მიხეილ მეუნარგია 1827-1904წწ დეკანოზი ცაიშის ღმრთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძარი
დეკანოზი მიხეილ მეუნარგია
მიხეილ მეუნარგია (იონა მეუნარგიას მამა), ცაიშის ტაძრის აღსარების მთქმელთა სიის მონაცემების მიხედვით დაიბადა 1827 წელს (ზუგდიდის მუზეუმი, ხელნაწერი წიგნი №49, გვ. 1086). თვით მიხეილ მეუნარგია ავტობიოგრაფიულ ჩანაწერებში გვამცნობს თავისი დაბადების ზუსტ თარიღს, ესაა 1827 წლის 11 თებერვალი. გარდაიცვალა 28 მარტი 1904წ
მიხეილ მეუნარგია იყო უფროსი შვილი ცნობილი ოქრომჭედლის პეპუ მეუნარგიასი (1791–1851). დედამისის, გუქიტი ბეჟანის ასულის (1796–1863) გვარი სამწუხაროდ არ ვიცით. ამავე ჩანაწერებიდან ირკვევა, რომ 1839–1840 წლებში საირმის მონასტერში იყო მოსწავლედ. ,,უდაბნოში ვიყავ ორ წელს მოსწავლედო“ – წერს ის. 1844–1845 წლებში იგი სწავლობდა მარტვილის სასულიერო სასწავლებელში. 1846 წელს შეურთავს ცოლი – სუსანა ეგნატეს ასული, რომელიც მასზე 2 წლით უფროსი ყოფილა.
მიხეილ მეუნარგია სიჭაბუკეშივე უკურთხებიათ ჯერ დიაკვნად, შემდეგ კი მღვდლად (1848 წელს, დიაკვნობისას, მას დაუწერია სათავდებო წიგნი მიცემული მერაბ კობახიძის მიერ ნიკო დგებუაძისათვის). 1851 წელს ის ბლაღოჩინის თანაშემწედ დაუნიშნავთ. 1853 წლის დამდეგს კი უკვე მღვდლადაა მოხსენიებული (ა. ტუღუში, ცაიშის საეპისკოპოსო, ზუგდიდი, 2001, გვ.49).
მიხეილ მეუნარგია განათლებული, შორსმჭვრეტელი კაცი იყო. კარგად ესმოდა რა მნიშვნელობა ცაიშის მონასტერში დაცული იმ შეწირულობების, სიგელებისა და წიგნებისა, რომლებიც სამეგრელოს ეპისკოპოს თეოფანეს (გაბუნია) განკარგულებით ჭყონდიდის ტაძარში უნდა გადაეტანათ, გადაწერა ისინი და გადაარჩინა დაღუპვას, რადგან ამ დოკუმენტების უმეტესობა შემდეგ დაიკარგა. აი რას წერდა მიხეილ მეუნარგია ამ სიგელ–გუჯრების პირების წინასიტყვაობაში: ,,განკარგულებითა ყ(ოვლა)დ სამღვდელოს მენგრელიის ეპისკოპოსის თეოფანესითა, ყოველნი ქონებულნი ცაიშის სობოროსადმი, გუჯარნი და სიგელნი შეწირულობათანი ერთბამად წაღებულ იქმნენ მარტვილის საკათედროსა სობოროსა შინა და კეთილსაიმედოდ იყვებიან ისინი მუნ,ხაზინასა შინა, რომელთა გადმოწერა და ერთ წიგნად შედგენა საჭიროდ შევრაცხე, რათამცა პირი ესე იცვებოდეს ცაიშის სობოროში და დროსა საჭიროებისა ხელმძღვანელ გვექმნეს ადგილობრივთა მზრუნველთა“.
მამა მიხეილი მამულიშვილური სულისკვეთების მოღვაწე იყო. ის მედგრად ედგა გვერდში იმერეთის ეპისკოპოს გაბრიელ ქიქოძეს და თავგამოდებით ებრძოდა სამეგრელოს ეკლესიებში ქართულის ნაცვლად მეგრული წირვა–ლოცვის შემოღების მოსურნე რუს დამქაშებს.
დეკანოზი მიხეილ მეუნარგია გაბედულად და თავდაუზოგავად იბრძოდა სამეგრელოსა და სამურზაყანოს სკოლებში ქართულ ენაზე სწავლების შენარჩუნებისთვის. იგი გახლდათ წერა–კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრი მისი დაარსების დღიდან, ვიდრე სიკვდილამდე.
ამ მოღვაწის სახელთანაა დაკავშირებული აგრეთვე ცაიშის სკოლის დაარსებაც. მან, ჯერ იყო და თავისი სახლის რამოდენიმე ოთახი დაუთმო სკოლას, შემდეგ კი ძალღონე არ დაუშურია სკოლისთვის შენობის ასაგებად.
