გიორგი ერისთავი (ერისტოვ-ქსანსკი) ( 1769-3 ნოემბერი 1863) - თავადი,  გენერალი, სენატორი, კავკასიური ლაშქრობების მონაწილე.

    დაიბადა 1769 წელს. ის სამოქალაქო სამსახურს დაიწყო 1802 წელს სასამართლში მრჩეველად, მაგრამ წლის ბოლოს ჯარში გადაიყვანეს და პოლკოვნიკად გაამწესეს.

მსახურობდა ყაბარდოული ქვეითი პოლკის შემადგენლობაში, მონაწილეობა მიიღო მაღალმთიან წინააღმდეგ.

    1804 წლის 12 იანვარს ერისტოვს მიენიჭა წმ. გიორგის მე -4 ხარისხი  ორდენი

    განაგრძობდა სამსახურს კავკასიაში, 1807 წელს ერისტოვმა მიიღო პოლკოვნიკის წოდება, ხოლო 1812 წლის 23 დეკემბერს დაინიშნა გენერალად, სარდლობდა სარეზერვო გრენადირთა ბრიგადაში და კახეთში რაიონის გამგებლის თანამდებობას იკავებდა.

    1826 წელს მიიღო გენერალ-ლეიტენანტის წოდება და დაინიშნა 21-ე ქვეითი დივიზიის მეთაურად.მონაწილეობა მიიღო 1826-1828 წლების რუსეთ-სპარსეთის ომში.

        1827 წლის ოქტომბერში ერისტოვი ბრძოლის გარეშე [წყარო არ არის მითითებული ] დაიპყრო ტაურის ციხე, მას მიენიჭა წმ. ალექსანდრე ნევსკის ორდენი.

                     ”თავრიზს მივუახლოვდით, ჩვენ ვნახეთ უმრავი ხალხი, რომელიც ქალაქიდან სამი მილის დაშორებით, გზის ორივე მხარეს იდგა, სამი ქალაქის ბეგლართ ბეგი მიუხლოვდა თავი დაუკრა და  ქალაქის გასაღებები გადასცა რაზმის მეთაურს, თავად  ერისთვსს, მან სპარსელებს უბრძანა უკან გაჰყოლოდა და  საზეიმო მსვლელობა დაიწყო მუსიკით და დრამით. ხალხი იჩოქებდა მიწამდე თავს ხრიდა, ხელებს აღაპყრობდა ზეცამდე, შემდეგ კი გულზე იდებდა,რაღაცას ყვიროდნენ  ალაჰის შესახებ, მარჯვნივ და მარცხნივთავადი ერისთავის მიახლოვებისთანავე ცხვარს ყელს სჭრიდნენ როგორც მსხევეპშესაწირავს. ამ ორ მილზე თითქმის ასი ცხვარი იყო დაკლულ. აბაზ მირზას სასახლის გვერდით, რომელიც დიდი ქვის კედლებით შემორტყმული, ბანაკი გაიშალა

    ცოტა დავისვენე, მეგობართან ერთად წავედი ქალაქში (...) შემდეგ ალექსანდრე სერგეევიჩ გრიბოედოვი მოვიდა ჩემთან მოსასალმებლად.გრიბოედოვი იგონებს თავადი ერისთავი გიორგი ისე იყო გახარებული ალბათ ცეზარზე მეტად. მოულოდნელად იკითხა:

- ძმაო პასკევიჩი კმაყოფილი დარჩება?

”მე არ ვიცი,” უპასუხა გრიბოედოვმა, ”შევხედოთ რა იქნება”.

- არაფერი, ძმაო! თავრიზი აღებულია, შაჰ-ზადა გავაგდეთ! და ძმაო, რას ფიქრობ, რას იტყვის ევროპა? 

- უჰ, თქვენო აღმატებულობა! ევროპა ეკატერინე აკაკის ასული(პოლკოვნიკის ქვრივი რომელთანაც ფლირტი ჰქონდა გიორგის) არ არის სწრაფად გამოხატოს ემოციები....

