგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1898 წლის 9 მაისს ალვანის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1899 წლის 25 აპრილს ალვანის სამრევლო-საეკლესიო სკოლის საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაადგინეს· 

1900 წლის 10 ნოემბერს კვლავ მაღრანის ეკლესიაში გადაჰყავთ. 

1904 წლის აღდგომას სცკუფია უბოძეს· 

1907 წელს ბაბანეურის სამრევლოს წინამძღვრად დაინიშნა. 

1913 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1917-1919 წლებში ალავერდის წმინდა გიორგის სახელობის საკათედრო ტაძარში 

მსახურობდა· მღვდელი იოანე 1919 წელს გარდაიცვალა· დასაფლავებულია ალავერდის საკათედრო ტაძრის ეზოში·

 

არქიმანდრიტი ათანასე (ზაქარაშვილი) 1869-1967

არქიმანდრიტი ათანასე, ერისკაცობაში- ვასილ ზაქარაშვილი, 1869 წლის 12 მაისს ქუთაისის გუბერნიაში, სოფელ

ნაგარევში, გლეხ იორდანე ზაქარაშვილის მრავალშვილიან ოჯახში დაიბადა.

1881 წელს თორმეტი წლის ვასილი თბილისში ჩამო

გვ434

დის და მოჯამაგირედ იწყებს მუშაობას. 

1890-1895 წლებში ჩრდილო კავკასიაში, ქალაქ ვლადიკავკაზში გადადის სამუშაოდ. 

XX საუკუნის 10-იან წლებში ბერად შედგომის სურვილით გელათის მონასტერს მიაშურა. მომდევნო წლებში საბერო მორჩილება 

ჯერ შიომღვიმის ლავრაში,შემდეგ კი მარტვილის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტერში გაიარა.

1917 წელს, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე) ლოცვა-კურთხევით, მენჯის შუშანიების სავანეში მღვდელ—მონპზონმა

ალექსიმ (შუშანია) მორჩილი ვასილი ბერად აღკვეცა და სახელად ათანასე უწოდა. ამავე წელს მეუფე ლეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა,

ერთი თვის შემდეგ კი მღვდლად დაასხა ხელი და შიომღვიმის მონასტრის საძმოში განამწესა. მეუფე ლეონიდეს ლოცვა-კურთხევით, იგი 

დროგამოშვებით ასრულებდა შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვრის მოადგილის მოვალეობას. 

1921 წელს ქუთაის–გაენათის ეპარქიაში გადავიდა და გელათის მონასტრის საძმოში განაგრძო მოღვაწეობა.

1923 წლის 5- 6 ივნისს, ადგილობრივი ხელისუფლების გადაწყვეტილებით, გელათის მონასტერი დაიხურა და ბერმონაზვნებს აეკრძალათ იქ 

ცხოვრება. მამა ათანასე იძულებული გახდა, თავის მშობლიურ სოფელში ძმის ოჯახს შეკედლებოდა· აქ მან ააშენა ხის პატარა 

ქოხი, სადაც განმარტოებით ცხოვრობდა. სოფელ ნაგარევში იმჟამად ჯერ კიდევ მოქმედებდა გაბრიელ მთავარანგელოზის

სახელობის ეკლესია, სადაც მამა ათანასეს საშუალება მიეცა წირვა-ლოცვა და საეკლესიო წესები აღესრულებინა· 

გვ435

1930 წელს სოფლის ხელმძღვანელობამ ეს ტაძარიც დახურა და სასუქის საწყობად აქცია. შემდგომ წლებში კი კინოკლუბად 

გადააკეთა. მამა ათანასე კვლავ უტაძროდ დარჩა, თუმცა არც ამის შემდეგ შეუწყვეტია მღვდელმოქმედება, იგი თავის პატარა ქოხში 

იღებდა მრევლს და განამტკიცებდა სარწმუნოებაში, ნათლავდა და აპატიოსნებდა მიცვალებულებს, 1934 წელს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა 

სვიმონმა (ჭელიძე) ეკლესიაში ერთგული სამსახურისათვის მამა ათანასეს იღუმენის წოდება მიანიჭა. 

მიუხედავად ქვეყანაში არსებული მძიმე მდგომარეობისა, სასულიერო პირთა დევნა–შვვიწროებისა და ეკლესიების დარბევა 

განადგურებისა, მამა ათანასეს სოფელში ყველა დიდ პატივს სცემდა. გაჭირვებაში მყოფი მოძღვარი თავს ფიზიკური შრომით

ირჩენდა, ამუშავებდა პატარა ბოსტანს და ჰყავდა 70 ოჯახი ფუტკარი. გარდა ამისა, სოფლის მოსახლეობიდან ფარულად ბევრიც ეხმარებოდა. 

1943 წელს, ხელისუფლების ნებართვის შემდეგ, შესაძლებელი გახდა კვლავ ამოქმედებულიყო ეკლესიები და სამღვდელოებას საშუალება მიეცა აღესრულებინა წირვა-ლოცვა და

საეკლესიო წესები. 

1945 წლიდან იღუმენი ათანასე ოფიციალურად მიწერილი იყო ქუთაისის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და 

პავლეს სახელობის საკათედრო ტაძარს, სადაც პერიოდულად ჩადიოდა წირვა-ლოცვის ჩასატარებლად და მირონის წამოსაღებად.

ძირითადად თავის სოფელში ცხოვრობდა· 

1949 წლის 7 სექტემბერს ქუთათელ–გაენათელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე) არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭა და ეპარქიის სამღვდელოების 

სულიერ მოძღვრად დანინიშნა. 

მამა ათანასემ სიცოცხლის უკანასკნელი წლები სოფელში გაატარა, სადაც 1967 წელს გბრდაიცვალა. მის დაკრძალვას დაესწრო მრავალი მღვდელმსახური და დიდი 

პატივით მიაბარეს მიწას. იგი დასაფლავებულია სოფელ ხაგარევის სასაფლაოს შესასვლელში, მარჯვენა მხარეს. მთავარანგელოზ გაბრიელის სახელობის ტაძართან ახლოს.

გვ436 

შემორჩენილია მამა ათანასეს მიერ შედგენილი ანდერძი, რომელიც მან 1941 წლის იანვარში დაწერა. სავარაუდოდ, იმ პერიოდში იგი 

ავადმყოფობდა და ემზადებოდა ამ ქვეყნიდან გასასვლელად, რამაც გადააწყვეტინა ანდერძის დაწერა. 

უცვლელად გთავაზობთ ამ ანდერძს: 

„1941 წელსა იანვრის თხუთმეტსა (15) დღესა, დავწერე ეს ჩემი ანდერძი, მე იგუმენმა ათანასემ, იორდანეს ძე ზაქარაშვილმა. 

ვთხოვ ყველა ნათესავებს და მეგობრებს შენდობას, თუ ვისმეს რამე გაწყენიეთ ანუ შეგაწუხეთ ჩემს აქ ყოფნაშიდ. საყვარელნო ძმებო და დებო სულიერნო და 

ხორციელნო, მუხლმოდრეკით გთხოვთ, მაპატივოთ და მომიტევოთ ყოველივე ჩემი დანაშაულებანი და თქვენცა ჩემ მიერ 

იყვენით დალოცვილ და შენდობილი. დაგლოცოთ მამამ, ძემ და სულმა წმინდამ, ამინ! 

რადგან აქ მოაწია ჩემზედ ღვთის განჩინებამ, მე ვტოვებ ღვთის ბრძანებით ყოველივე ჩემ საცხოვრებელ ბინას და მივდივარ მსაჯულის წინაშე და 

ჩემს საკუთარ სახლს და ყოველივე ქონებას უტოვებ ჩემს ძმისწულს ზურაბს, რომელიც მე მყავს აყვანილი და დაწერილი კანონიერ შვილად. საყვარელო ძმებო, 

ჩემს დამარხვაზედ რაც შრომა გაწიოთ, მისი სასყიდელი მიიღეთ, ვანიას საჩუქრად მიეცით ხუთი ძირი ფუტკარი. საეკლესიო ნივთები რაც არის, თუ მიტროპოლიტშა არ მიიღო, 

მუზეუმში გადაეცით ყველაფერი. 

ნაგარევის ეკლესიის არის ორი სახარება და ბარძიმი და წიგნები, ზედვე აწერია დიდი ღვთისმშობლის ხატიც. 

დიდი კასროლი, ხერხი დიდი და პატარა ალმარი თუ გაიხსნას, გელათში გადაეცით, თვარა მუზეუმში. 

გვ437

ქართული ნაწერი წიგნები ბავშვებს მიეცით, იკითხონ. ჩემი ძველი სახარება ჰქონდეს, ქართული ნაწერია და იკითხოს ზურაბმა

ჩემდა მოსახსენებელად. ამასთან, უბარებ მას, თუ გაიხსნას ჩვენში ეკლესია, საეკლესიო ნივთები რაც არის, წიგნები და ხატები 

იქ მიეცით, ხოლო მაცხოვრის ხატი თვითონ ჰქონდეს სახლ ამასთან, ჩემი შესამოსით მე უნდა შემმოსონ მთლათ. ჩემი ტანის სამოსი, 

რაც მე არ დამჭირდება, რავარცა უფლობდეთ, ისრე გააწესრიგეთ· ჩემი გულის ჯვარი მაცხოვრის ხატთან ჩამოკიდეთ და ჰქონდეს ზურაბს ჩემდა 

მოსახსენებელად, ქარვაც ჰქონდეს, ღვთისმშობლის სანაწილეც ჰქონდეს მას. თუ იქნება ქუთაისში მიტროპოლიტი, უეჭველად მოიწვიეთ წესის 

აგებაზედ, მასთან რამდენიც იყოს მღვდელიც, ყველას ღირსეული გასამრჯელო მიეცით. ორმოცის საწირავი მიეცით მიტროპოლიტს. 

გაკურთხოთ უფალმა. | 

ძმებო და დებო, გადასახურავი არავის გამოართვათ, მე ჩემი ცხოვრება გამასვენებს. 

ჩემ საკუთარ ხელს ვაწერ, იგუმენი ათანასე, ყოფილი ვასილ ზაქარაშვილი, იორდანეს ძე, დაბალი არხიმანდრიტი“. 

ზედაზნის მონასტერი

ზედაზნის მონასტერი მდებარეობს ხმირი ტყით დაფარულ ზედაზნის მთის კეხზე, ზღვის დონიდან 1390 მეტრზე საგურამოს სამხრეთით. 

სამონასტრო კომპლექსში შედის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია· ციხე–გალავანი. კლდეში ნაკვეთი სენაკები. 

ზედაზნის მთას სახელწოდება მიუღია ოდესღაც აქ აღმართული კერპის – ზადენის სახელიდან· ისტორიული ცნობებით, ზედაზენზე ჯერ კიდევ II საუკუნის 

დასაწყისში (109 წ.) მდგარა ციხესიმაგრე, რომელიც არ შემორჩენილა.

გვ438 

VI საუკუნის შუა წლებში სირიიდან ჩამოსულმა მამათა ჯგუფმა, იოანეს მეთაურობით, შეარჩია „მთაი.. მახლობლად მცხეთის 

აღმოსავლეთით–რე და ცხოველსა ჯუარსა ჩრდილოით კერძო, აღვიდა მთასა მას მაღალსა, რომელსა ჰრქვან ზედა-ზადენ... აქ 

პოვა მცირე ქუაბი და შექმნა იგი წმინდად ეკლესიად, და დაემკვიდრნენ მუნ“· ამის შემდეგ ეწოდა იოანეს ზედაზნელი.

მალე მან თავისი მოწაფეები აღმოსავლეთ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გაგზავნა საქადაგებლად, თვითონ კი, ერთ-ერთ 

მოწაფესთან ერთად, ზედაზენზე დარჩა, სადაც გარდაიცვალა 570-იან წლებში. მისმა მოწაფეებმა და თანამოღვაწეებმა იოანეს ნეშტი ჯერ თათას მონასტერში 

დაკრძალეს (მიაჩნიათ, რომ იოანეს მოწაფე თათას მიერ უნდა იყოს აშენებული ქასური წმინდა გიორგის სამნავიანი ბაზილიკა), მაგრამ მალე, წმინდანის 

ანდერძის თანახმად, დიდი პატივით დაასაფლავეს ზედაზენზე საგანგებოდ აშენებულ ეგვტერში. VIII საუკუნის მესამე მეოთხედში კათოლიკოსმა კლემენტოსმა 

აქ სამნავიანი ბაზილიკა ააგო და იოანეს, როგორც ბაზილიკის ჩრდილოეთ ნავის შემადგენელი ნაწილი ეგვტერი მასში ჩართო. 

როგორც ზედაზნის წინამძღვრების სიიდან ჩანს, იოანეს შემდეგ მონასტერში მოღვაწეობდნენ ილია დიაკონი. სამოელ დიდი, „რომელმან ქუაბი ქმნა ყუარისა”,

წინამძღვარი გაბრიელი, რომლის დროაც, IX საუკუნის I ნახევარში, აშენდა ბაზილიკის კარიბჭე. იოანე – „რომელი მოიკლა სარკინოზთაგან ზედაზენს 

შინა მახვილითა“, „მიქაელი, რომელმან სადიაკვნე აღაშენა, მეორე მიქაელი, რომელმან „აკლდამასა თანა“ ეგვტერი აღაშენა, ზაქარიამ 

X საუკუნის ბოლოს „ეკლესია განადიდა“, სამოელმა „,მარანი ქვითკირითა ქმნა“ და სხვა. 

ზედაზნის ციხე და მონასტერი XI საუკუნემდე კახეთის სამეფოს იცავდა. 

1101 წელს დავით აღმაშენებელმა ზედაზნის ციხეში თავშეფარებული თურქ-სელჩუკები და კახეთის მეფე კვირიკე IV-ის ლაშმქარი საბოლოოდ გაანადგურა. 

აქედან მოყოლებული, ზედაზენი მეფის ხელისუფლებას დაემორჩილა. 

გვ439

1479 წლიდან ზედაზნის მონასტერი გურამიშვილების საძვლე გახდა. მონასტრის წინამძღვრებადაც ამ გვარის წარმომადგენლები ინიშნებოდნენ.

ლეკების თარეშის შედეგად, XVII-XVIII საუკუნეების მიჯნაზე, აქ დროებით შეწყდა სამონასტრო ცხოვრება, მაგრამ მალევე, კათოლის დომენტის

(ბაგრატიონი) ლოცვა-კურთხევით, კვლავ განახლდა წირვა-ლოცვა. მანვე განაახლა ეკლესია. ააგო სამრეკლო და ბერთა სენაკები.

XIX საუკუნის 80-იან წლებში რუსი ეგზარქოსების პერიოდში გაუქმებული და მოშლილი მონასტერი კვლავ განაახლა

გორის ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე). მისი ხელშეწყობით აღდგა სამონასტრო ცხოვრება. ეკლესია გადახურეს 

,,რკინის სახურავით'', დასავლეთ კედელში გაჭრეს შესასვლელი, მოაწყვეს გასასვლელი საკურთხევლიდან სამკვეთლოში.

1911 წელს ვინმე არისტონ რამინიშვილმა მეგობართან ერთად იმოგზაურა ზედაზენზე. მისი ჩანაწერიდან ვიგებთ, თუ რა მდგომარეობაში იყო

მონასტერი XX საუკუნის დასაწყისში. აი,

გვ440

რას წერდა იგი გაზეთ „,კოლხიდაში“: „შარშან, შემოდგომის ერთ მშვენიერ დილას, მე და ჩემი ამხანაგი გავეშურეთ საგურამოდან 

ზხედაზნის მონასტრისკენ: ფეხდაფეხ მომიხთა მგზავრობა, ტყის გზით, აღმართ-აღმართ. როდესაც გავიარე შუა გზა, ტყეში, 

მარჯვნივ, შევნიშნე დანგრეული ეკლესია. მსხვილი ხის ტოტებს დაეფარა იგი და მისი გალავანი. გალავანში რომ შევედი, პირველად ჩემი ყურადღება 

მიიპყრო მსხვილმა ვაზებმა, რომელიც გველივით შემოხვეოდა მსხვილსა და მაღალ ხეებს. ძირს რომ დავიხედე, საფლავის ხავსმოკიდებული ქვები დავინახე, 

რომელზედაც წარწერა შევამჩნიე. დავუწყე კითხვა, მაგრამ ვერ გავარჩიე, რადგან ზოგიერთი ასოები არ ჩანდა. ძალიან დავინტერესდი: 

მინდოდა გამეგო, ვინ იყვნენ და რა იყვნენ „საფლავთა ქვეშემდებარენი“. საფლავის ქვები, ეტყობა, დიდი ხნის უნდა იყოს· 

საგრძნობლად გაუთხელებია ხავსსა და მიწას. ეკლესია შიგნით, ჩანს, ვიწრო ყოფილა. მხატვრობა შიგნით არ ჩანს. კედლები 

ერთი კუთხით არის ჩამონგრეული, დანარჩენი კედლები მთელი აქვს, ხელოვნურად გამოჭრილი ეკლესია ქვისაა. სახურავი დანგრეული აქვს.

ეტყობა სახურავი ნაჭერი თაღივით გადაშენებული ყოფილა. შესაძლებელია, ამ ეკლესიის ახლო ოდესმე სოფელი იყო გაშენებული, შემდეგ დროთა და ცხოვრების ჩარხის 

ტრიალის გამო, მცხოვრებთ არაგვის პირისაკენ დაეწიოსთ. 

როგორც გავიგე, ეს ეკლესია წმინდა გიორგის სახელზე ყოფილა აგებული. 

ერთი საათის შემდეგ მე და ჩემმა ამხანაგმა გზა განვაგრძეთ. მივუახლოვდით ზედაზნის მონასტერს თუ არა, იქვე გორაკზე 

ჩემმა თანამგზავრმა შემაჩერა და მითხრა: „ჩვენს ეგოსანს ილიას ამ გორაკზე უყვარდა ჯდომა და ცქერა არაგვის ხეობისა. 

დავსხდეთ და გადავიხედოთო“. გადავიხედეთ თუ არა, ჩვენს თვალწინ გადაიშალა მთელი არაგვის ხეობა და კავკასიონის 

ქედის ნაწილი. ნახევარ საათს ვუცქირე და სწორედ გეტყვით, ესთეტიკურად დავსტები, როდესაც, ცოტა ზედაზნის გადმოღმა 

ცივ წყაროს მივუახლოვდი, მარჯვნივ და მარცხნივ წიფლის 

გვ441

ხეებზე რუსული წარწერები შევამჩნიე. საღებავით ნაწერი და დანით ამოჭრილი ასოები მოჩანდა. ეს წარწერა იყო იმათი სახელი და გვარი, 

ვისაც ზედაზნის მონასტერი დაეთვალიერებინა. 

ერთი ქართული წარწერა ხეებზე არ შემხვედრია, თუმცა ხშირად შემხვდა ქართული გვარები, რუსული ასოებით დაწერილი

სადაც ქვის მილში წყალი გამოდის, იქ ხის ძირში ხის მოკლე ჯვარია ჩადებული. ამ წყაროდან ზედაზნის მონასტრამდე დაგვრჩა 

კიდევ ვერსის მეხუთედი და კიდევაც მივედით. ტაძრის გალავანს გადმოღმა გზაზე დასვენებულია ფიცრებს შუა წმინდა

იოანე ზედაზნელის ხატი, რომელზედაც დაწერილია რუსულად “იოან ზედაზენსკი“· შემდეგ შევედი ტაძრის გალავანში. გალავანში მოსეირნე წინამძღვარმა 

(ამ დროს მონასტრის წინამძღვარი იყო მღვდელ-მონაზონი იოანე (ქარსელაძე) რომ დამინახა, ჩემკენ წამოვიდა. გავეცანი და ვსთხოვე – დაეთვალიერებინა 

ჩემთვის გარეთ და შიგნით მონასტერი. მან თანხმობა გამომიცხადა და შევუდექით საქმეს. 

ციხეს, რომელიც გარშემორტემია მონასტერს მარტო აღმოსავლეთით და ჩრდილოეთით აქვს ნანგრევი კედლები, სხვა მხარეს კედლები სროულიად აღარ აქვს. 

იქვე ციხესთან აშენებულია მლოცველთა სახლი, რომლის კედლებიც შიგნით და გარეთ დაჯღაბნილია რუსულათ მლოცველთა სახელითა და გვარით. 

იქვე ახლოს ორსართულიანი პატარა ქვის შენობაა მიდგმული ციხეზე, რომელშიც წინამძღვარი და ბერები ცხოვრობენ. ტაძარი 

მოზრდილია. მისი ხელოვნურად ნაკეთები კედლები და ჭერი შეურყეველია. კედლებზე აქა–იქ თქვენ შენიშნავთ მხატვრობასა, 

მაგალითად – მოჩანს წმინდა გიორგისა და წმინდა ილიას სახე. ამათი სახე ურჯულო მტრებს დაუმახინჯებიათ, ამოჭრილი აქვთ 

თვალები„ ცხვირი და სხვა ნაწილები· საზოგადოდ უნდა ვსთქვა, რომ მხატვრობა ამ მონასტერში ბლომად ყოფილა, მაგრამ გადასულა. 

ტაძრის შიგნით დასაფლავებულია წმინდა "ოანე ზედაზნელი, რომლის საფლავზეც ქვის თაღია გადაყვანილი· იქვე დასაფლავებულია

იოანეს მოწაფე – წმინდა ილია. ტრაპეზი პატარაა, 

გვ442

მაგრამ კოხტა. ტრაპეზის წინ მარხია თავადი გივი ზაალის ძე გურამიშვილი (დაიბადა 1788 წელს და გარდაიცვალა 1854 წლის 13 იანვარს). 

ყველგან ხატებზე რუსულად აწერია წმინდანების სახელები· თითქოს რუსული მონასტერი იყოს, ვოსტორგოვმა და მისმა ძმებმა პოლიტიკა მონასტრებშიც კი გადაიტანეს.

ალბათ ხატების გარუსება სურდათ! 

სამხრეთით ტაძარს აქვს აგრეთვე სალარო. ჩრდილოეთით, ტაძრის შიგნით, მიწაა გათხრილი და მერე ქვით არის ამოშენებული. როდესაც

შევეკითხე წინამძღვარს, აქ რაღა არის-მეთქი, მან მიპასუხა: ,,აქ წმინდა წყალი სდის ხოლმე მარტო 7 მაისობით, როდესაც წმინდა იოანე ზედაზნელის

დღესასწაულიაო''. ტაძარში რომ შედიხარ, სამხრეთიდან, იქვე კარებში, დასაფლავებულია უწინდელი წინამძღვარი ამ ტაძრისა ალექსი 

გურამიშვილი და ერთი ვიღაც, რომლის ვინაობაც გამოურკვეველია, იქვე ტაძრის კარებში აყუდებულია შუაზე გატეხილი ლოდი, 

რაზედაც ასომთავრულით წარწერაა. 

წარსულ საუნეებში თუ ურჯულო მტრები არ უსვენებდნენ ამ ძვირფას ტაძარს, სძარცვავდენ და ანგრევდენ. მეოცე საუკუნეებში ქრისტიანი „მეგი აბრები“ სძარცვავენ,

მიაქვთ, რაც კი მათთვის გამოსადეგია, ბერებსაც შეურაცხყოფას აყენებენ. მაგალითად, იქითა წლებში წინამძღვარსა და ერთ ბერს უკან სხვილი

თოკით ხელები გაუკრეს ერთმანეთზე გადააბეს, ოთახში კარები

გვ443 

გამოუკეტეს და თვითონ არხეინად გაუდგენ გზას. საკვირველია ღმერთმანი! რა ქვის გული აქვთ ამ რაინდებს, რომ არც წარსული 

სწამთ და არც აწმყო?! ! 

ნეტარხსენებულმა ალექსანდრე ეპისკოპოსმა დაუტოვა ზედაზნის მონასტერს განსაზღვრული თანხა, რომლის სარგებლითაც, 

ე. ი. 360 მანეთით, ინახებიან აქაური 4 ბერი. საკვირველია, ასეთი მცირე ჯამაგირით როგორ უნდა იცხოვროს 4 კაცმა, მით უფრო, 

რომ მონასტერს არავითარი შემოსავალი არ აქვს?! რუსეთში, მონასტრებსა და ეკლესიებზე ათასობით იხარჯუება ფული. ჩვენი

ეკლესია-მონასტრები და მათში მოსამსახურენი კი გაჭირვებას განიცდიან. ერთმორწმუნეთა თანასწორობა და სიმართლეც ასეთი უნდა!

