წყარო 1811-1917წწ ეგზარქოსობისდროინდელი იმერეთის ეკლესიები და მღვდლები, ავტ. მერაბ კეზევაძე სრული სია 

1100-ზე მეტი წმიდა გიორგის ტაძარი საქართველოში, მოგვაწოდეთ რაც, გამოგვრჩა.

კორნელი კეკელიძე სამსონის ძე (დ. 30 აპრილი [ძვ .სტ. 18 აპრილი], 1879 — გ. 7 ივნისი, 1962) — ქართველი ფილოლოგი, 

საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის თანადამფუძნებელი და აკადემიკოსი (1941 წლიდან), საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე (1943 წლიდან).

 საპატრიარქოს უწყებანი N23 16-22 ივნისი 2011წ  გვ.18

დეკანოზი კორნელი კეკელიძე 1879-1962 

I ნაწილი

ცნობილი ფილოლოგი, ლიტერატურათმცოდნე, აკადემიკოსი, მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე, ყოფილი დეკანოზი კორნელი კეკელიძე 1879 წლის 18 აპრილს, ქვემო იმერეთში, ვანის რაიონის სოფელ ტობანიერში დაიბადა. როგორც თავად მეცნიერი აღნიშნავდა, მისი წინაპრები წარმოშობით გურულები ყოფილან და იმერეთში XVIII საუკუნის მიწურულს გადასახლებულან. შემდგომში, სიბერემორეული კორნელი კეკელიძე, ძალიან პოეტურად იხსენებდა თავის სოფელს, დედ-მამას და კარმიდამოს, სადაც დაუვიწყარი ბავშობა გაატარა. მამამისი -– სამსონ კეკელიძე –– მედავითნედ მსახურობდა. დედა -–– თებრონე ურუშაძე -- სოფელ ჯიხაიშიდან იყო. იგი თავისი სილამაზით გამოირჩეოდა და ხელსაქმის დიდი მცოდნე გახლდათ. საოჯახო მეურნეობასაც ასევე წარმატებით უძღვებოდა. მრავალრიცხოვანი ოჯახი -– 11 შვილი ჰყავდათ (მეორე ცნობით -– 13, რომელთაგან მხოლოდ 7 გაიზარდა) –– ფრიად ხელმოკლედ ცხოვრობდა. პატარა კორნელიმ წერა-კითხვა ოჯახში, მამის დახმარებით ისწავლა. 1890 წელს იგი ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარეს, სადაც სწავლის საოცარი ნიჭი გამოიჩინა. როდესაც კორნელი მესამე კლასში გადავიდა, სხვა შვილებიც წამოიზარდნენ, რომელთაც განათლება სჭირდებოდათ და მამამ, რადგან ძალიან უჭირდა, განიზრახა უფროსი შვილი სასწავლებლიდან გამოეყვანა. იგი ფიქრობდა: კორნელიმ ცოტა მაინც ისწავლა და სხვები სულ უსწავლელი როგორ დავტოვოო. სწორედ ამ დროს, სასწავლებლის ინსპექტორის, ივანე გაფრინდაშვილის (პოეტ ვალერიან გაფრინდაშვილის მამა) რეკომენდაციით, მომავალმა აკადემიკოსმა სწავლა სახელმწიფო ხარჯზე განაგრძო. 1894 წელს კორნელი სასწავლებლად თბილისის სასულიერო სემინარიაში გადადის, სადაც ასევე საუკეთესო სტუდენტად ითვლება. 1896 წელს მას ჯერ დედა გარდაეცვალა, ორი წლის შემდეგ კი მამაც დაკარგა. ობლად დარჩენილ პატარა დედმამიშვილებს უფროსი და აკვირინე და მისი მეუღლე, მღვდელი ამფილოქე ცინცაძე (კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს ძმა) პატრონობდნენ. 1900 წელს კორნელიმ სემინარია პირველი ხარისხის დიპლომით დაასრულა და ამავე წელს, სახელმწი-. ფო ხარჯით, კიევის სასულიერო აკადემიაში სასწა ლებლად გაგზავნეს. წასვლის წინ ახალგაზრდა სტუდენტს რჩევა უკითხავს კალისტრატე ცინცაძისთვის, რომელიც იმხანად დიდუბის ტაძრის წინამძლვარი იყო:  „წადი, გამოცდებს თუ ვერ ჩააბარებ, კიევს მაინც დაათვალიერებ“, -- უთქვამს კალისტრატეს. „წავედი და კალისტრატეს დავალებას ვასრულებდი, კიევს ვათვალიერებდიო“, “- იხსენებდა შემდგომში ბატონი კორნელი. გამოცდების წარმატებით ჩაბარების შემდეგ იგი ' სიტყვიერების ფაკულტეტზე ჩაირიცხა. აკადემიაში კორნელი ხარბად დაეწაფა იქაურ მდიდარ ბიბლიოთეკაში დაცულ სხვადასხვა სახის ლიტერატურას. განსაკუთრებით ქართული საეკლესიო მწერლობითა და ისტორიის შესწავლით დაინტერესდა. მეოთხე კურსზე მან საკანდიდატო თხზულებისათვის თემა ქართული ღვთისმსახურების ისტორიიდან აიღო (ეს დარგი იმჟა“ მად ყველაზე ნაკლებ შესწავლილი იყო). მისი თხზულება მთელ კურსზე საუკეთესოდ აღიარეს და პრემიითაც დააჯილდოვეს. 1904 წელს კორნელიმ კიევის აკადემია ღვთისმეტყველების კანდიდატის ხარისხით დაასრულა. მისი საკანდიდატო დისერტაცია იყო: „ლიტურგიკული ქართული ძეგლები სამამულო წიგნსაცავებში და მათი მეცნიერული მნიშვნელობა“, სასწავლებლის ხელმძღვანელობა საპროფესორო სტიპენდიანტად ფიქრობდა მის კათედრაზე დატოვებას, იმ პირობით, რომ მას უნდა მოევლო აღმოსავლეთი (ათონი, სინას მთა და იერუსალიმი) იქაურ ქართულ სიძველეთა შესასწავლად, მაგრამ იაპონიასთან დაწყებულმა ომმა ამ კეთილ წამოწყებას ხელი შეუშალა. 1904 წლის ზაფხულში კორნელიმ კიევში პოლონელი წარმოშობის ქალზე იქორწინა და მალევე სამშობლოში გამოემგზავრა. 1904 წლის შემოდგომაზე იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იგი ჯერ დიაკვნად აკურთხა, ერთ კვირაში კი მღვდლად

