XVIII - XX საუკუნეში მოღვაწე სასულიერთ პირთა ცხოვრება და მოღვაწეობა 

თბილისი 2012 წელი

მომზადეულია საქართველოს საპატრიარქოს პრეს ცენტრში 

ავტორები: გიორგი მაჩურიშვილი, ლუკრსაბ ტოგონიძე 

რედაქტორი: დეკანოზი ზურაბ ცხოვრებაძე 

კომპიუტერული მომსახურებ ვიქტორ დავითაშვილისა გვ49

გამომცემლობა  „ალილო“ 

წიგნი დაიბეჭდა: საქართველოს საპატრიარქოს სტამბაში 

„პირველად იყო სიტყვა“ 

I83M978—9941-0-3647–7 (ყველა ტომის) 

158M978-9941-0-3648-4 (პირველი ტომის)

წინასიტყვაობა 

„მოიხსენენით წინამძღვარნი იგი თქვენნი... 

და ჰბაძევდით სარწმუნოებასა მათსა“ (ებრ. 13. 7.) 

ჩვენი მემატიანეები ხშირად ჩვენი მემატიანეები ხშირად ჩიოდნენ ქართველთა გულგრილობასა და დაუდევრობას თავდადებულ ქართველთა ღვაწლის აღუწერლობის გამო. 

ისინი ამბობდნენ, რომ სხვა ერები მცირე ღვაწლსაც არ უკარგავდნენ თანამემალუეებს და ყოველთვის უკლებლივ აღწერდნენ.

ქართველები კი დიდი სულიერი გმირობის ჩამდენ თავის თანამოძმეთა ცხოვრების აღწერვასაც ვერ ახერხებდნენ. ამასვე ჩიოდა წმიდა მღვეთთავარი გაბრიელის (ქიქოძე) აღმწერი მღვდელი მელიტონ კელენჯერიძე, რომელიც სწერდა: "რა საკვირველია, როგორც ყოველთვის, ზოგმა მმეტი სიცოცხლე გამოიჩინა, ზოგმა ნაკლები, ზოგმა სრული დაუდევრობა და უმადურობა ღვაწლით მოსილი გაბრიელის წინაშე.

ჩვენ მოვალეთ ვრაცხავთ ჩვენს თავს, გამოვაცხადოთ იმ პირთა ვინაობა, ვინც გაბრიელის ხსოვნას პატივი სცა, რათა შერცხვეთ მათ, ვინც დავალებული იყვნენ და სრული უგრძნობლობა გამოიჩინეს".

ვითარდება დიდად არ ჩვენს ეპოქაში შეცვლილა, გარდასულ დღეთა ცნობილ მოღვაწეებზე, იშვიათ გამონაკლისთა გარდა, ან არაფერი იწერებოდა, ან გამოიცემა ზერელედ, ნაჩქარევად, ზოგჯერ პლაგიატობის სენისაგან არცთუ თავისუფლად შექმნილი სტატიები ან ბროშურები, რომელთა ავტორებს თავიანთი სახელი და გარკვეული ფინანსური გამორჩენა უფრო აღელვებთ, ვიდრე იმ მოღვაწეების წარმოჩენა, ვისზედაც სწერენ. 

ამ მხრივ ეს წიგნი სრულიად განსხვავებული მოვლენა გახლავთ. ესაა ნაყოფი მრავალწლიანი შრომისა, რომელიც ახალი და უახლესი პერიოდის ქართველი სასულიერო პირთა ცხოვრების ორმა ახალგაზრდა მკვლევარმა, ლუარსაბ ტოგონიძემ და გიორგი მაჩურიშვილმა, გასწია. 

წლების განმავლობაში ბატონი ლუარსაბი ჯერ თბილისში, შემდეგ მთელს საქართველოში აგროვებდა ძველი დროის სასულიერო პირების ფოტოებს და ცნობებს მათი ცხოვრების შესახებ. მალე მას მხარში ამოუდგა თბილისის სასულიერო სემინარიის კურსდამთავრებული გიორგი მაჩურიშვილი. ორივე დღემდე თავდადებულად ემსახურება ამ საშვილიშვილო საქმეს. აღსანიშნავია, რომ ახალგაზრდებს ფინანსურად არავინ დახმარებია. ყველაფერი მათი პირადი სახრებით კეთდებოდა და კეთდება.

 გვ. 03

2000 წელს საპატრიარქოში გავიცანი ბატონი ლუარსაბ ტოგონიძე, რომელიც თავისი საქმიანობის და მომავალი გეგმების შესახებ მესაუბრა. ჩვენი საუბრის შედეგად გადაწყდა, რომ ეკლესიის ყოველვირეული ოფიაციალური გამოცემის საპატრიარქოს უწყებანის, (რომლის რედაქტორიც იმაჟამად მე გახლდით) ყოველ ნომერშისაზოგადოებისთვის გაგვეცნო სასულიერო პირების ფოტოები და მათი ცხოვრება, ამავე დროს გვეთხოვა მკითხველისთვის ცნობილი სასულიერო პირების ფოტოების და ბიოგრაფიული ცნობების გამოგზავნა, ასე გაჩნდა "საპატრიარქოს უწყებანის" მუდმივი რუბრიკა "ფოოტომატიანე".

"საპატრიარქოს უწყებანი" საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ვრცელდებოდა, ამიტომაც გვეხმიანებოდნენ მთელი საქართველოდან. გვიგზავნიდნენ ახალ მასალებს. ამგვარად ამ მამულიშვირულმა საქმემ ახალი მასშტაბი შეიძინა. თანდათან დაგროვდა საკმაო ინფორმაცია, რომელმაც ბატონმა ლუარსაბმა და ბატონმა გიორგიმ გადაამუშავეს და გადაწყვიტეს მრავალტომეულის გამოცემა. ამჟამად თქვენს ხელთაა პირველი ტომი.

აღნიშნულ წიგნში დაინტერესებული მკითხველი ბევრ საგულისხმო რამეს იპოვის. ესაა ნამუში თავდადუბული სასულიერო პირების ცხოვრებისა, მათი ზრუნვისა მრევლზე, თავიანთ სოფელსა თუ ქალაქზე სამღვდელოების პრიორიტეტულ საქმიანობაზე, ვინაიდან ჭეშმარიტი მწყემსობა სამშობლოს სიყვარულისგან განუყოფელია? ამ გამოცემაში თქვენ ასევე ნახავთ მაგალითს იმისა, თუ რა ღირსეულად გადაიტანა ჩვენი სამღვდელოების მნიშვნელოვანმა ნაწილმა სხვადასხვა მიზეზით გამოწვეული დევნა შევიწროება.

ამ წიგნის გაცნობამ მკითხველში შეიძლება აღძრას სურვილი, ლოცვებში მოიხსენიოს ღვაწლმოსილი სასულიერო პირები. ბევრი ქათველი ამ ნაშრომში იპოვის თავის წინაპარს, ნათესავს, მოგვარეს.

დასასრულ მინდა განსაკუთრებული მადლობა გადავუხადო წიგნის შემდგენლებს: ბატონ ლუარსაბ ტოგონიძეს და ბატონ გიორგი მაჩურიშვილს, რომელთა ღვაწლს. ღრმად მწამს, მომავალი თაობები კიდევ უფრო დააფასებენ.

დეკანოზი ზურაბ ცხოვრებაძე, თბილისის სასულიერო სემინარიის პედაგოგი, 

საპატრიარქოს ტელევიზია „ერთსულოვნების“ დირექტორის მოადგილე 

პ. ს. იმედი გვაქვს, ამ გამოცემით ნაწილობრივ მაინც მოვიხდით. ვალს ჩვენი სახელოვანი წინაპრების წინაშე. 

სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი 

(აბაშიძე) 

1867-1942 

სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი, ერისკაცობაში – დავით ილიას ძე აბაშიძე,

1867 წლის 2 ოქტომბერს კახეთში, სიღნაღის მაზრის სოფელვეჯინში, თავადის ოჯახში დაიბადა. იგი ეკუთვნოდა აბაშიძეთა გვარის კახეთის შტოს. მეუფის მამა 

იყო ილია ზურაბის ძე აბაშიძე, დედა – მარიამ ალექსანდრეს ასული ფავლენიშვილი. მათ ჰყავდათ 6 შვილი: 3 ვაჟი და 3 ქალიშვილი. 

უფროსი ვაჟი იყო დავითი. პატარა დავითი თავდაპირველად თბილისის 

პირველ კლასიკურ გიმნაზიაში სწავლობდა. შემღეგ სწავლა რუსეთში, ქალაქ ნოვოროსიისკის საიმპერატორო უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე გააგრძელა, რომელიც 1891 წელს წარჩინებით დაამთავრა.

უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ შეძლებული თავადური გვარის წარმომადგენელს საერო ასპარეზზე არაფერი ეღობებოდა წინ. მას თავისუფლად შეეძლო წარჩინებული სამხედრო და პოლიტიკური კარიერა ჰქონოდა, მაგრამ 

დავითმა სულ სხვა გზა აირჩია და 1892 წელს კიევის სასულიერო აკადემიაში ჩააბარა. 

1892 წლის 16 ნოემბერს სასულიერო  აკადემიის პირველი კურსის სტუდენტი დავით აბაშიძე ბერად აღიკვეცა და სახელად დიმიტრი ეწოდა (წმინდა დიმიტრი როსტოველის პატივსაცემად). ამავე წლის 21 ნოემბერს იგი დიაკვნად აკურთხეს.

გვ5

1895 წელს ბერ-დიაკონმა დავითმა კიევის სასულიერო აკადემია ღვთისმეტყველების მაგისტრის ხარისხით დაამთავრა. აი, რას წერდა დეკანოზი დავით ღამბაშიძე მის შესახებ ჟურნალ ,,მწყემსში'':

,,მამა დიმიტრიმ (აბაშიძე), რომელიც უნივერსიტეტის კურსის შესრულების შემდეგ კიევის აკადემიაში შევიდა და ბერად აღიკვეცა, ამ წელს მშვენივრად დაასრულა აკადემიის კურსი. კურსის დასრულებისთანავე იგი მღვდელ-მონაზონად აკურთხეს. ამბობენ, რომ არქიმანდრიტ კავკასიძის ადგილზე ნიშნავენ მისიონერადო.

ღმერთმან ინებოს. შესანიშნავი მოვლენა არის ჩვენს ცხოვრებაში ამისთანა ღრმა ნასწავლი კაცის ბერად შედგომა. ღმერთმან ჰქმნას ამისთანა ნასწავლი პირები ჩვენს სასულიერო წოდებას სხვებიც შესძენოდენ და ჯეროვანი ადგილიც მისცემოდესთ..''

1896 წლის 16 აგვისტოს მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი თბილისის სასულიერო სემინარიაში წმინდა წერილის მასწავლებლად დაინიშნა. 1897 წლის 19 მარტს ქუთაისის სასულიერო სემინარიის

გვ6

ინსპექტორად გადაიყვანეს და საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1898 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს «ჯვარი უბოძეს. ამავე წლის 21 ივლისს იგი თბილისის სასულიერო სემინარიის ინსკექტორად დაინიშნა.

1900 წლის 10-13 იანვრის წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველზე, მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი ჩრდილოეთ ოსეთში მდებარე ალექსანდროვის არდონის სამისიონერო 

სემინარიის რექტორად დაადგინეს და არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭეს.

1902 წლის 16 მარტს რუსეთის წმინდა სინოდის სხდომაზე არქიმანდრიტი დიმიტრი ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავრად გამოარჩიეს. ამავე წლის 23 აპრილს თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის სამხედრო ტაძარში 

საქართველოს ეგზარქოსმა ალექსიმ (ოპოცკი) ეპისკოპოსად დაასხა ხელი. ქიროტონიის დროს ეგზარქოსის თანაშწირველები იყვნენ: გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსი ალექსანდრე (ოქროპირიძე),

სოხუმის ეპისკოპოსი არსენი (იზოტოვი), იმერეთის ეპისკოპოსი ლეონიდე (ოქროპირიძე), გორის ეპისკოპოსი ბენიამენი (ბორნუკოვი) და ვლადიკავკაზის ეპისკოპოსი ვლადიმერი (სენკოვსკი)· 

ეპისკოპოსად გამორჩევისას წარმოთქმულ სიტყვაში არქიმანდრიტმა დიმიტრიმ დაამოწმა თავისი მზადყოფნა ქრისტეს ასპარეზზე თავგანწირული მსახურებისათვის იმ უმძიმეს ჟამს, მამულს რომ უქადდა სამომავლოდ: 

„მთელი ჩემი არსება თრთოდა და ღელავდა, ვითარ ესმა ხმაი ჩემი ეპისკოპოსად მოწოდებისა.. ტარიგი აღთქმის მარადიულობისა, ჩვენი ცოდვებისათვის დაკლული, მაცხოვარი ჩვენი 

უფალი, ერთი მწყემსი ჩვენი სულებისა, ერთი მასწავლელი და ერთი წინამძღვარი ჩვენი იესო ქრისტე აწ მიხმობს მე თავისთან, 

გოლგოთაზე.. ღარიბი და განძარცვული ვარ მე ღვთივსათნო საქმეებით, რამეთუ არ ძალმიძს თავისა ჩემისათვის ქადილი, 

„გარნა უძლურებათა შინა ჩემთა“ (2 კორ. 12,5).  განა ძალმიძს, თუნდაც ფიქრით წინ აღვუდგე ყოვლადსრულყოფილ ნებას უფლისას, რომელმაც მე ცოდვილს, განმიცხადა

გვ7

ჩემი ქრისტეს ეკლესიის ეპისკოპოსად გამორჩევით და სამეფო ღვთისმოსავი მბრძანებლისსა ჩემისა, მეუფე იმპერატორის დამტკიცებით. თავად უფალმა იუწყა ჩემ შესახებ 

– შემეძლო კი, არ მიმეღო ესევითარი ძლვენი უფლისა ღრმა მორჩილებითა და თავმდაბლობით?.. საშინელ და საპასუხისმგებლო მსახურებას მავალებს უფალი.