დიდ მადლობას ვწირავ ზედაზნის მონასტრის წინამძღვარს, რომელმაც საშუალება მომცა, დამეთვალიერებინა მონასტერი“.

ზედაზსნის მონასტრის აღდგენიდან – დღემდე წინამძღვართაგან და მონასტრის მმართველთაგან ცნობილნი არიან: მღვდელმონაზონი ათანასე (ზურაბაშვილი) – 1888-1891 წლებში, 

მღვდელმონახონი ტიხონი (ხუციშვილი) – 1891-1892 წლებში, იღუმენი ლეონიდე (ოქროპირიძე) – 1892-1893 წლებში, იღუმენი გერასიმე 

(გაბუნია) – 1900-1906 წლებში, არქიმანდრიტი იოანე (ქარსელაძე) – 1906-1918 წლებში, არქიმანდრიტი მიქაელი (მანდარია). 

– 1915-1942 წლებშო და მისი ბოლო წინამძღვარი, იღუმენი ექვთიმე (კერესელიძე) – 1942-1I944 წლებში, რომელიც 2003  

წელს საქართველოს სამოციქულო ეკლესიამ წმინდათა დასში შერაცხა. მისი გარდაცვალების შემდეგ. 1944 წელს. მონასტერში 

ბერული ცხოვრება შეწყდა. 

მრავალწლიანი დუმილის შემდეგ, 1990 წლის 20 მაისს, სრუოლიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ, სამღვდელოებასთან ერთად,

საზეიმოდ აკურთხა ზხედაზნის მამათა მონასტერი და მის წინამძღვრად მღვდელმონახონი იოანე (ორკოდაშვილი) დანიშნა. 

1994 წლის დასაწყისიდან 2001 წლის 18 აგვისტომდე მონასტერს წინამძღვრობდა 

გვ444

არქიმანდრიტი ექვთიმე (ლეჟავა), ამჟამად გურჯაანისა და ველისციხის ეპისკოპოსი. 

2001-2007 წლებში მონასტერს განაგებდა არქიმადრიტი საბა (კუჭავა), ხოლო 2007 წლის 4 დეკემბრიდან მონასტრის წინამძღვრად 

არქიმანდრიტი გაბრიელი (ოტიაშვილი) დაინიშნა.

დეკანოზი ალექსანდრე ზუმბულიძე 1834-1912წწ

დეკანოზი ალექსანდრე კირილეს ძე ზუმბულიძე 1834 წელს გორის მაზრაში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. მამასთან პირველდაწყებითი განათლების მიღების 

შემდეგ სასულიერო სასწავლებელში ჩააბარა. ხოლო 1852-1858 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა· სემინარიის დამთავრებისთანავე იქორწინა 

სოფელ ჩხიკვთაში მცხოვრებ აზნაურის ქალზე – პელაგია როსტომის ასულ საგინაშვილზე. მათ სამი შვილი შეეძინათ: სიდონია, მართა და გიორგი. 

1858 წელს საქართველოს ეგზარქოსმა, მთავარეპისკოპოსმა ევსევიმ (ილინსკი) დიაკვნად აკურთხა, ამავე წელს მღვდლად 

დაასხა ხელი და ერტისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა. მამა ალექსანდრე კარგად განათლებული და გამორჩეული მოძღვარი ყოფილა. 

წირვის შემდეგ მრევლს აუცილებლად უქადაგებდა და ძალიან მარტივად, დახვეწილად გადმოსცემა ეკლესიისა და წმინდა მამათა სწავლებებს. 

მისი წინამძღვრობის დროს სოფელ ერტისში ძველი ეკლესიის ადგილზე თავადის ასულმა სალომე გაბაშვილმა ახალი ტაძარი 

ააშენა, რომელიც 1869 წელს იკურთხა. ამ საქმეში მამა ალექსანდრესაც მიუძღვის თავისი წვლილი. სასულიერო მთავრობისათვის 

შეუმჩნეველი არ დარჩენილა მისი ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობა და იგი ჯერ საგვერდულით, ხოლო. შემდეგ 

სკუფიითა და კამილავკით დააჯილდოვეს. 

გვ445

1883 წელს მღვდელი ალექსანდრე თბილისში ბერძნული წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ტაძრის წინამძღვრად გადაიყვანეს და 

სამკერდე ოქროს ჯვარით დაჯილდოვდა. 

1884 წელს თბილისის მაზრის II ოლქის მთავარხუცესად დაადგინეს. 

1889 წლის აღდგომას დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1892 წლის 3 თებერვალს წმინდა ანას სახელობის III ხარისხის ორდენი ეწყალობა. 

1899 წლის 18 ნოემბერს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, გაითავისუფლდა მთავარხუცესობიდან. 

1900 წლის 23 თებერვალს თბილისის კარის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. ამავე წლის 6 მაისს 

წმინდა ანას სახელობის II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

1903 წლის ივლისში ანჩისხატის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს. 

დეკანოზი ალექსანდრე 1912 წლის 19 აპრილს გარდაიცვალა. იგი 24 აპრილს დიდი პატივით დაკრძალეს ანჩისხატის 

ტაძრის გალავანში. ამავე წელს წმინდა სინოდმა მის მეუღლეს დაუნიშნა პენსია 230 მანეთის ოდენებით. 

გთავაზობთ დეკანოზ ალექსანდრეს ერთ-ერთ ქადაგებას, რომელიც მან 1865 წელს ერტისის წმინდა გიორგის სახელობის 

ეკლესიაში წარმოთქვა. „მოძღვრება მრევლისთვის კვირა დღით ეკლესიაში სიარულზე“: 

„ვიხარე რომელთა მრქუეს მე, სახლსა უფლისასა შევიდეთ“ (ფს. 121. 1.) 

„წმინდასა წინასწარმეტყველსა დავითს, დარწმუნებულსა სარგებლობასა და საჭიროებასა ზედა ტაძრად, ანუ სახლსა 

ღვთისა სიარულისასა, სადაც ღმერთი განსაკუთრებით იმყოფე

გვ446

ბა მადლითა თვისითა, ესმა რა ხმა მოწოდებისა ეკლესიასა შინა, მხიარულებით აღმოსთქვა: „ვიხარე რომელთა მრქუეს მე, 

სახლსა უფლისასა შევიდეთ“. 

ვითარია, ქრისტიანენო, საჭიროება ტაძრად სიარულისა და ვითარია ამისაგან სარგებლობა? 

საჭიროება და სარგებლობა ტაძრად სიარულისა ცხადნი არიან: რომელს ქრისტიანესაც ჰკითხავ, ყოველი გეტყვის, რომელ 

მას საშინელი სურვილი აქვს შესვლად საუკუნოსა ნეტარებასა შინა, ხოლო მიღებისათვის ამისა პირველი საქმე არს 

სიარული ეკლესიასა შინა. 

ეკლესია არს სასულიერო სასწავლებელი, რომელსა შინა განიმარტებიან მცნებანი ქრისტესნი, ესე იგი – მოვალეობა 

ქრისტიანისა და ყოველივე საზოგადოდ ქრისტიანობრივი სწავლანი: „თვინიერ სარწმუნოებისა ვერ შემძლებელ არს სათნო 

ყოფა ლვთისა“ (ებრ. 11. 6) ეკლესია ცხოველითა სიტყვითა აღსწერს და წარმოუდგენს მხედველობაში მიმსვლელთასა მამასა 

ღმერთსა, ძესა და სულსა წმინდასა შემოქმედად, გამომხსნელად და განმანათლებელად კაცთა ნათესავისა. ყოველი ქრისტიანი, 

მყოფი ნივთიერსა ამა სოფელსა, უმჯობესად განემტკიცების სარწმუნოებასა შინა ესრეთითა სახითა, ვიდრე სხვა რიგის 

სწავლითა. მაშასადამე, ხშირად უნდა ვიხილოთ სახლი ღვთისა, რათა ვისწაოთ ესე. 

ვინაიდგან უკვე სიტყვისაებრ მოციქულისა: „უკეთუ არა აქუნდეს საქმენი, სარწმუნოება მკვდარ-არს“ (იაკ. 2. 17). ამისთვის 

წმინდა ეკლესია ხატთა მიერ შაცხოვრისა, ანგელო·სთა და წმიდათა, წარმოადგენს მაგალითთა მიბაძვისათვის მათდა კეთილთა საქმეთა შინა. 

განსაკუთრებით სასარგებლო არს, რომ ეკლესიასა შინა სამღვდელო მსახურთა მიერ შეიწირვის ღვთისადმი ლოცვა სხვადასხვა საგანზედ, რომელნიც საჭირონი 

არიან დაცვისათვის აწ მყოფისა დროებითის ცხოვრებისა და მიღებისათვის მომავალისა საუკუნოისა ნეტარებისა.

გვ447

ყოველს ქრისტიანს შეუძლიან ილოცოს სახლში, მაგრამ  ლოცუასა საზოგადოსა, ანუ ეკლესიურსა, აქვს უმეტესი ძალი 

და მნიშვნელობა. მაცხოვარი ძე ღვთისა იტყვის: „რამეთუ სადაცა იყვნენ ორნი, გინა სამნი შეკრებულ სახელისა ჩიმისათვის, 

მუნ ვარ მე შორის მათსა“ (მათ. 18. 20). გარდა ამისა ეკლესიასა შინა მღვდელთა აქუს უფლება ღვთისაგან მიცემული, 

რათა იშუამდგომელონ მორწმუნეთათვის წინაშე ღვთისა და მისთა წმინდათა. წმინდა იოანე ოქროპირი, ასწავებდა რა 

ამაზედ, ჰსთქვა: „ამბობენ, შემიძლიან ლოცვა სახლში, – შენ აცთუნებ თავსა თვისსა, მეგობარო. შენ შეიძლებ ილოცო სახში, ეს მართალია, 

მაგრამ ესრეთ არა, როგორც ეკლესიასა შინა, სადაც შეკრბებიან რამდენიმე მამანი და აღავლენენ ღვთისადმი ერთობით ღვთის საამურსა ხმასა. 

ამისთვის არიან დადგენილნი მღვდელნი, რათამცა ლოცვანი ხალხთა, რომელნიც იქმნებიან სუსტნი, შეაერთონ უმეტეს ძლიერთა ლოცუათა თანა 

და აღავლინონ ზეცად“. მაგრამ ზოგნი ჩვენნი ქრისტიანენი, საუბედუროდ და შემაწუხებელად წმინდისა ეკლესიისა, არა 

ცდილობენ სიარულზედ ეკლესიასა შინა მსგავსად წმინდისა წინასწარმეტყველისა დავითისა. მრავალნი მათგანნი, ისმენენ 

რა ზარის ხმასა მოწოდებად ეკლესიისადმი, ნაცვლად სიხარულისა, შევიწროვდებიან სულითა, შესწუხდებიან, როგორც 

იმისთვის, რომ არა სურთ რამდენსამე საათს ანუ მინუტს მოსცდნენ ამა სოფლის სახორციელოსა საქმესა და დროებითსა კმაყოფილებასა, 

ეგრეთვე მისთვის, რომ არა სურთ შეწუხება თავისა თვისისა მოკლეს ხნით დგომითა ეკლესიასა შინა. ესრეთ სულნი 

ამ გვარის ხალხისა დაბნეულ არიან ეშმაკისაგან. როგორ სამწუხარო არს და, ამასთანავე, ღირსი სასჯელისა მათი მდგომარეობა? 

იგინი უკუ-სდგებიან თვისის შემოქმედისაგან და გზისაგან ყოვლისა კეთილისა. არ წავლენ ეკლესიასა შინა მსახურებად ღვთისა, ხოლო ამ 

საქმისათვის დანიშნულს დროს განატარებენ ან მსოფლიურ საქმეში და ან უბრალო ლაპარაკში. 

მრავალნი მათგანნი, რომელნიც არა სურვილით და ძვირად 

გვ448

იხილვებენ ეკლესიასა, წარმოადგენენ სიმართლისათვის თვისთა სხუადასხუა მიზეზთა, მაგრამ იმ გვარნი მიზეზნი არიან 

განა შესაწყნარებელნი? არა ოდენ. შემოქმედმან, უფალმან და მეუფემან დროთამან მისცა მონებად კაცსა ექვსი დღე, 

რომელთა შინაც ჯერ-არს აღასრულოს მან ყოველი მსოფლიო მეცადინეობა, ხოლო მეშვიდე დღე დასტოვა თავისათვის, ესე იგი 

დანიშნა სადიდებელად სახელისათვის თვისისა: „ექვს დღე იქმოდე, და ჰქმენ მათ შინა ყოველივე საქმე შენი, ხოლო დღე 

იგი მეშვიდე არს უფლისა ღვთისა შენისა“. მაგრამ არა თუ მთელ მეშვიდე დღეს, არამედ მხოლოდ ერთსა საათსაც, თითქმის სამყოფს მსახურებისათვის ღვთისა, 

იგინი არ შესწირვენ უფალსა და განატარებენ ღვთის წინააღმდეგს საქმეში. მეგობარნო ჩემნო! რას ვიქმოდით ჩვენ იმ კაცთან, რომლისთვისცა 

გვ449

ჩვენ გვიჩუქებია მრავალი ქონება და მას არც სურს შემოგვწიროს ჩვენ ერთი ცალი ფული, როდესაც ამას ვთხოულობთ მისგან 

მაშინ უეჭველია, ყოვლის ღონისძიებით ვეცდებით, დავსაჯოთ იგი და წავართვათ თვით ნაჩუქებიცა. ესრეთ განსაჯეთ თქვენც. 

ღმერთმან შექმნა კაცი არა რაისაგან, მისცა ყოველივე ამა დროებითის ცხოვრებისა. ესე ცოტა არის, განუწესა სასუფეველი, საუკუნო ნეტარება.

ღმერთი აძლევს კაცსა ყოველს საკუთრებითს და უმაღლეს კაცობრივის საჩუქარსა კეთილსა, და ამა

ღვთის მოცემულის დროსაგან არა სურს შესწირონ მასვე ერთი საათი მაინც. ახლა ღმერთი რასა იქმს? იგი თვისის სიყვარულისა 

გამო კაცთა ნათესავისა, ამ გვარათაც საშიშართ დამნაშავეთ არ წარწყმედს: „არა მინდა წარწყმედა ცოდვილისა, იტყვის 

თვით ღმერთი, არამედ მოქცევა და ცხოვრება მისი“. ღმერთი ელის მათს მოქცევას ჭეშმარიტს გზაზედ. დიდება და პატივი 

სულგრძელებასა ღვთისასა! მადლობა მას, რომ არ გარდასდევნის უმადლოთა რისხვითა თვისითა. ახლა რათამცა ჩვენის უმადლოებით ერთის დღის 

შემატებით არა მოვავლინოთ თავსა ჩვენსა. 

ზედა რისხვა ღვთისა, რომელსაც შეუძლიან წართმევა მუშაობის დლით შემატებულისაც და თითქმის ცხოვრებისაც, მოდი  

გულმოდგინედ და დაუზარებლივ ვიაროთ ეკლესიასა შინა  ღვთისასა და ვადიდოთ შემოქმედი ჩვენი, გამომხსნელი და  

მომცემელი ყოვლისა კეთილისა. ამინ“! 

მღვდელი კონდრატე თათარაშვილი  1872-1929 წწ

ჩვენმა ბევრმა თანამემამულემ არ იცის, რომ ცნობილი ქართველი მწერალი „უიარაღო“ (კონდრატე თათარაშვილი), რომელიც 

ქართველ მკითხველს განსაკუთრებით დაამახსოვრდა მოთხრობა „მამელუქით“, სასულიერო პირი იყო. გადავწყვიტეთ, მოგვეთხრო 

ამ ადამიანის ცხოვრების შესახებ. მასალა მოგვაწოდა მწერა

გვ450

ლის შთამომავალმა, თბილისის სასულიერო სემინარიისა და აკადემიის ლექტორმა და ყოვლადწმინდა სამების სახელობის 

საპატრიარქო ტაძრის მღვდელმსახურმა, დეკანოზმა თეიმურაზ თათარაშვილმა. 

„თავისი ოპტიმიზმითა და სიცოცხლის სიყვარულით საუკეთესო წარმოდგენას იძლეოდა ქართველი ხალხის ენერგიაზე“ – გ. 

ქიქოძე. 

ქართველი ერის ისტორიაში ხშირია შემთხვევა, როდესაც მღვდელი ერთდროულად იყო დიდი მწერალიც და პედაგოგიც. 

ამ კუთხით გამოირჩევა ჩვენი მწერლობის კლასიკოსი კონდრატე თათარაშვილი – უიარაღო. 

თათარაშვილების გვარი კახეთის მეფე ალექსანდრე დიდმა თავის ქალიშვილს მზითევად გაატანა, როდესაც იგი ცოლად

გაჰყვა სამეგრელოს მთავარ მანუჩარ დადიანს. ასე მოხვდნენ თათარამშვილები კოლხეთში, სადაც დღესაც სახლობენ. ზეპირი 

გადმოცემით ამ გლეხების უუფლებო მდგომარობას უნნდა ასახავდეს ზედწოდება „უიარაღო“. პირველი თათარაშვილი, რომელიც საზოგადო

სარბიელზე გამოჩნდა, იყო მარკოზი· იგი მღვდლად აკურთხეს და სამხედრო ნაწილში მსახურობდა. მღვდელი 

მარკოზი ეკისა და ხობის თათარაშვილებს გამოეყო ღა ზუგდიდის სამხრეთით, 12 კილომეტრზე სოფელ აბასთუმანში დამკვიდრდა. 

მოძღვარი ხალხში დიდი ავტორიტეტით სარგებლობღა. კონდრატე უიარაღოს უმცროსი ძმის, დამსახორებული პედაგოგის, კაალისტრატე 

თათარაშვილის (ასევე ყოფილი მღვდელი) ცნობით, „მამელუქის“ პერსონაჟის მღვდელ მარკოზ ლაბაძისა და მისი მეუღლის პროტოტიპები სწორედ პაპა 

მარკოზი და მისი 

გვ451

ცოლი ყოფილან. ყველა დადებითი თვისება, რითაც მოთხრობის ეს ეპიზოდური გმირი გამოირჩევა, პაპა მარკოზისგან ყოფილა აღებული 

მღვდელ მარკოზ თათარაშვილსა და მის მეუღლეს, მარიკა ესებუას შვიდი ვაჟი და სამი ქალი გამოუზრდიათ. ვაჟთაგან 

იესე, ივანე და ტიმოთე ერისკაცებად დარჩენილან, ხოლო ეგნატე, ანდრია და დავითი – სასულიერო პირები გამხდარან. დავითი 

ჯერ კიდევ მთავარდიაკონი ყოფილა აბამაში, როცა მის მეუღლეს, აღათი ჩიტაიას 1872 წლის 21 სექტემბერს სოფელ აბასთუმანში 

შესძენია პირველი ვაჟი. მას კონდრატე დაარქვეს და სამეგრელოს დედოფალმა ეკატერინე დადიანმა მონათლა.  

1879 წელს კონდრატე სამეგრელოში, სენაკის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარეს. მას ასწავლიდნენ ცნობილი მოღვაწეები - ვასილ ბარნოვი 

და სტეფანე ძიმისტარაშვილი. მან სასწავლებელი პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა და თბილისის სასულიერო სემინარიაში უგამოცდოდ ჩაირიცხა. 

ამ დროს დაიწყო წერაც სწავლის დროს ზაფხულობით იგი ბავშვებს ამეცადინებდა. მოგვიანებით მან სწავლა განაგრძო კიევის 

სემინარიაში, რომელიც 1894 წელს დაასრულა და სამშობლოში დაბრუნდა. საქართველოში მან წერილი გაუგზავნა მწერალ სოფრომ მგალობლიშვილს და გაუმხილა 

სურვილი – ემსახურა ხალხისათვის, როგორც მღვდელსა და პედაგოგს.  

1895 წელს კონდრატე დაქორწინდა უკრაინელ ქალზე – ანისია კოტლიაროვაზე, რომლისგანაც სამი შვილი შეეძინა.

1896 წელს, 24 წლის ასაკში ქორწინების შემდეგ, იგი მღვდლად აკურთხეს. თავდაპირველად მღვდელი კონდრატე ზუგდიდის მაზრის სოფელ კირცხის 

წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა. ამ დროს ჩამოაყალიბა მან სამრევლოსაეკლესიო სკოლა. საზოგადოებრივ სარბიელზე გამოვიდა, 

როგორც მღვდელი, პედაგოგი და მწერალი· თანამედროვენი იხსენებენ, რომ იგი ღარიბ მოსწავლეებს თავად ურიგებდა უფასოდ წიგნებსა და რვეულებს.

გვ452

1902 წელს ჩვენი ცნობით, 1901 წელს. რადგან ამავე წლის 12 ნოემბერს იგი საგვერდულით დაჯილდოვდა: საბუთში აღნიშულია, რომ ის უკვე არის 

მისიონერი მღვდელი კუკიის სამისიონერო სკოლაში – გ მ. იგი თბილისში გადმოჰყავთ და წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის რუსულ ეკლესიაში 

აგრძელებს მსახურებას· მან ამ უკლესიასთან გახსნა ქალთა სკოლა. რომლის გამგეც თვითონ იყო და პარალელურად პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა კუკიის 

სამისიონერო სკოლაში. 

მღვდელი კონდრატე ილაშქრებდა სასულიერო სემინარიაში ქართველი სტუდენტების გარიცხვის წინააღმდეგ და წერდა: 

„ჩვენი ბედნიერი თვალების წინ რამდენი ახალგაზრდა გაირიცხა, რამდენჯერ სულაც დაკეტეს სემინარია, რამდენი და რა სახის რეპრესიები არ იხმარეს, 

მაგრამ ოდნავ მაინც გამოსწორდა საქმე? არც გამოსწორდება სანამ უკმაყოფილების მიზეზი 

დედაბუდრიანად არ იქნება აღმოფხვრილი“. 

1906 წელს მღვდელი კონდრატე დაესწრო თბილისის სამღვდელოების კრებას. რომლის ძირითადი მოთხოვნა საქართვე

გვ453

ლოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენა იყო. ამის გამო მას დაუწყეს დევნა. აი, რას წერდა გაზეთი „მეგობარი'' 1906 წელს 

თავის ერთ–კრთ ნომერში: „როგორც ვწერდით, მღვდელ თათარაშვილს, რომელმაც მონანიების ქაღალდს ხელი არ მოაწერა, 

სასინოდო კანტორამ მღვდელმოქმედება აუკრძალა. ეხლა კანტორას დაუდგენია მლღვდელი თათარაშვილს სრულიად ჩამოართვას მღვდლობა“. 

სასულიერო ხარისხჩამორთმეული მოძღვარი მალე იძულებული გახდა დროებით დაეტოვებინა ქვეყანა. იგი ჩადის ბრიუსელში, სადაც 1912-1919 

წლებში სწავლობს ბრიუსელის უნივერსიტეტში, საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტის გეოლოგიურ განყოფილებაზე. მას ეკუთვნის სამეცნიერო ნაშრომები, 

სადაც ძირითადად კოლხეთის დაბლობის, ალახნის ველისა და თრიალეთის აღმოსავლეთი ნაწილის ჰიდროგეოლოგიური საკითხებია შესწავლილი. გ. ქიქიოძის თქმით, 

მღვდელი კონდრატე „თავისი ოპტიმიზმით და სიცოცხლის სიყვარულით საუკეთესო წარმოდგენას იძლეოდა ქართველი ხალხის ენერგიაზე“. მოძღვარი მოგვიანებით 

დაბრუნდა საქართველოში, სამწუხაროდ, ბევრის მსგავსად სასულიერო მოღვაწეობა ვეღარ გააგრძელა. 1921 წელს კონდრატემ მუშაობა დაიწყო უნივერსიტეტის გეოლოგიის 

კათედრაზე ასისტენტად, 1923 წლიდან კი საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის გეოლოგიურ განყოფილებაში გადავიდა. 

კონდრატე თათარაშვილი ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ 1929 წლის 9 მაისს გარდაიცვალა. მისი ცხედარი დიდი პატივით გაასვენეს მწერალთა სახლიდან და 

დაკრძალეს თბილისში, ვერის ახალ სასაფლაოზე. 