23-1  საპატრიარქოს უწყებანი N23 16-22 ივნისი 2011წ  გვ.19

დეკანოზი კორნელი კეკელიძე 1879-1962 (გაგრძელება)

დაასხა ხელი და ქუთაისის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 1905 წელს, გამონაკლისის სახით, მლვდელი კორნელი კეკელიძე საგვერდულით დაჯილდოვდა და დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 1906 წლის 2 იანვარს დეკანოზი კორნელი თბილისის ქალთა ეპარქიალური სასწავლებლის ინსპექტორად და II-VI კლასების მასწავლებლად დაინიშნა. ქალთა სასწავლებელში მისი მოღვაწეობის პერიოდი სასიკეთო ცვლილებებით აღინიშნება: ექვსკლასიანი სასწავლებლიდან იგი რვაკლასიანად გადაკეთდა და, ამასთან, ნამდვილ ეროვნულ სასწავლებლად გადაიქცა. ქართული ენის კათედრა გაძლიერდა და ქართული ენის, ისტორიისა და ლიტერატურის |პროგრამა საგრძნობლად გაფართოვდა. ცალკე საგნად გამოცხადდა „ქართული არქეოლოგია“ და განსაკუთრებული დრო დაენიშნა აგრეთვე „საქართველოს საეკლესიო ისტორიასაც“. მამა კორნელიმ გააკეთა გაბედული მოხსენება ქართული ენის სწავლების გაუმჯობესების შესახებ. სასწავლებელში დაწყებული ეროვნული რეფორმები მაშინდელ საქართველოს ეგზარქოს ნიკონს (სოფისკი) დიდად არ ესიამოვნა. მან დეკანოზ კორნელის სახელზე წმინდა სინოდში საჩივარი გააგზავნა. თუმცა, სრულიად მოულოდნელად, წმინდა სინოდმა ეს მოხსენება დაამტკიცა, რითაც ეგზარქოსი ნიკონი ფრიად განაწყენებული დარჩა. საეპარქიო სასწავლებლის შენობაზე მესამე სართულის დამატებაც მამა კორნელის მეცადინეობითა და ინიციატივით მოხერხდა, რამაც მას ბევრი უსიამოვნება მიაყენა. მისი ამდენი დამსახურება და ნაყოფიერი მოღვაწეობა უყურადღებოდ არ დარჩენილა უმაღლესი საეკლესიო მმართველობისათვის: 1909 წლის აღდგომის დღესასწაულზე მას სკუფია უბოძეს. 1912 წლის 6 მაისს -– კამილავკა ეწყალობა. 1915 წლის 15 მაისს კი სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. ქალთა საეპარქიო სასწავლებელში მოღვაწეობის ათი წლის განმავლობაში არავის ახსოვს, რომ მამა კორნელის ვინმესთვის შეურაცხყოფა მიეყენებინა, უფროსობა ან ხასიათის წვრილმანობა გამოემჟღავნებინა. პირიქით, მისი მუდმივი დამახასიათებელი თვისება იყო პედაგოგთა მიმართ გულწრფელი ნდობა და მათი პიროვნების პატივისცემა, რასაც დიდად აფასებდნენ მისი თანამედროვენი. ასეთივე სათნო და ადამიანური იყო მისი განწყობილება მოწაფეთა მიმართ, რომელნიც კარგად გრძნობდნენ ამას და კიდევაც უფასებდნენ თავიანთი დაუღალავი შრომითა და მუყაითობით. საეპარქიო სასწავლებლისათვის მამა კორნელი ყველაფერი იყო: ის ერთადერთი პირი გახლდათ, რომელიც საფუძვლიანად იცნობდა ამ სასწავლებლის წარსულსა და აწმყოს და ამიტომაც იგი დაუზარელი და ერთგული მწყემსივით თავს დასტრიალებდა თავის საყვარელ დაწესებულებას, რომლის ბედიც ქარიშხლიან დროს ქართველი სამღვდელოებისაგან ჰქონდა მინდობილი. დეკანოზი კორნელი წლების განმავლობაში აქტიურად მონაწილეობდა საეკლესიო მუზეუმის კომიტეტის, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოების მუშაობაში. ამასთან, იგი გახლდათ საუკეთესო მქადაგებელი. შემორჩენილია მისი ერთ-ერთი ქადაგება, რომელიც 1915 წლის 2 აგვისტოს ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში დიდი ქართველი მგოსანის, ვაჟა-ფშაველას დაკრძალვის დღეს წარმოთქვა: „თანამედროვე უმაგალითო ომი ძალაუნებურად გვაგონებს ამ ძვირფას კუბოსთან „ბახტრიონში“ აღწერილ ხოროშეთს, რომელსაც „წარღვნა დაეცა წყეულ თათართა ჯარისა“ და სადაც ამის გამო „ხსენება გაწყდა კაცისა“. სწორედ ხოროშეთს წარმოადგენს დღეს ჩვენი ბედკრული, დამშეული და წარღვნილი სამშობლო, სადაც დარჩენილან, „ბალღები“ და „დიაცნი“, რომელნიც უნუგეშოდ დასტირიან ომში დახოცილთ ძვირფას სახელებს. სავალალო ის არის, რომ ასეთ უბედურობის დროს ერთიმეორეზე ხელიდან გვეცლებიან სულისა და გულის მესაიდუმლენი, რომელთაც, რეალური შველა თუ არა, პოეტური თანაგრძნობა და ზეაღმფრენი ნუგეშისცემა მაინც შეეძლოთ. ჯერ კიდევ არ გაცივებულა დიდებულ აკაკის საფლავი, რომ ჩვენი პოეზიის საკურთხეველზე ჩაქრა მეორე ბრწყინვალე ლამპარი, ის ლამპარი, რომელიც ფშავ-ხევსურეთის მწვერვალთაგან უხვ ნათელს ჰფენდა მთელ საქართველოს: გაფრინდა „მთის არწივი“. ვაჟა მოგვიკვდა, ფშაველა! როდესაც ჩავუფიქრდები, უნებლიედ იმეორებ განსვენებულის მწარე სიტყვებს: „სულ ჩვენ რადა ვართ ტანჯვაში, კვნესა რად ისმის ჩვენია? როდემდის უნდა ვიტიროთ მიწას ვაფრქვიოთ ცრემლია?“ განსვენებულის სულის ტრაგედიას ის ჰქმნიდა და ამწვავებდა, რომ, ერთის მხრივ, მას ელანდებოდა დიდებულ წინაპართა აჩრდილი, მათი გმირობა, პატიოსნება და მამულიშვილური გრძნობა; მეორე მხრივ კი თვალწინ ედგა დღევანდელი ჩვენი დაკნინება და, როგორც ამბობდა, „კარგისა შეცვლა ავზედა ამ მის სამშობლო მხარეში“. ამ „სამშობლო მხარის“ საშველად და სახნელად ის აღიჭურვა, აღიჭურვა არა „ხმალ-შუბითა და ფარითა“, როგორც მთიული, არამედ კალმითა და მელნითა. თავის სიმბოლურ პოეზიის უმთავრეს მიზნად მან დაისახა