მე უნდა ვიყო ცოცხალი იარაღი სულისა წმინდისა ქრისტეს ეკლესიის განმტკიცებისათვის.. ზნეობრივი მცნებებისაგან მცირედი გადახვევაც და უფალ იესო ქრისტეს 

ძალით აღტაცებული მსუბუქი ტვირთივით შთანთქმული აღმოვჩნდები მე საუკუნო სიკვდილში, რამთუ „საშინელ არს შევრდომაი ხელთა ლმრთისა ცხოველისათა“ (ებრ. 10,31). 

მზად არს შეძრწუნდეს და შფოთავდეს სული ჩემი, რამეთუ დგება ჟამი უმოწყალო, მრავლობს უკეთურება, ცრუმორწმუნეობა და ურწმუნოება, ჩნდებიან მრავალნი, რომელთა ,აქუნდეს 

ხატი ღმრთის მსახურებისაი და ძალსა მისსა უარ-ჰყოფდენ“ (2 ტიმ. 3,2-5), ისინი მზად არიან მთელი წმინდა მემკვიდრეობა ეკლესიისა თავიანთი უბადრუკი მისწრაფებების მიღწევის საშ·უალებად აქციონ,

იზრდება რიცხვი ცრუმოძღვართა და ცრუმასწავლებელთა, რომელნიც ეკლესიის გზით კი არ დადიან, არამედ „სხუით კერძო შევალს“ (იოან. 10.1) და ყველანი, უწმინდურად მავალნი, ერთისკენ ისწრაფიან – დაარღვიონ სხეული ეკლესიისა..

ხოლო მე, უფალო ჩემო, არა მეშინის განმრავლებული უწმინდურებისაგან, არამედ ცრემლით ვღადღადებ: „ქრისტეს ჯვრის მტერთათვის, „რომელთა აღსასრული წარწყმედაი არს, რომელთა ღმერთ მუცელი არს და დიდებაი – 

სირცხუილსა შინა მათსა, რომელნი ქუეყანისასა ზრახვენ“ (ფილ. 

გვ8

3. 18-19). უფალი თავისი წმინდა სახელის დიდებისათვის, მრავალ 

მარტვილთა ღვაწლისათვის, ღვთის წმინდა მცნებების გავრცელებისა და მოწმობისათვის საკუთარი სისხლით რომ მორწყეს მთელი ივერია, ახლაც შეგვეწევა მისი ეკლესიის უმაღლეს 

იერარქებს, დავიცვათ წმინდა მემკვირდეობა და გვასწავლის, 

მოვიზღუდოთ რჩეული სამწყსო მტაცებელ მგელთაგან. შეუძლებელი კაცთათვის შესაძლებელ არს ღვთისათვის.. 

ეპისკოპოსის საყდარზე ასვლა გოლგოთასთან მიახლოებაა, 

მაგრამ გოგლოთას არ ძალუძს ქრისტიანის დაშინება, სწორედ 

მისთვის ვართ დაბადებულნი, რამეთუ თვინიერ გოლგოთისა არ 

არს აღდგომაი.. და მე, უძლური, ამიტომაც წარვმდგარვარ წინაშე 

უფლისა მიღებად დიადი მსახურებისა, პირობას ვდებ – ვემსახურო ერთ უფალსა და ღმერთს იესო ქრისტეს, რომელმაც ცოდვის მორევისაგან მიხსნა, განმწმინდა და თავისი ყოვლისშემძლე წყალობით განმანათლა“.

ახალგაზრდა, ენერგიული და განათლებული მღვდელმთავრის

შემომატებას დიდი სიხარულით შეხვდა ქართული საზოგადოება. 1902 წლის 8 მაისს, წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის 

კურთხევის დღეს მცხეთაში წარმოთქმული ქადაგებისას მეუფე დიმიტრი აღნიშნავდა:  „საქართველოს შეგნებული ჰქონდა, რომ მის დანიშნულებას კაცობრიობის ცხოვრებაში შეადგენდა ქრისტეს ჭეშმარიტი 

სარწმუნოების დაცვა ღვთისმშობლის წილხდომილ ქვეყანაში - და ამიტომ ჩვენმა სამშობლომ თავისი ცხოვრება მთლად 

უმსხვერპლა ქრისტეს სამოციქულო და მსოფლიო, ესე იგი კათოლიკე ეკლესიის გამტკიცებას. საქართველომ არ იცოდა, 

რა იყო დაღლა, რა იყო მოსვენება, დილიდან საღამომდე და საღამოდან დილამდე იგი ღმერთს ემსახურებოდა და მას ადიდებდა. 

საქართველო არა ქვეყნიურსა, არამედ ზეცისასა ზრახავდა  (კოლ. 3, 2). საქართველო გრძნობდა და თავისი ცხოვრებით ეუბნებოდა მთელს ცისქვეშეთს: „არა მაქვს ჩვენ აქა საყოფელად 

ქალაქი, არამედ მერმესა მას ვეძიებთ“ (ებრ. 13, 14) და ამიტომ

გვ9

თვით მოციქული უთხრობს ივერიის ძეთა: „მოსრულხართ თქვენ მთასა სიონსა და ქალაქსა ღმრთისა ცხოველისა, იერუსალიმსა 

ზეცისასა და ბევრეულსა ანგელოზთა კრებულსა, და ეკლესიასა პირმშოთასა, აღწერილსა ცათა შინა“ (ებრ. 12, 20). 

წმინდა დიდებულნი საქართველოს ტაძარნი დაცულ არიან 

და ძმური შიდა რუსეთიდგან გადმოცემულ შეწირულებით ჰშვენდებიან, ენა ჩვენი მოისმის საქართველოს ყველა კუთხეში. 

წმინდა ჩვენს მონასტრებსა და ტაძრებში ქართველთა შორის 

მოისმის ღვთის ვედრება ჩვენს მშობლიურ ენაზე. ჩვენი მღვდელმთავარნი, ეპისკოპოსები, ევედრებიან ქართველთა მოძღვართა, 

რათა ყველგან: ეკლესიებში, სახლში, სასწავლებლებში მშობლიურ ქართულ ენაზე ექადაგოს ქართველ ერს ჭეშმარიტებანი 

ქრისტეს მოძღვრებისა და მისი მაღალი ზნეობრივი სწავლა, რომ ჩვენს წმინდა ტაძრებში ყველგან მოისმოდეს ტკბილი 

ქართული გალობა“. 

1903 წლის 6 მაისს ეპისკოპოსი დიმიტრი ერთგული სამსახურისათვის წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. 1903 წლის 4 ნოემბერს გურია–სამეგრელოს ეპარქიის

მმართველად გადაიყვანეს. მეუფე დიმიტრი ერთგულად ემსახურებოდა დედაეკლესიას მეფის ტახტს. ებრძოდა სოციალისტური იდეების გავრცელებას საზოგადოებაში· აქტიურად იბრძოდა 

სოციალ-დემოკრატების წინააღმდეგ· მასზე დიდ იმედებს ამყარდება გურია-სამეგრელოს ყოფილი ეპისკოპოსი ალექსანდრე 

(ოქროპირიძე)., მაგრამ, სამწუხაროდ, მან ცხოვრების სხვა გზა აირჩია. იგი არ დადგა ქართული ეკლესიის გვერდით, არ ამოუდგა

მხარში სამღვდელოებას ავტოკეფალიის აღდგენის ბრძოლაში და არ თანაუგრძნობდა მათ ამ ეროვნული საქმის განხორციელებაში. ეს კარგად ჩანს არქიმანდრიტ ამბროსის (ხელაია, 

შეშდგომში - კათოლიკოს პატრიარქი) წერილში რომელიც 1905 წლის 30 მაისს გაზეთ „რუსში“ ეპისკოპოს დიმიტრის წერილის 

საპასუხოდ გამოქვეყნდა. აი, რას წერდა მამა ამბროსი: ,,კარგად უნდა იცოდეთ, რომ მე, მთელი ორ-ნახევარი წელიწადი ვსცდი

გვ10

ლობდი ადგილი მეშოვნა საქართველოში, სადაც მეტი სარგებლობა შემეძლო მომეტანა ხალხისათვის. თუმცა მე, ჩემი სურვილის წინააღმდეგ, გადამიყვანეს სამშობლოს ფარგლებს გარეთ. 

ამის მიზეზი ის იყო, რომ მე მოხელის თვალით არ ვუყურებდი საქმეს, არ თანავუგრძნობდი იმ სამღვდელო პირთ, რომელნიც 

ხალხის გარუსებას სცდილობდნენ და ამხედრებდნენ ხალხს ეკლესიისა და სამღვდელოების წინააღმდეგ. ხალხი დარწმუნდა, რომ სამღვდელო პირნი, რომლებიც ებრძოდნენ მკვიდრთა 

სამშობლო ენას, ვერ გაუძღვებოდნენ ბავშვების აღზრდას. ხალხის გარუსების მოსურნეთ იმდენად თვალი არ უჭრით, რომ შეიგრძნონ მათ მიერ არჩეულ საშუალებათა მავნებლობა. იმ 

ხალხს, რომელთაც ათასი წლის ისტორია აქვს, რასაკვირველია, ძალაც შესწევს იმდენად, რათა დაიცვას თავისი ეროვნული 

გვ11

სახე და სამშობლო ენა. გარუსების წადილი ვნების მეტს არაფერს მოუტანს ხალხს. ცუდი ქართველი კარგ რუსად ვერ 

გადაიქცევა. ყველას სჯობს ზნეობრივ ნიადაგზე ხალხთა დაახლოება, რეპრესიული, ხალხის მჩაგვრელი ზომები ყოველთვის 

არასასურველ შედეგს გამოიწვევს ხოლმე. ამგვარ ზომებით საქართველოს ეკლესია უფსკრულის კიდემდის მიიყვანეს. ეს 

ყველაზე უფრო ცხადად გამომჟღავნდა ყოვლადსამღვდელო დიმიტრის ეპარქიაში, რომელმაც გაჭირვების დროს დატოვა 

თავისი სამწყსო და პეტერბურგს გაემგზავრა“. ცნობილი ავტოკეფალისტი, დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე თავის 

მოგონებებში ეპისკოპოს დიმიტრის შესახებ წერდა: „იგი იყო დიდი მოყვარული რუსებისა, მას ქართული და ქართველობა არ 

სწამდა,თვითონ გარუსებული იყო,არც კი ეხერხებოდა ლაპარაკი ქართულად. იგი იყო რუსეთის ბატონობის ჭეშმარიტი 

იდეოლოგი“. 1906 წელს, როდესაც პეტერბურგში იმართებოდა რუსეთის წმინდა სინოდის სპეციალური სხდომები. სადაც ქართული 

ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხს განიხილავდნენ, მეუფე დიმიტრიმ აშკარად დაიჭირა რუუსეთის მხარე და განაცხადა, დაიჭირეთ ეპისკოპოსები კირიონი და ლეონიდე

და ქართული ეკლესიის დამოუკიდებლობაზე საუბარიც შეწყდებაო. 

1905 წლის 16 აპრილს ეპისკოპოსი დიმიტრი, მისივე თხოვნის საფუძველზე, კამენეც-პოდოლსკის ეპარქიაში, ბალტის ეპარქიის 

ქორეპისკოპოსად გადაიყვანეს.

1906 წლის 20 იანვარს თურქისტანისა და ტაშკენტის ეპარქიის ეპისკოპოსია. შუა აზიაში მან განსაკუთრებით გაითქვა სახელი, როგორც კარგმა მქადაგებელმა და მისიონერმა· თურქისტანის ეპარქიაში

მის გადასვლამდე 80 სამრევლო მოქმედებდა. 6 წლის შემდეგ მეუფის ენერგიული ხელმძღვანელობის შედეგად კი მათმა რიცხვმა 160-ს 

გადააჭარბა· 

1912 წლის 25 ივნისს იგი ყირიმში, ტავრიდისა და სიეფეროპოლის კათედრაზე განამწესეს. მისი რეზიდენცია ძალიან ახლოს 

მდებარეობდა ლივადიის სასახლესთან, სადაც მეფის ოჯახი

გვ12

დიდი ხნით ცხოვრობდა ხოლმე. იმპერატორის ოჯახის წევრები ხშირად იწვევდნენ მას რჩევის საკითხავად. არისტოკრატულ წრეებში მეუფეს უდიდესი ავტორიტეტი ჰქონდა.

1913 წლის 13 მაისს იგი ძვირფასი თვლებით შემკული პანაღიით დააჯილდოვეს.

1914 წელს მეუფე დიმიტრი პირველ მსოფლიო ომში მოხალისედ წავიდა და სამხედრო გემ ,,პანტელეიმონზე'' რიგით მოძღვრად მსახურობდა. 

1915 წლის 6 მაისს მასმთავარეპისკოპოსის წოდება მიანიჭეს.

1917 წლის აგვისტოდან იგი მოსკოვში, სრულიად რუსეთის ეკლესიის ადგილობრივი საეკლესიო კრების მუშაობაში მონაწილეობს. კრება გაიხსნა 1917 წლის 15 აგვისტოს.

კრების მთავარი საკითხი იყო პატრიარქობის აღდგენა რუსეთში. პატრიარქის ინსტიტუტის შემოღებასთან დაკავშირებით აზრთა სხვადასხვაობა სუფევდა. მეუფე დიმიტრი

ემხრობოდა პატრიარქობის აღდგენას. იგი ამბობდა:

„ტყუილად ხომ არ ვლაპარაკობთ პატრიარქობის აღდგენაზე რუსეთში? რა, იგი არ არსებობდა? კოლეგია არასოდეს რჩებოდა თავჯდომარის გარეშე, არანაირი ხელისუფლება არ დარჩებოდა დაუკავებელი..