1969 წლის სექტემბერში – უიარაღოს გარდაცვალებიდან 40 წლისთავზე, საქართველოს საბჭოთა მწერლების კავშირმა კონდრატე თათარაშვილის ნეშტი თბილისის მწერალთა 

და სახსოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში გადმოასვენა. 

კონდრატე თათარაშვილის დაბადებიდან 100 წლისთავზე მის მშობლიურ სოფელ აბასთუმანში თათარაშვილების ნასახლარზე

გვ454 

აუშენებიათ კონდრატესეული ფიცრული სახლი, რომელშიც ბიბლიოთეკა გაიხსნა. XX საუკუნის 80-იან წლებში კი აქ სახლმუზეუმი დაარსდა.

დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე 1873-1933წწ

დეკანოზი ნიკიტა მალქიას ძე თალაკვაძე 1873 წელს ოზურგეთის მაზრაში. სოფელ ასკანაში, მედავითნის 

ოჯახში დაიბადა. 1889-1895 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში, ხოლო 1895-1899 წლებში კიევის სასოულიერო აკადემიაში სწავლობდა. 

საქართველოში დაბრუნებული ნიკიტა 1899-1902 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მასწავლებლად მუშაობდა. 

1902 წლის დეკემბრის პირველ რიცხვებში ჯერ დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და 8 დეკემბერს 

ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრაღ დაინიშნა. აქ მსახურების დროს მამა ნიკიტას უთანხმოება ჰქონდა გურია-სამეგრელოს 

მაშინდელ ეპისკოპოს დიმიტრისთან (აბაშიძე), რომელმაც ეგზარქოს ალექსის (ოპოცკი) მოძღვრის სხვა ეპარქიაში გადაყვანა სთხოვა. 

1903 წლის 19 ნოემბერს მღვდელი ნიკიტა დიდუბის ყაზანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატის სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად გადაიყვანეს. ამ დროს საქართველოში წირვა–ლოცვა რუსულ ენაზე მომდინარეობდა და რუსი ეგზარქოსები

გვ455

ცდილობდნენ, ქართველი მრევლის მეხხიერებიდან ამოეშალათ ქართველ წმინდანთა მოხსენიების დღეები. მამა ნიკიტამ მიტრიფანე ლაღიძის, 

სოსიკო მერკვილაძისა და სხვათა დახმარებით აღადგინა წმინდა თამარ მეფის ხსოვნის დღე და თამარობის დღესასწაული. იგი, როგორც ეპისკოპოს 

კირიონის (საძაგლიშვილი) თანამოაზრე, აქტიურად მონაწილეობდა ავტოკეფალიურ მოძრაობაში.  

1912 წლის 20 მაისს იგი ანჩისხატის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს 

1913 წლის 6 მაისს კამილავკით, ხოლო 1915 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 1917 წელს დეკანოზის 

წოდება მიენიჭა. 

1917 წლის 8 მარტს მამა ნიკიტას ბინაზე შედგა საიდუმლო კრება, რომელსაც ესწრებოდნენ ნოე ჟორდანია, ალექსანდრე 

ლომთათიძე, სოსიკო მერკვილაძე და ეპისკოპოსი ანტონი (გიორგაძე). კრებაზე გადაწყდა, რომ 12 მარტს სვეტიცხოველში გადაეხადათ სამშვიდობო პარაკლისი, 

ხოლო შემდეგ წაეკითხათ ავტოკეფალიის აღდგენის აქტი. 

1917-1920 წლებში დეკანოზი ნიკიტა საკათოლიკოსო საბჭოს წევრია. იგი იყო სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის 

არჩევნების დროს ხმის დამთვლელი კომისიის თავჯდომარე და პირველმა გამოაცხადა ახლადაღდგენილი ქართული ეკლესიის 

მეთაურად კათოლიკოს-პატრიარქი კირიონ III (საძაგლიშვილი). 

დეკანოზმა ნიკიტამ ძალიან განიცადა კათოლიკოის-პატრიარქ კირიონის ტრაგიკული აღსასრული. დაკრძალვის დღეს სიონის 

ტაძარში მან ბრწყინვალე სიტყვა წარშოთქვა, დაახასიათა განსვენებული, როგორც ღირსეული პიროვნება და ბრწყინვალე 

მეცნიერ-მწყემსმთავარი: 

„მშვიდობით, თქვენო უწმინდესობავ! 

ეს ერთი კვირაა შენი ანჩისხატი, მთელი მორწმუნე თბილისის ქართველობასთან ერთად, გულდათუთქული დაგქვითინებდა 

ტყვიით განგმირულ თავის მამამთავარს. დღეს კი ჩვენი სამ

გვ456

შობლოს ყოველი კუთხიდან მოზღვავებულა მთელი საქართველო – შენი საწყმსო, – რათა მიგაცილოს საუკუნო განსასვენებელ სავანემდე. 

დაობლებული შენი სამწყსო, ისევ დაქვრივებული ივერიის ეკლესია დღეს საქვეყნოდ მოსთქვამს და ჰგოდებს 

თავის ვაებასა, თავის უბედურებასა, თავის ეგზომ დაცოდვილებას, სამშობლო ქვეყნის გარეშეთაგან გაჭირვებას. ეს შენი 

საიდუმლოებით მოცული კუბოც შძიშე ლოდივით ზედ დაგვერთო. ასეთ განსაცდელს ადგილი აღარ უნდა ჰქონდეს ჩვენში. 

არ ვიცი შენი ასეთი მოულოდნელი და უეცარი სიკვდილი ჩვენი გაუგებრობის თუ უმადურობის ნაყოფია. ზოგჯერ მტერი 

ვერ უზამს ადამიანს იმას, რასაც თვით ადამიანი თავის თავსაო, – სწორედ ჩვენზეა ეს ნათქვამი. სხვებმა, გარეშეებმა, ჩვენმა

გვ457 

მტრებმა და ორგულებმა შეიგნეს შენი დიდი პიროვნების ღირსება, ჩვენ კი ვერა! სხვებმა, უცხოელმა, დააფასეს შენი გონებრივი 

და ზნეობრივი ღვაწლი სამშობლოსათვის, ჩვენ კი ვერა... 

ვერ გამიგია, რას ვთხოულობდით კიდევ შენგან?! სხვა ქვეყანაში ასეთ ნაამაგდარ, დამაშვრალ, მხცოვან მოღვაწეს დაასვენებენ ხოლმე, 

სიბერის ჟამს დაუტკბობენ, განვლილ ტანჯვა-წამებას დაუამებენ და თუ კიდევ სამოღვაწეოდ მოიწვევენ, 

მაშინ თავს ევლებიან მას, ტვირთს უმსუბუქებენ, რათა სიბრძნე-გამოცდილებით ისევ ასარგებლონ ქვეყანა. ჩვენ ასე 

ვერ მოგექეცით. ჩვენ მხოლოდ უუფლებო კათალიკოს-პატრიარქად აგირჩიეთ! თითქოს ჩვენი ეკლესიის ხომალდის საჭეთ-მპყრობელი გიწოდეთ, 

ნამდვილად კი ეს საჭე ხელიდან გამოგტაცეთ! 

ქედმაღლობა, გამძვინვარებული შუღლი, საარაკო თავხედობა და გულფიცხობა ვაწარმოეთ თავის მამამთავრის გარშემო.. 

უკანასკნელი დღენი სიცოცხლისა ჩავუმწარეთ მას და ახალ საქართველოში ეკლესიასაც ძირი ამოვუთხარეთ, არსებობის 

ნიადაგი გამოვაცალეთ... 

განა მხოლოდ კირიონ კათოლოკოზს მოვექეცით ასე? უფრო მეტი სისასტიკით გავისტუმრეთ საიქიოს დიდი ილია! წიწამურისა და მარტყოფის 

ტრაგედია საქართველოს დაუძინებელი მტრების მიერ ჩვენში დათესილმა, ერთმანეთის ჯგუფურმა გადაკიდება-კინკლაობამ შეამზადა. მტრებმა დაგვქსაქსეს, 

ერთმანეთის მტრებად გადაგვაქციეს, საკუთარ ოჯახში შინაური მტრები და ჯაშუშები გაგვიჩინეს და ეს თავზარდამცავი უბედურება თვით ქართველების ხელით გააკეთეს. 

რაღა გვეთქმის ამ შავბნელ ბოროტებაზე? – შური, ერთმანეთის მძულვარება და გაუტანლობა დაესადგურა ჩვენს შორის და ეს გვათხრევინებს 

ჩვენს სამარეს ჩვენივე ხელით.. როდესაც ილიას და კირიონს ყიჟინას სცემდნენ უგუნურნი, ჩვენში არ აღმოჩნდა ვინმე, რომ 

დამშრალთათვის ნუგეში ეცათ, მათთვის მოეგერიებინათ უპასუხისმგებლო კალმოსანნი. პირიქით, უფრო ასისიანებდნენ მათ..

გვ458

ილიას და კირიონს მამულიშვილობა, უანგარობა და სამშობლოსათვის თავგანწირვა როდი ესწავლებოდათ, საყვარელნო!.. 

მაგრამ დღეს რაღა გვეთქმის.. დღეს ისევ საქვეყნო სირცხვილში ჩავცვივდით ქართველნო.. ეტყობა ისტორიის გაკვეთილები 

ისევ ფუჭია ჩვენთვის, ჯერჯერობით მაინც.. მაგრამ ღრმად გვწამდა საქართველოს ჭირისუფლის, ნიკოლოზ ბარათაშვილის 

ანდერძი: 

ცუდად ხომ მაინც არ ჩაივლის,

ეს განჭირული სულისკვეთება,

და გზა უვალი, შენგან თელილი,

მერანო ჩემო, მაინც დარჩება.

დიახ, „გზა უვალი“, კირიონისაგან „თელილი“ უსათუოდ დარჩება. ამ გზაზე უკვე დაგვაყენა განსვენებულმა. პირველმა მან 

შეაშუქა ჩვენს საზოგადოებაში ჩვენი ეკლესიის განთავისუფლების აზრი. შეაშუქა არა 1905 და 1917 წლებში, როდესაც 

ქვანიც კი ღაღადებდნენ, არამედ უფრო ადრე, როდესაც სუსხიანი ცარიზმისაგან ყოველი აზრი და იდეა თავისუფლებაზე 

ჩვენში გაყინულ-გათოშილი იყო; კირიონი კი მაინც თესდა ჩვენში თესლსა კეთილსა. ის შეესწრო კიდეც ამ თესლისაგან 

ნაყოფის გამოღებასა, მაგრამ თვით კი იგემა თვისი ნამუშაკარი. 

ასეთი ყოფილა ხვედრი ქართველ საზოგადო მოღვაწეებისა და ვერც კირიონი ასცდა თავის ხვედრს.·. 

არ შეიძლება არ გამცნოთ საყვარელნო კირიონისაგან ერთ საეკლესიო წრეში უკანასკნელი წარმოთქმული აზრი ჩვენს 

ძალთა ურთიერთგანწყობილებაზე: „ოცი წლის განმავლობაში დაშორებული ვიყავი სამშობლოს, – ბრძანა განსვენებულმა, – 

შორიდგან თვლყურს ვადევნებდი, ვფიქრობდი, ამ ხნის განმავლობაში თქვენ საკმარისად შეიგენით საქვეყნო მოვალეობა, 

მაგრამ როგორც ეხლა ვრწმუნდები, თქვენ უფრო დაქვეითებულხართ და დაქსაქსულხართ. თუ ხელახლა დაიბადებით, თორემ 

სხვაფრივ თქვენი გამობრუნება შეუძლებელია“ – ასე ნაღვლიანად დაასრულა მან თავისი მწყემსმთავრული მხილება.

გვ459 

იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ ჩვენ ,ხელახლა დავიბადებით'',როგორც განსვენებულმა გვამცნო, ახალ საქართველოში, 

მხოლოდ თავისუფალ საქართველოში აღორძინდება, ამაღლდება, გაფაქიზდება ძალთა განწყობილება, მხოლოდ განახლებულ 

მოქალაქეობაში შევძლებთ უკუვაგდოთ აწ დამხობილ მონობისაგან ნაანდერძევი გახრწნილი ზნეჩვეულებანი და შეერთებულ ძალღონით სამშობლოს ვემსახუროთ. 

იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ აწ თავისუფალ საქართველოში თავისუფალი ეკლესია შესძლებს აღუზარდოს სამშობლოს ღირსეული მოქალაქენი 

მტკიცე ქრისტიანულ ზნეობის ნიადაგზე. უნდა შევიგნოთ საყვარელნო, რომ მხოლოდ წმინდა სახარების მცნებებზე 

აღზრდილი ერია უკვდავი და უძლეველი.  

ამ რწმენით მიგაცილებთ ტანჯულო მამამთავარო, საფლავის პირზე. აქ, ჭაღარა სიონის ტაძარში მივაბარებთ შენს ნეშტს 

მშობელ მიწას. აქ დაისვენე და განისვენე დამაშვრალო! აქ მაინც აღარ იქნები ,განმარტოებული“, აქ მუდამ სინანულის 

ცრემლებს დავაფრქვევთ შენს წმინდა საფლავს. შენც უწმინდესო მეუფეო, აქედან თვალყური გვადევნე, გაგვამხნევე, არ დაგვივიწყო. 

შენებურად, დიდსულოვნად შეავედრე ჩვენი ეგზომი დაცოდვილება სიონის ღვთისმშობელს, წმინდა ნინოს და

ჩვენს ნათლით მოსილ წინაპართ..  

შეგცოდეთ, შეგვინდევ და გვაპატიე, ჩვენო დაუვიწყარო 

მამამთავარო! 

ღმერთი იყოს შენი მოწყალე, ამინ“. 

საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, ისევე როგორც მთელ ეკლესიას და სამღვდელოებას, მამა ნიკიტასაც უმძიმესი

დღეები დაუდგა.

1922 წლის 30 იანვარს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) იგი სამოძღვრო კურსების პედაგოგად და მქადაგებლად დანიშნა. ამავე წლის

16 აპრილს, აღდგომის დღესასწაულზე, მამა ნიკიტამ ქადაგების დროს ამხილა ბოლშევიკები და მათ მიერ საქართველოს ოკუპაცია:

გვ460

 „ყველაფრიდან ჩანს, რომ კომუნიზმმა რუსეთში ჩაიცვა იმპერიალისტური ქურქი, მას სურს სოციალიზმ-კომუნიზმის მანტიის 

ქვეშ ძველი რუსეთის საზღვრები აღადგინოს. ასეთი სიცრუის და სიყალბის ხანა არა მგონია, რომ კაცობრიობას ახსოვდეს. 

დაიწყო დიდი ზნეობრივი გათახსირება“. 

ხელისუფლება დღითიდღე ავიწროებდა უშიშრად მამხილებელ მოძღვარს. 

1922 წლის 17 ოქტოებერს ქალთა სასწავლებლის დირექტორმა ევგენი ჭოღოშვილმა იგი მასწავლებლობიდან 

დაითხოვა· 

1924 წელს დეკანოზი ნიკიტა აიძულეს, დაეტოვებინა ეკლესია. იგი ჯერ საქართველოს ფინსახკომის საბიუჯეტო განყოფილების  

უფროსად მუშაობდა, შემდეგ- კულტურის სამინისტროში. გარდაიცვალა 1933 წლის 8 დეკემბერს, დაკრძალულია ვერის სასაფლაოზე. 

დეკანოზი ნიკიტა იყო თავისი დროის შესანიშნავი მქადაგებელი. ჩვენამდე მოაღწია მისმა არაერთმა ქადაგებამ. გთავაზობთ,

მის მიერ ანჩისხატის ტაძარში წარმოთქმულ სიტყვას 1917 წლის აღდგომის მეორე დღეს:

„ქრისტე აღდგა! ქრისტე აღდგა! ქრისტე აღდგა! „აღსდეგინ ღმერთი და განიბნინენ ყოველნი მტერნი მისნი და  ივლტოდენ მოძულენი მისნი 

პირისაგან მისისა!“ სხვათა შორის ამ სიტყვებით უღაღადებს წმინდა ეკლესია ქრისტე მაცხოვრის მკვდრეთით ბრწყინვალე აღდგომას. ეს სიტყვები 

ქრისტეს აღდგომის საგალობელისა საზოგადო სარწმუნოებრივ სიხარულის გამომსახველია მთელ საქრისტიანოში, მაგრამ განსაკუთრე

გვ461

ბულის ალფრთოვანებით ხმობს მას დღეს ეს ჩვენი ძველისძველი სიწმინდე – ანჩისხატის ტაძარი. 

ვინ მოსთვლის, მეუფეო, თუ რამდენი „მტერნი“ და მოძულენი ეხვეოდნენ ამ, მეშვიდე საუკუნის ქრისტიანობის მხურვალე კერას 

ჩვენის დედაქალაქისას და ლამობდნენ მის შემუსვრა-განიავებას! მაგრამ „ყოველნი მტერნი და მოძულენი“ ამისნი არა 

ერთხელ გამქრალან, ვითარცა კვამლი, არა ერთხელ დამდნარან, ვითარცა ცვილი წინაშე ცეცხლისა! ქრისტე მაცხოვრის „მტერნი და მოძულენი“ არა 

ერთხელ შემოენარცხენ ამ ტაძრის სალკლდოვან ზღუდეებს, ისინი წარხდნენ, ივლტოდენ და განიბნინენ, ხოლო ესე ჰგიეს შეუძვრელად! დიდება ღვთის განგებასა! 

მტერნი და მოძულენი ჩვენი მაინც არ სცხრებოდენ, ისევ იკრებდენ ძალას, ისევ გვეხეთქებოდნენ ხოლმე და სჯულის  

წარხოცვას გვიქადდენ. მაშინ ჯვარის მტვირთველი ქართველი ერი ეძმო, ეკავშირა ერთმორწმუნე დიდ რუსეთს სჯულისა და 

თვით არსებობის ·შესანარჩუნებლად. ერთ-ერთი ფურცელი ამ შეკავშირების ისტორიისა დაიწერა ამ საყდარში, იმ დროს 

მცხეთის კათალიკოსის კარის ეკლესიაში. პირველ დეკემბერს,  

1799 წელს საქართველოს უკანასკნელმა მეფეშ, გიორგი XII-მ, აქ ფიცი მიიღო რუსეთის იმპერატორის ერთგულებაზე, მინისტრის კოვალენსკის და 

საქართველოს ელჩის გარსევან ჭავჭავაძის თანდასწრებით. იმ დღეს ანჩისხატის ტაძარში მწირველნი იყვნენ კათალიკოსი ანტონ II, მთავარეპისკოპოსი იუსტინე, 

არსენი თბილელი, იოანე ბოდბელი და სტეფანე რუსთველი. გალობდა გურულ მგალობელთა გუნდი - ლოტბარი არქიმანდრიტი გერასიმე ანთაძე, ძმა მისი ოთარ 

და შვილი გიორგი. 

დიდის ზეიმით გადაიხადა თბილისმა ეს დღე: „მეფე ქრისტიანე ადიდებდა მეფესა ერთმორწმუნესა, მართლმადიდებლობის მისაყრდნობელსო“, მოგვითხრობს მატიანე. 

მაგრამ მალე აღმოჩნდა,თუ როგორი ,,მისაყრდნობელი“ იპოვა რუსეთის თვითმპყრობელებში ჩვენმა სამშობლომ და მისმა მართლმადიდებლობამ!

მათ დაარღვიეს დადებული ხე

გვ462

ლშეკრულება, დაატყვევეს და დაიმონეს საქართველო, დააქვრივეს და გაფცქვნეს ავტოკეფალური ივერიის სამოციქულო ეკლესია. 

სამშობლოდან გააძევეს დარბაისელი კათალიკოსი ანტონი, გადაასახლეს ის ცივ რუსეთში, სადაც მან ჩაჰყარა თვისი განაწამები ძვლები. 

მიჰფანტ-მოჰფანტეს მთავარეპისკოპოსნიც, თბილელი, რუსთველიც და სხვებიც! ჩვენის ეკლესიის მართვაგამგეობა იკადრა ანტი-კანონიკურმა რუსეთის კლერიკულმა 

სინოდმა ეგზარქოსების საშუალებით. ერთმა მათგანმა რომ ვერ დაიმორჩილა ძლიერი სული გენათელ და ქუთათელ მიტროპოლიტთა, განაძევა ესენიც სამშობლოდგან. 

ისინი გზაშივე მოწამეობრივად აღესრულენ. 

დაქვრივდა ივერიის ეკლესია! დაობლდა ეს ტაძარიც, სადაც XVII საუკუნის დასასრულიდგან გვისვენია უდიდესი სიწმინდე 

ქრისტიანობისა „ხელთ-უქმნელი პირი ღვთისა“, ანჩიდგან აქ გადმოსვენებული! გაპარტახდა, აოხრდა აქაურობა. განადგურდა განმანათლებელი, 

კულტურული დაწესებულება, რომელიც აქ, კათალიკოსის გარშემო, თავს იყრიდა. აქაურობა გადაიქცა სასინოდო კანტორის მოხელეთა და ეგზარქოსების მსახურთა 

ბუნაგად· გავერანდა და გაიძარცვა მდიდარი ტაძარი, წაიბილწა ის ათასგვარ უსაქციელობით, დაეპატრონენ რა მის, ეზოშიდამოებს ვიგინდარები! 

თქვენს მეუფებას კარგად მოეხსენება ყოველივე ესე. თვით განგიცდიათ ამის გამო მწუხარება. ერთ დროს მოღვაწეობდით კიდეც ამ სიწმინდის აღსადგენად, 

ბევრიც იმოქმედეთ ამ მხრივ, მაგრამ თქვენ შემდეგ ისევ დასცეს, ისევ გაავერანეს ანჩისხატი. 

თუ ვინმე წინამძღვართაგანი გამოჩნდებოდა აქ მომქმედი და გულშემატკივარი, ასეთებს მალე აჰბარგავდნენ ხოლმე აქედგან, 

როგორც ეს უყვეს, მაგალითად, პატივცემულ ისტორიკოსს, მღვდელ პოლიევქტოს კარბელაშვილს. მამა კარბელაშვილმა 

გააძევა აქედგან ვიგინდარა – ჩამოსახლებული მოლოზნები და შეედავა სასინოდო კანტორას უსამართლოდ, ძალმომრეობით, 

დაფლობილ ეკლესიის ეზო-მიდამოზე. ამ დავას ვაწარმოებდით უკანახკნელ დრომდე. 

გვ463

შემდეგ ის დაკნინდა, დაძაბუნდა აქაურობა, რომ ჩამოეცალა ამ ტაძარს მისი ძველი დიდებული მრევლი. ანჩისხატის ტაძარი ერთ-ერთ უკანასკნელ 

სამრევლოდღა იყო ყველასგნით მიჩნეული. აქ ამწესებდნენ მოხუცებაში გადამდგართ პირთ ან ვისიც სასტიკად დასჯა სურდათ ეგზარქოსებს. ჩემი უღირსებაც ამ 

სახით გადმომიყვანეს აქ ჩვენის ქვეყნის „მტერ-მოძულეებმა“. გადმომიყვანეს დიდის ქებით, დიდებით და იმ იმედებით, ვითომ ამ ძველისძველ სიწმინდის 

აღსადგენად და გასამშვენიერებლად! ნამდვილად კი – მწარედ დასცინეს სიწმინდესაც და სხვებსაც! მაგრამ ღვთის დაცინვა არავის შერჩენია და

სასწაულებრივ საშინელებით დაისაჯნენ დამცინავნი. ეს ყველამ უწყის დღეს! 

მიუხედავად ამისა, შინაური თუ გარეშე „მტერ-მოძულენი'' ჩვენნი ისევ განაგრძობდნენ პირი ღვთის წინააღმდეგ უგუნურ

ბრძოლას, ამ სიწმინდის და ეროვნული საგანძურის აბუჩად აგდებას. ამათ, ამ უკანასკნელ წელს, არც კი იკადრეს აქ წირვის 

შესრულებაც კი, აღარ დასცალდათ, ისე გამოაცალა მათ განრისხებულმა განგებამ ფეხქვეშ ნიადაგი!  