23-1  საპატრიარქოს უწყებანი N23 16-22 ივნისი 2011წ  გვ.20

დეკანოზი კორნელი კეკელიძე 1879-1962 (დასასრული)

ლამაზად და კოხტად გამოექანდაკებია ძველი ქართველის სახე და ყვე- ლასათვის ეჩვენებინა მისი სიდიადე და წარმტაცობა. „დლისა სიცხადით გულდაჩაგრული“, ის სიყვარულით იცქირება წარსულისაკენ, თუმცა მისი ელეგიური, მელანქოლიით აღსავსე ქნარი, სულ უიმედოდ მომავალსაც არ უყურებდა. მართალია, ეს მომავალი მისთვის ბუნდოვანი და გამოურკვეველი იყო, მაგრამ მას სწამდა, რომ მართლაც რომ „გველის“ და არა სხვა რამე კარგის „მჭამელი“ და მით „გამეცნიერებული“ და გათვითცნობიერებული ქართველი ერი, ადრე იქნება და თუ გვიან, ძალამოკრებილ მდინარესავით, უეჭველად გაარღვევს იმ სალ კლდეს, რომელიც გზას არ აძლევდა ამ მდინარეს და არ უშვებდა ბარად. განისვენე მგოსანო! შენი „სატრფო“, შენი სამშობლო, არ მომკვდარა, ის „ბებერ ლომივით“ მხოლოდ დაძინებულა, მაგრამ, გჯეროდეს, თანახმად შენი სურვილისა, მას მოევლინება „მათე მღვდელი“, „გულშემატკივარი მასწავლებელი“ და „შრომისმოყვარე ზურაბი“, რომელნიც მალამოს დასდებენ მის იარებს; მაშინ „დაჭრილ არწივს“ ფრთა გაუმთელდება და „ვაჟკაცს“, რომელმაც „ჭიდილ- ში“ რქა დაკარგა, „რქა ამოუვა რქაზედა“. შენი უმანკო სული ნეტარებას განიცდის, როდესაც გაიგებს, რომ გაერთიანებულ საქართველოს გამოეზრდება არა ერთი და ორი „გოგოთური, ალუდა, ლუხუმა და ლელა“. ის გაბრწყინდება, როდესაც დაინახავს რომ „სანათას“ მიერ დანთებული სანთელის შუქი გაჰფანტავს იმ წყვდიადს, რომელსაც მოუცავს დღეს შენგნით მიტოვებული, შენზე მტირალი ქართველი ერი. მშვიდობით, საუკუნო იყავნ, და იქნება კიდეც, ხსენება შენი!“ მისი პედაგოგი თბილისის სასულიერო სემინარიიდან, ცნობილი მეცნიერი და ისტორიკოსი თედო ჟორდანია, დეკანოზ კორნელი კეკელიძეს სწერდა: „მივიღე ძვირფასი საჩუქარი თქვენი ახალი წიგნი „ ....’’თვალი გადავავლე და მადლობა შევწირე ღმერთს, რომელმაც აღმისრულა მე ჩემი წადილი. როგორც იყო ამ ბოლო ჟამს მოგვივლინა ქართველებს გამჭრიახი, საქმიანი და მცოდნე გამომძიებელი ქართული ხელნაწერებისა აქამდის თუ პატივსა გცემდით, ახლა ძმაზე უძმესი ხართ ჩემთვის. თქვენი მეცადინეობა, ახალგაზრდობა, ნიჭი, ცოდნა, სიყვარული მეცნიერებისადმი ჭეშმარიტს, უმწიკვლოს მოჰფენს დიდებულს ისტორიას. თქვენი უკანასკნელი შრომა არის გვირგვინი თქვენი ნაშრომებისა, ღირსი სამეცნიერო დოქტორობის ხარისხისა (დაუცველად). თქვენი ყოფილი მასწავლებელი დღეს თქვენ ათასჯერ მეტად გაფასებთ, ვიდრე დღემდი. დამიჯერე, ჩემს ძმასთან უძმესო კორნელი, რომ ჩვენ უნდა უკანასკნელ სისხლის წვეთამდე ვიბრძოლოთ დასაცველად ჩვენის მწერლობა-ისტორიის ღირსებათა. რაც კარგი ვნახოთ, ის შევითვისოთ, გამოვააშკარავოთ, გამოვაბრწყინოთ, ხოლო ნაკლულევანებანი, დეე, მტრებმა ეძიონ“.