და ხელში ჩაიგდეს ეს ხელისუფლება ხარბმა ადამიანებმა. ხელისუფლების გადაცემა მოხდა არა კაბოსნებისათვის, არამედ ფრაკოსნებისა და მუნდიროსნებისათვის, 

აშკარად სარწმუნოებიდან განმდგარი ურწმუნო ადამიანებისათვის, რომლებიც თავისი წარმოშობითა და აღზრდით არ ეკუთვნოდნენ რუს ხალხს. ასეთები არიან თავადი გოლიცინი, 

მელისინი და სხვები. იყვნენ მორწმუნეებიც, მაგრამ ისინი იყვნენ 

გვ13

რუსეთის ეკლესიის უკანონო პატრიარქები, იმიტომ, რომ საშინელია სათქმელად, ისინი რუსეთის პატრიარქები კი არ იყვნენ, 

არამედ რომის პაპები პატრიარქების ტახტზე!“ 

თავადი ი. ვ. ვასილჩიკოვი, რომელიც სათათბიროდან (დუმა) 

იყო მივლინებული კრებაზე, მეუფე დიმიტრის იხსენებს. როგორც 

ერთ-ერთ ყველაზე ბრწყინვალე პიროვნებას, რომელიც ყურადღებას იქცევდა თავისი გამოსვლებით. კრების მასალები ადასტურებს, რომ მთავარეპისკოპოსი დიმიტრიც სახელდებოდა იმ 

იერარქთა შორის, რომელთა კანდიდატურებიც კრებამ თავდაპირველად პატრიარქის ტახტზე წამოაყენა. 1917 წლის 25 ოქტომბრის გადატრიალების შემდეგ მოსკოვში დაიწყო ძმათამკვლელი ბრძოლები.

ქუჩებმში ასობით დახოცილი და დაჭრილი ეყარა. იხსენებენ, რომ შეუფე დიმიტრი და კამჩატკის ეპისკოპოსი ნესტორი (ანისიმოვი) ქუჩებში პირველადი დახმარების ჩანთებით დადიოდნენ და ბრძოლაში დაჭრილებს ეხმარებოდნენ. 

იგი იყო ერთ-ერთი მღვდელმთავართაგანი რომლებმაც არ მიიღეს სახალხო კომისართა საბჭოს დეკრეტი ეკლესიის სახელმწიფოსაგან გამოყოფის შშესახებ. 

1918 წელს მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი დაბრუნდა თავის კათედრაზე ყირიმში. რევოლუციური შფოთის დროს მას ნამდვილად გმირულად ეჭირა თავი. საკათედრო ტაძარი, სადაც მეუფე 

დიმიტრი მსახურობდა, არაერთხელ გაჩხრიკეს, ყველაფერი თავდაყირა დააყენეს ტაძარში შედიოდნენ ქუდდახურულები, ხელში პაპიროსებით, ხიშტით გახვრიტეს საძსხვერპლო და ჭრაპეზი. 

სევასტოპოლში მან წესი აუგო მღვდელ ჩერპანოვს, რომელიც მატროსებმა მოკლეს იმის გამო, რომ სიკვდილმისჯილი აზიარა 

წმინდა საიდუმლოს. 

სამოქალაქო ომის დროს ქვეენის სამხრეთი რაიონები თითქმის მთლიანად მოწყდა ცენტრალურ რუსეთს. ამ ტერიტორიაზე 

აღმოჩნდა ორ ათეულზე მეტი სასულიერო იერარქი, რამდენიმე 

ეპარქია. 1919 წლის დასაწყისისათვის გენერალ დენიკინის არმიის კონტროლის ქვეშ მყოფ ტერიტორიაზე უკვე 500 სასულიერო 

გვ14

პირი მოექცა. 1919 წლის მაისში სამხრეთ რუსეთში მოიწვიეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ რუსეთის საეკლესიო კრება, რომელსაც 11

მღვდელმთავარი ესწრებოდა. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვან როლს 

თამაშობდნენ დონისა და ნოვოჩერკასკის მთავარეპისკოპოსი მიტროფანე (სიმაშკევიჩი) და მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი. კრებამ დააარსა დამოუკიდებლად მოქმედი და 

თვითმართველი, დროებითი უმაღლესი საეკლესიო სამმართველო, რომელიც ჯერ დენიკინს ემორჩილებოდა, მისი გაქცევის შემდეგ კი გენერალ პ. ვრანგელს. დასაწყისში სამმართველოს უფროსი იყო მეუფე მიტროფანე,

1920 წლის მარტიდან კი, ბარონ ვრანგელის დაჟინებული თხოვნით, მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი გახდა. ამ ახალ ასპარეზზე მან თავი გამოიჩინა, როგორც თეთრი 

მოძრაობის აქტიურმა ქომაგმა და საბჭოთა ხელისუფლების მოწინააღედეგემ. თეთრი მოძრაობის დამარცხების შემდეგ, 1921 

წლის 14 სექტემბერს მეუფე დიმიტრიმ დაწერა გადადგომის თხოვნა და დროებით დატოვა ეპარქიის მმართველობა. იგი თეთრ 

არმიასთან ერთად ემიგრაციაში წავიდა. 

არსებობს მეორე  ვერსიაც, რომ მეუფე დიმიტრი არ წასულა ემიგრაციაში და ყირიმში დარჩა.

1921 წლის მაისში იგი თეოდოსის მახლობლად ტოპლოვსკის დედათა მონასტერში დაბინავდა, რომელიც იმ დროს მონასტრად აღარ ითვლებოდა და სამუშაო 

არტელად იწოდება. პატრიარქ ტიხონის ლოცვა-კურთხევით მთავარეპისკოპოსი დიმიტრი ოფიციალურად გათავისუფლებული იყო საეპარქიო საქმეებისგან, თუმცა

იგი მაინც განაგრძობდა მოღვაწეობას. 1923 წელს ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებმა იგი დააპატიმრეს და სიმფეროპოლის ციხ-

გვ15

ეში მოათავსეს, სადაც მან ორი თვე გაატარა. სასამართლოზე 

მას ბრალდებად წაუყენეს ადმირალ კოლჩაკთან ურალში გაგზავნილი მოწოდება, აგრეთვე მისი ხელმოწერილი საბუთები. სადაც აღნიშნული იყო. რომ მისმა ეპარქიამ ათასობით მანეთი 

გადაურიცხა კონტრევოლუციურ არმიას. მას დახვრეტა ელოდა, მაგრამ იმდენად დიდი იყო მისი ავტორიტეტი და პოპულარობა 

ადგილობრივ მოსახლეობაში, რომ სასამართლომ მას მხოლოდ ქირიმში ცხოვრება აუკრძალა. 

1923 წლის მაისში მეუფე დიმიტრი კიტაევის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის უდაბნოში დასახლდა, რომელიც კიევო-

პეჩორის ლავრას ეკუთვნოდა და მისგან 9 კილომეტრით იყო დამშორებული. 

1928-1929 წლებში იგი დიდ სქემაში აღკვეცეს და სახელად ანტონი უწოდეს. 

1930 წელს კომუნისტურმა ხელისუფლებამ ციევო-პეჩორის ლავრაც დახურა და მეუფე კიევში დასახლდა. 

1933 წლის მარტში იგი მეორედ დააპატიმრეს და კიევის ლუკიანოვის ციხის სპეცვკორპუსში მოათავსეს. ამავე 

წლის 22 ივლისს მეუფე ანტონი საპატიმროდან ავადმყოფობის გამო გაათავისუფლეს.

კიევში მას პატივს სცემდნენ, როგორც დიდ ასკეტს, მლოცველსა და სულიერი ჭვრეტის ნიჭით დაჯილდოებულ ბერს. იქაურები მას „წმინდანს“ ეძახდნენ. მართლმადიდებლები რუსეთიდან, 

უკრაინიდან, ბელორუსიდან და საქართველოდან მრავლად ჩადიოდნენ მასთან რჩევის საკითხავად. მეუფე ანტონი ცხოვრობდა ძალიან უბრალოდ. წირვა-ლოცვას აღასრულებდა სახლში, 

სადაც პატარა ეკლესია ჰქონდა მოწყობილი. 

1941 წლის 22 ივნისს დაიწყო დიდი სამამულო ომი. მალე ქ· კიევი გერმანელებმა დაიკავეს. მათ გარკვეული პოლიტიკური 

გათვლების შედეგად ნება დართეს ხალხს, ტაძრები და მონასტრები გაეხსნათ. 1941 წლის 27 სექტემბერს, ჯვართამაღლების 

დღესასწაულზე,მეუფე ანტონმა საზეიმოდ აკურთხა კიევის ლავრა და თვითონაც იქვე დასახლდა სამოღვაწეოდ. 

გვ16

1942 წლის 1 ნოემბერს, 75 წლის ასაკში, სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი გარდაიცვალა. იგი დიდი პატივით დაკრძალეს 

კიევო-პეჩორის ლავრის ტერიტორიაზე (მეორე ცნობით,იგი 1943 წლის დეკემბერში გარდაიცვალა). 

არქიმანთრიტი გაბრიელი 

(აბშიძე) 

არქიმანდრიტი გაბრიელი, ერისკაცობაში- გიორგი სამსონის 

ძე აბაშიძე, 1568 წელს აზნაურის ოჯახში დაიბადა. მიიღო შინაური განათლება ცოდნის გასაღრმავებლად სწავლა გააგრძელა ყაზანის სასულიერო აკადემიაში,

სადაც მისიონერული კურსები დაამთავრა. შემდეგ სანკ-პეტერბურგის სასულიერო აკადემიის 

თავისუფალი მსმენელი იყო. მონაზვნად შედგომის სურვილმა 

ახალგაზრდა გიორგი საბერძნეთში, ათონის წმინდა მთაზე წაიყვანა. აქ იგი ქართველთა წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის სავანეში მივიდა, 

სადაც წლების განმავლობაში მოღვაწე სულიერ მამებთან მოსაგრეობამ მას მონაზვნური ცხოვრების საკძმაოდ კარგი გამოცდილება შესძინა. აი, რას წერს მის 

შესახებ დეკანოზი პეტრე კონჭოშვილი თავის წიგნში „მოგზაურობა წმიდა ქალაქს იერუსალიმსა და წმიდა ათონის მთაზედ“: 

„მონაზონი გაბრიელი (აბაშიძე), ჯერ წლოვანობით ახალგაზრდა, გარნა განვითარებული და მცოდნე ბერძნულის ენისა“. 

1899 წელს შემოდგომაზე,გორის ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე) ლოცვა-კურთხევით, საქართველოში ბერმონაზვნობის 

განმტკიცების მიზნით, ათონის წმიდა მთიდან რამდენიმე ქართველი ჩამოვიდა და გარეჯის უდაბნოში დამკვიდრდა. მათ შორის 

იყო მორჩილი გიორგიც. 1899 წლის 15 დეკემბერს გარეჯის მონასტერში მეუფე ლეონიდემ იგი ბერად აღკვეცა და სახელად გაბრიელი უწოდა იმავე წლის 17 დეკემბერს დიაკვნად 

აკურთხა. 1901 წლის 2 აგვისტოს დავით გარეჯის მონასტრის ხაზინადრად დაინიშნა. 12 აგვისტოს კი მღვდლად დაასხეს 

გვ17

ხელი. 1902 წლის 23 იანვარს დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრის მოვალეობის შემსრულებლად დაადგინეს.

1903 წლის 17 იანვარს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს.

1904 წლის 21 ივლისს  საგვერდულით დაჯილდოვდა.

1909 წლის 13 ივლისს ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტრის საძმოში ჩაირიცხა. 

1909 წლის 20 სექტემბრიდან თბილისის სასულიერო სემინარიაში არსებული წმინდა ანდრია მოციქულის სახელობის ეკლესიაში 

დაინიშნა ამავე წლის I დეკემბერს კავკასიაში ქრისტიანობის 

აღმდგენელი სასოგადოების საბჭომ ბათუმის ოლქის მისიონერად და ხულოს ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1910 წლის  22 თებერვალს, როგორც ბათუმის ოლქის დეპუტატი, მონაწილეობდა გურია-სამეგრელოს ეპარქიის ყრილობაში.

1912  წლის 13  თებერვალს განამწესეს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის შონასტერში, სადაც დაევალა მეღავითნეობისბ და გალობის მასწავლებლობა.

ამავე წლის 5 ივლისს ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტრის წინაშძღვრად დაინიშნა და 15 ივლისს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. მის წინამძღვრად 

დანიშვნას გამოეხმაურა გაზეთი „სახალხო ფურცელი“: ,,ჯრუჭის მონასტერში დაინიშნა ახალი წინამძღვარი არქიმანდრიტი 

მამა გაბრიელი. მამა გაბრიელი აღზრდილია ძველ ათონში, სადაც ბერძნების სკოლაში უსწავლია. შემდეგ მოსკოვის სამისიონერო კურსები გაუვლია და ყოფილა რამდენიმე ხანს მისიონერად აჭარაში.

ეხლა კი დანიშნეს წინამძღვრად ჯრუჭის მონასტერში. მოსვლისთანავე მამა გაბრიელი დიდის გულმ-

გვ18

ოდგინებით შეუდგა თავის მოვალეობის ასრულებას. შაბათს, 26 აგვისტოს, მამა გაბრიელმა, ძმებითურთ, შეასრულა ღამისთევით 

ლოცვა. მეორე დღეს, კვირას, დიდძალი ხალხი შეგროვდა ჯრუჭის მონასტერში, როგორც მახლობელ სოფლებიდან, ისე შორეული. 

ამ დღეს დაბარებული ჰყავდა მამა გაბრიელს სკოლის თაობაზე მოსალაპარაკებლად, ჯრუჭის მონასტრის გარშემო 

მდებარე ოთხი სოფელი: მოხვა, უზუნთა, ცხომართი, ქვემოხევი. ეს სოფლები ეკუთვნის ჩიხის საზოგადოებას და სკოლა აქვთ 

დაბა საჩხერეში, რომელიც ამ სოფლებიდან 15 ვერსით არის დაშორებული. ასე რომ, არც ერთ ამ ზემო ჩამოთვლილ სოფლებს არ შეუძლიათ ისარგებლონ იმ სკოლით, თუმცა გადასახადს უკლებლივ იხდიან. 

მონასტერი კი სულ ვერსნახევარზე მდებარეობს ამ სოფლებიდან. იმ დღეს მწირველი ბრძანდებოდა მამა გაბრიელი. 