დაიმსხვრა მონობის ბორკილი! 27-28 თებერვალი და ორი მარტი 1917 წლისა რუსეთის საბრძანებლის ისტორიაში მუდამ 

წარუხოცელი დარჩება. ამ დღეებში გამოიჭედა რუსეთის ერთა თანასწორობა და თავისუფლება. დაემხო ის ძალა, რომელმაც  

დაატყვევა და დაიმონა ჩვენი სამშობლო. შესწყვიტა მაჯისცემა ის დესპოტიამ, რომელმაც კლერიკალურ რუსეთის სინოდს

გადაუგდო სახრავ-საჯიჯგნავად მოწამეობრივ სისხლში განბანილი ივერიის ეკლესია. დაეცა სინოდიც და 12 მარტს აღდგა მშობელი ჩვენი ეკლესია! 

ჭეშმარიტად აღდგა ჩვენთვისაც ქრისტე ღმერთი, განიბნინენ მტერნი ჩვენნი და ივლტიან პირისაგან მისისა მოძულენი ჩვენნი! 

ქართველმა მართლმადიდებელმა ერმა, რომელიც თავსმოეგო, თვის ეკლესიის კათალიკოს-პატრიარქის მოსაყდრედ 12 მარტს 

ამოგირჩიათ თქვენ, მეუფეო ლეონიდე, მშობელ ეკლესიისათვის დიდო ჭირნახულო და დამაშვრალო. 

გვ464

დიდის სიხარულით, მოკრძალებით და სასოებით ვეგებები დღეს მცირე მოძღვარი ამ ტაძრის კარიბჭეში და თქვენთან 

ერთად ყოვლადსამღვდელოთ გიორგის იმერეთისას და ანტონის გორისას. მოვედით, მეუფენო, ჩვენო მწყემსმთავარნო! 

შესწირეთ დღეს აქ ჩვენს სასო პირი ღვთისას უსისხლო მსხვერპლი. შეავედრეთ მას განახლებული, გათავისუფლებული დიდი რუსეთი და მასში მუდამ ერთგული, 

გმირულად დღესაც ჭირსა და ლხინში თანამოსაზრე ქართველი ერი, რათა მოიკრიბოს მან თვისი ძალ-ღონე, თვისი ზნეობრივი და ნივთიერი ენერგია, 

რათა თვით გაუძღვეს თვის საკუთარ საქმეებს, თაოსან იქმნას ქართველი ერი თვის სამშობლო საქართველოში! შეევედრეთ პირი ღვთისას, მეუფეო, რათა მან 

მოგცეს თქვენ ძალი და ღონე, სიბრძნე და გამჭრიახობა მიიყვანოთ უსამართლობის სასტიკ ქარიშხლისაგან დაზიანებული ჩვენი ეკლესიის ხომალდი 

მშვიდ ნავსაყუდელში. 

„ესრეთ წარწყმდენ ცოდვილნი პირისაგან ღვთისა და მართალნი იხარებდენ! ესე არს დღე იგი, რომელი ქმნა უფალმა, ვიხარებდეთ და ვიშვებდეთ ამას შინა“. 

ქრისტე აღდგა! გიხაროდენ!“ 

იღუმენი სოფრომი (თალაკვაძე)  1835-1918წწ

იღუმენი სოფრომი, ერისკაცობაში – სვიმონ ლაზარეს ძე თალაკვაძე, 1837 წელს ოსურგეთის მაზრაში. სოფელ ასკანაში 

დაიბადა. წმინდა წერილი, საეკლესიო კითხვა-გალობა და ტიპიკონი შემოქმედის მაცხოვრის სახელობის მონასტერში შეისწავლა.

1857 წლის 28 თებერვალს დიაკვნად აკურთხეს, ხოლო 1858 წლის 27 აპრილს მღვდლად დაასხეს ხელი და ციხის

წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. მეუღლის გარდაცვალების გამო, ბერად შედგომა

გვ465

გადაწყვიტა და 1863 წელს გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერს მიაშურა, სადაც ამავე წლის 27 ივნისს სოფრომის სახელით ბერად

აღიკვეცა. 1867 წლის 10 ივნისს ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს, 1877 წელს ჯრუჭში მოღვაწეობის პერიოდში, მონასტრის

წინამძღვრის,  არქიმანდრიტ კირილეს (გაბუნია) დავალებით რესტავრაცია ჩაუტარა XVII საუკუნეში გადაწერილ „დავითნს“, რაც აღნიშნულია მისივ ხელით

შესრულებული შესაბამისი წარწერით: „სულთა განმანათლებელი წიგნი ესე დავითნი იყო ძლიერ დაძველებული. ბრძანებითა მისის 

მაღალღირსების, ჯრუჭის მონასტრის წინამძღვრის, არხიმანდრიტის და კავალერის კირილესითა გავაკეთე მე უღირსმან 

და ცოდვილმან ჯრუჭის მონასტრის მღვდელ-მონაზონმა სოფრონ ჩყოზ“. 

1879 წლის 2 თებერვალს მამა სოფრომი ნახარებაოს ყოვლადწმინდა ღვთისმმშობლის ხარების სახელობის მონასტერში 

განამწესეს, 1880 წელს, ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძე) ლოცვა-კურთხევით, დაიარა იმერეთის ეპარქია და შეკრიბა შეწირულებანი 

რის შედეგაც მონასტრის ეკლესია ყავრით გადახურა.

1882 წლის 1 სექტემბერს ხობის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს. 1882 წლის 17 მაისს 

მონასტრის ეკონომოსად დაინიშნა.  1883 წლის 2 აგვისტოს საგვერდულით დაჯილდოვდა.

1883 წელს კვლავ შეაგროვა 150 მანეთი და მონასტრის ეკლესიაში  თლილი ქვის იატაკი დააგო. ამის გამო, 1885 

წლის 15 მაისს იმერეთის ეპისკო

გვ466 

პოსმა გაბრიელმა მწყემსმთავრული მადლობა გამოუცხადა.

1887 წლის 9 მარტს მარტვილის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტერში გადავიდა და ამავე წლის 

14 სექტეშბერს მონასტრის ეკონომოსის მოვალეობის დროებით შემსრულებლად დაინიშნა. 

1888 წლის 19 აპრილს ოფიციალურად დაამტკიცეს ამ თანამდებობაზე. 

1889 წლის 10 აპრილს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1892 წლის 10 ივნისს წმინდა სინოდმა მადლობა გამოუცხადა. 

1893 წლის 15 მარტს იღუმენის წოდება მიენიჭა. 

1899 წლის 14 აპრილს გელათის მონასტერში გადაიყვანეს. ამავე წლის 8 ივნისს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) ალავერდის მონასტერში განამწესა. 

1898 წლის 12 დეკემბერს, არქიმანდრიტ იონაზე (შავლიაშვილი) ცრუ საჩივრის დაწერის გამო, კვლავ გელათის მონასტერში განამწესეს 

და სინანულის კანონი განუწესეს. 

1906 წლის 12 აგვისტოს, თავისივე თხოვნის საფუძველზე, გადადგა შტატიდან, თუმცა ამავე წლის 27 ოქტომბერს მოითხოვა ზედაზნის მონასტრის წინამძღვრობა, 

მაგრამ უარი უთხრეს, რადგანაც უკვე პენსიაზე იყო გასული· 

1916 წლის 6 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. იღუმენი სოფრომი 1918 წლის 25 აგვისტოს გარდაიცვალა. 

დასაფლავებულია გელათის მონასტრის ეზოში. მამა სოფრომი ცნო ბილი დეკანოზის – ნიკიტა თალაკვაძის ბიძა იყო. 

პროტოპრესვიტერი ანტონ თოთიბაძე 1865-1938წწ

პროტოპრესვიტერი ანტონ მაქსიმეს ძე თოთიბაძე 1865 წელს გურიაში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. მამა ანტონის წინაპარი 

გახლდათ XIX ს-ის I ნახევარში შემოქმედის მონასტერში მოღდვაწე ცნობილი მგალობელი და სასულიერო მოღვაწე, მღვდელი 

გიორგი დუმბაძე, რომელიც მას პაპად, დედის ბიძად ერგებოდა. 

1881-1887 წლებში ანტონი თბილისის სასულიერო სემინარიაში 

გვ467

სწავლობდა, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა 1887 წლის სექტემბერში თბილისის სასულიერო სასწავლებელში აღმზრდელად დაინიშნა· 

1888 წლის 4 სექტემბერს მღვდლად დაასხეს ხელი და კუკიის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მეორე მღვდლად დანიშნეს. 

1889 წლის 1 სექტემბერს საგვერდულით დააჯილდოვეს და ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიასი გადაიყვანეს. 

1890 წლის სექტემბერში ქაშვეთის ეკლესიასთან გაიხსნა სამრევლო საეკლესიო სკოლა, სადაც საღვთო სჯულის სწავლება მამა ანტონს

დაევალა. 

1891 წლის მარტში იგი თბილისის სიონის ყოვლადწმინდა ღვთისმშმობლის სახელობის საკათედრო ტაძრის კანდელაკად დაინიშნა. 

ამ თანამდებობაზე დეკანოზმა ანტონმა 1918 წლამდე იმსახურა. 

1892 წლის 22 ივლისს სკუფია უბოძეს, ხოლო 1895 წლის 6 მაისს კი კამილავკით დაჯილდოვდა. 

1898 წლის მაისში გორის ეპისკოპოსი ალექსანდრე (ოქროპირიძე) გურია-სამეგრელოს ეპარქიაში გადაიყვანეს. ამასთან დაკავშირებით სიონის საკათედრო ტაძარში 

ჩატარდა გამოსამშვიდობებელი წირვა, სადაც მღვდელმა ანტონმა ქალაქის სამღვდელოების სახელით სიტყვით მიმართა მხცოვან მღვდელმთავარს: 

„უმაღლესი ნების თანახმად, ამ დღითგან ყოვლადუსამღვდელოესო მეუფეო, მოგეცათ უფრო უდიდესი ადგილი სამღვდელმთავროდ.

სწორედ 36 წელმა განვლო მას შემდეგ, რაც მწყემსმთავრის ხარისხში მოღვაწეობთ მშობელ ქართული ეკლესიის სასარგებლოდ, 

და ამ ხნის განმავლობაში საქართვე

გვ468

ლოს საეგზარქოსოს სამწყსოში ისეთი ჩინებული და ხელთუქმნელი ძეგლი დაიდგით, რომელსაც ვერ შემუსრავს ვერავითარი 

ძალა მტრისა. 

ქ. თბილისის სამღვდელოება და სასულიერო უწყებაში მოსამსახურენი, რომელნიც უმახლობელესნი მოწმენი იყვნენ თქვენის 

შწყემსთმთავრული მოღვაწეობისა, გეთხოვებიან რა დღეს, სიყვარულით მოაქცევენ ყურადღებასა თვისსა მართლმადიდებელ 

მწყემსთა შორის თქვენსა ნათელსა და ბრწყინვალე სახესა ზედა. მთელი თქვენი ძალ-ღონე სიყრმითგან მხცოვანებამდე 

მონდომებული ჰქონდა მშობელ ეკლესიას, რომელიც მხურვალედ გიყვარდათ ხოლო ეხლა არც დროა და არც ადგილი 

ჩამოვთვალოთ ყოველი თქვენი მწყემსმთავრული ღვაწლი ეკლესიისა და სამშობლოს სასარგებლოდ, მოვიხსენიებ მხოლოდ 

იმას, რის მოწმენიცა ვართ ყველა აქ მყოფნი. მხურვალე მონაწილეობას იღებდით დაბადების ქართულ ენაზედ გამოცემის 

საქმეში, ღრმად იყავით რა დარწმუნებული, რომ ყოველი ჭეშ

გვ469

მარიტი საფუძველი კეთილის ზნეობისა ქრისტიანეს შეუძლიან შეითვისოს ამა, მუდმივ ცხოვრების წიგნიდან. იცოდით რა, რომ

დაბადების შემდეგ ერის უმთავრესი მასწავლებელი მართლმადიდებელ ქრისტიანებრივი ღვთის მსახურებაა, კეთილკრძალულებითა და კეთილწესიერად 

გარდახდილი მშობლიურს ენაზედ, – თქვენ ბევრი ზრუნვა-მეცადინეობა და ქონებრივი საშუალება შესწირეთ, რათა ქართულ საეკლესიო საგალობელთა სამშობლო

ხმა არ დაკარგულიყო ერის ხსოვნაში, არამედ დასტამბულიყო და დაცულიყო მთლად და შეუბღალველად შემდეგთა მოდგმათათვის. 

გიყვარდათ რა საეკლესიო მწიგნობრობა, ძველთა ქართულ საეკლესიო მწიგნობრობის სახსოვართა გამოცემით ძვირფასი განძი შესძინეთ ქართულ საეკლესიო ლიტერატურას.  

თქვენი რუდუნი არ მოჰკლებია ქართველ მართლმადიდებლობის ძველთა სახსოვართაც – ტაძრებსა და მონასტრებს, 

რომელნიც თქვენს მწყემსმთავრულ ზრუნვასა ჰქონდა რწმუნებული. არანაკლები ყურადღება მიაქციეთ ახალი თაობის სასულიერო განათლებას, 

რისთვისაც ვაჟთა და ქალთა სასულიერო სასწავლებლებში სტიპენდიები დააარსეთ და დიდძალ ფულს სწირავდით. თქვენმა ამგვარმა 

ზრუნვამ, რათა მოზარდი თაობა სარწმუნოებისა და ეკლესიის აზრისამებრ ყოფილიყო აღზრდილი, თავი იჩინა აფხაზეთშიაც, სადაც 

თქვენი მცირე საშუალებით მთელ პანსიონს ინახავდით და თქვენვე ჰმასწავლებლობდით ბავშვებს. 

ყოველ ამა გარეგანს განცხადებას თქვენის მწყემსთმთავრულის მოღვაწეობისას აცისკროვნებს თქვენი პიროვნება, ღრმად განმსჭვალული ქრისტიანებრივის ყოველ

გვ470 

სათნო თვისებითა, რაიცა ჩვენსა გულში ააღორძინებს სიყვარულსა და ერთგულებასა თქვენდა მიმართ.

თბილისის სამღვდელოება და სასულიერო უწყებაში მოსამსახურენი, დიდად აფასებენ რა თქვენს სინაყოფიერეს, ხანგრძლივსა მწყემსმთავრულსა 

მოღვაწეობასა ეკლესიისა და სამშობლოს საკეთილდღეოდ, მოგილოცავენ, კეთილო მწყემსო, ახალს თანამდებობაზედ დანიშვნასა და ევედრებიან უზენაესსა, 

რათა მანაც, ყოვლადმოწყალემ, არა მოგაკლოთ თვისი წყალობა მრავალსა და კვლავ მრავალ წელს გურია-სამეგრელოს ეპარქიაში თქვენის ახალ სამსახურის 

ასპარეზსა ზედა. 

წარვედ, მეუფეო, ახალ სამწყსოში, რომელიც განსაკუთრებულის სიყვარულითა და მოუთმენლობით მიგელის და რომელსაც დიდად და დიდად სჭირია შენი 

მამობრივი ზრუნვა, უანგარო მართვა და თვით შენი თავიც, ვითარცა სახარების მოძღვრებათა აღმასრულებელისა. წარვედ ახალის ძალ-ღონითა და 

მხნეობით, ვინაიდგან იქ სამკალი ფრიად არს, ხოლო მუშაკნი ყოვლად მცირე. 

ლოცვათა შინა ჩვენთა მოსაგონებლადა და სახსოვრად მიიღეთ, თქვენო უსამღვდელოესობავ, ქ. თბილისის სამღვდელოებისა და სასულიერო უწყებაში მყოფ 

მოსამსახურეთაგან ესე ხატი ივერიის ღვთისმშობლისა, რომელიც ყოველთვის იყო, არის და იქნება მფარველი თქვენი თქვენსა ყოვლად ძნელსა მწყემსმთავრულსა 

სამსახურსა შინა“. 

ეკლესიაში ნაყოფიერი და ერთგული სამსახურისათვის მამა ანტონი დაჯილდოებული იყო: 1900 წელს სამკერდე ოქროს 

ჯვრით; 1903 წლის 6 მაისს დეკანოზის წოდებით; 1910 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენით; 1914 წლის 

6 მაისს კი ენქერით. 

1918 წელს დეკანოხი ანტონი თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის სამხედრო ტაძრის წინამძღვრად და 

ქართული ლაშქრის უფროს მღვდლად დაინიშნა. 1921 წელს, კომუნისტების შემოსვლის შემდეგ, სამხედრო ტაძარი დაიხურა 

გვ471

და ვერის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ტაძარს მიეწერა, მამა ანტონიც მის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 

1929 წელს მიტრით დაჯილდოვდა. 

1933 წელს ხელისუფლებამ ეს ეკლესიაც დაანგრია და მის ადგილას ვერი ბაღი გააშენა. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-სპატრიარქმა კალისტრატე 

(ცინცაძე) დეკანოზი ანტონი სიონის საპატრიარქო ტაძარში გადაიყვანა· 

1934 წელს მას პროტოპრესვიტერის წოდება მიენიჭა· 

წლების განმავლობაში მამა ანტონი ასწავლიდა საღმრთო სჯულს თბილისის მიწისმზომელთა სასწავლებელში, ქართული გიმნაზიის დაბალ კლასებსა და ქალთა  

მეხხუთე გიმნაზიაში, სადაც 1918–1921 წლებში ქართულ ენას ასწავლიდა. ჯერ წევრი, შემდეგ კი ქალთა საეპარქიო სასწავლებლის თავმჯდომარე იყო. 

1935 წლის 8 იანვარს სიონის ტაძრის წინ ფეხი დაუცურდა, წაიქცა და თეძოს ძვალი გაუტყდა: მკურნალობამ ვერ უშველა, რის გამოც, 1937 წლის 22 დეკემბერს 

თავი დაანება სამსახურს. პროტოპრესვიტერი ანტონი 1938 წლის 8 მარტს გარდაიცვალა, დასაფლავებულია სიონის ტაძრის გალავანში, სამხრეთ კედელთან.

მღვდელი ბასილ იაშვილი 1870-1937წწ

მღვდელი ბასილ იაშვილი 1864 წელს ქუთაისის გუბერნიის რაჭის მაზრის პატარა სოფელ სომიწოში, აზნაურის ოჯახში 

დაიბადა. მამამისი, მღვდელი ტიმოთე როსტომის ძე იაშვილი 

გვ472

1855-1893 წლებში სომიწოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი იყო.

იაშვილთა ოჯახი გამორჩეული იყო თავისი ღვთისმოსაობით, განათლებითა და სტუმართმოყვარეობით. ამ ოჯახის წევრთა

უმრავლესობას კარგი განათლება ჰქონდათ მიღებული, ისისნი იყვნენ იურისტები, ექიმები, ფილოსოფოსები, ფილოლოგები. 

სწორედ იაშვილთა ოჯახიდან იყო ცნობილი ბოროდინოს ბრძოლის განთქმული გმირებიც- გენერლები- ძმები იაშვილები და მათი მამა

მიხეილი.

ვასილი ბავშვობიდანვე ღვთისმოსაობით გამოირჩეოდა და თავისი მომავალი მოღვაწეობაც ამ კუთხით წარმართა. ოჯახში

პირველდაწყებითი განათლების მიღების შემდეგ გორის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა და 1889 წელს რაჭაში,

კუდაროს მხარეში პედაგოგად დაიწყო მუშაობა. ამავე პერიოდში იგი დაოჯახდა იმერელი აზნაურის ქალიშვილზე პელაგია

ზურაბის ასულ აბდუშელიშვილზე. მათ სამი ქალი და ერთი ვაჟი ჰყავდათ- ათანასია, თამარი, პიღასი და იოსები (სოსიკო).

1892-1894 წლებში ბასილმა სამღვდელო მომზადება გელათის მონასტერში გაიარა, სადაც საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა 

წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი.

1894 წლის 3 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა, ხოლო ამავე წლის 6 აგვისტოს 

მღვდლად დაასხა ხელი და სომიწოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა.

1897 წელს იგი საგვერდულით დაჯილდოვდა.

ზნეკეთილობით განთქმული მოძღვარი ბოლომდე თაავისი მოღვაწეობის უკნასკნელ დღემდე, ერთგულად აღასრულებდა ღვთისმსახურებას. 

1921 წლიდან დაწყებული რეპრესიების მიუხედავად მამა ბასილი ხელისუფალთა მუქარასა და ზეწოლას არ უშინდებოდა და 

ძველებურად აგრძელებდა ღვთისმსახურებას. აღსანი

გვ. 473

შნავია, რომ რეპრესიების დროს, XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან დაწყებული 1937 წლამდე რაჭაში 80-მდე სასულიერო პირი დახვრიტეს,

გადაასახლეს ან იძულებით განმოსეს. მამა ბასილმა თავისი პიროვნული თვისებების გამო, უსაზღვრო კაცთმოყვარეობის, მიმტევებლობის, 

შემწყნარებლობის, განათლებისადმი დაუცხრომელი სწრაფვის წყალობით – მოსახლეობის უსაზღვრო სიყვარული და პატივისცემა დაიმსახურა, რასაც 

იმჟამინდელი კომუნისტი მოღვაწეებიც კი გვერდს ვერ უვლიდნენ და მღვდლისათვის ცნობილი ბრალდების – ,ხალხის მტრის“ მორგება ვერ 

შეძლეს. თუმცა „ხალხის კეთილდღეობისთვის დამაშვრალმა“ მმართველმა რეჟიმმა ბასილ იაშვილის საქმიანობაში მაინც შეამჩნია საერთო-სახალხო 

ინტერესებიდან გადახვევის აღმაშფოთებელი ფაქტი და სასჯელმაც არ დააყოვნა. 

1937 წლის 13 სექტემბრის ონის რაიონის გახეთი „სოციალისტური მშენებლობა“ ვინმე სოხაძე და გიორგი ჩიკვილაძე წერდნენ: „სომიწოს 

კოლმეურნეობა ,„ახალ გზაში“ მიწათმომწყობმა ქიშვარდი ჯაფარიძემ განსაკუთრებული მზრუნველობა გამოიჩინა ზოგიერთი ინდივიდუალური გლეხის მიმართ, 

რომელთა მიწები მოქცეული იყო კოლმეურნეობის ფართობში. ჯაფარიძემ ვასილ იაშვილს ერთიან მასივში დაუტოვა თავისივე მიწა და ამით 

დაამახინჯა მიწათმოწყობის წესი. ვასილ იაშვილი ყოფილი მღვდელია. ის 1931 წელს შევიდა კოლმეურნეობაში და როცა კოლმეურნეობა არ მოეწონა და იქ 

ვერაფერი გააწყო, ისევ უკან გამოვიდა...“ შემდეგ სტატია იმავე სულისკვეთებით გრძელდება და სრულდება სიტყვებით: „რაიმიწგანმა ყურადღება უნდა 

მიაქციოს ქიშცარდი ჯაფარიძის 

გვ474

თვითნებურ მუშაობას და მის მოქმედებას სათანადო კვალიფიკაცია უნდა გაუკეთოს“. 

საგაზმეთო წერილს ახლავს რედაქციის მინაწერიც, რომელიც გვამცნობს: „წერილში მეტად აღმაშფოთებელი ფაქტებია მიწის 

იჯარით გაცემისა და საკარმიდამო ნაკვეთების კოლმეურნეებზე გაცემის წესის დამახინჯების შესახებ, ადგილზე შემოწმებით დადასტურებულია“. 

რედაქცია მოითხოვს, პროკურორის, ამხ. გურგენიძის სასწრაფო ჩარევას ამ საქმეში და დამნაშავეების პასუხისგებაში მიცემას“. 

მართლაც, როგორც ჩანს, პროკურორი გურგენიძე სასწარაფოდ ჩარეულა აღნიშნულ საქმეში და „დამნაშავეები“ სათანადოდ 

დაუსჯია. მღვდელი ბასილ იაშვილი წერილების გამოქვეყნების შემდეგ ძალიან მალე დახვრიტეს. განაჩენის აღსრულებისას 

მისი იჯახიდან უამრავი რელიკვია და საეკლესიო ინვენტარი - საღვთისმსახურო წიგნები, ხატები, ჯვრები, შანდლები, საღვთისმსახურო შესამოსელი 

დაუყონებლივ გაზიდეს 

„ხალხის მტრად“ სახელდებული მღვდლის ოჯახის წევრები იძულებული გახდნენ, გაცლოდნენ მშობლიურ კუთხეს და დედაქალაქს მიაშურეს. 