24 საპატრიარქოს უწყებანი N24 23-29ივნისი 2011წ გვ.15

დეკანოზი კორნელი კეკელიძე ნახევარსაუკუნოვანი მეცნიერული ღვაწლი 1879- 1962

 I I ნაწილი

1916 წლის 23 სექტემბერს, პირველად საქართველოში, რუსი ეგზარქოსების 100-წლიანი მმართველობის ჟამს, დეკანოზი კორნელი თბილისის სასულიერო სემინარიის რექტორად დაინიშნა. ამავდროულად, იგი საქართველო-იმერეთის სინოდალეკრი კანტორის წევრად აირჩიეს. 1917 წლის 12 მარტს (ძვ. სტილით) აღდგა საქართიილოს სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალია. 1917 „ის 8-17 სექტემბერს თბილისში ჩატარდა საქართველოს მართლმადიდებელი ავტოკეფალური ეკლესიის პირველი კრება, რომლის მუშაობაში ერთ-ერთ მთავარ და წამყვან როლს დეკანოზი კორნელი კეკელიძე ასრულებდა. 15 სექტემბერს გამართულ სხდომაზე მან წაიკითხა მოხსენება ღვთისმსახურებისა და სამღვდელოების შესახებ. მოხსენება ფრიად დამუშავებული და მეცნიერულ დონეზე იყო გამართული. გთავაზობთ ციტატას ამ მოხსენებიდან: „საქართველოს ეკლესიას -– სთქვა მომხსენებელმა, როგორც აღმოსავლეთის მართლმადიდებელ ეკლესიის წევრს, აქვს რთული რიტუალი, ანუ ღვთისმსახურება, რასაც ძნელად თუ ვინმე ბოლომდინ მოისმენსო. ამისთვის საჭიროა ღვთისმსახურება შემოკლდეს და გამარტივდეს ისე, როგორც ეს შეეფერება დღევანდელ პირობებში მყოფ მორწმუნესაო. შემდეგ მომხსენებელი შეეხო საღმრთო წიგნების საბეჭდავ შრიფტს ხუცურის თუ მხედრულის. იგი მიემხრო ამ უკანასკნელს. მესამე და თავსამტვრევი საკითხი, რამაც დიდი კამათი გამოიწვია, მღვდელმსახურთა გარეგნული ჩაცმულობა იყო. საუბარი იყო ერში კაბა-ანაფორით სიარულის შესახებ. მამა კორნელი ასევე შეეხო სამღვდელო პირებზე თმა-წვერის ტარების საკითხს. ბოლოს მომხსენებელმა ასეთი რეზიუმე გაუკეთა მოხსენებას: 1) საჭიროა ჩვენი ღვთისმსახურება გამარტივდეს (ცხოვრებას დაუახლოვდეს და, შეძლებისდაგვარად, შინაარსით და ფრაზეოლოგიით საშუა ლო მლოცველ-მორწმუნისათვის გასაგები იყოს. ამის მოსაგვარებლად საკათალიკოსო საბჭოსთან უნდა დაარსდეს განსაკუთრებული „საღვთისმსახურო“ კომისია; 2) საღვთო და საეკლესიო წიგნების საბეჭდავად უნდა შემოვიღოთ მხედრული ანბანი, ვინაიდგან ასეთს შემთხვევაში ეს წიგნები ფართო მასებისათვის ხელმისაწვდომი იქნება; 3) კრებულის წევრთათვის სავალდებულო არ უნდა იყოს ეკლესიის გარეშე ანაფორის ტარება, სურვილისამებრ, მათ შეუძლიათ საერო ტანისამოსი ატარონ; 4) მათთვის არც გრძელი თმებისა და წვერის ტარება უნდა იყოს სავალდებულო. ესეც კერძო სურვილზე უნდა იყოს დამოკიდებულიო. მოხსენების შემდეგ ცხარე კამათი გაიმართა. ახალგაზრდა მღვდელმსახურნი და ერისკაცობა სავსებით დაეთანხმა მომხსენებელს. განსაკუთრებით თანაგრძნობით შეხვდა დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე. მოწინააღმდეგედ გამოვიდნენ თბილელი მიტროპოლიტი ლეონიდე (ოქროპირიძე) და გორის ეპისკოპოსი ანტონი (გიორგაძე). ეს უკანასკნელი აფრთხილებდა საზოგადოებას, ნუ ავჩქარდებით, სამარცხვინო საქმეს ნუ ვიზამთ, მოვუცადოთ მერმისს, ეხლა ჩვენ მოუმზადებელნი ვართ, აღვიჭურვებით ცოდნით და მაშინ ახალი შეფასება მოხდესო. მაგრამ დეკანოზ კორნელის მცირეოდენი განმარტების შემდეგ დიდმა უმრავლესობამ მისი ყველა თეზისები ერთსულოვნად დაადასტურა და შემდეგი კრებისათვის განხილვა ზედმეტად სცნო“. საქართველოს პირველ საეკლესიო კრებაზე დეკანოზ კორნელი კეკელიძის გაკეთებულ მოხსენებას მკაცრად გამოეხმაურა იმჟამად დასავლეთ საქართველოში მოღვაწე ცნობილი ასკეტი ბერი, მენჯის მთავარანგელოზთა სახელობის სავანის წინამძღვარი, მღვდელ-მონაზონი ალექსი (შუშანია, რომელიც 1995 წლის 18-19 სექტემბერს საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ წმინდათა დასში შერაცხა). იგი წერდა: „მართალია, ბრუნვა დროთა ვითარებისა დროისდაგვარად ქმნის კანონებს, რადგან ეს კანონები ადამიანის უსაზღვრო ნებისყოფათა ცვალებადობის შედეგია, მით რომ ადამიანი თავისუფლებას ეტრფის, რასაც შეუდგს ლტოლვა ნებისყოფისადმი. ასეთ შემთხვევაში ადამიანს ავიწყდება, ან ვერ გულისხმაუყვია ის ჭეშმარიტება, რომ თუმცა კაცი თავისუფალია, მაგრამ იმდენად არის იგი თავისუფალი, რამდენიც მხოლოდ მის პირადობას ეკუთვ-

24-1  საპატრიარქოს უწყებანი N24 23-29ივნისი 2011წ გვ.16

დეკანოზი კორნელი კეკელიძე ნახევარსაუკუნოვანი მეცნიერული ღვაწლი 1879- 1962 (გაგრძელება)