წირვის შემდეგ მშვენიერი სიტყვით მიჰმართა ხალხს და აუხსნა სწავლის საჭიროება და ურჩია მონასტერში სკოლის გახსნა. შენობა სკოლისათვის თვით მამა 

გაბრიელმა დაუთმო მონასტერში და აღუთქვა ყოველივე საქმეზე შუამდგომლობა მთავრობის წინაშე. ხალხი კმაყოფილი დარჩა 

ამნაირი მამობრივი რჩევით და მადლიერნი დაიშალნენ. იმედია, მამა გაბრიელი დააბოლოვებს ამ მეტად სიმპატიურ საქმეს და 

მით მისცემს საშუალებას მახლობელ სოფლელებს, რომ მიაწოდონ თავიანთ შვილებს პირველდაწყებითი სწავლა“. 

საბერძნეთში, ათონის წმიდა მთაზე გაზრდილმა მამა გაბრიელმა მონასტერში მკაცრი წესრიგი დაამყარა და ტიპიკონიც 

საკმაოდ დაუმძიმა იქ მოღვაწე ძველ ბერებს. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, 1913 წლის სექტემბერში მისივე თაოსნობით მონასტერში გაიხსნა ერთკლასიანი სასწავლებელი. 

აი, რას წერდა ამის შესახებ ისევ გაზეთ „სახალხო ფურცელში“ ამავე მონასტრის მორჩილი, მედავითნე ფარნაოზ ზაბახიძე: ,„ჯრუჭის მონასტერში გაიხსნა ერთკლასიანი სამრევლო სკოლა. 

ოც სექტემბერს ამ სკოლაში სწავლა დაიწყო. ორმოცამდე ადის მოსწავლეთა რიცხვი. ეს პირველი წელიწადია და მომავლისთვის 

გვ19

გვ20

მოსალოდნელია ერთი სამად მეტი იყოს, რადგანაც ეტყობა, სწავლის მსურველი ბევრია. სკოლა ყველას ეახლოვება და 

ბავშვებს შეუძლიათ თავის სახლიდან იარონ. ამის მოლოდინში ამ მონასტრის წინამძღვარს, არქიმანდრიტ მამა გაბრიელს 

აზრადა აქვს მომავალი წლიდან ორკლასიანად გადააკეთოს. ამ მონასტერშივე მამა არქიმანდრიტმა დააარსა ორი წლის 

სამედავითნეო კურსი, რომელიც იმერეთის ეპარქიაში არ არსებობდა. ჯერჯერობით მოსწავლე შვიდამდის არის და თანდათან მთხოვნელთა რიცხვი უფრო მატულობს,

რადგან მონასტერში სწავლა უფასო იქნება, მაშინ, როდესაც ქუთაისში სამედავითნეოდ მომზადებისათვის ორას-სამასი მანეთი არ ჰყოფნის. 

მამა არქიმანდრიტ გაბრიელსა ჰსურს შეიძინოს რამდენიმე მიწის სამუშაო მანქანები, რომელიც პირველად სამონასტრო 

ადგილში იმუშავებს და თუ გამოდგა, ადგილის მიხედვით, მცხოვრებლებსაც შეუძლიათ ისარგებლონ ამ მანქანებით. ჯრუჭის 

მონასტერი მთავრობის მიერ პირველ ხარისხოვანად არის მიწერილი და, მართლაც, ეს მონასტერი ყველა ქართულ მონასტრებს აღემატება სიმდიდრით, 

როგორც ეკლესიური ძვირფასი სამკაულით, ისე სხვა უძრავი ქონებით, რადგან ამ მონასტრის 

ქონება ხაზინაზე არ გადასულა და ისევ მონასტერს აქვს შენარჩუნებული. თუ ყოველთვის ისეთი ხალხის გულშეშატკივარი წინამძღვარი ეყოლება ამ მონასტერს, 

როგორიც არის მამა გაბრიელი, ბევრი რამე შეუძლიან გააკეთოს მონასტრისა 

და ხალხის სასარგებლოდ“. 

1912 წლის დეკემბერში მონასტრის კრებულის ზოგიერთმა წევრმა და გლეხების ერთმა ნაწილმა უჩივლა მამა გაბრიელს. 

აი, რას წერდა ამ საქმესთან დაკავშირებით ანონიმი ავტორი ჟურნალ „შინაურ საქმეებში“: „შობა-ახალი წლის შუა რიცხვებში ქუთაისის რკინის გზის სადგურზე შევხვდი ოთხს თუ 

ხუთს ბერს. მე გასაკვირვლად დამირჩა ამდენი ბერის ერთად მოგზაურობა და ისიც სუყველა მოხუცებულების მისთანა ცუდ ამინდში, როგორიც იყო იმ დღეებში. მე მისალმების შემდეგ 

გვ21

ვკითხე, თუ რომელი მონასტრიდან ბრძანდებით-თქო. ჯრუჭის მონასტრიდან გახლავართო, ნაღვლიანად მომიგეს. 

მერე გამოვკითხე მათი მგზავრობის მიზეზი. ბოლოს ერთმა დაიწყო: 

„ჩვენ, ბატონო, გახლავართ ჯრუჭის მონასტრიდან. ჩვენ მონასტერში სულ შვიდი მღვდელ-მონაზონი ვართ, წეს-წყობილებაც 

ჩვენს მონასტერში იმნაირივეა, როგორც სხვა იმერეთის მონასტრებში. დღემდის ავად იყო თუ კარგად, ვცხოვრობდით ჩვენს 

მონასტერში და ლღვთის ვედრებაში ვატარებდით ჩვენს დღეს, მაგრამ ეს ექვსი თვეა, ჩვენი ცხოვრება აღარ ღირს და ყველა 

სიკვდილს ვნატრობთ. ამ ექვსი თვის წინეთ ჩვენ გამოგვიგზავნეს ახალი არქიმანდრიტი აბაშიძე. მოსვლისთანავე მამა არქიმანდრიტმა დაგვიწუნა წირვა-ლოცვა. 

თქვენ წირვა-ლოცვა არ გცოდნიათ და ახლა უნდა ისწავლოთო. რაღა დროს ჩვენი სწავლა არის ახლა, ბატონო, კაცები მოვხუცებულვართ და ჩვენი წირვა-ლლოცვა კაცს არ დაუწუნია. 

ხშირად ბრძანდებოდნენ ხოლმე ჩვენს მონასტერში ეპისკოპოსები – გაბრიელი, ლეონიდე და ბესარიონი-თქო. მაგრამ არ მიიკარა ჩვენი სიტყვები. 

მერე აგვიტყდა, როგორ თუ მოხუცებულებს შტატი დაგიკავებიათო. თქვენ ადგილზე ყმაწვილები უნდა მოვიყვანო და ჯამაგირიც და შემოსავალიც ჩემს ნებაზე უნდა იყოსო. 

დღეიდან არავითარ შემოსავალს არ ელოდოთ და არც ჯამაგირსო. ჩვენ ამაზე არ დავყაბულდით, ის გაბრაზდა და ნიკოლოზობას, ექვს 

დეკემბერს, წირვის შემდეგ სახალხოდ გამოგვიცხადა, დღეიდან ეკლესია დაკეტილი იქნებაო და აი, ხალხოვო, მიმართა ხალხს: 

ეკლესია სავსეა ყოველიფრით და თუ რამე დაიკარგა, ბერებს იქით გზხა არ მაქვსო. ეკლესია კი დღეიდან დაკეტილი იქნებაო. 

თითო ძროხა თუ ვისმე გაგვაჩნდა, აღარ გაგვაშვებია და ყოლების ნება აღარ მოგვცა. ერთ დღეს დაიჭირა და სოფლის პომოშნიკის ხელით საჩხერის პრისტავთან აგზავნიდა, მაგრამ უშველოს 

ღმერთმა ისევ იმ პომოშნიკს, იმან დაუშალა. ბატონო, სირცხვილი იქნება, ბერების ძროხები რომ პრისტავთან წავიყვანო, 

ქვეყანა რას იტყვისო. ყველამ ნახევარ ფასში დავკარგეთ. თითო-

გვ22

ოროლა ტარო სიმინდი ვისაც გვქონდა, წაგვართვა, ბოსტნები შემოგვირღვია და შეშა ცეცხლზე დასწვა. 

ყოველდღე მონასტრიდან გვითხოვს. ეხლა ყოვლადსამღვდელოსთან მივდივართ და იმის წინ უნდა მოვიკლათ თავი, თუ არ გვიპატრონაო“· 

ეს ბერები იყვნენ მღვდელ-მონაზონი იასონი (წერეთელი), მღვდელ-მონაზონი დანიელი (კუჭაიძე), მღვდელ-მონაზონი

სერაპიონი (ზაბახიძე), მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი, მღვდელ-მონაზონი იონა, მღვდელ-მონასონი სვიმონი (გოცაძე).

ამავე ჟურნალის ფურცლებზე უთანხმოების შესახებ საუბრობს დეკანოზი იოსებ წერეთელი, რომელიც ერთი კვირით იმყოფებოდა

მონასტერში და თავად ნახა ყველაფერი: „დღეს მონასტრის ბერებსა და ახალ წინამძღვარს შორის დიდი უთანხმოება და 

შფოთია, რით დაბოლოვდება, ღმერთმა უწყის! სამწუხაროდ ჩემდა, ჩემს იქ ყოფნაში მამა წინამძღვარი არ იმყოფებოდა მონასტერში, თორემ უთანხმოების მიზეზს შევიტყობდი და ჩემს აზრს 

გამოვსთქვამდი. ღმერმთა ქმნას, მათ შორის მშვიდობის ანგელოზს ჩამოევლოს! ადგილობრივი საზოგადოება ამ უთანხმოებით დიდად 

გულნატკენია“. 

1913 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) საქმის გასარკვევად შექმნა კომისია, რომელიც მონასტერში 

ჩავიდა. ადგილზე მისულ პირებს ადგილობრივმა გლეხებმა საპირისპირო უთხრეს და მამა გაბრიელი კვლავ წინამძღვრად 

დატოვეს. 1917 წელს საჩივარი კიდევ დაიწერა, ამჟამად ბერები 

გვ23

და გლეხები ერთსულოვანნი აღმოჩნდნენ და საეკლესიო მმართველობა იძულებული გახდა, საქშის გამორკვევა ჭელიშის მონასტრის წინამძღვრისათვის, იღუმენ პავლესთვის (ჯაფარიძე) და 

ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის მასწავლებლის იაკობ თომას ძე ცინცაძისათვის დაევალებინათ. ადგილზე სიტუაციის გარკვევის შემდეგ კომისიამ დაასკვნა: 

„ამ დიდებულ მონასტერს სჭირდება მეტი ყურადღება და მეტი სიყვარული, ვიდრე ეს ჩანს დღევანდელ მის მზურნველთაგან“. 

1917 წლის მაისში საეკლესიო მმართველობამ მამა გაბრიელი გაათავისუფლა მონასტრის წინამძღვრობიდან. ჩვენს ხელთ 

არსებული საბუთებიდან ჯერჯერობით უცნობია, თუ რა ბედი ეწია მონასტრიდან წამოსულ არქიშანდრიტ გაბრიელს ან სად 

გააგრძელა მოღვაწეობა. 

1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური მმართველობა და ხელისუფლებამ სამღვდელოების დევნა-შევიწროება დაიწყო. ბევრმა ვერ გაუძლო ზეწოლას, 

მღვდლობა მიატოვა და საერო სამსახურში დაიწყო მუშაობა. სავარაუდოდ, იგივე ბედი ეწია მამა გაბრიელსაც. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში ანჩისხატის ტაძრის წინამძღვარი, დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე თავის მოგონებებში წერს, რომ ყოფილი არქიმანდრიტი გაბრიელი ამჟამად მუშაობს ბუღალტრად ერთ-ერთ 

დაწესებულებაში და თავს ამით ინახავსო· 

მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი 

(აბაშიძე)

1884-1937

მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი, ერისკაცობაში - გიორგი არჩილის ძე აბაშიძე, 1884 წელს ქუთაისის გუბერნიაში, აზნაურის 

ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება სოფლის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო. გიორგი წლების განმავლობაში ცხოვრობდა რუსეთში, სადაც ხშირად სტუმრობდა მო-

გვ24

ნასტრებს· ბერებთან ურთიერთობამ ძლიერი გავლენა მოახდინა მის მსოფლმხედველობაზე. 1912 წლის 20 აპრილს იგი ნოვგოროდის ეპარქიის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის 

ძველ რუსულ მონასტერში მორჩილად მიიღეს ამავე წლის 3 ოქტომბერს 

საქართველოში დაბრუნდა და გარეჯის წშინდა იოანე ნათლისმცეშლის სახელობის მონასტერში განამწესეს. მორჩილმა გიორგიმ უმოკლეს ხანში საფუუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი· 1913 წლის 29 მაისს ზედაზნის მონასტერში გადაიყვანეს. იმავე წლის 2 ოქტომბერს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში განამწესეს და 5 

ოქტომბერს გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) გერმოგენის სახელით ბერად აღკვეცა. მეორე დღეს სიონის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათეღრო ტაძარში დიაკვნად აკურთხა, ხოლო 15 დეკემბერს მღვდლად დაასხა ხელი. 

მამა გერეოგენი ფერისცვალების მონასტრის საძმოში დაინიშნა. 

1914 წლის 20 თებერვალს მონასტრის ხაზინადრობა ჩააბარეს. 

1914 წლის 21 მაისს გათავისუფლდა ხაზინადრობიდან და 31 მაისს ვარძიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1914 წლის 7 ივლისს გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტერში დაინიშნა. 

1915 წლის 5 მარტს ამავე მონასტრის ხაზინადრად დაადგინეს. 