მღვდელ ბასილ იაშვილის შთამომავალი დღეს თბილისში ცხოვრობს. შვილიშვილები: ნათელა იაშვილი-დოლიძე, ნორა 

იაშვილი, თინა ბაქრაძე-ხელაია, დოდო ბაქრაძე-კეკელია, ლია წერეთელი-უთმელიძე და გია წერეთელი ერთგულად აგრძელებენ მამა-პაპათა გზას, 

რაც მათ სასახელო წინაპრების ცხოვრება-მოღვაწეობის ამსახველი მასალების აქტიური მოძიებითაც გამოიხატება. აქვე წარმოდგენილი ფოტო-მასალაც მათ მიერ 

არის მოწოდებული, რისთვისაც დიდ მადლობას მოვახსენებ. 

p.s. – მღვდელ ბასილ იაშვილის ერით—ერთი ბიძაშვილის, სოფელ სომიწოს მკვიდრის - ლიზა იაშვილის მეუღლე სერგო კერესელიძე 

(1905-1995 წწ.) მამა ბასილის დაპატიმრების დროს კომკავშირელი იყო და ონში სხვებთან ერთად დაპატიმრებულთა საკანს დარაჯობდა. 

როგორც იგი იხსენებდა, მამა ბასილის

გვ475

ერთ-ერთი მეზობელი და ნათესავი (ისიც გვარად იაშვილი იყო),პატიმრობაში მყოფ მოძღვარს ამასხარავებდა და აშინებდა

იაშვილო ვასილ, გამოდი. დასახვრეტად უნდა წაგიყვანონო, მამა ბასილი გამოდიოდა და სერგო კერესელიძემ თურმე იგი რამდენჯერმე დაამშვიდა, 

გატყუებს, ნუ გეშინიაო. 

აღსანიშნავია, რომ მამა ბასილ იაშვილს თავის მოგონებებში იხსენებს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამხედრო 

დაცვის მონაწილე, სოფელ სომიწოს მკვიდრი არისტო იაშვილი (იხილეთ ჟურნალი „მნათობი“ N3, 1991 წ.). 

ეს ინფორმაცია მოგვაწოდა სერგო კერესელიძის შვილიშვილმა ჰამლეტ კერესელიძემ, რისთვისაც მადლობას ვუხდით მას. 

კომკავშირელების უგუნურების გამო აფეთქებული სომიწოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია კი დღესაც აღდგენას ელის..

მოამზადა თბილისის სასულიერო აკადემიისა და სემინარიის ლექტორმა, თბილისის წმინდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ეკლესიის

მღვდელმსახურმა, დეკანოზმა გიორგი გუგუშვილმა

არქიმანდრიტი გერმანე (იაშვილი) 1863-1947წწ

არქიმანდრიტი გერმანე, ერისკაცობაში – გრიგოლ იაშვილი, 1863 წელს აზნაურის ოჯახში დაიბადა.

პირველდაწყებითი განათლება ოჯახში მიიღი წერა-კითხვა, წმინდა წკრილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი თბილისის 

მაცხოვრის ფერისცვალების სახეღობის მონასტერში ისწავლა. 

1885 წლის 5 აგვისტოს ამავე მონასტერში მორჩილად მიიღეს. 

1889 წელს ანაფორა უკურთხეს. 

1892 წლის 29 ოქტომბერს ფერისცვალების მონასტერში არქიმანდრიტმა კესარიამ (ჩეკურაშვილი) ბერად აღკვეცა და  

სახელად გერმანე უწოდა, ამავე წლის 12 ნოემბერს დიაკვნად აკურთხეს. 

1897 წლის 1 ოქტომბერს მღვდლად დაასხეს ხელი. 

1898 წელს მონასტრის ეკონომოსად დაინიშნა. 1900 წლის 8

გვ476 

მაისს მარტყოფის წმინდა ანტონის სახელობის მონასტრის მმართველად გადაიყვანეს. 

1901 წლის 25 მარტს საგვერდულით დააჯილდოვეს. 

1904 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს. 

1912 წლის 15 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენი ეწყალობა· 

1912 წლის 17 ნოემბრის, წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველზე, ამავე წლის 11 დეკემბერს ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა· 

1913 წლის 14 იანვარს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. შემონახულია ერთი წერილი, რომლითაც მას დაწინაურებასა და წინსვლას ულოცავს

სულიერი ძმა, მოწამეთას მონასტრის მღვდელ-მონაზონი პავლე: „თქვენო მაღალღირსებავ, დიდად პატივცემულო და ყოვლადპატიოსანო, მაღალღირსო 

არხიმანდრიტო გერმანე, მაკურთხე და შემინდევით. პირველ ყოვლისა, სიმდაბლით გამოვითხომ შენდობას თქვენი მაღალ ღირსებისაგან და გეანბორებით 

წმინდა მსხვერპლის შემწირველ მარჯვენაზე და მოგილოცავ აღმატებული ხარისხის მიღებას და გისურვებ, რათა 

ურცხვენელად შეგასრულებიოს დედამან ღვთისამან და მიგაგებოსთ იესო ტკბილს. კეთილ საგზლოვანი თქვენი ბარათი 

მივიღეთ, რომლითაც ძლიერ განვიხარე. ეხლა ჩემს ამბავს იკითხამთ, ვარ თქვენი ლოცვით «ჯერჯერობით გვარიანათ, აწი ღმერთმა უწყის. 

ექვთიმე იყო გუშინ აქა და მოკითხვა თქვენგნივ გარდავეცი. თუ შეგვექმნა ტფილისისკენ წამოსვლა, გნახავთ. 

შემინდევი, მაღალ ღირსო, ასე მცირე ბარათისათვის, მაგრამ მე როგორი მოუცლელობა მაქვს ეხლა, ეს თქვენი მორჩილი მოგახსენებთ. 

ვრცელ ბარათს მერმეთ გაახლებთ. არხიმანდრიტმან

გვ477  

და მისმან შვილებმა მოგიკითხესთ. თქვენი მაღალ ღირსები სათვის მარადის მლოცველი, უღირსი მღვდელ-მონაზონი პავლე (ჯაფარიძე)“. 

არქიმანდრიტ გერმანეს დანიშვნის დროს ქვათახევის მონა სტერი ძლიერ შეჭირვებული იყო, რის გამოც მონასტერში ბერების რიცხვი ერთობ შემცირდა.

საძმო შედგებოდა მხოლოდ მღვდელ–მონაზონ ნეოფიტესა (ვარდოსანიძე) და ორი მორჩილისაგან: მათე კირვალიძისა და გიორგი წიკლაურისაგან. 

მონასტერს ჰქონდა უამრავი ვალი, რომლის გადახდაც საკუთარი ძალებით არ შეეძლო მამა გერმანემ დანიშვნისთანავე მონასტერში საძმოს შევსება დაიწყო 

და ქართლ-კახეთის მონასტრების მთავარხუცესს, არქიმანდრიტ ნაზარის (ლეჟავა) სთხოვა სხვადასხვა მონასტრიდან მამები ქვათახევში განემწესებინათ. 

1912 წელს გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტრიდან – მღვდელ-მონაზონი სერგი (ძოწაძე), ხირსიდან – მღვდელ-მონაზონი ეფრემი 

(მენთეშაშვილი), ხოლო, შიომღვიმიდან მღვდელ-მონაზონი დოდო (მარმარაშვილი) გადმოიყვანეს. 

1913 წელს მამა გერმანემ მორჩილებად მიიღო და ანაფორები უკურთხა ბესარიონ კუხალაშვილს, საბა ვარდუაშვილისა (შემდგომში ბერ—დიაკონი აბო) და 

სვიეონ ძამაშვილს (შემდგომში – მღვდელ-მონაზონი აითალა). მან დახმარებისათვის მიმართა გორის ეპისკოპოს ანტონს (გიორგაძე) და სთხოვა, იქნება აღეძრა 

შუამდგომლობა წმინდა სინოდში, რათა მონასტრის ვალები ჩაეწერათ· 

1916 წლის 15 მარტს მეუფე ანტონი წერილს უგზავნის მამა გერმანეს: „მამაო არხიმანდრიტო! მოგიკითხავ ძმურის სიყვარულით და გისურვებ ყოველ კეთილს. 

14-ს ამა მარტს გახლდით სახელმწიფო პალატაში ჩემი მონასტრის მამულის გარდასახადის შესახებ. სხვათა შორის, თქვენი მამულის თაობაზედაც ვკითხე პალატაში 

ერთ დიდ პირს და მან მითხრა, რომ უწმინდესი სინოდის ობერპროკურორმა აღძრა შუამდგომლობა, რომ ეს ფული ეპატიოს ქვათახევის მონასტერსაო. 

ამ დღეებში მოველით უქაზს ამ მონასტრის გათავისუ

გვ478

ფლებაზე, თანაც ის ფული, რომელიც შეუტანიათ ბერებსა (მგონი 1000 მანეთამდე), უკან დაუბრუნდებათო. ისთე გამიხარდა, 

თითქო ჩემთვის ეჩუქებიოსთ ეს ფული. ქვათახევის ღვთისმშობელი ისთე არ მოიძულებდა თავის მონასტერს, რომ ეს ფული 

გარდახდომოდათ. იყავით ბედნიერად და მხიარულად. თქვენი პატივის მცემელი ეპისკოპოსი ანტონი“. 

1917 წლის 12 მარტს (ახალი სტილით – 25 მარტს) სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო ტაძარში აღდგა 

საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ავტიკეფალია. მამა გერმანე ამჯერად უკვე საქართველოს

ეკლესიის დროებით მმართველს, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე) მიმართავს დახმარებისათვის:

„მაქვს პატივი, მოვახსენო თქვენს მეუფებას მას ზედა, რომელ ჩემდამო რწმუნებულის ქვაბთახევის კრებული იღებს ამ ჟამად 

გვ479

ძრიელ მცირე ჯამაგირს, რომელიც ამისთანა სიძვირეში ვერ აკმაყოფილებს მათს მოთხოვნილებას. წინამძღვარი იღებს 300 

მანეთს, ორი მღვდელ-მონაზონი, თითო – 60 მანეთს, ერთი იეროდიაკონი – 50 მანეთს, ორი მორჩილი, თითო – 40 მანეთს წელი·. 

წადში. გთხოვთ უმორჩილესად, ნება მიბოძოთ, მიუმატო მონასტრის საკუთარის საშუალებიდან, ესე იგი შემოსავლიდან, ზემოხსსენებულ 

ჯამაგირზე კიდევ: წინამძღვარის 100 მანეთი, ორ მღვდელ-მონაზონს, თითოს – წელიწადში 60 მანეთი, იეროდიაკონს – 50 მანეთი, 

ორ მორჩილს, თითოს – 40 მანეთი. სრულებით შეადგენს დამატებითი ჯამაგირი კრებულისა ოცდათხეთმეტ 

თუმანს (350 მანეთს). უმდაბლესი მონა და მორჩილი თქვენის მეუფებისა, არქიმანდრიტი გერმანე. 1917 წლის 2 მაისი“. 

გვ480

1917 წლის 8-17 სექტემბერს არქიმანდრიტი გერმანე. როგორც ქვათახევის მონასტრის წინამძღვარი· მიწვეული იყო დელეგატად საქართველოს მართლმადიდებელი

სამოციქულო ეკლესიის პირველ საეკლესიო კრებაზე. 

1918 წლის შემოდგომაზე მამა გერმანე მარტყოფის მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს· 

1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება, რასაც მოჰყვა ტაძრებისა და მონასტრების დახურვა, 

სიწმინდეების შეურაცხყოფა, სასულიერო პირთა განუკითხავი დევნა-შევიწროება. გამონაკლისი არც მარტყოფის მონასტერი იყო.

1923 წლის 12 მარტს მარტყოფის მონასტრის წინამძღვარი, არქიმანდრიტი გერმანე კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსისადმი 

(ხელაია) გაგზავნილ წერილში ითხოვს ლოცვა-კურთხევას, თუ როგორ მოიქცეს კონკრეტულ შემთხვევაში: „თანამდებობისამებრს ჩემისა, 

ვაცნობებ რა თქვენს უწმინდესობას გარემოებას ჩვენი მონასტრისა შესახებ იმისა, რომ მარტყოფი-ნორიოს კომიტეტის წევრნი უპირებენ ჩამორთმევას

ყოველნაირი ქონებისა და დათხოვნასა ჯეელი ბერებისა დიდ ხუთშაბათს აღწერეს ყოველივე ქონება, ხოლო ეკლესიის შიგნით არსებული საგნები 

ვეღარ მოასწრეს. თხოვნა ჩემი დააკმაყოფილეს იმით, რომ საღმრთო მსახურებისათვის არ შემიშალეს ხელი. აღდგომის მესამე 

დღეს უნდა მოსულიყვნენ წასაღებად ქონებისა, მაგრაშ ხალხი ურმებს არ აძლევს და არცა თანახმანი არიან მონასტრის 

გაძარცვაზე. არ ვიცი, რით დამთავრდება ეს ჩვენი საქმე. დეკრეტი არა ჰქონდათ თან წამოღებული და შემპირდნენ მოტანას. 

უმორჩილესად გთხოვთ თქვენს განკარგულებას, თუ როგორ მოვიქცეთ ქონების ჩამორთმევის დროს“. 

მართლაც 1923 წლის 19 აპრილს მარტყოფის აღმასრულებელმა კომიტეტმა აღწერა მონასტერი. მეორე დღეს მამა გერმანე წერილს უგზავნის საკათალიკოსო საბჭოს:

მონასტრის საძმო შესდგებოდა 12 კაცისაგან (ჩვენთვის ცნობილია ცხრა ბერის ვინაობა, ვინც იმ პერიოდში მარტყოფის მონასტერში 

მოღვაწეობდა, ესენი იყვნენ: არქიმანდრიტი გერმანე, მღვდელ

გვ481

მონაზონი ევაგრე (დიასამიძე), მრვდელ-მონაზონი ხარლამპი (ხომასურიძე), მღვდელ-მონაზონი ანტონი (ოროჟანდოვი), მღვდელ

მონაზონი იოანე (მაისურაძე), ბერ-დიაკონი იოსები (ხარაზიშვილი), ბერ-დიაკონი აითალა (ძამაშვილი), ბერ-დიაკონი იოაკიმე. 

(რამაზაშვილი), ბერი იოსები (მელაძე), გარდა საქონლის მწყემსისა და ერთი კურატი ბიჭისა. ამ 14 კაციდან დასტოვეს 

მონასტერში ბრმანი, მკელობელნი და მოხუცებულნი, სულ 6 – კაცი და ერთი ჯეელი ბიჭი. ბერ-დიაკონი აითალა მომვლელად 

უძლურია. მწყემსი და კურატი სრულიად დაითხოვეს. დანარჩენთ, რომელთაც სიჯეელე შესწევთ, ე.ი. სამ მღვდელ-მონაზონს, 

ერთ ბერს და ერთ მორჩილს გამოუცხადეს, თუ იგინი ისურვებდნენ მონასტერში დარჩენას, მაშინ უნდა გადაიხადონ სენაკების ნალოგი (ხარკი),

ხოლო მოხუცებულნი კი უხარკოდ იცხოვრებენ. მათი სიტყვით ნალოგი იქნება თვეში 2 მანეთი ოქროთი, რომლის გადახდა შეუძლებელია ჩვენი ბერებისათვის. 

შესანახად მოხუცებულთა ძმათა მონასტერს დაუტოვეს 2 დესიატინა მიწა და ძროხა, თავისი ხბოთი, ხოლო დანარჩენი 1 უღელი 

ხარი და 1 მოზვერი წაიყვანეს. გარდა ამისა, მორთულობა, რაც უკეთესი იყო თავისი სამართველოსათვის, წაიღეს. აპირებენ 

სამზარეულოს ჭურჭლის წაღებასაც. უმორჩილესად გთხოვთ, დარიგება მისცეთ ამ ჩვენი მონასტრის ძმათ, თუ როგორ მოიქცნენ 

ამ შემთხვევაში“. 

მეტად გაუჭირდათ ბერებს მონასტრის დატოვება, მაგრამ სხვა გამოსავალი აღარ იყო. მამა ევაგრე თბილისში გადავიდა, მამა 

იოოანე ბეთანიის მონასტერში წავიდა, მამა იოაკიმე კაჭრეთში, 

(თავის ძმის ოჯახს შეეკედლა, მამა ანტონი და ბერ-დიაკონი იოსები წარმოშობით მარტყოფიდან იყვნენ და თავიანთ სახლებში განაგრძეს მოღვაწეობა. 

მონასტერში მხოლოდ მამები – გერმანე, ხარლამპი, აითალა და მოხუცი ბერი. ბრმა იოსები დარჩნენ. 

ღვთის ნებას მინდობილმა მამებმა უკიდურესად მძიმე პირობებში განაგრძეს ღვაწლი.

გვ482 

1923 წლის 4 სექტემბერს არქიმანდრიტი გერმანე სთხოვს საკათალიკოსო საბჭოს: „ჩემდამო რწმუნებულ წმინდა ანტონის მონასტერში მოდიან ზოგიერთ 

შემთხვევაში მორწმუნე პირნი თავიანთი მღვდლითურთ და სურვილისამებრ მათისა იწერენ ჯვარს მონასტრის ეკვდერსა შინა ღვთისმშობლის მიძინებისასა. 

მოსალოდნელია სოფელ მარტყოფიდანაც მოვიდეს მსურველი ჯვრის  წერისა მონასტერში, მით უფრო, არქიმანდრიტი გერმანე რომ მათ ამ ჟამად არ ჰყავთ მღვდელი,

სარწმუნოებისა და ეკლესიისადმი დევნულობის წყალობით. უმორჩილესად გთხოვთ თქვენს უწმინდესობას შეასფერის განკარგულებას. შეიძლება მონასტრის 

წინამძღვრისა ან მღვდელ-მონაზვნის მიერ, დაკმაყოფილება მთხოვნელისა, რომ ჯვარი დასწეროს თუ არა“. საერთოდ, მღვდელ-მონაზვნები არ 

აღასრულებენ ქორწინების საიდუმლოს, მაგრამ იმ პერიოდში, როდესაც ეკლესიები გამუდმებით იხურებოდა და თეთრ სამღვდელოებას აპატიმრებდნენ. 

მორწმუნეებს აღარ შეეძლოთ საეკლესიო საიდუმლოებებთან თავისუფლად მიახლება. ამიტომ კათოლიკოსმა გამონაკლისი დაუშვა და ბერებს უფლება მისცა, 

დაეკმაყოფილებინათ მორწმუნეთა სულიერი მოთხოვნილებანი. 

1927 წლის 21-27 ივნისს ჩატარდა საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის მეოთხე საეკლესიო კრება. 

მასზე ერთ–ერთ საკითხად მამა გერმანეს ეპისკოპოსის ხარისხში აღყვანა განიხილებოდა. სამღვდელოების ნაწილმა გამოთქვა 

მოსაზრება, რომ ქვემო ქართლში არსებული მძიმე სარწმუნოებრივი კრიზისის გამო, აუცილებელი იყო იქ ეპარქიის შექმნა, 

რომლის მღვდელმთავრადაც სწორედ არქიმანდრიტ გერმანეს კანდიდატურა წამოაყენეს, მაგრამ იმხანად ეკლესიაში მიმდინარე

გვ483 

დაძაბულმა მოვლენებმა (საუბარია, ე. წ. „რეფორმატორთა ჯგუფზე) არ მისცა საშუალება. ამ კეთილ წამოწყებას თავისი 

ნაყოფი გამოეღო· 

1934 წელს კომუნისტებმა ხელახლა დაარბიეს მარტყოფის მონასტერი და მამა გერმანეც, საძმოს სხვა წევრებთან ერთად, 

იძულებული გახდა, დაეტოვებინა იქაურობა. იგი ქირით დასახლდა სოფლის ზემოუბანში ფირან კურატიშვილის ოჯახში. მალე 

ყაჩაღებად გადაცმულ ჩეკისტებს დაურბევიათ მისი საცხოვრებელი ადგილი, თავად მამა გერმანე კი სასტიკად უგვემიათ, სამი 

მანეთი და სამღვდელო შესამოსელი წაურთმევიათ, თავჯდომარის ძმისათვის ჩაუცმევიათ და ვირზე შემჯდარი სოფელში ჩამოუტარებიათ·

თავად მოხუცი ბერისათვის ცალ მხარეს წვერი ჩამოუპარსავთ (რითაც ცდილობდნენ ხალხში სარწმუნოების დამცირებას). ბერს ერთი სამდურავიც არ დასცდენია, 

რაც მის სიწმინდესა და ურისხველობას მოწმობს, სამრეკლოდან ჩამოუხსნიათ ზარები. გადმოცემით, ამ ზარებს ისეთი ხმა ჰქონია, რომ 

შორი მანძილის მიუხედავად, სხვა სოფლებშიც კარგად ისმოდა მათი რეკვა. ბერს არც ამაზე აღმოხდენია საყვედური, მხოლოდ 

მშვიდად უწინასწარმეტყველა, დრომ მოიტანა, ეკლესიებს რომ არბევენ, აბუჩად იგდებენ და ეს არავის არ შერჩებაო. მასში 

იმდენად დიდი იყო ღვთისა და ხალხის სიყვარული, რომ ყოველიგვარი შევიწროების მიუხედავად, არ დატოვა თავისი ადგილსამყოფელი, 

ერთი წამითაც არ შერყევია რწმენა, უწყვეტლივ აღასრულებდა ღმრთისმსახურებას: ნათლავდა, მიცვალებულებს წესს უგებდა და შეძლებისდაგვარად 

აღასრულებდა წირვა-ლოცვასაც. 

ბერის თავდადებულმა მსახურებამ, მისმა სიწმინდემ, მრევლში დღემდე შემოინახა მრავალი მოგონება. არქიმანდრიტ გერმანეს დღესაც იგონებენ, 

როგორც ღვთისნიერ, სათნო გარეგნობის, საშუალო ტანის ბერს. თურმე მეორე მსოფლიო ომში მიმავალ სამ მარტყოფელს უწინასწარმეტყველა, 

ყველანი ჯანმრთელად დაბრუნდებითო, რაც ახდა კიდეც. 

ერისა და ეკლესიისათვის თავდადებულმა მოღვაწემ, არქიმანდრიტმა გერმანემ 1947 წელს მშვიდად შეყჰვედრა სული უფალს. 

გვ484

მიტროპოლიტი დიმიტრი (იაშვილი) 1872-1961წწ

მიტროპოლიტი დიმიტრი, ერისკაცობაში – დავით ილარიონის ძე 

იაშვილი 1872 წლის 15 დეკემბერს 

სიღნაღის მაზრაში, სოფელ საქობაოში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

1886-1890 წლებში თელავის სასულიერო სასწავლებელში, ხოლო 1890-1896 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. 

1896-1898 წლებში სოფელ ჯუგაანის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მასწავლებლად მუშაობდა. 

ამავე პერიოდში დავითი დაქორწინდა ეკატერინე ილიას ასულზე (1880 წ.). მათ ოთხი შვილი ჰყავდათ: ზინაიდა – (1901 წ), მარგალიტა – (1904 წ.), 

ილია – (1906 წ.) და ნინო – (1908 წ.). 

1898 წლის 19 აპრილს თბილისის სიონის ყოვლადწშინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში გორის 

ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა (საგულისხმოა, რომ ამავე დღეს აკურთხეს მღვდელმთავრად ეპისკოპოსი ლეონიდე, 

რომელმაც, თავის მხრივ, დიაკვნად აკურთხა დავით იაშვილი), ამავე წლის 23 აპრილს კი საქართველოს ეგზარქოსმა ფლაბიანემ (გოროდეცკი)

მღვდლად დაასხა ხელი და საქობაოს წმინდა სტეფანე პირველდიაკონის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

მღვდლად კურთხევის შემდეგ მამა დავითი კვლავ განაგრძობდა პედაგოგიურ მოღვაწეობას. 

1900 წლის 24 იანვარს სიღნაღის მაზრის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების ზედამხედვე

გვ485

ლად დაინიშნა. 1900 წლის 23 მარტს თბილისის ეპარქიალური სასწავლებლის საბჭოში, სიღნაღის განყოფილების თავჯდომარედ. 