ის იყო არა მარტო ცაიშის, არამედ სამეგრელოს სხვა სკოლების შემწე და ხელის გამმართავი. ამარაგებდა რა მათ სახელმძღვანელოებით, რომელთაც იმ ფასად ყიდდა, რა ფასადაც ყიდულობდა ავტორებისგან.
1902 წელს, ზუგდიდის ინტელიგენციამ დიდი ზეიმით აღნიშნა დეკანოზ მიხეილ მეუნარგიას მოღვაწეობის 50 წლისთავი, რასაც ილიას ,,ივერიაც“ გამოეხმაურა (ივერია, 1902 წ. № 19 25. I).
მამა მიხეილს ყავდა ერთი ძე (სახელოვანი მოღვაწე იოანა მეუნარგია) და სამი ასული. მარიამი (იგივე მენიკი), რომელიც 1847 წელს დაიბადა, მართა (იგივე დარიკო) დაბადებული 1848 წელს და ბარბალა (დაბ. 1853 წ.). მენიკი სურამელ მიხეილ გურგენიძეზე ყოფილა გათხოვილი (მას შვილი არ ყოლია_. დარიკო კი რაჭველ აზნაურ გიორგი მელაძეს ყავდა ცოლად (ნიკოლოზ კილანავას გადმოცემით მათი შთამომავლები დღესაც ცხოვრობენ რაჭაში). უმცროსი ასული ბარბალე კი ყმაწვილქალობაში გარდაიცვალა 1874 წელს. დეკანოზი მიხეილ მეუნარგია სიცოცხლის ბოლომდე ცაიშის ღმრთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძარში მსახურობდა, აქვე მდებარეობს მისი საუკუნო განსასვენებელი. გარდაიცვალა 1904 წლის 28 მარტს.
მთავარხუცესი დეკანოზი მიხეილ მეუნარგია
საქართველოს ეკლესიის წარჩინებული სასულიერო მოღვაწე, დეკანოზი მიხეილ მეუნარგია დაიბადა 1827 წელს სოფ. ცაიშში. მამამისი _ პეპუ
(პეტრე) ხუტუს ძე მეუნარგია ჭედური ხატების ცნობილი აღმომყვანი და ოქრომჭედელი იყო. 17 წლის მიხეილმა სწავლა სამეგრელოს (მარტვილი) სასულიერო სასწავლებელში დაიწყო,
დაასრულა ამ სასწავლებლის ორი კლასი, შემდეგ სწავლობდა საირმის მონასტერში. მიხეილ მეუნარგია 1846 წელს დაქორწინდა სუსანა ეგნატეს ასულ გაწერილიაზე.
მას ეპისკოპოსმა ანტონმა (დადიანი) დიაკვნად დაასხა ხელი 1846 წლის 12 სექტემბერს.იმავე ეპისკოპოსმა 1850 წლის 22 აგვისტოს მღვდლად აკურთხა და განაწესა ცაიშის ტაძარში.
1851 წლის 2 თებერვლიდან მამა მიხეილი მსახურობდა ცაიშის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ, ეპისკოპოს თეოფანეს (გაბუნია) მიერ 1855 წლიდან დადგინდა ცაიშის
ოლქის მთავარხუცესად. 1860-იანი წლების მეორე ნახევარში, ეპისკოპოს ტარასის (ელიავა) მითითებით, შეასრულა ოთხი სამთავარხუცესო ოლქის აღწერა,
1880 წლის 29 ივნისს აიყვანეს დეკანოზის ხარისხში.
XIX საუკუნის 50-იან წლებში სამეგრელოს ეპისკოპოს ყოვლადუსამღვდელოეს თეოფანეს (გაბუნია) განკარგულებით
ცაიშში არსებული სიგელ-გუჯრები, რომელნიც მანამდე ცაიშის ტაძრისათვის გადაწერა და ერთ წიგნად შეადგინა
მღვდელმა მიხეილ მეუნარგიამ, დასაცავად გადაიტანეს მარტვილის საკათედრო ტაძარში (27, გვ. 3).
დეკანოზი მიხეილი, მასწავლებელთა თხოვნით, XIX საუ-
გვ237
კუნის 80-იან წლების შუა ხანებში ზუგდიდის მაზრის სასოფლო და საეკლესიო სკოლებისათვის აარსებს სასკოლოსახელმძღვანელო წიგნების საწყობს (28, გვ.7; 29, გვ.8). იგი,
ამავდროულად, ასრულებდა ცაიშის წერა-კითხვის შემსწავლელი სკოლის მმართველის მოვალეობას.სამეგრელოს მთავრის ტახტის მემკვიდრემ ნიკოლოზ
დადიანმა ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას შემოსწირა სამეგრელოს მთავრის ბიბლიოთეკა, სამეგრელოს მთავარი ხელნაწერსაცავი, რომლის
ჩასაბარებლად ილია ჭავჭავაძე 1885 წლის 25 მარტს გაემგზავრა თბილისიდან ქუთაისს, იქიდან სამეგრელოში _ სოფელ გორდში ჩავიდა და ხელნაწერები ჩაიბარა.