1828-1829 წლებში ერისტოვი იბრძოდა თურქებთან კავკასიაში.

    1830 წელს ერისტოვმა დატოვა კავკასია და გადავიდა მოსკოვში, სადაც 1 ივლისს დაინიშნა სენატორად. 1846 წლის 7 აპრილს იგი გენერალში გაიყვანეს ქვეითიდან. 1847 წლიდან ტფილისში ერისტოვი თავმჯდომარეობდა სენატის კომისიას, თავადების და კეთილშობილ პირთა უფლებები დასაცავად.

ერისთავთა სხვა ჯილდოებს შორის იყო ბრძანება წმ. მე -2 ხარისხის ანა (1808), წმ. ვლადიმერ მე -3 ხარისხი (1813), წმ. I ხარისხის I ხარისხის (1822, ამ ბრძანების ალმასის ნიშნები მიენიჭა 1827 წელს), წმ. ვლადიმერ მე -2 ხარისხი (1830), წმ. წმიდა ანდრია პირველწოდებულის (1859 წ., 90 წლის იუბილეს პატივსაცემად).

ერისტოვი გარდაიცვალა 1863 წლის 3 ნოემბერს ქალაქ გორში, სადაც ის დაკრძალეს.

ოჯახი1794 წელს ერისტოვი დაქორწინდა ბოლო ქართველიმეფის, გიორგი XII ასულ გაიანაზე, მათ შეეძინათ ორი ქალიშვილი - ქეთევანი (გათხოვდ ათავად მ. ორბელიანზე) და მარია (გათხოვდა გ. ერისტოვზე), ხოლო მისი ვაჟი ზაქარია (1814-1850, გარდაიცვალა). პოლკოვნიკის წოდებით კავკასიური ლაშქრობების დროს).

    მისი ძმა ელიზბარი თავადი ციციანოვს ახლდა  დასასვენებლად  და 1806 წელს მოკლეს მასთან ერთად ბაქოს მახლობლად; მეორე ძმა  თორნიკე.

გიორგი იასეს ძე ერისთავი (დ. 1759 — გ. 3 ნოემბერი, 1863, დაკრძალულია იკორთის ეკლესიაში) — ქსნის ერისთავი, ქართლ-კახეთის სამეფოს სარდალი, სენატორი, რუსეთის იმპერიის ინფანტერიის გენერალი; „დიდი კნიაზი“, „ატენის ბატონი“. ცოლად ჰყავდა გაიანე (გიორგი XII-ის ასული), შვილები ვაჟი — ზაქარია ერისთავი, რომელიც ლეკებმა მოკლეს ალაზანზე 1850 წელს, ქალიშვილები: ქეთევანი, ანა (თუთა), მარიამი.

სამეფო კარზე გიორგი ერისთავს სარდლის თანამდებობა ეჭირა. რუსეთთან შეერთების შემდეგ რუსეთის სამხედრო სამსახურში შევიდა, სადაც პოდპოლკოვნიკობა მისცეს. 1802 წელს იგი ჩაირიცხა ყაბარდოს მუშკეტერთა პოლკში. პირველ სამხედრო წარმატებას რუსეთის მუნდირით ჯერ კიდევ 1803 წელს მიაღწია. ჭარ-ბელაქნიდან ლეკების გამუდმებული თავდასხმების აღკვეთა გენერალ გულიაკოვს დაევალა, რომელსაც 1690 მებრძოლი ჰყავდა. მის დასახმარებლად კახეთიდან შეიკრიბა 5000 კაციანი მილიციის რაზმი დ. ორბელიანის მეთაურობით, თუმცა უშუალო ხელმძღვანელი გიორგი ერისთავი იყო. გადამწყვეტ ბრძოლაში, რომელიც ბელაქანთან მოხდა გიორგი ერისთავმა სამაგალითო მამაცობა აჩვენა, რისთვისაც წმინდა გიორგის მეოთხე ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა და პოლკოვნიკის ჩინიც მიიღო.