1916 წლის აღდგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1917 წლის 20 მარტს მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი თხოვნით მიმართავს დავით გარეჯის ლავრის წინამძღვარს, არქიმანდრიტ დოსითეოსს (ბერძნიშვილი): 

გვ25

„მის მაღალღირსებას, წმინდა დავით გარეჯელის უდაბნოს წინამძღვარს, მამა არქიმანდრიტ დოსითეოსს: მაქვს რა სურვილი, განვლო ჩემი მონაზონებრივი ცხოვრება დავით გარეჯელის უდაბნოში, 

ვითხოვ თქვენი მაღალღირსებისაგან, აღძრათ ჯეროვანი შუამდგომლობა სრულიად საქართველოს კათალიკოსის მოსაყდრის წინაშე,

რათა ვიქმნე გადმოყვანილ თქვენდამი რწმუნებულ დავით გარეჯის უდაბნოში სამღვდელმონაზვნო ადგილზე. ამასთანავე, მოგახსენებთ, რომ ამაზე არ არის დაბრკოლება აწინდელი ჩემი წინამძღვრის მხრიდან“. 

არქიმანდრიტმა დოსითეოსმა გაითვალისწინა მამა გერმოგენის თხოვნა და მეორე დღესვე წერილი გაუგზავნა კათოლიკოსის 

მოსაყდრეს, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე): „მოგართმევთ რა, ამასთანავე, 20 მარტის თარიღით თხოვნას იოანე ნათლისმცემლის მონასტრის უდაბნოს ხაზინდრისა – 

მღვდელ-მონაზონ გერმოგენისას, შესახებ მის ჩემდამი რწმუ-

გვ26

ნებულ უდაბნოში გამწესებისა და მოგახსენებთ რა, რომ დღევანდელი ვითარების გამო, გართულებული არის მოპოვება სურსათ-სანოვაგისა, 

რისათვის მიუცილებელ საჭირო და სასარგებლო იქნება ჩემდამი რწმუნებულ უდაბნოსათვის კაცი ახალგაზრდა და ჭარმაგი ენერგიით ხაზინადარის თანამდებობის 

აღსასრულებლად, უმორჩილესად ვთხოვ თქვენს მეუფებას, ზემოხსენებული მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი გადმოიყვანოთ დავით გარეჯის უდაბნოში მღვდელ-მონაზონის თავისუფალ ადგილზე 

და მიანდოთ მას აღსრულება ხაზინადრის თანამდებობისა. ამასთანავე, დავსძენ, რომ მის გადმოყვანაზე არავითარი 

დაბრკოლება არ აქვს მის წინამძღვარს – არქიმანდრიტ ნაზარის. თქვენი ყოვლადუსამღვდელოესობის მორჩილი, მდაბალი 

არქიმანდრიტი დოსითეოსი“. 

1917 წლის აგვისტოში საქართველოს ეკლესიის დროებითმა 

მმართველობამ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კირიონმა (საძაგლიშვილი) მამა გერმოგენი დავით გარეჯის ლავრის 

წინამძღვრის მოვალეობის შემსრულებლად დანიშნა. 

1918 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა კირიონმა (საძაგლიშვილი) იგი დაამტკიცა წინამძღვრის თანამდებობაზე. რთულ 

პერიოდში მოუწია მამა გერმოგენს დავით გარეჯის მონასტერში მოღვაწეობა, რუსეთის იმპერიაში დაწყებულმა საყოველთაო 

არეულობამ, რამაც საშინელი ნგრევა და ცეცხლი გამოიწვია, საქართველოშიც შემოაღწია. თავი წამოყვეს ათასი ჯურის ავაზაკებმა, რომლებიც. არბევდნენ დაუცველ ეკლესია-მონასტრებს, 

მოსახლეობას აწიოკებდნენ და ხალხს შეუბრალებლად ხოცავდნენ 1918 წლის იანვარში თათრებმა გაძარცვეს დავით გარეჯის 

მონასტერი და ბურებს შეურაცხყოფა მიაყენეს აი, რას წერდა ამის თაობაზე ძამა გერმოგენი გაზეთ „საქართველოს“ ფურცლებზე: 

„იანვრის ათს დავით გარეჯის უდაბნოს დაეცა თათრების 

შეიარაღებული რაზმი. რაზმს თან ახლდნენ უიარაღონიც. მთლად გაძარცვეს უდაბნო, გახრწნეს, ბერები დალახეს, ყარაულს 

გვ27

იარაღი აჰყარეს და უმოწყალოდ სცემეს, დაამტვრიეს და მილეწ-მოლეწეს კანკელები, ტრაპეზები, ხატები. ისე გახრწნეს რომ, 

უბრალო სკამიც კი არ დაუტოვებიათ. მოგეხსენებათ, რომ დავით გარეჯის უდაბნო შესანიშნავი ისტორიული ნაშთია, აღსავსე 

ფასდაუდებელი ისტორიულის მნიშვნელობის საღმრთო ნივთებითა, ასეთი დღე ამ უდაბნოს არ დასდგომია შაჰაბაზის დროსაც კი. 

გაძარცვა არ აკმარეს, შენობებს ცეცხლი წაუკიდეს ყოველი მხრივ, ხალხი ჩაეშველა უდაბნოს და ცეცხლი ჩააქრო, 

მაგრამ დარჩა მხოლოდ ცარიელი დამწვარი ფიცრები. საგარეჯოსა და მის მიდამო სოფლებში მცხოვრებნი ძალიან შეაძრწუნა ამ ამბავმა. 

მე გამოვეშურე თბილისს გამოსაცხადებლად სადაც ჯერ არს ამ საზიზღარი ამბისა. აქ შევიტყვე, ვითომ 

ექვსასი ქართველი შეიარაღებული გამოჰკიდებიან ავაზაკებს. თათართა თარეში გადმოვიდა საქართველოს სხვა ნაწილშიც 

გარე-კახეთში და შეიძლება სამოქალაქო ომის ცეცხლი ჩვენშიც დაენთოს, თუ დროზე არ იქნა ფიცხელი და სწრაფი ზომები ავაზაკთა ასალაგმავად“. 

1921 წლიდან ბოლშევიკების მიერ საქართველოს დაპყრობის შემდეგ ქვეყანაში კომუნისტური ხელისუფლება დამყარდა, ეკლესიასა და სამღვდელოებას მძიმე დღეები დაუდგა. 

მისი სუსხი დავით გარეჯის მონასტერსაც შეეხო. 

1923 წლის 16 თებერვალს ნინოწმინდის ოლქის მთავარხუცესი დეკანოზი ალექსი 

გულისაშვილის წერილს აგზავნის საკათოლიკოსო საბჭოში: 

„დავით გარეჯის მონასტერი რევოლუციის დროს სრულიად გაიძარცვა თათრების შემოსევებით, რაც თავის დროზე ეუწყა 

სასულიერო მთავრობას. ამჟამად გარეჯის უდაბნოს ქონებას შეადგენს მარტო ოთხი სახარება, ხუთი ვერცხლის ჯვარი და 

სხვა არაფერი. სახარებები და ჯვრები დაცულია საგარეჯოს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში. რაც 

შეეხება მადლის ქვას, იგი არ სჩანს, შენახულია სადმე თუ დაკარგულია. 

1922 წელს მამა გერმოგენს ჩაუბარებია საქართველოს უნივერსიტეტის წარმომადგენლისათვის 100 ცალი ხელ-

გვ28

ნაწერი და დაბეჭდილი წიგნები, მის ხელშია ამჟამად ზვარი (3 

დესიატინა) და წისქვილი. იგი ცხოვრობს ზვარეში და ამუშავებს. მასვე აუშენებია ორი დიდი ფარეხი – გომი მონასტრისათვის მინდვრებში იმ მიზნით, 

რომ ისევ გავლენა ჰქონდეს უდაბნოს მინდვრებზე და საქონლის პატრონებს დავალებული აქვთ ყური 

უგდონ დავით გარეჯის და იოანე ნათლისშცემლის მონასტრებს და საქონლის სიარულით არ წარყვნან წმინდა ადგილები. ბარძიმ-ფეშხუმი, გატაცებული თათრებისგან, 

მართლა სოფელ შიხალოში აღმოჩენილა და გადაუციათ მამა გერმოგენისათვის, ამ უკანასკნელს კი, შიშის გამო, რომ ისევ თათრებმა არ წამა-

გვ29

რთვანო, მიუბარებია შესანახად ნაცნობი თათრისათვის· შემდეგში გერმოგენი ერთი მხლებლით ჩუმად მისულა სოფელ 

შიხალოში და წამოუღია ხსენებული ნივთები და ეხლა ინახება მასთან საგარეჯოში. გერმოგენის სიტყვით, ბარძიმ-ფეშხუმი მის 

საკუთრებას შეადგენს, შეძენილი აქვს ნათლისმცემლის მონასტრიდან და შემდეგ თავის სიკვდილისა უტოვებს დავით 

გარეჯის მონასტერს. მღვდელ-მონაზონ გერმოგენის შესახებ ორი აზრი ტრიალებს საგარეჯოს საზოგადოებაში: ერთნი აქებენ მის მოღვაწეობას, მეორენი ამბობენ: 

„ბერი განდეგილად უნდა ცხოვრობდეს მონასტერში და არა სოფელშიო“. მე ვემხრობი პირველებს, ეხლანდელ უკუღმართ დროში რა უნდა გააკეთოს ერთმა მშიერ-მწყურვალმა კაცმა მონასტერში, 

თუ არ მიეცა მას სახსარი ცხოვრებისა. მარტო ერთი მხარეა გერმოგენის მოქმედებაში დასაგმობი. მას არა აქვს კავშირი სასულიერო 

მთავრობასთან, თავის ინიციატივით მოქმედებს, საჭიროა, იგი სასულიერო მთავრობის გავლენის ქვეშ იმყოფებოდეს. ისე, სხვა 

მხრივ მღვდელ-მონაზონი გერმოგენი გამსჭვალულია წმინდა მიზნით და მას ბერობა სწამს, ამაში ეჭვი არავის უნდა ჰქონდეს, 

რომ გერმოგენს ჯვარი აეხსნას მკერდიდან და ანაფორა გაეხადა, რასაც ძლიერ ცდილობენ მისი ნათესავები, რომ ერისკაცობას დაუბრუნდეს და ზვარი და წისქვილი საბჭოს მთავრობასთან 

შეთანხმებულად ამუშავოს, მაგრამ მან ეს არ მოინდომა, იგი აღფრთოვანებულია იმ აზრით, რომ დავით გარეჯის მონასტერი 

ისევ აღორძინდება და რა ადგილებიც სჭერია მონასტერს, ისევ უნდა დაიჭიროსო. იგი ამბობს: მე რომ ზვარს თავი დავანებო, 

გლეხები ეზოებად დაიყოფენ და მერე მათი გამოყვანა ძნელი იქნებაო“. 

მიუხედავად ამისა, მამა გერმოგენი 1924 წელს იძულებული გახდა, მიეტოვებინა მონასტერი და ანაფორა გაეხადა, სანაცვლოდ,

ხელისუფლება დათანხმდა სათავეში ჩადგომოდა ყოფილი მონასტრის მამულების განკარგვას. 

1929 წელს, მისი თაოსნობით, გარეჯის მონასტერთან ახლოს დაარსდა სოფელი უდაბნო. 

გვ30

შღვდელ–მონაზონი გერმოგენი მაინც ვერ გადაურჩა კომუნისტებს. 1937 წელს დაწყებულმა რეპრესიებშა შეიწირა მისი 

სიცოცხლე. იგი დააპატიმრეს და სამეულის განაჩენით დახვრიტა მიუსაჯეს.

 

დეკანოზი ივლიანე აბესაძე 

1861-1931

დეკანოზი ივლიანე ალფეზის ძე აბესაძე 1861 წელს იმერეთში, მედავითნის 

ოჯახში დაიბადა. ოჯახში პირველდაწყებითი განათლების მიღების შემდეგ პატარა ივლიანე მამამ ქუთაისის სასულ იერო სასწავლებელში მიაბარა, რომელიც 

1880 წელს დაამთავრა. 

1880-1886 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. სემინარიის დასრულების 

შემდეგ ახალგაზრდა ივლიანე დაოჯახდა. მის მეუღლეს ერქვა მარიამი. მათ შვიდი შვილი შეეძინათ: პოლიევქტოსი,

ნუცა, ქეთევანი, ნიკოლოზი, გიგლა, ბიჭიკო და შოთა. 

1886 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ივლიანე დიაკვნად აკურთხა, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად 

დაასხა ხელი და სოვრეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 1887 წელს მეუფე გაბრიელმა 

შორაპნის მაზრის ჩხარის ოლქის მთავარხუცესად დაადგინა. 

1889 წელს საგვერდულით დააჯილდოვეს· 

1892 წლის ივნისში სკუფია უბოძეს, 1896 წლის 6 მაისს კი კამილავკა ეწყალობა. 

1898 წელს ქუთაისში, საფიჩხიის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 1900 წლის 15 

მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით, ხოლო 1901 წლის 3 თებერ-

გვ31

ვალს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დააჯილდოვეს. 

1906 წლის აღდგომას დეკანოზის წოდება მიენიჭა· 1910 წლის 6 მაისს 

წმინდა ანას II ხარისხის, ხოლო 1916 წლის 15 მაისს წმინდა 

ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენი უბოძეს. 

1917-1918 წლებში მამა ივლიანე ქ.ქუთაისის ეკლესიების მთავარხუცესი იყო. 

დეკანოზი ივლიანე, როგორც იმერეთის ეპარქიის დელეგატი, ესწრებოდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს გამართულ I, 1920 

წლის 27 ივნისს გამართულ II და 1927 წლის 21-27 ივნისს გამართულ IV საეკლესიო კრებებს. 

კომუნისტური რეჟიმის უომძიმეს პერიოდში, როდესაც მრავალმა სასულიერო პირმა ანაფორა გაიხადა და ეკლესიაში მსახურება მიატოვა, 

მამა იილიანი ძეელებური შემართებითა და უფლის სიყვარულით განაგრძობდა თავისი მოვალეობის შესრულებას, 

ანუგეშებდა საფიჩხიის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ტაძრის მრევლს და ერთგულად ემსახურებოდა დედაეკლესიას. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში ღვაწლმოსილი დეკანოზი ენქერით დაჯილდოვდა. 

დეკანოზი ივლიანე 1931 წლის 27 დეკემბერს გარდაიცვალა. 31 დეკემბერს იგი დიდი პატივით დაასაფლავეს საფიჩხიის სასაფლაოზე. 