ნის. ასე რომ, თითოეულ კაცს აქვს უფლება თავისი სურვილი-ნება, რწმენა -- თვის შორის შემოიფარგლოს და არა საერთოდ, ზოგად სათაყვანოდ, მისი ნებისყოფა აღამაღლოს საზოგადო კანონად. ყველა საღ გონების ადამიანმა უწყის, რომ გონიერების სამსჯავრო იპყრობს თვის შორის ორ დებულებას: 1) მთელ კაცობრიობის საზიარო აზრთა კარნახობის ყურადღების მიქცევას, და 2) განპიროვნებულ „მე  ღვთიური აზროვნება აღამაღლოს ზნეობრივი მშვენიერებით. ამგვარად, ვიმეორებ, რომ შენი სინდისი ჩემი საზიარო ყოფილა და ჩემი -– შენი. ასე რომ, სინდისის არსებითი ბუნების თვალი ერთი შენ ხარ, ძმაო და მეორე -– მე. მაშ, ორთავემ კერძო თვალი ისე დავიცვათ, რათა ერთმანეთს არ ვავნოთ. რის სავსებისათვის წარსადგენად თითოეულმა თვისი აზრი გამოვსთქვათ იმ სათანადო მოსაზრებით, რომ ხალხის სულისკვეთებას ანგარიში გაუწიოთ, ე. ი. როგორი მღვდელი სწყურია ხალხს“, ამის შემდეგ ღირსი მამა ალექსი საეკლესიო კანონებითა და წმინდა მამათა სწავლებებზე დაყრდნობით ასაბუთებს თავის მოსაზრებებს (ამ პასუხის სრული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ წიგნში „წმინდა ალექსი ბერის მოძღვრებანი“. თბილისი, 2002 წელი). 17 სექტემბერს, კრების უკანასკნელ დღეს, გაიმართა კათოლიკოს-პატრიარქის არჩევნები. გამარჯვება წილად ხვდა ეპისკოპოს კირიონს (საძაგლიშვილი), რომლის საპატრიარქო ტახტზე აღსაყდრება 1917 წლის 14 ოქტომბერს, მცხეთაში, სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში შესრულდა. როდესაც დასრულდა კურთხევის რიტუალი და მთავარდიაკონმა დავით სალარიძემ მკვეთრი ხმით წარმოსთქვა სანატრელი „აქსიოს“, კათოლიკოსმა კირიონმა ავტოკეფალიის აღდგენის საქმეში შეტანილი განსაკუთრებული ღვაწლისათვის მიტროპოლიტის წოდებით დააჯილდოვა ქუთათელი ეპისკოპოსი ანტონი (გიორგაძე), ხოლო დეკანოზ კორნელი კეკელიძეს უბოძა მიტრა. 1918 წელს დეკანოზი კორნელი იყო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ერთ-ერთი ფუძემდებელი და დამაარსებელი. მისი დაარსებიდან გარდაცვალებამდე იგი ხელმძღვანელობდა ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიის კათედრას. გარდა ამისა, კორნელი კეკელიძე ერთი პერიოდი კვლავ აქტიურად მონაწილეობდა საქართველოს საეკლესიო ცხოვრების ფერხულშიც, თუმცა არა როგორც სასულიერო პირი. 1921 წლის სექტემბერში გელათში ჩატარებულ მესამე საეკლესიო კრებაზე საკათოლიკოსო საბჭოს წევრთა სიაში, სხვებთან ერთად, პროფესორ კორნელი კეკელიძესაც ვხედავთ. 1922 წლის 19 ოქტომბერს იგი ჯერ კიდევ საბჭოს წევრია, რადგანაც ხელს აწერს ამ რიცხვში შედგენილ დოკუმენტს. ამის შემდეგ მან მალევე დატოვა საკათოლიკოსო საბჭო, რადგანაც 1923 წლის იანვარში მის ადგილზე უკვე სხვა პიროვნება იხსენიება. 1922 წელს (მეორე ვერსიით  1918 წელს) კორნ ლი გაცილდა პირველ მეუღლეს, რომელთანაც სამი შვილი ჰყავდა: ალექსანდრე, კონსტანტინე და ილია. მან ცოლად შეირთო მინადორა კასრაძე, გორის მაზრის, სოფელ ქემერტის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძრის წინამძღვრის, დეკანოზ დიმიტრი ონოფრეს ძე კასრაძის (გარდაიცვალა 1929წ. 12 თებერვალს) ასული, რომლისგანაც შვილი არ ჰყოლია. ტრაგიკულად წარიმართა მისი უფროსი ვაჟის ცხოვრება. ალექსანდრე კეკელიძემ 1924 წელს დააარსა იატაკქვეშა გაერთიანება „თავისუფალი საქართველო”, მაშინ იგი 18 წლის ყოფილა. ორგანიზაცია ერთ-ერთმა წევრმა გასცა, გვარად ბარათაშვილმა. მისი წევრები და, მათ შო-

24-2  საპატრიარქოს უწყებანი N24 23-29ივნისი 2011წ გვ.17

დეკანოზი კორნელი კეკელიძე ნახევარსაუკუნოვანი მეცნიერული ღვაწლი 1879- 1962 (დასასრული)