1808 წელს სპარსელებთან ომში გამოჩენილი მამაცობისათვის წმინდა ანას მეორე კლასის ორდენი მიიღო, ხოლო 1812 წელს გენერალ მაიორის ჩინში აამაღლეს.

1814 წელს გიორგი ერისთავი დაინიშნა საქართველოში განლაგებული მე-19 დივიზიის პირველი ბრიგადის მეთაურად. მალე ის წმინდა ანას პირველი ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

1826 წელს გენერალ-ლეიტენანტის ხარისხი და 21-ე დივიზიის მეთაურობა მიიღო. სპარსელებთან პირველსავე ბრძოლაში გამოჩენილი მამაცობისათვის წმინდა ანას პირველი ხარისხის ორდენი უბოძეს, ამჯერად ბრილიანტებითა და ალმასებით დამშვენებული.

1827 წელს პასკევიჩი ერევნისაკენ დაიძრა, გენერალ-ლეიტენანტ ერისთავს ნახჭევანის ოლქის დაცვა დაევალა, თუმცა მის განკარგულებაში მცირერიცხოვანი რაზმი იმყოფებოდა, ამიტომ აქტიურ მოქმედებებს არ ავალებდნენ. პასკევიჩმა იცოდა რა გიორგი ერისთავის შეუპოვრობა და განსაკუთრებული მამაცობა, მას კონკრეტულად დაუსახა სამოქმედო გეგმა_რომ დაეცვა ოლქის საზღვრები და მხოლოდ მცირე მოძრაობა განეხორციელებია მდინარე არაქსის გადაღმა, რათა ერევნიდან მოწინააღმდეგეების ძალები ჩამოეცილებია. მაგრამ კატეგორიულად აეურძალა სპარსეთის სიღრმეში შეჭრა. თუმცა მოულოდნელად სიტუაცია შეიცვალა, ირანის სარდალი აბას მირზა მთელი თავისი ძალებით სწორედ ნახჭევანის ოლქისკენ დაიძრა. ნახჭევანის აღებით სპარსეთის წინააღმდეგ მთელი კამპანიის ბედი წყდებოდა, ვინაიდან პასკევიჩი იძულებული ხდებოდა მოეხსნა ერევნის ალყა და თავრიზზე ლაშქრობაზეც ხელი აეღო. თუმცა გიორგი ერისთავმა კარგად გაართა თავი შექმნილ სიტუაციას, ვიდრე აბას მირზა მოუახლოვდებოდა გიორგი ერისთავმა მცირე დახმარება მიიღო მას გადმოეცა გენერალ პანკრატოვის რაზმი და ულანთა ლეგიონი. გიორგი ერისთავი თავად დაიძრა აბას მირზას შესახვედრად, მდინარე არაქსის პირას სასტიკი ბრძოლა გაჩაღდა, ირანის მთავარმა ძალებმა არაქსის გადმოლახვა ვეღარ შეძლეს. მამაცი გენერალი ამით არ დაკმაყოფილდა, ნახჭევანში დაბრუნდა და ჯულფასთან სპარსეთის საზღვარი გადაკვეთა. გიორგი ერისთავი თავისი რაზმით დარგინის ხეობით სპარსეთის შიგნით მოძრაობდა, თავრიზამდე შუა გზაზე ქ. მარანდი დაიკავა. ამ დროს აბას მირზას საჯარისო ნაწილები მოდიოდნენ მარანდისკენ, მაგრამ როგორც კი ერისთავის გამარჯვების შესახებ შეიტყო, ტაქტიკა შეცვალა, ნახჭევანის გზა დაიკავა და გიორგი ერისთავის რაზმს გზა მოუჭრა. გიორგი ერისთავის მცირერიცხოვანი რაზმი კრიტიკულ მდგომარეობაში აღმოჩნდა, თუმცა ერევანთან პასკევიჩის გამარჯვებამ იხსნა, როგორც კი ერევნის დაცემაზე ამბავი მოვიდა, სპარსეთის ჯარი პანიკამ მოიცვა. აბას მირზამ განკარგულება გასცა თავრიზიდან ძვირფასეულობა გაეტანათ, მთელი სამხედრო მარაგი კი გაენადგურებიათ, რათა რუსებს არ ჩავარდნოდათ ხელში.