შემორჩენილია დეკანოზ ივლიანეს წარმოთქმული რამდენიმე ქადაგება, რომელიც იმჟამად გამომავალ ქართულ პრესაში ქვეყნდებოდა·

ერთ-ერთი ასეთი ქადაგება მან 1915 წლის 2 აგვისტოს, კვირას, დიდი ქართველი მგოსნის, ვაჟა-ფშაველას დაკრძალვის 

დღეს, ქუთაისის საკათედრო ტაძარში აღსრულებულ პანაშვიდზე წარმოთქვა: 

„ჩემო თავო, ბჯედი არ გიწერია! 

ჩემო ჩანგო, ეშხით არ გიჟღერია! 

ჩემო გულო, ტკბილათ აბტ გიძგერია, 

რადგან სატრფო, ვხედავ, ჩემი მტერია!“ 

გვ32

ბატონებო! აი, ეს სიტყვები საუკუნოდ დაუვიწყარისა უკვდავი მგოსნის აკაკისა, რომლებშიაც მან გამოხატა არა მარტო თვისი 

პირადი უბედობა და მწარე ცხოვრება, არა თუ ბედისაგან განწირული და მუდამ გაუხარელი მხოლოდ რომელიმე ქართველის 

აუტანელი ცხოვრება, არამედ მთელი საქართველოს სვე და მართლაც, რომ საქართველოს ბედი არ უწერია, მის ჩანგს ძალიან 

იშვიათად თუ ეშხით უჟღერია და გულს ტკბილად უძგერია. ამის დამამტკიცებვლი საბუთი არის არა თუ მთელი ცხოვრება 

ქართველი ერისა მას შემდეგ, რაც კაცის ენამ პირველად წარმოსთქვა სიტყვა „ქართველი“ და კაცობრიობის საზოგადო ისტორიის კაბადონზე აღინიშნა მხარე „საქართველო“,

არამედ თითოეული წელი ჩვენი უოიღბლო ცხოვრებისა. ამიტომაც ეწოდება მას „მრავალწამებული საქართველო“. 

თუ გნებავთ შორ-წარსულ წლებს ნუ მოვიხსენებთ, მოვიგონოთ ახლო წარსული, 1907 წელი, როდესაც აბობოქრებული ცხოვრების დროს შვილი მშობელს ვეღარ სცნობდა და აღზრდილი 

აღმზრდელს. დროთა უკუღმართმა ტრიალმა უღმერთოდ, ვერაგულად გამოგვტაცა ხელიდან ქართველი ერის მედგარი დარაჯი, 

სამშობლოს დიადი მოამაგე – დიდი ილია. ანდა მოვიხსენიოთ ის წელი, 

როდესაც ულმობელმა სიკვდილმა ხელიდან უდროოდ გამოგვტაცა საქართველოს ცხოვრების სწორუპოვარი სისწორით ამწონ-დამწონი 

ბრძენი არჩილ ჯორჯაძე. ის გამოცდილებასა და ცხოვრების მეცნიერულ დაკვირვებაზე აფუძნებდა საქართველოს განახლების, აყვავებისა და გონებრივად განვითარების გეგმას,

მაგრამ არ დასცალდა: ჩვენი უბედობის გამო და ცივ საფლავში ჩაიტანა თვისი ფიქრები. 

გვ33

მისი გეგმა შეუვსებელი და განუხორციელებელი დარჩა ყურადღება მივაქციოთ მხოლოდ ამ დაწყევლილ და ისტორიაში გაუმეორებელ მდგომარე 1915 წელს.

როდესაც მთელი კაცობრიობის საყოველთაო ომის საშინელი ჭექა-ქუხილის დროს, ურიცხვი ყუმბარა მეხზე უძლიერესად სპობს ადამიანთა სიცოცხლეს და 

ანადგურებს კაცობრიობის ჭკუა-გონებისა და ძალ-ღონის საუკუნოებით შექმნილ სიმდიდრეს, როდესაც ლამის ცა და ქვეყანა 

ერთმანეთს შეასკდეს და ქვეყნიერების უკანასკნელ კატასტროფას დაღუპვა-განადგურება მოჰყვეს, ხელიდან გამოგვეცალა ჭკუის 

დამრიგებელი, გულში საღმრთო ცეცხლის აღმთები, ტცბილად მატირებელი, მწარედ მაცინებელი და ყოველ შემთხვევაში იმედის მომცეში – დიდი მგოსანი აკაკი. 

ამავე წელს უწყალო სიკვდილმა დაგვაობლა და ენა მუცელში ჩაგვიგდო სახელმწიფო სათათბიროს წევრის ვარლაამ გელოვანის უდროოდ დაკარგვამ. 

იმან ახალგაზრდა სიცოცხლე მოყვასისათვის განწირა და ამნაირად აღასრულა ქრისტეს მცნება, რომელიც ამბობს: ,,უფროისი ამისსა სიყუარული არავის აქუს, რაითა სული თვისი დადვას მეგობართა თვისთათვის“

(იოანე 15. 13). იმ დროს, გამოუთქმელი მწუხარებისა თუ სხვა გაუგებარი მიზეზებისა გამო, მთლად 

ვერ ვიგრძენით მისი დაკარგვის სიმწვავე-სიმძიმე. მისი წარმომადგენლობა, მისი ძლიერი სიტყვა დაგვჭირდა ამა წლის 19 

ივლისს. ამ შესანიშნავ ისტორიულ დღეს მთელი კაცობრიობის თვალ-ყური და გონება-აზროვნება თავრიდის სასახლისკენ იყო 

მიქცეული. ყოველი ერის შეგნებული და რჩეული შვილი, რომელსაც კი ანბანი მოეპოვება და ერთი გაზეთი მაინც გამოუდის, 

ხელმომზადებული იყო, უნდოდა ელეკტრონის სისწრაფით გადმოეტანა თავის გაზეთის ფურცლებზე და თავისიანებისათვის 

ეცნობებია, თუ რას იტყოდნენ ამ სასახლეში დიდებული. და უუვრცელესი რუსეთის იმპერიის მცხოვრებთა სახალხო წარმომადგენლები, 

მაგრამ ამ დროს აღარ გვყავდა ვარლაამი და მაშინ უუმწვავესად ვიგრძენით მისი დაკარგვის სიმძიმე·

გვ34

უბედობის ამ დღეებში კიდევ დამწვარზე დუღარე დაგვასხა, დათუთქულზე ღვიერო დაგვაყარა, ასე უნუგეშოდ

აგვატირა მთის არწივის, ვაჟა-ფშაველას უდროოდ დაკარგვამ.

განა ამას უბედობა არ ჰქვია? განა საქართველოს ბედი უწერია? ცხადია, არა. ვაჟა-ფშაველა იყო ფშავეთის სოფელ ჩარგლის

მცხოვრები, მღვდელ პავლე რაზიკაშვილის შვილი, სახელად ერქვა ლუკა. სწავლა საშუალო სასწავლებელში 

(საოსტატო სემინარიაში) მიიღო. უმაღლეს სასწავლებელშიდაც დაყო რამდენიმე წელიწადი, მაგრამ დიპლომით აღჭურვილი

არ იყო, თუმცა ბევრ დიპლომიანზე მეტი სარგებლობა მოუტანა სამშობლოს. ერთ ხანს მსახურებდა თავისი სოფლის სკოლაში

მასწავლებლად, მაგრამ იმ მიზნითკიუ არა, რომ შემდეგ დაწინაურებას მიიღებდა და დიდ ჯამაგირიან ადგილზე გადაიყვანდნენ, არამედ

მხოლოდ იმ მიზნით, რომ სწავლა-განათლების სხივი შეეტანა დაბალ ხალხში. შემდეგ კი მეურნეობა აირჩია, რომ ხალხში ეს

გვ35

დარგიც გაეუმჯობესებინა და თავის მოძმეთა ჭირ–ვარამი გაეზიარებინა, შეემსუბუქებინა. ამიტომაც თავის სოფელს იშვიათად 

შორდებოდა. ვაჟა იყო ერთი უნიჭიერეს მწერალ-მგოსანთაგანი მან სავსებით გაგვაცნო მთიელების აზრი და გრძნობა და მთელი მთიულეთი სრული 

თავისი შეშადგენლობით: ცხოველებით, ფრინველებით, მცენარ-ბალახეულობით, მთა-გორებით და მიწაწყლით· მისი ენა მომხიბლავია, მისი გონება გამჭრიახია,

მისი აზროვნება სიმბოლურია· ნათქვამია: „ღმერთი რომ კაცს გაუწყრება, პირველად ჭკუა-გონებას წაართმევსო და თუ კაცის 

დაჯილდოება უნდა, ბუნების ენას ასწავლისო“. სწორედ ეგეთი ნიჭით იყო დაჯილდოებული აწ განსვენებული ვაჟა-ფშაველა. 

მან გვამცნო ბუნების მრავალი საიდუმლოება; ვინც მის ნაწერებს საფუძელიანად გაეცნობა, ის იგრძნობს მისი ნიჭის ბუმბერაზობას, მისი შემოქმედების სიდიადეს. ვაჟამ შეაყვარა მთა 

– ბარს და ბარი – მთას. სულით ძლიერი და გამბედავი ვაჟა, ნამდვილი განსახიერება, განხორციელება იყო ფოლად-გულიანი 

და მედგარი მთიელისა. ვაჟას პოეზია მთის ამაყი და შეუპოვარი არწივია. ის ამაყად და გაბედულად გასცქერის ზღვასაებრ აბობოქრებულ ცხოვრებას, 

გულს არ იტეხს, სასოება-იმედს არ კარგავს. თვისი ეროვნების იდეალებს გაბედულად და თავგამოდებით ემსახურება. სამშობლოს აყვავებას და გამშვენიერებას შეტრფის და გულახდილად გაიძახის: 

„სამშობლოს არვის წავართმევ, ჩვენც ნურვინ შაგვეცილება, თორემ ისეთ დღეს დავაყრით, 

მკვდარსაც კი გაეცინებაო“. შუა ხნის კაცი იყო (54 წლის). უდროვოა მისი სიკვდილი, 

მაგრამ რა ვქნათ! ესეც ჩვენი უბედობის შედეგია. ტყვილად კი არ სთქვა სულმნათმა შოთამ: „ვაჰ, სოფელო რაშიგან ხარ, რას 

გვაბრუნებ, რა ზნე გჭირსაო! ვინუგეშოთ ეხლა მით, რომ ზემოაღნიშნულმა დიდებულმა 

პირებმა აღზარდეს ახალი თაობა. იმედი გვაქვს, რომ ამ ახალ თაობაში აღმოჩდებიან, გამობრწყინდებიან მრავალი ახალი რუსთაველები, ილიები, არჩილები, 

აკაკები, ვაჟა-ფშაველები და სხვა მრავალი გმირები. 

გვ36

ხალხური ბრძნოუოლი ანდაზა ამბობს: „ისა სჯობს მამულისათვის, რომ შვილი სჯობდეს მამასაო“ და ჩვენც ვიმედობთ, 

გვწამს, რომ ახალი თაობა ყოველ სიკეთეში წინ გაუსწრებს ძველსა და ამით პროგრესის წინ სვლის, გაუმჯობესების გზაზე 

დააყენებს აღსაზრდელ მომავალ თაობას. თუ ოდესმე საქართველოს ჩანგს ეშხით უჟღერია და გულს ტკბილად უძგერია, ეს 

მხოლოდ მაშინ, როდესაც სიმები შეთანხმებული ყოფილა, კილო შეხმატკბილებული ჰქონია და სიმებიც სუსტები არ ყოფილან, 

რომ მძლავრ-თითების ზედ გათამაშებით არ დაწყვეტილიყვნენ, არამედ მწყობრი გარმონია გამოეცათ. ამიტომ აუცილებელი 

საჭიროება არის, რომ ამ საზოგადო ჩანგის მორთვა-მოწყობას ერთგულად შევუდგეთ, სიმები შევახმატკბილოთ, შემადგენლობა 

გავამაგროთ-გავასპეტაკოთ. 

შენ კი ძვირფასო ეროვნულო მუშაკო, ვაჟავ, განისვენე. იქ, სადაც შენი საყვარელი საქართველოს თავდადებულნი მამულიშვილები განისვენებენ· 

ვინც სამშობლოს არ ივიწყებს, მას არც სამშობლო დაივიწყებს· გწამდეს, რომ ჩვენში შენი კეთილი 

ხსოვნა დაუვიწყარი იქნება. ვისაც შემთხვევამ ნება არ მოგვცა, შენს ჩვენთვის ძვირფას ნეშტს დღეს დიდუბის სასაფლაომდის 

მივყოლოდით, სულით მაინც შენი ცხედრის გარშემო დავფუსფუსებთ. ამნაირად მოწიწებით მუხლს მოვიერით და შორიდან 

(ქუთაისიდან) გონებით ვეამბორებით შენ გაციებულ გვამს. საუკუნოდ იყოს ხსენება შენი, სახელოვანო მამულიშვილო!“ 

დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი 1860-1935

დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი 1860 წელს შორაპნის მაზრის (ახლანდელი საჩხერის რაიონი) სოფელ არგვეთში, 

მღვდლის ოჯახში დაიბადა. ვლადიმერის წინაპართა თხუთმეტი თაობა სასულიერო პირები იყვნენ.

გვ37

ბაბუამისი- მღვდელი გრიგოლ ლაზარეს ძე აბრამიშვილი 1790 წელს შორაპნის მაზრის (ახლანდელი საჩხერის რაიონი) სოფელ

სოფელ ბაჯითში,  საბატონო მღვდლის ოჯახში დაიბადა. წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი

კვერეთის უდაბნოში ისწავლა. ამის შემდეგ გრიგოლი წლების განმავლობაში მედავითნედ მსახურობდა ჯრუჭის წმინდა 

გიორგის სახელობის მამათა მონასტერში, სადაც 1810/11 წელს ხინოწმინდელმა მიტროპოლიტმა დავითმა (წერეთელი) დიაკვნად აკურთხა. 

1813 წელს კი მღვდლად დაასხა ხელი და ბაჯითის ეოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა.  