რის, ალექსანდრე კეკელიძე, დააპატიმრეს. იგი დახვრიტეს თავისუფლების მოედანზე (მეორე ვერსიით, როდესაც სახლში დასაპატიმრებლად მიაკითხეს, იგი ფანჯრიდან გადახტა და გაიქცა. ჩეკისტები გამოედევნენ და მოკლეს). კორნელიმ მძიმედ გადაიტანა შვილის დაღუპვა. იმ პერიოდში იგი მეუღლესთან ერთად სოფელ ქემერტში ისვენებდა. ჩეკისტებმა კორნელი იქ დააპატიმრეს და თბილისში ჩამოიყვანეს. იგი იძულებული გახდა იმ ქაღალდზე მოეწერა ხელი, წრომელზეც თავისი შვილის მოქმედება დაგმო. ამის გამო ყოველთვის სინდისი აწუხებდა. მისი ძმაც 1937 წელს დახვრიტეს და კორნელი არც ძმის შესახებ ჰყვებოდა რამეს. დეკანოზი კორნელი ერთ-ერთი მათგანია, ვინც გამოავლინა, შეისწავლა, გაოსცა და სამეცნიერო კვლევები მიუძღვნა ძველი ქარული ლიტერატურის უბრწყინვალეს ნიმუშებს. მისი მეოხებით, ევროპამ ბევრი ისეთი სალიტერატურო ნაწარმოები გაიცნო, რომელიც მეცნიერებაში დაკარგულად ითვლებოდა. თავისი პირველი სამეცნიერო ნაშრომი  „ახალი საგალობლები აბო თბილელისა“  1905 წელს დაიბეჭდა ჟურნალ „მწყემსში“ (N13, 14). მისმა დიდმა ერუდიციამ, ძველი ქართული მწერლობის როგორც ზოგად, ისე ვიწრო სპეციალურ საკითხებში ღრმა განსწავლულობამ, განაპირობა ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიის ფუნდამენტური ორტომეულის შექმნა (1923-1960 წლებში გამოიცა ოთხჯერ). ორტომეულის საფუძველზე მან შექმნა „ძველი ქართული ლიტერატურის კონსპექტური კურსი“ (რუსულ ენაზე, 1938 წელი). 1955 წელს, რომში, გერმანულ ენაზე გამოქვეყნდა მ. თარხნიშვილისა და ი. ასფალგის მიერ გადამუშავებული კეკელიძის ორტომეულის | ტომი. კორნელი კეკელიძის საერთო რედაქციით, 1948-54 წლებში გამოქვეყნდა საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ხელნაწერების აღწერილობათა რამდენიმე ტომი. განუზომელია მისი ლვაწლი ტექსტოლოგიაში: 1918 და 1946 წლებში გამოსცა ქართული ჰაგიოგრაფიული თხზულებების კიმენურ რედაქციათა ორტომეული (პ. პეეტერსმა აქ გამოქვეყნებული ტექ- სტების ერთი ნაწილი ლათინურად თარგმნა), 1930 წელს -– ნ. ციციშვილის „შვიდი მთიები“, 1935 წელს -– იოანე საბანის ძის „აბო თბილელის წამება“ და ბასილი ზარზმელის „სერაპიონ ზარზმელის ცხოვრება“, 1936 და 1948 წლებში –– იოანე ბატონიშვილის „კალმასობის ორტომეული (თანარედაქტორი ა. ბარამიძე), 1938 წელს -- „ვისრამიანი“ (თანარედაქტორები ა. ბარამიძე და პ. ინგოროყვა), 1941 წელს -– „ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი“ და სხვ. 1959 წელს ქართველმა მეცნიერებმა და საზოგადოებამ დიდი პატივისცემით აღნიშნეს კორნელი კეკელიძის დაბადების 80 და სამეცნიერო მოღვაწეობის 55 წლისთავისადმი მიძღვნილი იუბილე. საღამოზე სიტყვით გამოვიდა მხცოვანი მეცნიერი, რომელმაც დარბაზში შეკრებილებს დიდი სიყვარულით მიმართა.წარმოთქმულ სიტყვას გთავაზობთ შემოკლებით:

„..ჩვენს თვალწინ შეიქმნა ახალი, წინათ გაუგონარი სამეცნიერო დისციპლინა, რომელსაც ქართველოლოგია ეწოდება და რომელიც მძლავრ ნაკადად ერთვის მსოფლიო მეცნიერების ოკეანეს. ისეთი მდგო-მარეობა შეიქმნა, რომ არცერთი საკითხი ძველი კულტურის და მწერ-ლობის ისტორიიდან არ შეიძლება ამომწურავად გადაწყდეს, თუ ანგა-რიში არ გაეწია მდიდარ ქართულ მასალებსაც...ქართველოლოგიის მიერ ასეთი ყურადღების მოპოვების საქმეში პატარა, უმნიშვნელო როლიმეც მითამაშია. 55 წლის განმავლობაში მე არ მამოძრავებდა არც „სახელის მოპოვების“ არც „სენსაციების“ გამოწვევის სურვილი, მე ვემსახურებოდი მხოლოდ ისტორიულ-ლიტერატურული ჭეშმარიტების გამოვლინებას და შემდეგი პრინციპებით ვხელმძღვანელობდი: ა) ისტორიული ჭეშმარიტების გამოვლინება უნდა ემყარებოდეს არა უნიადაგო ჰიპოთეზებსა და მოსაზრებებს, არამედ მყარ და შემოწმებულ ისტორიულ ფაქტებს; ბ) ნამდვილი ისტორია არ საჭიროებს შეკეთება-შელამაზებას, რა მოსაზრებითაც არ უნდა იყოს ეს გამოწვეული (უფრო ხშირად ეს ხდება ყალბად გაგებული „პატრიოტიზმის“ ქურქში); გ) მეცნიერულ მუშაობაში საჭიროა კრიტიკა, მაგრამ კრიტიკად არ უნდა საღდებოდეს ინსინუაციები და ლანძღვა-გინება; დ) საჭიროა პოლემიკაც, მაგრამ არა ისეთ ადამიანთან, რომელიც შეუპყრია წინასწარ აკვიატებულ აზრს და არა ჭეშმარიტების მოპოვების სურვილს; ე) მზად უნდა იყო შეცდომის

გამოსწორებისათვის; ის ადამიანი, რომელსაც ეშინია ან რცხვენია თავისი შეცდომების გამოსწორებისა და ამიტომ – „უცილობლობს ვითა ჯორი“, მეცნიერად არ შეიძლება ჩაითვალოს. ასეა, თუ ისე, ჩემი ნახევარსაუკუნოვანი მეცნიერული მუშაობა მიმართული იყო იმისაკენ, რომ ჩვენ ხალხს შეეგნო და შეეცნო – რას წარმოადგენდა ის კულტურულად შორეულ წარსულში. რა გავაკეთეთ ამ მიმართულებით, ამაზე სხვებმა იმსჯელონ. გაუმარჯოს ჩვენს ქვეყანას და ხალხს, გაუმარჯოს ჩვენს მეცნიერებას, ვუსურვოთ მას წინსვლა და წარმატება. მადლობა, დიდი მადლობა ყურადღებისა და პატივისცემისათვის, ჩემი პატარა დამსახურების ასეთი დიდი შეფასებისათვის. მართალია მოვხუცდი, მაგრამ ჯერ კიდევ არ დამკარგვია უნარი და სურვილი ხალხსა და სამშობლოს ვემსახურო“. კორნელი კეკელიძე 1962 წლის? ივნისს გარდაიცვალა. იგი დასაფლავებულია თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეზოში.