გიორგი ერისთავმა დააზუსტა რა სპარსეთის მხარეს შექმნილი მდგომარეობა, ოპერაციის მთელი პასუხისმგებლობა თავის თავზე აიღო, არ დაელოდა ხელმძღვანელობის ბრძანებას, ისარგებლა რა შექმნილი სიტუაციით თავისი მცირერიცხოვანი რაზმი თავრიზისკენ დაძრა. გზაზე მათ სპარსელთა რეგულარული ნაწილები დაამარცხეს. გიორგი ერისთავის ხელში გადმოვიდა გამაგრებული პუნქტები, რომელსაც ალაიარ ხანის მეთაურობით 6000 რჩეული მეომარი იცავდა, შეშინებულმა სპარსელებმა სიმაგრეები დატოვეს. გიორგი ერისთავი თავრიზის კედლებთან იდგა, რომელიც ქვემეხებითა და მაღალი კდელებით ერთ-ერთი საუკეთესოდ გამაგრებული ქალაქი იყო და 60 000 მცხოვრებს ითვლიდა. ქალაქი დანებდა. გიორგი ერისთავი 13 ოქტომბერს გაშლილი დროშებით და მუსიკით თავრიზში შევიდა. ირანის არცერთი ასეთი ძლიერი ციხესიმაგრე მტერს არასოდეს ასე იოლად არ ჩაბარებია. ერისთავის ხელში აღმოჩნდა სპარსეთის არმიის მთელი სურსათი და შეიარაღება, ტყვია-წამლისა და იარაღის ქარხნები, 40 ქვემეხი და ა.შ. მათ შორის აბას მირზას ტახტი და საბრძანებელი კვერთხი.

გიორგი ერისთავის გამარჯვება — ეს იყო სპარსეთის უდიდესი პოლიტიკური მარცხი.

პასკევიჩმა არაფერი იცოდა თავრიზის აღების შესახებ, მას მიაწოდეს ინფორმაცია გიორგი ერისთავის სპარსეთის სიღრმეში შეჭრის შესახებ, რამაც ის საშინლად განარისხა და თავრიზისკენ დაიძრა. მან გზაში შეიტყო თავრიზის აღების შესახებ, კავალერიის თანხლებით თავრიზის კედლებთან მიახლოებულ პასკევიჩს საზეიმოდ გამოწყობილი მოსახლეობა შეეგება, პასკევიჩის მოძრაობის გზა მთლიანად ყვავილებით იყო მოფენილი, აღმოსავლურ წესზე გზას რწყავდნენ ხარის თბილი სისხლით, რომელიც იქვე იკვლებოდა. სპარსელების ნაალაფარი ქვემეხები კი ზალპს იძლეოდნენ. ქალაქის სიმაგრის კარებთან იდგა ერისთავის რაზმი, ხოლო ხიდზე თავად გიორგი ერისთავი. შეხვედრა მეტად ორიგინალური იყო, განრისხებული პასკევიჩი მოხუც გენერალს საყვედურებით თავს დაესხა გამოჩენილი თვითნებობის გამო, თუმცა ბოლოს იძულებული გახდა მიელოცა გამარჯვება და გადახვეოდა.

გიორგი ერისთავი თავრიზის აღებისათვის ანდრია პირველწოდებულის ორდენით დაჯილდოვდა, თუმცა პასკევიჩმა ბრძოლის ასპარეზიდან დაითხოვა. სპარსეთის ომის დამთვრების შემდეგ გიორგი ერისთავი ჩრდილო კავკასიელებთან ბრძოლებითაა დაკავებული.