აპრილის დასაწყისში ილია ეცნობა სამეგრელოს, ბანძაში სტუმრობს იურისტ მექი ფაღავას ოჯახს. შემდეგ ახალსენაკცაიშის გზით ზუგდიდს მივიდნენ, მოიხილეს ეკატერინესა
და ნიკოლოზ დადიანის სასახლეები, ჩაიბარეს ნაბეჭდი და ხელნაწერი წიგნების ნაწილი. ილია ჭავჭავაძე, მისი თანმხლებნი, მათთან მყოფი ადგილობრივი ინტელიგენცია 30 კაცამდე,
სოფელ ცაიშში მოიწვია იონა მეუნარგიამ, რომელიც ამ მგზავრობაში თან ახლდა ილიას. იონას მამამ _ მთავარხუცესმა დეკანოზმა მიხეილ მეუნარგიამ ღირსეული მასპინძლობა გაუწია მათ.
ილიამ ცაიშის ტაძარი მოილოცა, აქ იყვნენ მღვდელი კუკავა, დიაკვნები გახარია და მაქაცარია.
ილიას მოსწონებია ტაძრის მოვლილობა, სისუფთავე, მასში დაბრძანებული ხატები, ძველი ნივთები და მეორე დილას
ეზოში გაშლილ ტრაპეზზე უთქვამს: ,,სამეგრელოში მოვედი და საქართველო ვნახე''. ამ სტუმრობის შემდეგ დეკანოზ მიხეილ მეუნარგიას სახლის კედელზე, საპატიო ადგილას,
მუდამ ეკიდა რაფიელ ერისთავისა და ილია ჭავჭავაძის სურათები
(25, გვ. 213, 214).
,,სამღვდელოებაში იმისთანა ავტორიტეტი დაიმსახურა, რომ მას ისე ეთაყვანებოდნენ და ეპყრობოდნენ, როგორც
მღვდელმთავარს. სამეგრელოს მღვდელმთავრებიც ყველა დიდმნიშვნელოვან საქმეს ეპარქიაში მამა მიხეილს ანდობდ-
გვ238
ნენ. ყოველნაირი კეთილი საქმის მოთავედ ეპარქიაში ის იყო...''(26).
ცაიშში, ყოფილი ყაზარმის შენობაში, მისივე ღვაწლით გაიხსნა სკოლა. ამ საქმეში მას მხარს უჭერდა ზუგდიდის
მაზრის ხელმძღვანელობა. ახალგახსნილი სკოლის კურთხევა 1886 წლის 10 თებერვალს შეასრულა ჯრუჭის მონასტრის არქიმანდრიტმა სიმეონმა,
პარაკლისს დაესწრნენ: პრინცი მიურატი და მისი მეუღლე პრინცესა სალომე დავითის ასული, ზუგდიდის მაზრის უფროსი ჯაყელი და სხვ.
ცაიშის სამთავარხუცესო ოლქის სამღვდელოებამ, ზუგდიდის მაზრის ხელმძღვანელობამ, მრევლმა და ინტელიგენციამ 1902 წლის 29 იანვარს ცაიშში იდღესასწაულეს დეკანოზ
მიხეილ მეუნარგიას მღვდლობაში 50 წლის მსახურება და მთვარხუცესობა. საზოგადოებამ მამა მიხეილს მთავარანგელოზ მიქაელის ვერცხლის ხატი მიართვა.
1899 წლის საეკლესიო ჩანაწერით, ამ დროისათვის, მამა მიხეილი ქვრივია _ არის 73 წლის, ჰყავს შვილი იონა _ 47 წლის, რომელიც მსახურობს ზუგდიდის მაზრის მომრიგებელ
მოსამართლედ. იონა დაქორწინებულია ნინო ივანეს ასულზე, ჰყავს ქალიშვილები: სალომე, ნინო და ვერა (12, გვ. 54-54; 20).
იონა გარდაიცვალა 1919 წლის 15 მაისს, დაკრძალულია ცაიშის საკათედრო ტაძრის სამრეკლოში. თავდადებული და კეთილსინდისიერი სამსახურისათვის
სასულიერო და საერო ხელისუფლებისგან მიღებული ჰქონდა ჯილდოები.
მთავარხუცესმა დეკანოზმა მიხეილ მეუნარგიამ, ავადმყოფობის გამო, 1903 წელს თავი დაანება სამსახურს.
იგი მიიცვალა 1904 წლის 28 მარტს, დასაფლავებულია ცაიშში.