კორნელი კეკელიძე 1879 წლის 30 აპრილს დაიბადა ქუთაისის მაზრის სოფელ ტობანიერში, სამსონ კეკელიძის და და თებრონე ურუშაძის მრავალშვილიან ოჯახში. სამსონ კეკელიძე მედავითნე იყო სოფლის ეკლესიაში, წერა-კითხვა კარგად იცოდა და კორნელისაც ადრევე შეასწავლა სახლში. 1886 წელს იგი შეიყვანეს ქუთაისის ოთხკლასიან სასულიერო სასწავლებელში. ოჯახს უჭირდა შვილის ქუთაისში რჩენა და კორნელის სასწავლებელში დატოვება სკოლის ინსპექტორის ივანე გაფრინდაშვილის, მომავალი პოეტის პოეტ ვალერიან გაფრინდაშვილის მამის, მეშვეობით მოხერხდა, რომელიც მომავალ აკადემიკოსს სასწავლებლის ინტერნატში უფასოდ ჩარიცხვაში დაეხმარა.

ქუთაისში სწავლის დამთავრების შემდეგ კეკელიძემ სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო. მის შენახვას ოჯახი ვერც თბილისში შეძლებდა, ნიჭიერ ახალგაზრდას მაშველად თბილისის სემინარიის ინპექტორი იოანიკე მოევლინა, მისი დახმარებით კორნელი უფასოდ მოეწყო პანსიონში. მასთან ერთად სემინარიაში სწავლობდა იოსებ ჯუღაშვილი. 1896 წელს კორნელის დედა გარდაეცვალა, ორი წლის შემდეგ კი მამა. კორნელის და მთლიანად დაობლებულ ოჯახს უფროსი და აკვირინე და მისი მეუღლე, კალისტრატე ცინცაძის უმცროსი ძმა, ამფილოქე ეხმარებოდნენ. როგორც წარჩინებული კურსდამთავრებული, კეკელიძე სახელმწიფოს ხარჯზე კიევის სასულიერო აკადემიაში ჩაირიცხა, გამოცდები შესანიშნავად ჩააბარა და სიტყვიერების ფაკულტეტზე მოეწყო.

1904 წელს, აკადემიის დამთავრების შემდეგ[3], კეკელიძე საქართველოში დაბრუნდა და ეწეოდა საეკლესიო მოღვაწეობას, იყო დეკანოზი. 1906 წელს ქუთაისის მთავარანგელოზის ეკლესიიდან გადაიყავნეს თბილისში, დედათა ეპარქიალურ სასწავლებლის ინსპექტორად. მონაწილეობდა საეკლესიო მუზეუმის კომიტეტის, ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებისა და საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოების მუშაობაში. 1905-1912 წლებში თანამშრომლობდა კიევის სასულიერო აკადემისთან. კეკელიძის პირველი სამეცნიერო ნაშრომი „ახალი საგალობლები აბო თბილელისა“ 1905 წელს ჟურნალ „მწყემსში“ (№ 13, 14) დაიბეჭდა. 1907 წელს გადამუშავებული საკანდიდატო ნაშრომისათვის „ლიტურგიკული ქართული ძეგლები სამამულო წიგნსაცავებში და მათი მეცნიერული მნიშვნელობა“ (რუსულ ენაზე, ცალკე წიგნად გამოიცა თბილისში, 1908 წელს) მიენიჭა მაგისტრის სამეცნიერო ხარისხი.[2]

სამეცნიერო ასპარეზზე გამოსვლისთანავე კეკელიძეს მძიმე შავი სამუშაოს შესრულება მოუხდა არქივებსა და სიძველეთსაცავებში, კერძო მეპატრონეთა კოლექციებში. მან დიდი ამაგი დასდო ქართული ხელნაწერების გამოვლენის, შეგროვებისა და აღწერილობის საქმეს. ძველი ქართული ლიტერატურის მემკვიდრეობის დიდი ნაწილი ჯერ სრულიად ხელუხლებელი იყო. კეკელიძის ადრინდელი სამეცნიერო ნაშრომებმა („იერუსალიმის განჩინება VII საუკუნისა“, რუსულ ენაზე, 1912 წელი, მ. ნ. ახმატოვის სახელობის პრემია; „ძველი ქართული არქიერატიკონი“, რუსულ ენაზე, 1912 წელი) ბევრ რუს და უცხოელ მეცნიერს აღუძრა ინტერესი ქართული მწიგნობრობისადმი. კეკელიძემ მეცნიერულად აღწერა გელათში (1905 წელს) და სვანეთში (1911 წელს) დაცული ქართული ხელნაწერები. 1912-1917 წლებში მუშაობდა რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ორგანოში — „ქრისტიანული აღმოსავლეთი“. 1916 წელს დაინიშნა თბილისის სასულიერო სემინარიის რექტორად. იყო საქართველოს საკათალიკოსო საბჭოს წევრი. ანაფორა გაიხადა 1921 წელს.