ხაზინადრად და საქმის მწარმოებლად დაინიშნა. 1901 წლის 6 მაისს საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1904 წლის 20 თებერვლიდან ზაქათალას ოლქში მდებარე ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების დაქვემდებარებაში მყოფი სკოლებიც მას 

ჩააბარეს და გაწეული ღვაწლისათვის ეგზარქოსმა ალექსიმ (ოპოცკი) სკუფია უბოძა. 

1903 წლის 27 ოქტომბერს იკურთხა საქობაოს ახალი ეკლესია, რაზხედაც მამა დავითმა პირადი ხარჯებიღან 500 მანეთი გაიღო. 

ამის გამო, 1905 წლის 3 თებერვალს წმინდა ანას III ხარისიხს ორდენით დაჯილდოვდა. 1905 წლის 

6 მაისს სასწავლო კომიტეტის წარდგინებით, ამ დარგში კეთილსინდისიერი სამსახურისთვის კამილავკა ეწყალობა. 

1909 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. 

1912 წლის 23 ივნისს 9 მღვდელი დავითი თბილისში გადმოიყვანეს და ავლაბრის წმინდა მიქაელ მთავარანგელოზის 

სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა.

1915 წლის 6 მაისს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

ავლაბრის წმინდა მიქაელ მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესიაში მამა დავითს მრავალი უსიამოვნება შეემთხვა. ეკლესიაში მეორე მღვდელი 

ეროვნებით რუსი იყო და დიდძალი მრევლი ჰყავდა. ისინი ძლიერ ავიწროებდნენ ქართულ მრევლს, ბევრჯერ მამა დავითსაც 

მიაყენეს შეურაცხყოფა. 

1917 დეკანოზი დავითი მეუღლესთან წლის 12 მარტს (ახალი სტილით: 25 მარტს) აღდგა საქარ

გვ486

თველოს მართლმაღიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალია. ამ მოვლენის შემდეგ დაპირისპირება კიდევ უფრო გაღრმავდა, რუსი სამღვდელოება არ 

სცნობდა ქართული ეკლესიის ავტოკეფალიას და ცდილობდა შეენარჩუნებინა თავისი ძველი პრივილეგიები ჩვენს ეკლესიაში. 

საქმე იქამდე მივიდა, რომ გადაყენებული ეგზარქოსის ქორეპისკოპოსმა, ბაქოს ეპარქიის მმართველშა გრიგოლმა (იაცკოვსკი) 1917 წლის ივნისში სრულიად 

უკანონოდ გადააყენა მამა დავითი ტაძრის წინამძღვრობიდან და სამრევლო რუს მღვდელს ჩააბარა. დილით ეკლესიაში მისული მამა დავითი 

რუსემა მრევლმა ტაძარში არ შეუშვა. აი, რას წერდა ამ ამბავთან დაკავშირებით გაზეთი „საქართველო“ 1917 წლის ერთ-ერთ ნომერში: 

„კვირას, თიბათვის 18-ს, საღამოთი, დეკანოზ დავით იაშვილთან მივიდა დეპუტაცია შვიდი კაცისაგან და ავლაბრის წმინდა მარინესა და მთავარანგელოზის 

ქართველ მრევლთა შემაერთებელი კრების დადგენილების თანახმად, მხურვალე თანაგრძნობა გამოუცხადა იმ ინციდენტისა და უსიამოვნების გამო, 

რომლებიც მას ამ ბოლო დროს გადახდა თავს. 

ამ დღეს მთავარანგელოზის ეკლესიაში მწირველი იყო ახლად დანიშნული რუსის მღვდელი. ქარეველი მრევლის თხოვნით, 

დეკანოზი დავითიც სამწირველოში შეიმოსა, რომ რუსის მღვდელთან ერთად ეწირნა, მაგრამ ამ უკანასკნელმა ნება არ დართო. 

წირვის შემდეგ რამდენიმე ქართველმა რუს მოძღვარს კერძო მღვდელმსახურების შესრულება სთხოვა, მაგრამ მან თარჯიმნის საშუალებით განუცხადა 

ქართულად მსახურების უცოდინრობის გამო. დიდი უსიამოვნება ჩამოვარდა წირვის შემდეგ ქართველ და რუს მრევლთა შორის იმის თაობაზე, ვის უნდა 

ჩაბარებოდა ეკლესიის გასაღები. მოწვეულ იქნა ადგილობრივი კომისარი, რომელმაც ორივე მხრის თანხმობით, საყდრის გასაღები 

ნეიტრალურ პირს გადასცა, ვიდრე საყდრის საკითხი გადაწყდებოდეს, საყდარი დაკეტილი იქნება“.

გვ487

ამ დაპირისპირებამ კიდევ რამდენიმე თვე გასტანა, საბოლოოდ, მამა დავითის ბრძნული და მტკიცე ქმედებების შემდეგ ტაძარი ისევ ქართველებს დარჩათ. 

1921 წლის 25 თებერვლიდან, კომუნისტური ხელისუფლების დამყარების შემდეგ, ეკლესიისა და სასულიერო პირების მდგომარეობა მეტად დამძიმდა. 

გამონაკლისი არც დეკანოზი დავითი ყოფილა. 

1923 წლის 26 აპრილს იგი წერილს უგზავნის საკათოლიკოსო საბჭოს და თავის მძიმე მდგომარეობას მოუთხრობს:

„1921 წლიდან მე ვმსახურობ ქალთა პირველ საავადმყოფოში საქმისმწარმოებლის თანამდებობაზე. აქამდე მითმენდნენ ანაფორით სამსახურში სიარულს, 

მაგრამ ამ მოკლე ხანში, როგორც საავადმყოფოს მთავრობამ, ნამეტნავად კი აღმასკომმა, წინადადება მომცა კატეგორიულად: ან ანაფორა გაიხადე, 

ან დატოვე აქაურობაო. ამავე დროს, კახეთში, სადაც მამულები მაქვს და რომლისაგანაც უმეტესად ვსაზრდოობდი, მიწკომმა ჩამომართვა ყველა მამულ-დედული, 

როგორც მღვდელს და დიდი ცდილობის შემდეგ დამთანხმდა ზოგიერთი მამულების უკანვე დაბრუნებას, თუ ანაფორას გავიხდიდი და დავანებებდი თავს მღვდლობას. 

ასე რომ, ყოველიმხრიდან წრე შემომევლო და ორში ერთი უნდა ამერჩია. ამა წლის 19 აპრილს იძულებული გავხდი, გამეხადა ანაფორა, 

რაც ვაცნობე სასულიერო უწყებას, მაგრამ გავიხადე თუ არა ანაფორა, მომთხოვეს რომ მასთან ერთად მიმეტოვებინა ეკლესიაში და მრევლში სამსახური,

რაზედაც დავემორჩილე, რადგან სხვა გამოსავალი არ მქონდა. მაგრამ, მიუხედავად ყოვე 

გვ488

ლივე ამისა, მე მღვდლობიდან სამუდამოდ ხელს არ ვიღებ და თუ რაიმე შელავათი მომეცა ცხოვრებაში, მაგალითად: ერთერთი შვილის სამსახურში ჩაყენება, 

მე ისევ დავუბრუნდები ჩემს ნაამაგდარ ეკლესიას, რომლის გამოც ამდენი დავიდარაბა და უსიამოვნება გადამიტანია“. 

თბილისის პირველ საავადმყოფოში მამა დავითმა 1934 წლამდე იმუშავა. 

1934-1948 წლებში იგი თვალის დისპანსერში საქმისმწარმოებლად და ბუღალტრად მუშაობდა. 

1949 წლის 30 ივნისს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) კვლავ აღადგინა მღვდლის ხარისხში და 

თბილისის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1952 წლის 14 ივნისს საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა მელქისედეკ III-მ (ფხალაძე) ბერად აღკვეცა და სახელად დიმიტრი უწოდა. 

მეორე დღეს ნინოწმინდელ ეპისკოპოსად დაასხა ხელი და ქორეპისკოპოსად დანიშნა· 

1953 წლიდან მასვე დაევალა ბოდბის ეპარქიის (სიღნაღის, გურჯაანის, წითელწყაროსა და ლაგოდეხის რაიონები) მართვა-გამგეობა. 

1957-1958 წლებში ალავერდის ეპარქიასაც განაგებდა· 

1958 წელს ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის მიტროპოლიტის წოდება მიენიჭა. 

მიტროპოლიტი დიმიტრი 1961 წლის 22 ივლისს გარდაიცვალა. თავისი ანდერძის თანახმად, იგი თბილისის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა 

და პავლეს სახელობის ეკლესიაში დაიკრძალა.

თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის ეკლესიის არქიმანდრიტმა რაფაელმა (კარელინი) შემოგვინახა მოგონებები მეუფე დიმიტრის შესახებ, 

სადაც კარგად არის აღწერილი მისი გარეგნული და შინაგანი თვისებები: 

„ჩემს სიცოცხლეში შევხვედრივარ სულიერად მშვენიერ ადამიანს, ამ სიტყვის უმაღლესი მნიშვნელობით. მისი კეთილშობილება მჟღავნდებოდა მისსავე 

სიტყვასა და მოძრაობაში. 

გვ489

მასში იგრძნობოდა არა ღვლარჭნილი მანევრულობა, არამედ სულის კეთილშობილური უბრალოება. იგი გახლდათ მიტროპოლიტი 

დიმიტრი, არა მარტო წარმოშობით არისტოკრატი, არამედ სულიერადაც დიდებული. ის არ იყო ასკეტი ამ სიტყვის ჩვეულებრივი გაგებით, 

ჰქონდა ნიჭი ადამიანთა სიყვარულისა. მისი სათნოება, სულიერი თანადგომა ერთგვარ დედობრივ სინაზემდე მიდიოდა, მისი დიდსულოვნება და სხვათა 

სულებთან ურთიერთობის უნარი, მისი უმაღლესი წოდებრივი კულტურა, რომელიც არ იყო დადაღული წოდებრივი სიამაყით, მის გარშემო განსაკუთრებულად 

თბილ ატმოსფეროს ქმნიდა და ის, ვინც მის სახლში მიდიოდა, თითქოს მისი ოჯახის წევრი ხდებოდა. 

კარგი განათლება ჰქონდა მიღებული, მაგრამ ინტელიგენტობა და ინტელექტუალობა მასში გულის სიცოცხლეს ვერ თრგუნავდა, ის არა მარტო საღვთისმეტყველო 

სტატიებს წერდა, რომელთაგან ერთ-ერთი, მაგალითად, „პასუხი პროფესორ კეკელიძეს“, ქრისტიანობის აპოლოგიას წარმოადგენდა. ახალგაზრდობაში ლექსებსა 

და დრამებსაც თხზავდა,რომელთაც ლიტერატურულ წრეებში უმაღლესი შეფასება მიიღეს, მაგრამ მათი გამოქვეყნება ვერ შეძლო, ვინაიდან სასულიერო პირი გახლდათ. იგი იყო ერთ-ერთი საუკეთესო ქართველი მოქადაგე, მისი 

სიტყვა სიწმინდით და ენის მოხდენილობით გამოირჩეოდა. 

იმავე დროს ბავშვივით უბრალო იყო. ის ვერ წარმოიდგენდა სხვების ბოროტებას, ამიტომაც ხშირად ატყუებდნენ და ბოროტად იყენებდნენ მის მიმნდობლობას. 

უცნაურად მოგე

გვ490

ჩვენებათ, რომ ამ მეტისმეტად გონიერ კაცს, რომელიც ჩინებული ლიტერატორი იყო, კარგად იცნობდა ფსიქოლოგიას, მათ 

შორის ცოდვის ფსიქოლოგიას, არ სჯერდებოდა, რომ თანამოსაუბრეს შეეძლო მისთვის თვალებში ეცქირა და ეცრუა. აქაც 

ფსიქოლოგიური პარადოქსია: ადამიანი, რომელიც სხვებზე თავის აზრს აყალიბებს, მის ადგილას საკუთარ თავს აყენებს, მერე კი 

აანალიზებს, როგორ მოიქცეოდა ის (სინამდვილეში თვითონ) მოცემულ სიტუაციაში. ამიტომაც კეთილშობილი ადამიანი 

ძნელად წარმოიდგენს სხვის უნამუსობას. მაშინაც კი, თუნდაც აშკარა სიცრუეს ხედავდეს, რომელიც შესაძლოა ხიფათის ქვეშ 

აყენებდეს მას, ეცდება, ის რაღაც გაუგებრობით ახსნას. არასოდეს მომისმენია მიტროპოლიტ დიმიტრისგან უხეშად ნათქვამი,

გაბრაზებული ანდა მოუთმენელი ტონით წარმოთქმული სიტყვა. ის მუდამ მზად იყო, სხვისი სიმძიმე ეტვირთა. როცა 

მონაზვნად კურთხევისას მას წმინდა დემეტრე თავდადებულის პატივად სახელად დიმიტრი უწოდეს, თქვა: „ვისურვებდი მის 

ადგილას ყოფნას, რომ საკუთარი სიცოცხლე გავწირო ჩემი ერისთვისო“. 

მას კიდევ ჰქონდა ერთი, ჩვენი დროისათვის იშვიათი თვისება: ცდილობდა, არავინ განეკითხა, თითქოს ეშინოდა, სიტყვით 

ადამიანისთვის შორიდანაც კი არ მიეყენებინა ტკივილი. სულმოკლე ადამიანები ადვილად და სიამოვნებით განიკითხავენ სხვებს, 

რათა შექმნან შავი ფონი, რომელზეც მათი სახის გამუქებული ფერი ნათლად გამოჩნდება. ასეთი ადამიანები, ვითომდა 

სიმართლის სახელით, სხვის ნაკლს ამხელენ, სინამდვილეში კი იმიტომ აკეთებენ, რომ მათი კნინი ზნეობა და დამყაყებული 

ცხოვრება მოწესრიგებული მოგვეჩვენოს. ეს თავდაცვაა მელანთევზასი, რომელიც შავ სითხეს უშვებს დასამალავად. 

კეთილ-შობილი სულის ერთ-ერთი თვისებაა ის, რომ ყველა შემთხვევისას ცდილობს სხვისი სახელის პატივი (ღირსება) შეინახოს, როგორც 

მამაცი მხედარი ცდილობს, დაიფაროს თანამოძმე და თვით დაჭრილი მტერიც კი. 

გვ491

მიტროპოლიტი დიმიტრი ადრე დაქვრივდა. თავისი დიდი წესიერების გამო არ სურდა, მოსამსახურე ქალს მის სახლში ეცხოვრა და ამას ხალხის საყვედური 

გამოეწვია. მისმა ქალიშვილმა ქრისტიანული ღვაწლი იტვირთა: აღარ გათხოვდა და მამის მსახურებას მიუძღვნა სიცოცხლე. 

მიტროპოლიტ დიმიტრის სახლის კარები, ისევე როგორც მისი გულისა, ღია იყო ყველასთვის. მისგან ყველა ნუგეშცემული მიდიოდა

იმის შეგრძნებითაც, რომ სამყაროს აღსასრულამდე არ განილევა ის ძალა, რომელსაც სიყვარულს ეძახიან, სიყვარული კი, როგორც მცენარეს მზის სითბო, 

ყოველი კაცის სულს სჭირდება, რანაირიც არ უნდა იყოს ის. თავისი მიმნდობლობით მიტროპოლიტ დიმიტრის ხშირად თავს ესხმოდნენ, ეკვეთებოდნენ, 

მაგრამ გეგონებოდა, მას უნდოდა თავდასხმების სხვათათვის აცილება და საკუთარ თავზე მიღება.  

ხშირად სიკეთეს უმადურობით უხდიდნენ, მაგრამ ის თითქოს ვერ ამჩნევდა ამას და ადრინდელი სიყვარულით განაგრძობდა  

მათთან ურთიერთობას. 

მახსოვს, მაშინ ჯერ კიდევ ბავშვი ვიყავი, როცა მშობლებმა სურათების გალერეაში წამიყვანეს. ხარბად უცქერდი ძველ 

ოსტატთა ნახატებს, რომლებზეც გამოსახულნი იყვნენ რაინდები, თავადები, ჭაღარა ბერიკაცები, მათ სახეებზე სულიერი დიდებულება აღბეჭდილიყო. 

როგორ ვწუხდი, რომ ეს ხალხი აღარ იყო ცოცხალი! მიტროპოლიტ დიმიტრის რომ ვიხსენებ, მეჩვენება, თითქოს ერთ-ერთი ის ძველი პორტრეტი გამიცოცხლდა,

გვ492

ტილოდან გადმოვიდა და ჩემს წინ დადგა. მე მიტროპოლიტ დიმიტრის სახით სულიერ რაინდს ვხედავდი და კიდევ იმას, 

რაც ჩემთვის გამოუთქმელად ძვირფასია: ძველ, წარსულ საქართველოს“. 

მღვდელი ალექსანდრე ივანიცკი და მისი ოჯახი

მღვდელი ალექსანდრე ივანიცკი XIX საუკუნის I ნახევარში საინგილოში, სოფელ მუღანლოში, მაჰმადიანი გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

ისტორიული გადმოცემით, ამ სოფლის მცხოვრებლები XIV საუკუნეში თემურ-ლენგის ლაშქარს 

მოჰყოლიან საქართველოში და საცხოვრებლად აქვე დარჩენილან· 

აქ კიდევ რამდენიმე სხვა სოფელიც არის მაშინდელი მონღოლებისგან დარჩენილი. როგორც ალექსანდრეს მამა ისე ყველა სხვა  

მონღოლი მაჰმადიანები არიან. ალექსანდრეს თავდაპირველი სახელი იყო მაჰმადი.

პროფესორ თენგიზ ივანიცკის გადმოცემით, ინგილო ივანიცკების წარმომშობის ისტორია ასეთია: XIX საუკუნის 50-იან წლებში შამილის ბანაკიდან 

გამოქცეულა 22 წლის მიურიდი, ინგილო ალექსანდრე სოფელ ფარდალოს მკვიდრი, გვარად ინაშვილი. იგი იშვილა და თავისი გვარი 

მისცა პოლკოვნიკმა ივანიცკიმ, რომელიც მეფისნაცვლის. ვორონცოვის ამალაში მსახურობდა. 

გვ493

შამილის მმართველობის პერიოდში როგორც მაჰმადი, ისე მამამისი ლეკთა ლაშქარში მსახურობდნენ და რუსების წინააღმდებ იბრძოდნენ. ·

შემდგომში მამა ალექსანდრე ყვებოდა ხოლმე: „შამილს კარგად ვიცნობდი და ერთ დროს იმის „მიურადად“ 

ვითვლებოდიო. ერთხელ ქართველთა მონასტერი (სავარაუდოდ, დავით გარეჯისა) რომ გავძარცვეთ, მე ნივთების გაყოფის დროს, 

მოოქროვილი ბარძიმი მერგოო“. 

1859 წელს, შამილის დატყვევების შემდეგ, მაჰმადს გაუცნია ქიზიყელები (ვინაობა უცნობია), რომელთაც მისთვის გაქრისტიანება ურჩევიათ. 

მაჰმადი მისულა ბოდბის წმინდა ნინოს სახელობის საკათედრო ტაძარში. მონათლულა და იქვე მორჩილად დარჩენილა. აქ, თავისივე მეცადინეობით და შრომით. 

იმდენად გავარჯიშებულა წმინდა წერილში და ისე საფუძვლიანად შეუსწავლია ქართული ენა რომ მალევე დიაკვნად უკურთხებიათ. 

1882/83 წლებში დიაკონ ალექსანდრეს მღვდლად დაასხეს ხელი და ფშავის მხარეში განამწესეს· 1886 წელს საინგილოში ალიბეგლოს წმინდა 

ნინოს სახელობის ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

გვ494

მამა ალექსანდრემ ზედმიწევნით იცოდა თათრული (აზერბაიჯანული) და არაბული ენები, კარგად იყო განსწავლული მაჰმადიანურ რელიგიაშიც. 

გაქრისტიანებამდის იგი რამდენიმე წელიწადს თავის სოფელში მოლად მსახურობდა და თითქმის მთელი “საქათალის მაზრა მას ალექსანდრეს–კი არა

მოლა მაჰმადს ეძახდა. 

ხალხისათვის საყვარელი იყო მოლა მაჰმადი: იგი იყო ყველას მამა. 

ძმა დი მეგობარი. მეტადრე უყვარდათ ღარიბ ხალხს, რომელთაც დიდ დახმარებას უწევდა თავისი ჭკვიანური დარიგებებით· 

ორი იარაღით, ქრისტიანული და მაჰმადიანური ღვთისმეტყველებით აღჭურვილი მღვდელი ალექსანდრე, მოლა მაჰმადი, 

უძლეველი იყო აქაურ მოლებთან და ეფენდებთან სარწმუნოების შესახებ შეკამათება—შებაასების დროს. მას სახელი ჰქონდა 

გავარდნილი მაჰმადიანებში, როგორც მაჰმადის მოძღვრების საუკეთესო მცოდნეს. 

მღვდელი ალექსანდრე ორჯერ იყო შეუღლებული: ერთხელ მაჰმადიანებაში – ქებინით და ერთხელაც ქრისტიანობაში-

ჯვრისწერით· პირველი ცოლისაგან მას დარჩა გათხოვილი ქალები და მეორისაგან კი – შვიდი შვილი. 

ყოველგვარმა მცდელობამ თავისი მუსლიმანი ძმები და დები გაექრისტიანებინა, ამაოდ ჩაიარა. მისი ნათესავები ბოლომდე მაჰმადიანებად დარჩნენ· 

ყველასათვის საყვარელი და კეთილშობილი მოძღვარი ადრეულ ასაკში, 55 წლისა, მოულოდნელად აღესრულა. მისმა სიკვდილმა 

დაამწუხრა მთელი საინგილოს მოსახლეობა, როგორც მაჰმადიანები, ისე ქრისტიანებიც. 

მამა ალექსანდრეს მეორე ქორწინებაში ჰყავდა შვიდი შვილი, რომელთაგან სამმა მამასავით (მეოთხე, რაფაელი, საქართველოს 

საკათალიკოსო საბჭოს წევრი და ცნობილი საზოგადო მოღვაწე, ცოტა მოგვიანებით, ემიგრაციაში ყოფნის პერიოდში აკურთხეს: 

შსახურობდა ჯერ პარიზში. შემდეგ კი – მადრიდის სამრევლოში. აღესრულა 1966 წლის 27 ივნისს, არქიმანდრიტის ხარისხში), სასულიერო 

გზით გააგრძელა მსახურება. 

გვ495

უფროსი ვაჟი აპოლონი 1864 წელს დაიბადა. მან დაამთავრა, თბილისის სამასწავლებლო კურსები, საიდანაც ალიბესლანის 

სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1892 წლის 7 ივნისს სიონის საკათედრო წაძარში გორის ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) აპოლონი დიაკვნად აკურთხა,

ერთ კვირაში მღვდლად დაასხა ხელი და ვართაშენის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს 1900 წლის აღდგომას

საგვერდულით დალჯილდოვდა. 

1900 წლის 1 ივლისს კოდის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. ამავე წლის 19 ოქტიმბერს დიღმის წმინდა დიდმოწამე 

მარინეს სახელობის ეკლესიაში განამწესეს. მამა აპოლონის ინიციატივით სოფელ დიღომში გაიხსნა საკვირაო სკოლა. აი, რას წერდა გაზეთი „ივერია” ამასთან

დაკავშირებით: „ადგილობრივი მღვდლის აპოლონ ივანიცკის მზრუნველობით არსდება საკვირაო სკოლა მოზრდილთათვის. 

უკვე 40-ზე მეტი გლეხი ჩაეწერა (18-დან 65 წლისანი), მათ შორის, სოფლის ყველა მოხელენი. სწავლების თვიური ფასი 40 

კაპიკია. ეს ფული სასწავლო ნივთებისა და წიგნების ყიდვას მოჰხმარდება. წერა-კითხვა და საგნების სწავლება (პირველდაწყებითი ცოდნა საღმრთო სჯულიდგან, 

კანონმდებლობიდან, მედიცინიდგან, აგრეთვე ანგარიში) იტვირთა თვით მღვდელმა უსასყიდლოდ. ამავე მღვდელმა დაიარა გლეხების ოჯახობა და 

უხსნიდა ხალხს აბრეშუმის ჭიის მოყვანის საჭიროებას. ვისაც ფურცელი მოეპოვება, თბილისის ,,სააბრეშუმო სადგურიდან“ 

თესლის მოტანასაც მღვდელივე დაჰპირდათ. აქამომდე-კი ხალხი გაურბოდა ჭიის მოყვანასა: სეტყვა და ქარი იმან იცისო. ვისურვოთ, განხორციელებულიყოს 

ეს კეთილი წამოწყება“. 