მღვდელი გრიგოლი 1859 წლის 15 აპრილს გარდაიცვალა. მამა გრიგოლს ჰყავდა 6 ვაჟი: მამუკა (1812წ.), მაქსიმე (1815წ.), დიმიტრი (1818წ.), 

ოქროპირი (1822წ.), დავითი (1824წ.) და სპირიდონი. 

მამამისი – მღვდელი სპირიდონ გრიგოლის ძე აბრამიშვილი 1831 წელს შორაპნის მაზრის (ახლანდელი საჩხერის რაიონი) 

სოფელ ბაჯითში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. ქუთაისის ოთხკლასიანი სასწავლებელის დამთავრების შემდეგ მედავითნეობდა 

მშობლიურ სოფელ ბაჯითში, ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიაში· დაქორწინების შემდეგ 1857 წელს, იმერეთის 

ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) მღვდლად აკურთხა და არგვეთის წშინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში განამწესა. 1890 

წლის აღდგომას სკუფიით დაჯილდოვდა. მას ცოლად ჰყავდა 

გვ38

რუსუდან ტყემალაძე, რომელთანაც შეეძინა 6 შვილი: ოთხი ქალიშვილი. და ორი ვაჟი – ვლადიმერი და პანტელეიმონი (პანტელეიმონი პატარაობაში გარდაიცვალა), 

მამა სპირიდონი 1895 წლის 24 მარტს ყვავილის სახადით გარდაიცვალა. 

სახადმა შეიწირა მისი ერთ-ერთი ქალიშვილის სიცოცხლეც. მამა სპირიდონი დასაფლავებულია სოფელ

არგვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის ეზოში.

მამა ვლადიმერმაც ასევე ქუთაისის ოთხ კლასიანი სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა და სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო,

რომელიც მეორე ხარისხის დიპლომით დაასრულა. ამის შემდეგ ეწეოდა პედაგოგიურ მოღვაწეობას 

ქუთაისის რამდენიმე სკოლაში. ერთ-ერთი იყო მიხეილ კალანდარიშვილის კერძო პანსიონი, სადაც ასწავლიდა მათემატიკასა 

და რუსულ ენას. ორწლიანი მასწავლებლობის შემდეგ, 1887 წლის 18 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) 

ვლადიმერი დიაკვნად აკურთხა და ქუთაისის კლასიკური გიმნაზიის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის კარის ეკლესიაში დაადგინა. 

ამავე დღეს დაინიშნა ქუთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძართან არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მასწავლებლად. 

1889 წლის 4 ივლისს მეუფე გაბრიელმა მღვდლად დაასხა ხელი და სოფელ სპეთის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 

ამავე წლის 6 დეკემბერს საჩხერის ოლქის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურედ დაინიშნა. 1890 წლის 15 იანვარს იმერეთის

ეპარქიის სასულიერო სამზრუნველოს განყოფილების წევრად აირჩიეს.

1892 წლის 24 მაისს სავანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს და ამავე წლის 15 სექტემბერს საჩხერის

სამრევლო-საეკლესიო სკოლის გამგედ და საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1893 წლის 8 ოქტომბერს საგვერდულით დაჯილდოვდა. სავანეში მამა ვლადიმერმა სამი წელი 

დაჰყო, აქედან იგი – მამის გარდაცვალების შემდეგ, 1895 წლის 27 მარტს სოფელ არგვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკ-

გვ39

ლესიაში გადავიდა. მამა ვლადიმერმა აქაც დააარსა ორკლასიანი სამრევლო-საეკლესიო სკოლა, სადაც მღვდელი ნესტორ დევიძე და

სოფელ გორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მღვდელი კაპიტონ ანტონის ძე სარალიძე მასწავლებლობდნენ. მალე მამა ვლადიმერმა

საერო სკოლაც გახსნა თავის სახლში (სოფ. არგვეთი), რომელიც მოგვიანებით ლუარსაბ მაჭავარიანის ორსართულიანი სახლის მეორე სართულზე გადაიტანეს. 

სკოლაში 50 მოსწავლე ირიცხებოდა· აქ მასწავლებლობდნენ ივლიანე ხარშილაძე და მამა ვლადიმერის უფროსი ქალიშვილი – ლუბა, რომელსაც ქუთაისის წმინდა 

ნინოს სახელობის ქალთა სასწავლებელი ჰქონდა დამთავრებული და მანამდე საჩხერის სკოლაში ასწავლიდა. 

1898 წლის 30 მაისს მამა ვლადიმერს სკუფია უბოძეს. 1899 წლის 26 იანვარს ჭიათურის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ დაინიშნა. 

1901 წელს იმერეთის ეპარქიის სასწავლო განყოფილებამ მღვდელი ვლადიმერი საჩხერის სკოლაში საგამოცდო 

კომისიის თავჯდომარედ აირჩია. 

1902 წლის 6 მაისს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მამა ვლადიმერი ეკლესიაში ნაყოფიერი და კყთილსინდისიერი მოღვაწეობისათვის კამილავკით 

დააჯილდოვა. 

1907 წლის 6 ივლისს მამა ვლადიმერი საჩხერის ოლქის მთავარხუცესად დაადგინეს. 

1907 წელს მისი ძალისხმევით სოფელ არგვეთში აშენდა ორგანყოფილებიანი საერო სკოლის ახალი 

შენობა, რომელიც შედგებოდა ხუთი ოთახისაგან (შემდეგ აქ სოფლის კოოპერატივი განთავსდა). სკოლის ხელმძღვანელად 

გვ40

დაინიშნა ოდესის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებული, მათემატიკოსი ვასო აბდუშელიშვილი. ამავე წელს, კვლავ მამა ვლადიმერის თაოსნობით, 

სკოლის გვერდით გაიხსნა იმ მხარეში პირველი სამკითხველო, რომლის გამგედ მან თავისი უფროსი ქალიშვილი ლუბა დანიშნა. სამკითხველო გამოირჩეოდა თავისი მდიდარი წიგნსაცავით. 

წიგნებს თავად მამა ვლადიმერი იწერდა პეტერბურგიდან. საერო სკოლის გახსნის გამო მას უთანხმოება ჰქონდა თავადაზნაურობასთან, რომლებმაც იმერეთის მაშინდელ 

ეპისკოპოსთან ლეონიდესთან (ოქროპირიძე) უჩივლეს. მაგრამ ეპისკოპოსმა ლეონიდემ მამა ვლადიმერს დაუჭირა მხარი და 

ნება დართო, სხვა სოფლებშიც გაეხსნა სკოლები, მე შენს შემწედ მიგულეო“, – ასე გამოისტუშრა მან მოძღვარი. 

1908 წელს საჩხერის ოლქის სამღვდელოებამ იგი იმერეთის საეპარქიო კრებაზე დამსწრე დეპუტატად აირჩია. ამავე წლის აღდგომის 

დღესასწაულთან დაკავშირებით მამა ვლადიმერი სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვა. 

1914 წლის 15 მაისს მას წმინდა ანას III ხარისხის ორდენი ეწყალობა. 

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს კი დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

ღეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი იმ დროისათვის მეტად განათლებული პიროვნება იყო. 

იცოდა რუსული, ლათინური და ფრანგული ენები. 1915 წლის 26 იანვარს, როდესაც დიდი ქართველი მგოსანი აკაკი წერეთელი გარდაიცვალა, 

მისი სულის მოსახსენებელი პირველი პანაშვიდი სხვიტორში საჩხერის მთავარხუცესმა, მღვდელმა ვლადიმერ აბრამიშვილმა ოლქის სამღვდელოებასთან ერთად აღასრულა. 

მამა ვლადიმერს ცოლად ჰყავდა გაღმა არგვეთელი თამარ (თაფლო) საჩინოს ასული კურცხალია (1868-1964 წწ.), მათ 8 

შვილი შეეძინათ: ელენე (ლუბა, 1888 წ.) ვერა (1889 წ.), მიხეილი (1892 ს.), იოანე (ბუჭულა, 1894 წ.), ჭაჭია (ბავშვობაშივე გარდაიცვალა), ტატიანა (თალიკო, 1903 წ.), 

ვახტანგი (1905 წ.) და სპირიდონი (კუკური). თამარ კურცხალიამ ღირსეული მეუღლეობა გაუწია მამა ვლადიმერს მტკიცე ხასიათის, სიმკაცრის, გულმოწ-

გვ41

ყალების, შრომისმოყვარეობისა და სამართლიანობისათვის მას არგვეთის ,,ოთარაანთ ქვრივიც“ კი შეარქვეს. 

თამარი 104 წლის ასაკში გარდაიცვალა. 

1921 წელს, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, კომუნისტებმა დაარბიეს ეკლესიები, შეავიწროეს სამღვდელოება, ჩამოართვეს 

მიწები· ასეთივე ბედი ეწია მამა ვლადიმერსაც, რომელიც 1924 წელს შავ სიაში მოხვდა. მოძღვარი ძლიერ განიცდიდა მაშინდელ რთულ მდგომარეობას და ამბობდა: „შრომა არ დამიშურებია და რას მემართლებიანო“, 

1927 წლის 21-27 ივნისის გამართულ საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის IV საეკლესიო კრებას მარგვეთის ეპარქიიდან ესწრებოდნენ შემდეგი დელეგატები: დეკანოზი იოსებ წერეთელი, დეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი,

მღვდელი სვიმონ ტყემალაძე და მოქალაქე ირაკლი გუნცაძე. 

გვ42

XX საოკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში მამა ვლადიმერი იძულებული გახდა· მღვდლობაზე უარი ეთქვა. მიუხედავადდ ამისა, 

თანასოფლელები სიცოცხლის ბოლომდე დიდი მოწიწებითა და პატივისცემით ეპყრობოდენ ამ სიკეთისა და ხალხისადმი სიყვარულით გამსჭვალულ, 

ღვთიური მადლით მოსილ პიროვნებას. 

ღეკანოზი ვლადიმერ აბრამიშვილი გარდაიცვალა 1935 წელს, დაკრძალულია სოფელ არგვეთის ეკლესიის ეზოში· აქვე განისვენებს მისი შეუღლე თამარ კურცხალიაც.

მოამზადა დეკანოზ ვლადიმერისის შთამომავალმა, ქალბატონმა ლია აბრამიშვილმა

მღვდელი ზაქარია აბრამიშვილი 

1880-1930

მღვდელ ზაქარია აბრამიშვილის დაბადების ზუსტი თარიღი უცნობია. ნათესავების გადმოცემით, სავარაუდოდ, იგი XIX საუკუნის 80-იანი წლებში დაბადებულა.

ზაქარია და თავისი ძმა ნიკოლოზი პატარები იყვნენ, როდესაც მამა გარდაეცვალათ და მთელი ოჯახი დედის, რახილი ნოზაძის ანაბარა დარჩა.

ახალგახრდა ქალი ცოლად ითხოვა იოსებ ხაჩიძემ, რომელიც სურამის საბჭოში მამასახლისად მუშაობდა. მამინაცვალი კეთილი კაცი აღმოჩნდა და გერებს განათლება მიაღებინა. 

ზაქარია თბილისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, რომლის დამთავრების შემდეგ მედავითნედ დაინიშნა თბილისის 

ნათვლუღის წმინდა დიდმოწამე ბარბარეს სახელობის ეკლესიაში. 

1910 წელს დაქორწინდა სონია ლომსაძეზე, რომელთანაც ოთხი შვილი შეეძინა: ილია (დაბადებული 1912 წელს), გოგა 

(დაბადებული 1914 წელს – ორივე დაიღუპა II მსოფლიო ომში), ვარა (დაბადებული 1917 წელს) და შალვა (დაბადებული 1918 წელს). 

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს ზაქარია დიაკვნად აკურთხეს. 

გვ43

1921 წელს საქართველოში კომუნისტური რეჟიმი დამყარდა. დაიწყო სასულიერო პირების დევნა-შევიწროება, ეკლესია მონასტრების დარბევა, სამღვდელოებას

და მორწმუნეებს გასამართლების გარეშე ხვრეტდნენ. მამა ზაქარია იძულებული გახდა, თბილისს გასცლოდა და ოჯახთან ერთად, დაახლოებით 1926-1927 წლებში,

სოფელ კაკალათხევში (სურამთან ახლოს. სამწუხაროდ, სოფელი დღეს აღარ არსებობს) დასახლდა.

სოფელში დაბრუნებული დიაკონი ზაქარია ურბნელმა ეპისკოპოსმა სვიმონმა (ჭელიძე, ეპარქიას განაგებდა 1927-1930 წლებში) მღვდლად აკურთხა და ჩააბარა სოფლები ლუმბრუმა და აზარმელი. 

იმ პერიოდში ღვთისმსახურების შესრულება მეტად საშიში და სარისკო საქმე იყო და მამა ზაქარიაც მალულად აღასრულებდა ნათლობებს, ჯვრისწერას და სხვა საიდუმლოებებს, აპატიოსნებდა მიცვალებულებს.

1928 წელს დაიჭირეს და გადაასახლეს მეზობელი სოფლის გვერდისუბნის მღვდელი ლეონტი ბებიაშვილი· ამასთან დაკავშირებით სურამის საბჭოში დაიბარეს მამა ზაქარიაც, მაგრამ 

ყველასგან მოულოდნელად, მრავალშვილიანობის გამო, შეიბრალეს და თანაც თბილისში აცნობეს, აღარ მღვდლობსო. 

მამა ზაქარია სოფელ კაკალათხევის ბავშვებს წერა-კითხვასა და საღვთო სჯულს ასწავლიდა. დღესაც ცოცხალი არიან ის ადამიანები, რომლებსაც ახსოვთ და იხსენებენ წერა-კითხვის 

მასწავლებელ მოძღვარს. მამა ზაქარიას ჰქონდა თავისო მეურნეობა, ბაღი, ჰყავდა ხარები და ეწეოდა მიწათმოქმედებას·

გვ44

 X X საუკუნის 20-იანი წლების ბოლოს კომპარტიის უფროსმა სკოლკო მულაძემ და მისმა თანაშემწემ კონსტანტინე ლომიძემ 

(სოფელ ქემფერში) „შეარცხვინეს“ კაკალათხევის მცხოვრებნი, რომ მათ სოფელში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა მღვდელი და 

ამიტომ ისინი ვერ ეღირსებოდნენ კოლმეურნეობას (კოლმეურნეობა მართლაც ჩამოყალიბდა 1930 წლის შემდეგ. როდესაც მოძღვარი მოკლეს). 