კორნელი კეკელიძე იყო თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ერთ-ერთი დამაარსებელი. 1918 წლიდან გარდაცვალებამდე ხელმძღვანელობდა ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიის კათედრას. 1919 წელს საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნებში კენჭს იყრიდა ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის სიით, იყო სიია 21-ე ნომერი, თუმცა ვერ გახდა დამფუძნებელი კრების წევრი.[4]

1919-1925 წლებში სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის დეკანად მოღვაწეობდა, ხოლო 1926-1930 წლებში სასწავლო-სამეცნიერო ნაწილის პრორექტორი იყო. 1921-1930 წლებში ხელმძღვანელობდა თსუ-თან არსებული სიძველეთსაცავს. 1924 წელს მონაწილეობა მიიღო კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსისთან და საკათალიკოსო საბჭოს წევრების სასამართლო პროცესში მოწმის სტატუსით და მისცა ბრალდებულების საწინააღმდეგო ჩვენება[5]

1933-1936 წლებში ხელმძღვანელობდა ქუთაისის პედაგოგიური ინსტიტუტის ქართული ლიტერატურის ისტორიის კათედრას. 1942-1949 წლებში განაგებდა რუსთაველის სახელობის ქართული ლიტერატურის ისტორიის ინსტიტუტს. სხვადასხვა დროს იყო განათლების სახალხო კომისარიატის კოლეგიის წევრი და სახელმწიფო სამეცნიერო საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე, ამიერკავკასიის ცაკის წევრი (1927 და 1929 წლებში).[2]

1948-1954 წლებში გამოქვეყნდა საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ხელნაწერების აღწერილობათა რამდენიმე ტომის კორნელი კეკელიძის საერთო რედაქციით. განუზომელია კეკელიძის ღვაწლი ტექსტოლოგიაში: 1918 და 1946 წლებში გამოსცა ქართული ჰაგიოგრაფიული თხზულებების კიმენურ რედაქციათა ორტომეული (პ. პეეტერსმა აქ გამოქვეყნებული ტექსტები ერთი ნაწილი ლათინურად თარგმნა), 1930 წელს — ნოდარ ციციშვილის „შვიდი მთიები“, 1935 წელს — იოანე საბანისძის „აბო თბილელის წამება“ და ბასილი ზარზმელის „სერაპიონ ზარზმელის ცხოვრება“, 1936 და 1948 წლებში — იოანე ბატონიშვილის „კალმასობის“ ორტომეული (თანარედაქტორი ალექსანდრე ბარამიძე), 1938 წელს — „ვისრამიანი“ (თანარედაქტორები ალექსანდრე ბარამიძე და პავლე ინგოროყვა), 1941 წელს — „ისტორიანი და აზმანი შარავანდედტანი“ და სხვა.[2]

კორნელი კეკელიძის დიდმა ერუდიციამ, ძველი ქართული მწერლობის როგორც ზოგად, ისე ვიწრო სპეციალურ საკითხებში ღრმა განსწავლულობამ განაპირობა ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიის ფუნდამენტური ორტომეულის შექმნა (1923—1960 წლებში ოთხჯერ გამოიცა). ორტომეულის საფუძველზე კეკელიძემ შექმნა „ძველი ქართული ლიტერატურის კონსპექტური კურსი“ (რუსულ ენაზე, 1938 წელს). 1955 წელს იტალიის დედაქალაქ რომში გერმანულ ენაზე გამოქვეყნდა მიხეილ თარხნიშვილისა და იულიუს ასფალგის მიერ გადამუშავებული კეკელიძის ორტომეულის I ტომი.[2]

კორნელის ორი ცოლი ჰყავდა, პირველი ცოლი, ლიუდმილა, შეირთო კიევში. მასთან სამი შვილი შეეძინა: ალექსანდრე, კოტე და ილია. 1922 წელს მასთან განქორწინდა და ცოლად შეირთო მინადორა კასრაძე, რომლისგანაც შვილი არ ჰყოლია. ალექსანდრემ 1924 წელს დააარსა იატაქვეშა გაერთიანება “თავისუფალი საქართველო”. მაშინ ალექსანდრე 18 წლის იყო. ორგანიზაცია ერთ-ერთმა წევრმა გასცა, გვარად ბარათაშვილმა. ორგანიზაციის წევრები და, მათ შორის, ალექსანდრე დააპატიმრეს. ალექსანდრე კეკელიძე დახვრიტეს თავისუფლების მოედანზე. კორნელიმ მძიმედ გადაიტანა შვილის დაღუპვა. იმ პერიოდში კორნელი მეუღლესთან ერთად სამაჩაბლოში იყო. ჩეკისტებმა კორნელი იქ დააპატიმრეს და ისე ჩამოიყვანეს თბილისში. მაგრამ როდესაც დაკითხვების შედეგად დარწმუნდნენ, რომ კორნელის ამ ორგანიზაციასთან არავითარი შეხება არ ჰქონდა, გაანთავისუფლეს.

კორნელი კეკელიძემ თავიდანვე განსაზღვრა ძველი ქართული ლიტერატურის შესწავლის დიდი მნიშვნელობა როგორც საკუთრივ ქართული კულტურის ისტორიაში, ისე მსოფლიო საქრისტიანო კულტურის ისტორიის თვალსაზრისით. იგი იკვლევდა ქართულ-ბიზანტიურ, ქართულ-სპარსულ ლიტერატურის ურთიერთობებს, ძველი ქართული ლიტერატურისა და ხალხური სიტყვიერების ურთიერთმიმართების საკითხებს. კეკელიძემ დიდი ამაგი დასდო ქართულ ისტორიოგრაფიასაც, აქვს საგანგებო გამოკვლევები ძველი ქართული დამწერლობის, ქართული წელთაღრივხვისა და კალენდრის, ძველი ქართული სტამბისა და ქართული წიგნის ბეჭდვის ისტორიის, ძველ ქართულ ლიტერატურაში მთარგმნელობითი მეთოდისა და სხვა დიდმნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ. მისმა ნაშრომებმა აამაღლა და განამტკიცა ქართული ფილოლოგიური მეცნიერების პრესტიჟი მთელ მსოფლიოში. მან ფასდაუდებელი წვლილი შეიტანა ქართველ მეცნიერებათა კადრების აღზრდაშიც. კეკელიძე დაჯილდოებულია ლენინის ორდენით და 2 შრომის წითელი დროშის ორდენით.[2]

კორნელი კეკელიძე 1962 წლის 7 ივნისს გარდაიცვალა, ის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეზოში დაკრძალეს.