1902 წლის 26 ოქტომბერს მამა აპოლონი საინგილოში მისიონერად გადაიყვანეს და ყორაღანის სამრევლო ჩააბარეს. 

1906 წელს საქათალის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ აირჩიეს. 

1914 წელს იგი I მსოფლიო ომში სამხედრო კაპელანად დაინიშნა და 490-ე საველე ჰოსპიტალში მსახურობდა. 

1915 წლის 2 მარტს სკუფიით დააჯილდოვეს. 

გვ496

XX ს-ის 20-იან წლებში. ეკლესიების საყოველთაო დარბევისა და დახურვის ეპოქაში, მღვდელი აპოლონი კვლავ განაგრძობდა 

მღვდელმსახურებას. მისი შემდგომი ბედი უცნობია. 

მომდევნო ძმა, დეკანოზი ტარასი 1868 წელს დაიბადა. 1886 წელს მამამისმა იგი თბილისის სასულიერო სემინარიაში მიაბარა. 

1892 წლის 28 იანვარს VI კურსის სტუდენტს ეგზარქოსის ჯვრის სახელობის კარის ეკლესიაში, საღმრთო ლიტურგიის დროს, საქართველოს 

ეგზარქოსმა პალადიმ (რაევი) სტიქარი უკურთხა. 

1892 წლის ივნისში მან სემინარია წარჩინებით დაასრულა და სწავლა რუსეთში, ყაზანის აკადემიაში გააგრძელა. სამშობლოში დაბრუნებული ტარასი 

1894 წლის შობის მარხვაში საქართველო–იმერეთის სინოდალური კანტორის გადაწყვეტილებით საინგილოში, მისიონერად განამწესეს. აი, რას წერდა გაზეთი 

„ივერია“ მის შესახებ: „ეს ორი თვე იქნება, რაც სასულიერო მთავრობამ ზაქათალის ოლქის მისიონერად და სკოლების ინსპექტორად დაამტკიცა ბატონი 

ტარასი ივანიცკი. ახალი მისიონერი არის ზაქათალის ოლქის სოფელ კახის მცხოვრები, მღვდლის შვილი, რომელიც მონათვლამდის იყო შამილის მიურიდი 

და მოლა. თბილისის სემინარიაში კურსის შესრულების შემდეგ სტუდენტის ხარისხით ბატონი ივანიცკი მთავრობამ გაგზავნა ყაზანის აკადემიაში

სამისიონერო საქმის სპეციალურად შესასწავლად.

1894 წელს მან ღირსეულად შეასრულა აკადემიის სამისიონერო კურსები და დაბრუნების შემდეგ გამწესდა ჩვენი ოლქის მისიონერად. როგორც ზაქათალის ოლქის მცხოვრებმა 

და ყაზანის აკადემიაში 

გვ497

სამისიონერო საქმის შემსწავლელმა ბატონმა ივანიცკიმ იცის აქაურ ხალხის ზნე-ჩვეულებანი და ენები: გარდა ქართულისა 

და რუსულისა, თათრული და არაბული, აგრეთვე მუსულმანური ღვთისმეტყველებაც, ყურანი და სხვა. მაშასადამე, ინგილოები 

სთვის ზაქათალის ოლქში გაუმწესებიათ კავკასიაში ქრისტიანობის აღმადგენელი საზოგადოების მისიონერად ყოვლის მხრივ 

შესაფერი კაცი. ამ მოკლე ხანში ბატონი ივანიცკი ყოფილა სხვადასხვა მუსულმან ინგილოს სოფლებში. სოფელ ყორაღანში მასთან ერთად იყო 

ინგილოთ ბლაღოჩინი იროდიონ ოქროპირიძე. ამ სოფელში ერთი წილი ინგილოებისა ქრისტიანია, და მეორე მუსულმანი. ახალმა მისიონერმა და 

ბლაღოჩინმა მეჩეთის ეზოში ხალხს აუხსნეს ქრისტიანობრივი სწავლა და დაარიგეს იქ მყოფნი კეთილს გზაზედ. მოლებმა და ეფენდებმა შეიტყვეს,

რომ ახალმა მისიონერმა იმათი ყურანი კარგად იცის, ამიტომ ისინი მიიმალნენ და ვერ გაბედეს მისიონერთან ბაასი სარწმუნოებაზედ. 

გარდა ამ კეთილის საქმისა, ახალმა მისიონერმა ამ მოკლე ხანში სხვა სიკეთეც შესძინა საზოგადო საქმეს. 

მისი მეცადინეობით ქრისტიანობის აღმადგენელმა საზოგადოებამ გახსნა სოფელ კახში სამისიონერო ბიბლიოთეკა, რომლის ზედამხედველადაც დაინიშნა ბატონი 

ივანიცკი. ბიბლიოთეკა საყოველთაოა მთელი ოლქის მღვდლებისა და მასწავლებლებისათვის“. 

1897 წელს ტარასიმ ქრისტიანობის აღმდგენელ სასოგადოებას მიმართა ახალი ინიციატივით, რათა ზაქათალის ოლქში 

დაარსებულიყო ცენტრალური სამისიონერო სკოლა, ისეთივე როგორც ყაზანში იყო თათრებისათვის· მისი აზრით. ეს სკოლა 

უნდა განთავსებულიყო სოფელ კაკში. გარდა ამისა, მას საჭიროდ მიაჩნდა თათრული ანბანის შედგენა რუსული ასოებით, 

საეკლესიო წიგნების თათრულ ენაზე გადაყვანა და ხალხში გავრცელება. მძან შეადგინა სამოქმედო სქემა, როგორ უნდა მომხდარიყო 

აღნიშნული პროგრამის სისტემაში მოყვანა და წარუდგინა საქართველოს ეგზარქოს ვლადიმერს (ბოგოიავლენსკი), 

გვ498

რომელმაც თავის მხრივ, ამ საკითხის განხილვა მიანდო თბილისის სემინარიის რექტორს, არქიმანდრიტ სერაფიმეს, ყოფილ

მისიონერ არქიმანდრიტ ლეონიდეს (ოქროპირიძე) და სიონის ტაძრის დეკანოზ ესტატე ელიაშვილს. სხდომაზე აზრთა

სხვადასხვაობა წარმოიშვა, თუმცა საბოლოოდ ტარასი ივანიცკის პროექტმა მოწონება არ დაიმსახურა. აქვე უნდა აღინიშნოს, 

რომმისეული გეგმა რამდენიმე ათეულ წელიწადში მაჰმადიან ინგილოებს გადააქცევდა აზერბაიჯანულ და რუსულ ენაზე

მოლაპარაკე ქრისტიანებად. ცხადია, ეს გეგმა ინგილოთა ეროვნულობის დაცვის საქმეს ვნების მეტს ვერაფერს მოუტანდა.

ეპისკოპოსი კირიონი აგრეთვე უარყოფდა ივანიცკისეულ მეთოდებს. იგი წერდა: „კარგი განათლებული და თავისი საქმის 

მოყვარული მისიონერი ყოველთვის შესძლებს მაჰმადიან ინგილოების გაქრისტიანებას. ინგილოები არიან ისლამის მიმდევარი ფანატიკოსი ხალხი. 

მათ კარგად იციან რომ ქართველები არიან და სახლში ერთმანეთს ქართულად ელაპარაკებიან. მაშასადამე, აქედან გამომდინარე,

მაჰმადიან ინგილოებში საუკეთესო ნიადაგი არსებობს ქრისტიანულ სარწმუნოების აღდგენისათვის, თუკი ამას გულით და სულით მოიწადინებს 

კარგად განათლებული მისიონერი“. 

მამა ტარასი ენერგიას არ იშურებდა ინგილოების გაქრისტიანებისთვის, მაგრამ ის მეთოდი, რომელიც მან ამ მიზნის მისაღწევად

აირჩია, არ იყო გამართლებული.

1897 წელს საქართველოს ეგზარქოსმა ვლადიმერმა ტარასი დიაკვნად აკურთხა, ამავე წელს მღვდლად დაასხა ხელი და

საინგილოში, ქურმუხის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინმაძღვრად და

გვ499

ამავე მხარეში არსებული სამისიონერო სცკოლების ინსპექტორად დანიშნა. 

1898 წლის აპრილში მამა ტარასი საგვერდულით დაჯილდოვდა. ამავე წელს სოხუმის ეპისკოპოს არსენის (იზოტოვი)

თხოვნით, მღვდელი ტარასი აფხაზეთში გადაიყვანეს და სოხუმის ოლქის მისიონერად და ამავე ოლქშმი არსებული ქრისტიანობის აღმდგენელი 

სკოლების გამგედ დაინიშნა. აქტიური მოღვაწეობა გააჩაღა მამა ტარასიმ სოხუმის ეპარქიაში, სადაც ორწელიწადში 108 კაცი მოაქცია ქრისტეს სარწმუნოებაზე. 

ესენი იყვნენ კოდორის მხარის სოფელ ტამიშისა და ცხენისწყლის მცხოვრებნი. 

1900 წლის 15 მაისს დამსახურებული მოღვაწეობისათვის მას სკუფია უბოძეს. 

1901 წლის 3 თებერვალს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. 

1903 წლის 6 მაისს კამილავკა უწყალობეს.

1904 წლის 6 იანვარს მამა ტარასი გურია-სამეგრელოს ეპარქიაში სანთლის ქარხნის თავმჯდომარედ ხია სარევიზიო 

კომისიის წევრად განამწესეს. ამავე წლის 17 აპრილს ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახლობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად 

დაინიშნა და დეკანოსის წოდება მიენიჭა. მასვე დაევალა ქალაქის ეკლესიებისა და რედუტ-კალეს ოლქის მთავარხუცესობა და ფოთის ორკლასიანი 

სამინისტრო სკოლის ზედამხედველობა. 

1904 წლის 5 მაისს ერთ თვით აირჩიეს საეპარქიო საბჭოს ხანინადრად. 

1904 წლის 18-27 აგვისტოს, წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველზე, გურია-სამეგრელოს ეპარქიის სასწავლო-სამეთვალყურეო საბჭოს წარმომადგენლად 

დაინიშნა. 

1905 წლის 14 თებერვალს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, გადადგა სანთლის ქარხნის თავმჯდომარეობიდან· ამავე წლის 

6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

მამა ტარასი. მისიონერობის გარდა, 17 წლის განმავლობაში მსახურობდა სამხედრო კაპელანად საქართველოს სხვადასხვა 

ადგილებში: ფოთში, ქუთაისში, თბილისში, აღბულაღში, თურქესტანში· 

მონაწილეობდა 1914-1918 წლებში პირველ მსოფლიო ომში, სა

გვ500

დაც მან კონტუზიაც მიიღო. ომში გამოჩენილი მამაცობისათვის სამხედრო უწყების წარდგინებითიგი ენქერით დაიჯილდოვდა. 

1918 წელს ომიდან დაბრუნებული მამა ტარასი ქუთაისში, ერთ-ერთ სამხედრო პოლკის ეკლესიაში განამწესეს. აი, რას 

წერდა მღვდელი მიხეილ ბუაჩიძე გაზეთ „ჩვენს ქვეყანაში“ მის შესახებ: 

იმედის სხივმა დაიწყყო დეკანოზი ტარასი შრონტზე ციმციმი ქუთაისის სამსასურების დრუს მხედრო ეკლესიის მოღრუბლულ ცაზე. 

ამ სხივის გამობრწყინვებას უნდა ვუმადლოდეთ დიდად პატივცემულ და საქართველოში სახელგანთქმულ მოძღვარს მამა ტარასი ივანიცკის, 

რომელიც ამ უკანასკნელ ჟამს აქ მოხსენებული ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა. სულითა და გულით ვეგებებით მის მოსვლას და დანიშვნას 

ბალახვან-კახიანოურის დავით და კონსტანტინეს (ყოფილი ხაპიორის პოლკის ეკლესიის) ახლად ალორძინებული ეკლესიის აყვავების მოტრფიალენი 

და იმედი გვაქვს, რომ ეს მოძღვარი პირად ანგარებას არ ანაცვალებს ხალხისა და ქრისტეს მოძღვრების ინტერესებს“.

1920 წელს, სომხებთან ომის დროს, მამა ტარასი საქართველოს რესპუბლიკის მეორე ქართული ცხენოსანი პოლკის მოძღვრად მსახურობდა.

1921 წლის თებერვლიდან, ჯარში მღვდლის ინსტიტუტის მოსპობის შემდეგ, იძულებული გახდა, ემსახურა სამხედრო უწ

გვ501

ყებაში – ქ. თბილისში მოხელის თანამდებობაზე, საქმის მწარმოებლად. ბოლოს მსახურობდა სახალხო სამხედრო- საზღვაო

კომისარიატის შტაბის საერთო კანცელარიასა და სამხედრო შტაბში. 

1922 წლის მაისიდან დროებით უსამსახუროდაა. მიუხედავად მთავრობის მხრიდან არაერთი წინადადებისა, გაეხადა 

ანაფორა და ისე ემსახურა სამხედრო უწყებაში, უარი განაცხადა მღვდლობის მიტოვებაზე.

1922 წლის სექტემბრიდან, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსის (ხელაია) ლოცვა-კურთხევით, დეკანოზი 

ტარასი ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქიაში განამწესეს და ქალაქ სოხუმის საკათედრო ტაძრის მღვდელმსახურად დანიშნეს. 

1928 წელს გუდაუთის სამრევლოში მსახურობს. უცნობია, თუ როგორ დაასრულა მან თავისი მოღვაწეობა. 

XX ს-ის 30–იან წლებში იგი უკვე აღარ ჩანს მოქმედი სამღვდელოების რიგებში.

უმცროსი ძმა, დეკანოზი ვლადიმერი 1874 წელს დაიბადა. 

1891-1897 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაასრულა. 

1897 წლის 14 აგვისტოს ვლადიმერი დიაკვნად აკურთხეს. მეორე დღეს მღვდლად დაასხეს ხელი და საინგილოში, ყორაღანის ეკლესიის

წინამძღვრად დაინიშნა. 

1902 წლის 18 ივლისს კეტუკლინის სამრევლოში გადაიყვანეს. 

1905 წლის 14 თებერვალს საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1910 წლის 12 აპრილს სკუფია უბოძეს. 

1912 წლის 16 მაისიდან მამა ვლადიმერი სამტრედიის რკინიგ 

გვ502

ზის ეკლესიაშია. 

1915 წლის 13 თებერვალს ბაქოს რკინიგზის ტაძარში გადაიყვანეს. 

1916 წლის 12 დეკემბერს ელიზავეტოპოლის რკინიგზის ეკლესიაში დაინიშნა. 

1917 წლიდან მღვდელი ვლადიმერი საინგილოში, სოფელ ალიბეგლოს წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში მსახურობს, 

სადაც დიდი წვლილი შეიტანა ალიბეტლოში მცხოვრებ ინგილოებში ქრისტიანული სარწმუნოების გაძლიერებისა და 

შენარჩუნების საქმეში მან საინგილოს აღუზარდა ექვსი ღირსეული შვილი: სანდრო, ბაგრატი, არხილი, ბორისი, ვერა და ოლღა. 

1919 წელს მამა ვლადიმერს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. იგი ესწრებოდა 1920 წელს გამართულ საქართველოს სამოციქული ეკლესიის 

მეორე საეკლესიო კრებას. 

1925 წელს იგი კვლავ მოიხსენიება მოქმედი სამღვდელოების რიგებში, როგორც ბოდბის ეპარქიის მღვდელმსახური. სამწუხაროდ, მამა ვლადიმერმა 

XX ს-ის 20-იანი წლების ბოლოს ანაფორა გაიხადა და 1929 წელს გაზეთ „კომუნისტში“ ეკლესიის საწინააღმდეგო წერილიც 

კი გამოაქვეყნა: „გთხოვთ, გაზეთის საშუალებით, გამოაქვეყნოთ შემდეგი: ვინაიდან საინგილოში ისევ ძველებურად არის გამეფებული 

ცრუმორწმუნეობა და აქედან გამომდინარე მრავალი მავნე ზნე-ჩვეულებანი, რის მიზეზიც უმთავრესად რელიგიაა, მე, დეკანოზი ვლადიმერ ივანიცკი 

დღეიდან შეგნებულად თავს ვანებებ მღვდლობას“. 

ამ წერილის გამო მამა ვლადიმერი მოხვდა სამღვდელოების იმ სიაში, რომლებსაც XX ს-ის 40-იან წლის დასაწყისში უარი 

ეთქვათ სასულიერო ხარისხის დაბრუნებაზე იგი გარდაიცვალა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ.

გვ503

იოსავების სასულიერო ოჯახი 

XIX საუკუნის II ნახევარში სამეგრელოში, სოფელ ბიის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში მოღვაწეობდა 

მღვდელი შიო იოსავა, რომელსაც წესიერებითა და პატიოსნებით გამორჩეული ოჯახი ჰყავდა. მას ცოლად ჰყავდა ანა 

ბოჯგუა, რომელთანაც ოთხი ვაჟი შეეძინა: ბართლომე, პროხორე, აქვსენტი და ანდრონიკე. მამა შიომ თავის შვილებს 

იმ პერიოდისათვის შესაბამისი განათლება მიაღებინა.  

ოთხივემ დაამთავრეს სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელი და მათაც მამის მსგავსად მოძღვრის რთული, მაგრამ ტკბილი უღელი იტვირთეს·· 

(ანდრონიკეს გარდა, რომელმაც საერო ცხოვრება აირჩია). 

უფროსი ძმა მღვდელი ბართლომე 1867 წლიდან ემსახურებოდა დედაეკლესიას. მოღვაწეობდა სამეგრელოს მაზრის სხვადასხვა სოფელში.

XIX საუკუნის 80-იანი წლებიდან ზუბის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1893 წლის 15 მაისს კამილავკით დაჯილდოვდა, ხოლ 1902 წლის აღდგომას ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის წმინდა ანას 

III ხარისხის ორდენი ეწყალობა. მღვდელი ბართლომე 1910 წლის 5 ივლისს გარდაიცვალა.  

მომდევნო ძმა პროხორე 1849 წელს დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება ოჯახში მიიღო და სწავლა განაგრძო სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელში,

რომლის დასრულების შემ

გვ504

დეგ მედავითნედ დაიწყო მსახურება· 

XIX საუკუნის 70-იან წლებში იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა, მოგვიანებით კი მღვდლად დაასხა ხელი. 

მამის გარდაცვალების შემდეგ, 1893 წლის 23 ნოემბრიდან, ბიის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1905 წლის 5 აგვისტოს მამა პროხორე ნაჯიხევის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში განამწესეს. რამდენიმე წლის შემდეგ ისევ ბიის 

მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში დააბრუნეს. 

1912 წლის 19 აპრილს, საეკლესიო წესების დარღვევის გამო, დროებით შეუჩერდა მღვდელმსახურება და უშაფათის წმინდა გიორგის სახელობის 

ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 

1913 წლის 29 მარტს ახალი აბასთუმნის წშინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. ამავე წლის 31 დეკემბერს აღუდგინეს 

მღვდელმოქმედება და უშაფათის მაცხოვრის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში კომუნისტებმა 

გვ505

უშაფათის ეკლესია დახურეს და მამა პროხორეც იძულებული გახდა, ანაფორა გაეხადა. იგი 1935 წლის 8 სექტემბერს გარდაიცვალა. 

დაასაფლავეს 14 სექტემბერს სოფელი ბიის სასაფლაოზე. 

მესამე ძმა აქვსენტი ასევე სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის კურსდამთავრებული გახლდათ. 

XIX საუკუნის 80-იან წლებში გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა გრიგოლმა (დადიანი) დიაკვნად 

აკურთხა და სფელ ნაჯისხევის მთვარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის ღვთისმსახურაღდ დაადგინა. 

1893 წლის მარტში კვლავ მეუფე გრიგოლმა მღვდლად დაასხა ხელი და ხორში-საგვასალიოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის 

წინამძღვრად განამწესა. რამდენიმე წლის შემდეგ საჩიჯავოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1904 წლის 15 იანვარს ხეთის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში დაადგინეს, სადაც 

1924 წლამდე მსახურობდა, ვიდრე კომუნისტებმა არ დაანგრიეს ეკლესია და მღვდელმსახურება არ აუკრძალეს. 

მღვდელი აქვსენტი 1939 წლის 9 აპრილს გარდაიცვალა· დაკრძალულია სოფელ ხეთის სასაფლაოზე· 

მამა აქვსენტოს ტრაგიკული ცხოვრების შესახებ მცირე მოგონებები შემოგვინახა მისმა უმცროსმა შვილიშვილმა ციალა იოსავამ: 

„შიო იოსავა ბიის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი იყო (გარდაიცვალა 1893 წლის 23 ნოემბერს). იგი 

დაკრძალულია ამავე ტაძრის კარიბჭესთან. 

1937 წელს ბოლშევიკებმა ააწიოკეს მამა აქვსენტის ოჯახი, გაანადგურეს საეკლესიო ნივთები – სახარება, ბიბლია, ჯვარ

გვ506

ხატები, მათ თვალწინ დაამსხვრიეს და დაწვეს ყველაფერი. 

დაჭერას შვილმა ერასტიმ (ყოფილი დიაკონი) გადაარჩინა, მაგრამ მალევე აღესრულა მორალური შეურაცხყოფისაგან (ის ხომ გაპარსეს, აბუჩად აიგდეს, დასცინეს..).

ეს ყველაფერი ხდებოდა მისი შვილის ერასტის თვალწინ. მან წინააღმდეგობის გაწევა სცადა, მაგრამ დაჭერით დაემუქრნენ, აგრეთვე ცოლშვილის აწიოკებით და 

ამიტომ შეურიგდა ბედს. მამა იხსენებდა და მიყვებოდა, ვერ იტანდა კომუნისტებს, რადგან თვითონაც დიდი რეპრესიები გადაიტანა, როგორც მღვდლის შვილმა 

(ასევე, როგორც ყოფილმა დიაკონმა) და ჰყავდა ძვირფასი მეგობრები, რომელთა ბედი, რატომღაც მამასაც შეეხო (ესენი იყვნენ რაიკომის მდივანი: იუსტინე 

გვასალია და თანამდებობის პირი სარდიონ მაღლაკელიძე, მათაც სდევნიდნენ 37-იან წლებში ზუგდიდში). მამამ დამალვით გადაირჩინა თავი. ის 76 წლის ასაკში 

გარდაიცვალა - კომუნისტების ლანძღვით. მიუხედავად დევნისა, იგი ჩუმად ეწეოდა ეკლესიურ ცხოვრებას სახლში, მარხულობდა, ლოცულობდა, და რაც მთავარია, 

ნატრობდა მათ დამხობას... 

მამამ მიმიყვანა სიონის ეკლესიაში პირველად და მითხრა: „შვილო, აქ იარე ფრთხილადო, ინსტიტუტიდან არ გამოგრიცხონო და მეც არ ვაყოვნებდი, 

დავდიოდი 1952 წლიდან დღემდე.. ამჟამად ვარ სართიჭალის წმინდა ლაზარეს აღდგინეს სახელობის ეკლესიის მრევლი. 

ზუგდიდში ჩავედი თბილისიდან ზაფხულის არდადეგებზე, ყველანი კარგად დამხვდნენ (მამაჩემს რაიმე გართულება თუ ექმნებოდა რელიგიასთან, 

ქრისტიანობასთან და აგრეთვე კომუნისტებთან, სულ ჩემთან ჰქონდა საუბარი), რადგან ჩემი დები დიდად არ იყვნენ შეწუხებული ამ ამბით, 

ისინი დღესაც ნეიტრალური ცხოვრებით ცხოვრობენ, ერთ-ერთი და კომუნისტური პარტიის წევრიც იყო და, სხვათა შორის, დიდად ამაყობდა ამით მაშინ... 

მამა ძალიან კარგი ხასიათის კაცი იყო, შვილებზე გიჟდებოდა, უყვარდით ყველა ერთნაირად. ოთხი ქალიშვილის მამა ამაყ

გვ507

ობდა ჩვენი პატიოსნებით და სიკეთით იმ დროში. მან იცოდა, მარტო ეს არ იყო საკმარისი, მაგრამ რა ექნა, რელიგიადავიწყებულ ხანაში. 