1830 წელს ვლადიმერის მეორე ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს.

1846 წელს ღვაწლმოსილ მოხუცს უმაღლესი სამხედრო ჩინი _ინფანტერიის გენერლობა უბოძეს და თავადაზნაურობის მიმნიჭებელი კომისიის თავმჯდომარედ დანიშნეს. მას სამხედრო სამსახურში დამსახურებისათვის წმინდა ვლადიმერის პირველი ხარისხის ორდენი უბოძეს, მხოლო სამოქალაქო დარგში სამსახურისთვის -ალექსანდრე ნეველის. როდესაც ყირიმის ომი დაიწყო გიორგი ერისთავი 90 წლის იყო, მან რამდენიმეჯერ სთხოვა იმპერატორს, რომ სამხედრო სამსახურში დაბრუნების უფლება მიეცათ.

1831 წლის შემდეგ გიორგი ერისთავი სენატორად გვევლინება. სამხედრო სამსახურისათვის თავის დანებების შემდეგ ის გორის მაზრაში დასახლდა. სოფ. ატენში ჰქონია სამკვიდრო, ამიტომ „ატენის ბატონადაც“ მოიხსენიებდნენ ხოლმე. აურაცხელი მამულებისა და გლეხების პატრონი იყო.

აქტიურად იყო ჩართული საქართველოს საშინაო თუ საგარეო ცხოვრებაში, მეგობრობდა რა ვორონცოვთან, მის გარეშე არცერთი მნიშვნელოვანი საკითხი არ წყდებოდა. მას ქართული თავადაზნაურობა „დიდ კნიაზსაც“ ეძახდა

გიორგი ერისთავი მეტად პოპულარული პიროვნება იყო მთელ იმპერიაში, პეტერბურგის მაღალ წრეებშიც კარგად იცნობდნენ. ის მოწინავე აზრებს ატარებდა და ყველანაირად ხელს უწყობდა ქვეყნის წინსვლას. მის შესახებ განსხვავებული აზრებიც არსებობს, იგი ერთის მხრივ იყო იმპერიის ერთგული დარაჯიც და ფეოდალური საქართველოს პატრიოტიც. ამავე დროს ყურადსაღებია ის გარემოებაც, რომ სოლომონ დოდაშვილის ჟურნალში გიორგი ერისთავმა დაბეჭდა „მოწოდება ივერთა“ და იყო საუბარი იმის შესახებაც, რომ გიორგი ერისთავი 1832 წლის შეთქმულებთან ახლო კავშირში იმყოფებოდა. თუმცა მოგვიანებით, შეთქმულების შედეგებით დაშინებული ქართული ინტელიგენციის კვალად, გიორგი ერისთავის პოზიციაც თავისებურია, ის საქართველოს გაძლიერებას რუსეთის მონარქიის გაძლიერებაში ხედავდა. შემორჩენილია გიორგი ერისთავის რელიგიური შინაარსის ნაწარმოებიც, სადაც ქრისტიანობის სხვადასხვა საკითხებზე დარიგებებს აძლევს თავის შვილს — ზაქარიას.

1861 წლის 19 თებერვლის გლეხთა გათავისუფლების მანიფესტის გამო აღელვებული თავადაზნაურობა სწორედ გიორგი ერისთავს დაუშოშმინებია, მას გლეხების მხარე დაუჭერია. 1861 წელს როდესაც იმპერატორი ალექსანდრე II ქუთაისს ეწვია, გიორგი ერისთავს წარსული დამსახურებებისათვის საკუთარი ხელით დააბნია წმინდა ანდრიას ორდენი. 1863 წელს 103 წლის ასაკში გარდაიცვალა გიორგი ერისთავი, რომელიც იკორთის ეკლესიაში დასავლეთის სვეტთან დაკრძალეს.

https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98_(%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98)