ის იუმორით სავსე კაცი იყო, შაგრამ გართულება ჰქონდა კომუნისტებთან და ჩემთან საუბრით იოკებდა გულს.. 

ზუსტად იმ ზაფხულს, რომ ჩამოვედი, მაინცდამაინც არ მესიამოვნა მისი ხასიათი. ის ჩემთან საუბარს ვერ ახერხებდა... 

ჩემი დები სამსახურში რომ წავიდნენ, ჩვენ მარტო დავრჩით (დედა ადრე გარდაიცვალა, მამამ მეორე ცოლის მოყვანაზე 

უარი თქვა) უნდოდა რაღაც ეთქვა და ვერ ახერხებდა, ისევ მე ვიაქტიურე: მამა, რაღაც არ მომწონს შენი გამომეტყველება, 

რამე ხომ არ გაწუხებს? – ვეკითხები მას. 

– ხო! შვილო – მითხრა მან, ადგა, გავიდა მეორე ოთახში და გამოიტანა ჟურნალი, კარგად არ მახსოვს ჟურნალის დასახელება, 

მხოლოდ ორენოვანი იყო – მეგრულ-ქართული. წაიკითხეო, მითხრა. 

ჟურნალი ეკუთვნოდა თედო სახოკიას (დღესაც ჟრუანტელი მივლის მაგის სახელის გახსენებაზე).. მე წავიკითხე და რას

გვ508 

ვხედავ, ბაბუა აქვსენტი ჰყავს აუგად მოხსენიებული, რომ ის ჯვარს წერდა არასრულწლოვნებს, რომ ფულს იღებდა ქრთამის სახით საბუთების შედგენის დროს, 

რომ წირვა—ლოცვას არ ასრულებდა, თუ ფულს არ მისცემდნენ (ალბათ, გულისხმობდა წესის აგებას, კარგად არ მახსობს, 50 წლის წინანდელი ამბავია)

წაკითხვის შემდეგ მახსოვს, გამოვვარდი მამასთან და ვიყვირე,ე ვინ არის ეს გარეწარი-მეთქი და მამას ტირილი აუტყდა ქალივით. მე მოვეხვიე, 

დავამშვიდე და ვუთხარი: ნუ მამა, ნუ ტირი, მე მაგას ვაჩვენებ სეირს-მეთქი.. მაგრამ მამამ მე დამამშვიდა და მითხრა, არა შვილო, არ ღირს, 

ის კომუნისტების ჭიას ახარებსო და მიამბო ვინ იყო ეს კაცი: თურმე ბაბუაჩემის კარებთან გაზრდილი გაჭირვებული ოჯახი, ღარიბები 

და ბაბუა მათ ეხმარებოდა ყოველმხრივ მატერიალურად თუ სულიერად... ბევრი რამ, რაც არ ღირს მოსაყოლად... 

მე ის ჟურნალი ცეცხლში შევაგდე და დავწვი. ასე გაგვამწარა მე და მამა თედო სახოკიამ“. 

ეპისკოპოსი იოაკიმე

ეპისკოპოსი იოაკიმე წარმოშობით საბერძნეთიდან იყო. იგი კუნძულ კვიპროსზე მდებარე კიკოსის მონასტერში მოღვაწეობდა, საიდანაც XVIII საუკუნის 

80-იანი წლების დასაწყისში არქიმანდრიტის წოდებით საქართველოში ჩამოვიდა. 

1783 წელს იმერეთის მეფე სოლომონ I-მა ზემო იმერეთში მდებარე ვარძიის მონასტრის წინამძღვრად დანიშნა და ამ მონასტრის მიწები, 

თავისი შემოსავლებითა და ყმა-გლეხებით, კიკოსის მონასტერს შესწირა. არქიმანდრიტმა იოაკიმემ გურიაშიც მიიღო შემოწირულებანი. 

XVIII საუკუნის ბოლოს იმერეთის ახალმა მეფემ სოლომონ II-მ აღნიშნული მიწები საგანგებო სიგელით კვლავ 

დაუდასტურა მონასტერს. ახტალის საბადოების ბერძენ ოსტატთა თხოვნით, 1802 წლის 13 ოქტომბერს სიონის ყოვლადწმინდა 

გვ509

ღვთისმშობლის მოძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში საქართველოს კათოლიკოსმა ანტონ II-მ არქიმანდრიტ იოაკიმეს ეპისკოპოსად დაასხა ხელი და 

ახტალის ეპარქიის მმართველად დანიშნა. იმპერატორ ალექსანდრე I—ის ბრძანებით, მეუფე იოაკიმეს გამოეყო საეპისკოპოსო შესამოსელი, ხოლო

ახტალის ქარხნის შემოსავლიდან დაენიშნა წელიწადში 2 ათასი მანეთი. ისტორიკოსი მაქსიმე ბერძნიშვილი თავის წიგნში მეუფე იოაკიმეს შესახებ წერს: 

,,ქართველების მოსაზრებით, იოაკიმე ახტალელი არის მთავარმართებელ პავლე ციციანოვის აგენტიო''.

1803 წლის 15 ივლისს, ეპისკოპოსმა იოაკიმემ შავი ჭირის ეპიდემიის დროს, წმინდა სინოდის ნებართვის გარეშე მიატოვა ახტალის ეპარქია

და იმერეთში გაემგზავრა, სადაც 1805 წლის დეკემბრამდე დარჩა. შემდეგ კვლავ დაბრუნდა აღმოსავლეთ საქართველოში. ეპისკოპოსი იოაკიმე 

მთელ თავის შემოსავალს, ასევე ვარძიისა და გურიის მონასტრებიდან შემოსულ შემოწირულებას კვიპროსზე, კიკოსის მონასტერში აგზავნიდა.

გვ510

ეპისკოპოსი იოაკიმე 1829 წლის 21 აპრილს თავის რეზიდენციაში, ახტალის მონასტერში გარდაიცვალა. 

აი. რას სწერს ბერძენი არქიმანდრიტი თადეოზი 1829 წლის 10 მაისს საქართველო-იმერეთის სინოდალურ კანტორას: 

„განჩინებისამებრ სინოდალური კანტორისა, მომწერა რა მისმა მაღალყოვლადუსამღვდელოესობამ, იონა მიტროპოლიტმა ქართლკახეთისა და სრულიად 

საქართველოს ეგზარქოსმა და კავალერმა, 23 წარსულის აპრილითგან დამევალა, რათა დაუყოვნებლივ წავსულიყავ ბორჩალოს დისტანციასა შინა, სოფელ ახტალას, 

სადაც განსვენებულს ყოვლადსამღვდელოს იოაკიმეს აქვნდა ცხოვრება. წარსულს აპრილის 25-ს რიცხვსა წარვედი რა ზემოხსენებულ ბორჩალოს დისტანციასა შინა, 

ოცდაექვსსა მასვე თვესა ოთხის მღვდლით ვწირე და შემდგომად წირვის აღსრულებისა სამღვდელმთავრო წესის მიერ ავუგე ანდერძი ხუთის 

მღვდლით და დავასაფლავე შინაგან ყოვლადწმინდის ღვთისმშობლის მიცვალების ახტალის სობოროს ეკლესიისა, შთაცმულ იყო თავის საკუთარ ძველის ტანისამოსითა, 

ხოლო შესამოსელი აქვნდა შთაცმული სტიხარი წითელი განდიდევისა, ოლარი – რუსულის ჩითისა, სარტყელი – მწვანე განდიდევისა, საბუხრეები – 

წითლის დარიისა, ენქერი – შტოფის მატერიისა, ფილონი – წითელი მატერიისა, დაფარნა – შტოფის მატერიისა, რომელნიცა აღნიშნულ არს ალავერდის ქონების 

სიასა შინა, აღწერილისა 1828 წელსა. დამარხვასა ზედა მისისა მოხმარებული იქნა სრულებით 134 მანეთი და 30 კაპიკი თეთრი ფული“. 

1881 წლის 23 დეკემბერს გაზეთ ,,შრომის'' მე-17 ნომერში დაიბეჭდა ,,ძველი საბუთი'' (წმინდა კიკოსის მონასტრის წინამძღვარ იოაკიმეს თავგადასავალი,

რომელიც გვაუწყებს, რომ განსვენებული მღვდელმთავარი იმერეთში ვარძიის მონასტრის წინამძღვარი ყოფილა.

1883 წელს გაზეთ ,,დროების'' N24-26ში კი დაიბეჭდა დეკანოზ დავით ღამბაშიძის წერილები ,,კიკოსის მონასტრის გლეხების მდგომარეობა

იმერეთის სოფელ ვარძიაში''.

გვ511

საქართველოს ცენტრალურ არქივში დაცულია საბუთი მეუფე იოაკიმეს გარდაცვალების შესახებ, მასში მითითებულია, თუ 

რომელი ეკლესიები ექვემდებარებოდა მღვდელმთავარს და ქართველ მეფეთა და თავად-აზნაურთაგან სად რა მამული ჰქონდა 

შეწირული ბერძნულმონასტრებს· 

„სია მღვდელთა და ეკლესიათა ბერძნისათა, რომელნიცა მდგომარეობდნენ გარდაცვალებულის ახტალელის ეპისკოპოსის იოაკიმეს გამგეობასა შინა: 

ახტალის სობოროს ეკლესია ღვთისმშობლის მიცვალებისა. 

ალევის მადნის წმინდა გიორგის ეკლესია. 

იაღდანის სოფლის ღვთისმშობლის ეკლესია. 

სოფელ ბადუნგის წმინდა მღვდელმთავრის ნიკოლოზის ეკლესია. 

ამ ოთხ ეკლეხიაში იმყოფებიან ორი მღვდელი: დეკანოზი ვასილ რომანოვი და დეკანოზი ვასილ ადრიანოვი. 

სოფელ გომარეთის წმინდა მღვდელმთავარ ვასილი დიდის 

ეკლესია, რომელსა შინა იმყოფება მღვდელი ლაზარე. 

სოფელ ოფრეთს წმინდა პეტრე და პავლე მოციქულთა ეკლესია, რომელსა შინა იმყოფება მღვდელი ხარიტონი. 

სიგელებთა კუთვნილთა კიკოს მონასტრისადმი, რომელ არს იმერეთს შინა, სოფელს ვარძიახა შეწირულობასა ზედა სხვადასხვა ყმათა და მამულთასა 

იმერეთის მეფეთა და სხვათა პირთაგან: 

სიგელი საქართველოს მეფე ირაკლისაგან შეწირულობასა ზედა კიკოსის მონასტრისადმი წელიწადში 150 ყურისა. ქართულ 

ანგარიშსა ზედა ირიცხების 12 თუმნად, როგორადაც აცხადებს, ღრამოტასა შინა დაწერილის 1775 წლის 1 იანვარს. 

იმავე მეფისა მასზედვე დაწერილი 1785 წლის 1 იანვარს. 

მეფე დავითისაგან შეწირულობასა ზედა ვარძიის ეკლესიისა ყმა და მამულთასა, შედგენილი სექტემბრის 8-სა 1784 წელსა.

გვ512

უკანასკნელის მეფის სოლომონის შეწირულობასა ზედა კვალად პირთა მეფის დავითისათა 140 ყურისასა, შედგენილი 

ივნისის 25, 1793 წელსა. 

იმავე მეფე სოლომონისაგან, რომლითაცა შეუწირავს სამღებრო მდებარე ყოფილი სოფელსა ვარძიასა შინა, გარნა დღეს 

არღარა არსებობს, შედგენილი აგვისტოს 10-სა, 1810 წელსა. 

მთავრის კაცია II დადიანისაგან შეწირულობასა ზედა კიკოსის მონასტრისადმი ორმოცის მარჩილისა ყოველ წლივ, 

დამტკიცებული ლეონ V დადიანის მიერ, შედგენილი აპრილის 28-სა, 1780 წელსა. 

ოტია დადიანის ძის ნიკოლოზისაგან შეწირულობა იოანე ნათლისმცემლის ეკლესიისა და გლეხთასა მდებარის სამეგრელოსა შინა სოფელსა ეკსა,

აღშენებული 1780 წელსა, უთვეოდ და ურიცხვო. 

ოტია დადიანის ძის გიორგისაგან შეწირულობასა ზედა, ყოველ წლივ 20-20 მარჩილისა, შედგენილი 1780 წელსა, უთვეოდ და ურიცხვო. 

გურიის მთავრის გიორგი V-ისგან, რომლითაცა შეუწირავს ყოველ წლივ ორმოცი მარჩილი დამტკიცებული მამია V გურიელისაგან, 

შედგენილი 1780 წლის 19 ივლისს· 

გვ513

იმავე გურიელისაგან, რომლითაცა შეუწირავს ყმა და მამული მდებარე სოფელსა ოზურგეთსა, უწლო და ურიცხვო. 

მამია V გურიელისა განახლებასა ზედა ღრამოტისასა მთავრის გიორგი V-ისა, რომლითაცა აღმოჩენილი კიკოსის მონასტრის შეწირულობა ორი კომლი მამულითურთ. 

შედგენილი 18 წლის 16 თებერვალს. 

მთავრის დადიანის რძლის ანასტასიასაგან შეწირულობასა ზედა, 20-20 მარჩილისა წელიწადში შედგენილი 1783 წლის 1 მაისს, 

ოქმი დედოფლის მარიამისა შეწირულობასა ზედა ორის ობლის სოფელ კვაცხუთელისა შედგენილი 1802 წლის 24 ივნისს. 

აზნაურ ჩხეიძისაგან შეწირულობასა ზედა მამულისასა 1812 წლის 19 ნოემბერსა. 

გარდა ზემორე აღნიშნულთა სიგელებთა, აკლია ორი წერილი: 1) მეფის დიდის სოლომონისა შეწირულობასა ზედა ვარძიის სოფლისა ყმის და მამულისასა და 

2) საქართველოს მეფე გიორგი XII-ისაგან, რომლითაცა შეუწირავს კიკოსის მონასტრისათვის ქალაქ თბილისსა შინა კიდის ყურზედ სახლ-კარი,

რომელიცა დღეს დაქცეულ არს. 

სია ბერძენთ ეკლესიათ არქიმანდრიტთა, წინამძღვართა და მღვდელთა, რომელნიცა არიან იმერეთსა, ქართლსა, კახეთს, მენგრელიას და გურიასა შინა. 

ამათგანი, რომელნიცა ეკუთვნიან იერუსალიმსა: თბილისის ქალაქსა ჯვრის ამაღლების ეკლესია, რომელსა შინა არს დეკანოზი კორნელი ნიკოლოზის 

ძე ჩაჩიკაშვილი. გორის მაზრაში, სოფელ დირბს, პირველი შტატის ეკლესია წმინდა თეოდორე ტირონის და მეორე არს ეკლესია ღვთისმშობლის მიცვალებისა 

და მესამე – წმინდის გიორგისა. ამ სამ ეკლესიასა შინა იმყოფება მღვდელი იოანე ერგებლიძე იმერელი.

სოფელ ტახტისძირის პეტრე და პავლე მოციქულთა ეკლესია, რომელსა შინა არა იმყოფება მღვდელი. 

თელავის მაზრაში, სოფელ აღდგომის ქრისტეს აღდგომის ეკლესია, რომელსა შინა იმყოფება მღვდელი ვასილ საყვარელიძე. 

გვ514

ამავე მაზრის სოფელ კისისხევს ყოვლადწმინდის ღვთისმფობლის ეკლესია, რომელსა შინა იმყოფება მღვდელი მიხეილ გომურაშვილი. 

ეს ყველა ეკლესია და მღვდლები არიან დეკანოზ ვასილ ადრიანოვის დაქვემდებარებაში. 

იმერეთს, მენგრელიას და გურიას შინა მდგომარე სოფელთა და ეკლესიათა, კუთვნილთა ქრისტეს საფლავისადმი, გამგებლად 

იმყოფება არქიმანდრიტი გაბრიელი: ქუთაისის მაზრის სოფელ ჩხარს მაცხოვრის ეკლესია, რომელსა შინა იმყოფება მღვდელი იესე ზარნაძე. 

მენგრელიის მაზრის სოფელ ქოცხირს ღვთისმშობლის ეკლესია, რომელსა შინა არიან მღვდელნი: სიმონ, ტარიელ, გიორგი და იოანე. 

სოფელ ძღალს. 

სოფელ ნაპაღაურს. 

სოფელ ტყვირს. 

გურიის მაზრის სოფელ მამათს. 

სოფელ გურიანთას, რომელნიცა რომელი წმინდისა არიან და რომელი სამღვდელონი იმყოფებიან მას შინა, ჯერეთ არა უწყი. 

სიღნაღსა შინა მდგომარე ეკლესია მთაწმინდის პორტაიტის ღვთისმშობლის მონასტრისა, რომელიცა არს გამგეობასა ქვეშე არქიმანდრიტის სერაფიმესი: 

ეკლესია წმინდა სტეფანე არქიდიაკონისა. 

თელავის მაზრის სოფელ გულგულას მაცხოვრის გვერდის განხილვის ეკლესია, რომელსა შინა მსახურებს მღვდელი გიორგი ჯათანაძე-მოლოზნისშვილი. 

გორის მაზრის სოფელ ერკნეთის ეკლესია, რომელსა მღვდელი არ ჰყავს. 

თელავის მაზრის მდგომარე მთაწმინდის ფილოთეოს მონასზრისა, რომლისაცა არს წინამძღვარი ანატოლიოს ბერი. 

სოფელ ზემო ხოდაშენს ეკლესია ხარების, რომელსაცა მღვდელი არ ჰყავს.

გვ515

იმერეთში, შორაპნის მაზრის სოფელ ვარძიას, რომელიცა ეკუთვნის კიპრის კუნძულს ღვთისმშობლის მონასტერს, რომელიცა 

წოდებულ არს კიკოსი და არს ამის არქიმანდრიტი გერმანე. 

სოფელ ვარძიას ეკლესია ღვთისმშობლისა. 

ეკლესიანი, რომელიცა ეკუთვნიან სინას მთის მონასტერსა. 

თბილისის ქალაქსა შინა მდგომარე ეკლესია წმინდის ეკატერინესი. 

გორის მაზრაში სოფელ მეღვრეკისის ეკლესია წმინდა იოანე ნათლისმცემლისა“. 

ეს ეკლესიები და მათი ქონება 1918-1921 წლებში ჯერ მენშევიკურმა მთავრობამ ჩამოართვა აღნიშნულ მონასტრებს, შემდეგ 

კი- 1921 წლიდან კომუნისტებმა გააჩანაგეს და გაძარცვეს

გვ516.

სარჩევი 

სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი (აბაშიძე) ......................... 5 

არქიმანდრიტი გაბრიელი (აბაშიძე) ..................................17 

მღვდელმონაზონი გერმოგენი (აბაშიძე) ............................24 

დეკანოზი ივლიანე აბესაძე ·······························31 

დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი .........................................37 

მღვდელი ზაქარია აბრამიშვილი .....................................43 

მღვდელი ვლადიმერ აბულაძე ...............................47 

მღვღელი პავლე აზიკური ···························48 

ეპისკოპოსი იეროთეოზი (აივაზაშვილი) ................................55 

არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი).....................57 

მიტროპოლიტი გიორგი (ალადაშვილი).........61 

დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი ....... ... 70 

არქიმანდრიტი ტარასი (ალექსი-მესხიშვილი) ........................ 78 

იღუმენია ნინო (ამილახვარი) ..................................................... 85 

მღვდელი იოსებ ანტონაშვილი .............. 93 

დღნორისელი ასათიანები ........................................................... 94 

დეკანოზი გიორგი ასათიანი ................103 

არქიმანდრიტი პართენი (აფციაური) ....................................... 115 

მღვდელი რომანოზ ახალკაცი .................................................. 122 

იღუმენი ქეთევანი (ახვლედიანი) ............................................. 125 

მღვდელი ქრისტეფორე ბადრიძე-კეჟერაშვილი ··················· 127 

მღვდელი ნესტორ ბაკურაძე ..................................................... 131 

მთგვარეპისკოპოსი გაიოზი (ბარათაშვილი) ···························· 137 

გვ517

სქემმღვდელმონაზონი სვიმონი (ბაღდავაძე) ······················· 147 

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზ ბერეკაშვილი .............. 155 

არქიმანდრიტი დოსითეოთოსი (ბერძნიშვილი) ............... 163 

არქიმანდრიტი ილარიონი (ბლიაძე) ............. 168 

დეკანოზი ანტონ ბოკუჩავა ............ 172 

მღვდელი გაბრიელ ბოჭორიშვილი...........173 

მღვდელმონაზონი ტიხონი (ბულია) .............. 174 

ეპისკოპოსი დავითი (ბურდულაძე) ......................177 

ბეთანიის მონასტერი ................. 183 

დეკანოზი ვასილ გაბადაძე ................197 

პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე გაბუნია .......... 198 

მღვდელი მიხეილ გავაშელიშვილი ........201 

დეკანოზი დავით გარსიაშვილი ....................... 208 

დეკანოზი თომა გაჩეჩილიაძე.............. 217 

დეკანოზი მაკარი გაჩეჩილაძე .................... 218 

ნიკოლოთოზ გაჩეჩილაძე............. 225 

დეკანოზი გიორგი გეგეჭკორი................230 

დეკანოზი პანტელეიმონ გედევანიშვილი.................. 237 

ეპისკოპოსი ალექსი (გერსამია) ............. 244 

მიტროპოლიტი ანტონი (გიგინეიშვილი) ...............253 

იღუმენი სტეფანე (გიგოლაშვილი).......... 259 

მიტროპოლიტი ანტონი (გიორგაძე) ................... 265 

მღვდელმონაზონი იოანე (გოგუა) ..... 273 

მღვდელი ბასილ გორგაძე.................. 276 

დეკანოზი იაკინთე გორგაძე ...............279

გვ518

დეკანოზი დავით გოცირიძე ······························ 283

მღვდელი ლავრენტი გუგუტიშვილი...............285 

ბერმონაზონი ნეოფიტე (გულაია) ............287 

დეკანოზი რომანოზ გულბანი ......................288 

დეკანოზი ალექსი გულისაშვილი................ 291 

მღვდელი ზაქარია გულისაშვილი ............ 298 

გურგენაძეების სასუულთერო ოჯახი..................302 

ეპისკოპოსი ბესარიონი (დადიანი)............. 308 

ეპისკოპოსი გრიგოლი (დადიანი) ...................... 314 

დეკანოზი ვასილ დადიანიძე ................................325 

დეკანოზი გრიგოლ დავითაშვილი ..........327 

მღვდელი ზაქარია დალბაშვილი ...........334 

არქიმანდრიტი გიორგი (დარჩია) ....................339 

მღვდელი გიორგი დედაბრიშვილი ....346 

მღვდელი ნიკოლოზ დეკანოსიძე..................354 

არქიმანდრიტი ევაგრე (დიასამიძე-ხმალაძე) .............357 

დეკანოზი ვასილ დოლაბერიძე ...........359 

დოღონაძეების სასულიერო ოჯახი .............370 

ეპისკოპოსი ექვთიმე (ელიაშვილი) ...................380 

დეკანოზი მიხეილ ელიზბარაშვილი ........386 

მიტროპოლიტი ვარლაამი (ერისთავი) .......393

მიტროპოლიტი რომანოზი (ერისთავი) .............402 

დეკანოზი ბესარიონ ვაშაძე ............... 408 

იღუმენია ნინო (ვაჩნაძე) ................................... 421 

მღვდელი იოანე ზარიძე ..........433

გვ519

არქიმანდრიტი ათანასე (ზაქარაშვილი) ··························· 434 

ზედაზნის მონასტერი .................... 438 

დეკანოზი ალექსანდრე ზუმბულიძე................ 445 

მღვდელი კონდრატე თათარაშვილი ......450 

დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე ................... 455 

იღუმენი სოფრომი (თალაკვაძე)........... 465 

პროტოპრესვიტერი ანტონ თოთიბაძე................ 467 

მღვდელი ბასილ იაშვილი ...........472 

არქიმანდრიტი გერმანე (იაშვილი)..........476 

მიტროპოლიტი დიმიტრი (იაშვილი).............485 

მღვდელი ალექსანდრე ივანიცკი და მისი ოჯახი ............. 493 

იოსავების სასულიერო ოჯახი .........504 

ეპისკოპოსი იოაკიმე.............. 509 

გვ520