მამა ზაქარია რავდენჯერმე გააფრთხილეს, უარი ეთქვა მღვდლობაზე და საერო სამსახურში ჩამდგარიყო, 

მაგრამ ქრისტესა და დედაეკლესიის სიყვარულისთვის ის მზად იყო სიცოცხლე დაეთმო. მისი სახლი მრავალგზის დაარბიეს, დააწიოკეს,

ემუქრებოდნენ და ავიწროებდნენ ოჯახს. დაუწვეს ორი ურემი სასულიერო წიგნები, ხატები, საეკლესიო ნივთები და 

სამღვდელო შესამოსელიც კი. ასევე რამდენჯერმე გაკრიჭეს და გაპარსეს თავად მოძღვარი. მამა ზაქარია ერთი წუთითაც არ 

დაფიქრებულა, ისევ გაიზარდა თმა-წვერი და მეტი შემართებით განაგრძო მოღვაწეობა. ბოროტი გადამწყვეტი შეტევისათვის ემზადებოდა. 

1930 წლის 31 დეკემბერი იდგა. მამა ზაქარია ბავშვის მოსანათლად იხმეს ა. და მ. ლ-ებმა. მოძღვარს ფრიად გაუხარდა, 

როდესაც გაიგო, რომ კეთილ საქმეზე იბარებდნენ და დიდი სიხარულით გაეშურა წესის შესასრულებლად. რას იფიქრებდა, 

რომ ეს მისი ბოლო მსახურება იქნებოდა. ნათლობა შეარულა და მოსაღამოვდა კიდეც. უკანა გზახე ფრთხილად მოდიოდა 

(იმხანად საქართველოს საეკლესიო კრებამ მიიღო დადგენილება, რომ დროებით, სანამ დაძაბული მდგომარეობა არ გამოსწორდებოდა, მოძღვრებს საღამოს საათებში,

დაბინდებიდან გათენებამდე აღარ შეესრულებინათ მსახურება, თუ მათ დაუძახებდნენ ან წაიყვანდნენ სადმე მოშორებით, რადგანაც ბევრი 

მკვლელობა დაფიქსირდა იმ წლებში). მაგრამ მკვლელებს არ ეძინათ. ისინი ნათლობიდან ჩუმად აედევნენ მოძღვარს. შემდგომში 

თანასოფლელები იხსენებდნენ, რომ მამა ზაქარია გარბოდა და 

უგუნურთ სთხოვდა არ მოეკლათ იგი, არ დაედოთ მძიმე ცოდვა

გვ45

და არ დაეტოვებინათ მისი შვილები ობლად (ამ ყველაფერს ხედავდა ცრთ-ერთი მეზობელი)· 

მთვრალი მკვლელები კი მისდევდნენ და ბოლოს მარგილით გამოასალმეს სიცოცხლეს. 

დილით თანასოფლებმა წეაროსთან იპოვეს მოძღვრის ნაწამები და თავგახეთქილი გვამი. 

ახალი წელი, 1 იანვარი თენდებოდა. 

მკვლელები მეორე დღესვე დააპატიმრეს (სამწუხაროა ის ფაქტი, რომ მკვლელები სწორედ ის პიროვნებები აღმოჩნდნენ, ვინც მამაოს ბავშვი მოანათვლინეს. 

მეტიც, ისინი მონათლული ბავშვის ბიძები იყვნენ. როგორც ჩანს, ეს ნათლობაც მხოლოდ მიზეზი იყო მოძღვრის წასაყვანად, რათა იგი მოეკლათ, მაგრამ მალევე გაათავისუფლეს. 

თუმცა, ვაი, ასეთ თავისუფლებას. მათგან ერთს შვიდი შვილი შეეძინა და შვიდივე დაეხოცა, მეორეს კი ოთხი მოუკვდა, 

თავად მკვლელს კი მატარებელმა გადაუარა, ფეხები გადაუჭრა და სიცოცხლე საშინელი ტანჯვა-წამებით დაასრულა.

მღვდელი ზაქარია სოფლის სასაფლაოზე დიდი პატივით დაკრძალეს (საფლავი დღესაც არსებობს). საფლავის ქვაზე არის 

წარწერა, სადაც მოთხრობილია მისი მკვლელობის შესახებ. 

მამა ზაქარიას მეუღლე სონია ლომსაძე მეორე მსოფლიო ომის ბოლოს, შვილის, შალვას დაბრუნების შემდეგ გარდაიცვალა. 

მან, როგორც ჩანს, გადამალა რამდენიმე საეკლესიო ნივთი, მათ შორის, ძვირფასი ხალიჩა, ოქროს მტრედი. მოგვიანებით ისინი კვლავ ეკლესიებს დაუბრუნდა

(სურამის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიას და იტრიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის დედათა მონასტერს).

გვ46

მღვდელი ვლადიმერ აბულაძე 1871-1962წწ  

მღვდელი ვლადიმერ დავითის ძე აბულაძე 1871 წლის 8 დეკემბერს 

სოფელ ზედა საქარაში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელი

წმინღა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი მოწამეთას წშინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის მონასტერში შეისწავლა. 

1892 წელს იმერეთის ეპისკოპომა გაბრიელმა (ქიქოძე) საქარის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის 

ტაძრის მედავითნედ დაადგინა· 1897 წელს ვლადიმერი მონაწილეობდა რუსეთის იმპერიაში ჩატარებული მოსახლეობის საყოველთაო აღწერაში, 

რის გამოც იგი ვერცხლის მედლით დააჯილდოვეს.

1899 წლის 29 დეკემბერს, თავისი მოძღვრის, იმერეთის საეპარქიო სახლის ეკონომოსის, მღვდელ-მონაზონ ავქსენტის (ფაღავა, 

შემდგომში – ნამარნევის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტრის წინამძღვარი) წარდგინებით, იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) დიაკვნად აკურთხა. 

1900 წლის 4 იანვარს კი მღვდლად დაასხა ხელი და ლეყერეთის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობიხ ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

ამავე წლის 16 მარტს, თავისი თხოვნიხ საფუძველზე. ბოსლევის წმინდა გიორგის სასელობის ეკლესიის წინამძღვრაღ გადაიყვანეს. 

1901 წლის 20 ნოემბერს სოფელ ბოსლევის ორკლასოან სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საეკლესიო გალობისა და საღვთო 

გვ47

სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 1907 წლის აღდგომას საგვერდულით დაჯილდოვდა, ხოლო 1912 წელს – სკუფია უბოძეს. 

1918 წლის დეკემბერში მამა ვლადიმერი მენშევიკურმა მთავრობამ სამსახურიდან დაითხოვა. 

1919 წლის 15 სექტემბერს, შორაპნის სამასრო ერობის გადაწყვეტილებით, დაბლა საქარის სკოლის გამგე-მასწავლებლად დაინიშნა. 

1919 წლის 1 ნოემბერს ზედა საქარის სკოლაში ამავე თანამდებობაზე გადაიყვანეს. 

მამა ვლადიმერს ჰეავდა მეუღლე მარიამ ბართლომეს ასული და შვილები: ილია (შემდგომში – ცნობილი მეცნიერი და აკადემიკოსი), ბიძინა, დავითი, 

თამარი, ნინო და ვლადიმერი. კომუნისტური ხელისუფლების მიერ ტაძრების დახურვისა და სამღვდელოების შევიწროების შემდეგ მამა ვლადიმერი იძულებული 

გახდა, თავი დაენებებინა ღვთისმსახურებისათვის, თუმცა ერთი. პერიოდი ფარულად მაინც აღასრულებდა საეკლესიო წესებს. 

გარდაიცვალა ღრმად მოხუცებული 1962 წელს. დაკრძალულია სოფელ ზედა საქარის სასაფლაოზე. 

მღვდელი პავლე აზიკური 

თუშეთი ჩვენი ქვეყნის მთიანეთის ერთ-ერთი ულამაზესი და ღვთივკურთხეული კუთხეა. უბრალო ისტორიული ჯეშმარიტებაა, 

რომ სწორედ სარწმუნოებაში მტკიცედ დგომამ შეგვინარჩუნა ქართველებს ჩვენი თვითმყოფადობა – ენა, კულტურა, ტრადიციები.

ამისი ნათელი მაგალითია თუშეთი, რომლის რთულ და მიუვალ ხეობებში ამდენი სოფლების არსებობა და აქ თუში ხალხის ყოფნა ღვთის დიდი წყალობა და დიდი სასწაულია,

რადგანაც მთელი საუკუნეები მუსლიმანური სამყაროს გარემოცვაში (ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩეჩნეთი, აღმოსავლეთით – დაღესტანი), 

მკაცრ პირობებში მყოფი, ბარს მოწყვეტილი თუშები მხოლოდ ღვთის სიყვარულსა და ღვთის რწმენას თუ შეეძლო მოეყვანა დღევანდლამდე და შეენარჩუნებინა სარწმუნოება, ადათ-წესები 

და კულტურა.

გვ48

თუში ხალხის ისტორიულ წარსულს, მათ წეს-ჩვეულებებს თუ დავუკვირდებით, კარგად დავინახავთ, რა ღრმად აქვს ფესვები 

გადგმული სარწმუნოებას. ქრისტიანობა თუში კაცის ყოველდღიურ ცხოვრებაში აისახებოდა: მის ქცევაში, ჩაცმულობაში, შრომასა თუ ხელსაქმეში. 

დღეს ვერ შეხვდებით ვერც  ერთ უხუცეს თუშს, რომელსაც არ ახსოვდეს, თუ როგორ წმინდად ინახავდნენ მათი წინაპრები 

მარხვას. 

თუშეთში დაახლოებით ათამდე ეკლესია იყო. ჩვენამდე მოღწეულია მხოლოდ ხუთი მათგანი, მრევლის წევრებთან ერთად 

რომელთაც XIX საუკუნეს მიაკუთვნებენ. ესენია: შენაქოს ყოვლადწმინდა სამების, ომალოს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების, ნაციხარის წმინდა გიორგის, ილიურთის წმინდა გიორგისა და დართლოს ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესიები, 

ტაძრები ყოფილა ასევე სოფელ ფარსმასა და ჯვარბოსელშიც. აქედან მოქმედია მხოლოდ ერთი ტაძარი სოფელ ომალოში, ხოლო 

შენაქოს ეკლესიაში აბბა ალავერდელი მიტროპოლიტი დავითის ლოცვა—კუურთხევითა და აღგილობრივო თუშების – სამღვდელოებისა და მოსახლეობის დიდი ენთუზიაზმით, 

კეთილისმყოფელთა თანადგომით მიმდინარეობს სარესტავრაციო სამუშაოები. 

როგორც საარქივო მასალებიდან ირკვევა, დაახლოებით XX საუკუნის 30-იან წლებამდე თუშეთში ღვთისმსახურებას ეწეოდნენ თუში მღვდლები: 

პავლე აზიკური, პეტრე ელანიძე, ბაგრატ ცოცანიძე, სვიმონ დაქიშვილი, მღვდელ-მონაზონი თორნიკე (აჭაიძე) და სხვები.

გვ49

მღვდელ პავლე აზიკურის შესახებ ბიოგრაფიული ცნობები საკმაოდ მწირია. მისი შთამომავლებისა და უკვე ასაკოვანი 

ნათესავების ხსოვნაში შემორჩენილი მონათხრობის თავმოყრით, შეძლებისდაგვარად აღვადგინეთ მისი ბიოგრაფია. 

თუშეთი ბეოგრაფიულად იყოფა სამ ხეობად: პირიქითის, გომეწრისა და ჩაღმის. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, პირიქითის 

ხეობაში მდებარე სოფლებიდან ორ მათგანში – დართლოსა და ფარსმაში იყო ეკლესიები.

მამა პავლე სწორედ ფარსმის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარში (გირევიდან დაახლოებით 5 კილომეტრზე მდებარეობს) 

ეწეოდა ღვთისმსახურებას. 

მღვდელი პავლე აზიკური 1847 წელს თუშეთში, სოფელ გირევში დაიბადა. მამას ერქვა – იმედო, დედა – ფარსიკაანთ ქალი 

იყო. ჰყავდა სამი ძმა: ბასილი, გიორგი და ფილიპე. მეტად საინტერესოა ისტორიაა, თუ როგორ გახდა გარესამყაროს მოწევეტილი თუშეთის და ისიც პირიქითის

მიუვალ ხეობებსა და ბუმბერაზ, პირქუშ მთებში დაბადებული თუში კაცი ღვთისმსახური. მამა პავლეს ძმისშვილს, შიო აზიკურს, ერთი 

ისტორია ჩაუწერია. რომელიც დღეს შესაძლოა ზღაპრად მოგვეჩვენოს, მაგრამ მასში ნათლად ჩანს თუში ხალხის მძიმე 

და ტრაგიკული ისტორიული ყოფა. 

მამა პავლეს ჰყოლია ძალიან ლამაზი მამიდა (მამის ბიძაშვილი) მაია, რომელიც ერთ ქისტს ჰყვარებია, მოუტაცია და ცოლად შეურთავს. 

მამა პავლეს მამა – იმედო ვერ ეგუებოდა თავისი ბიძაშვილის მუსლიმანებში ცხოვრებას, იქ წავიდა კიდეც 

მის დასაბრუნებლად, მაგრამ მაია უკან აღარ გამოჰყვა. იგი დამორჩილებოდა თავის ხვედრს და უჭირდა ქმარ-შვილის მიტოვება· 

იმედო ძალიან განიცდიდა ამ ამბავს და ბოროტი ზრახვაც მოსვლია – ქმარს მოვუკლავ და მერე აღარ გაუჭირდება დაბრუნებაო. თავისი ჩანაფიქრის აღსრულების შემდეგ წამოსულა 

გირევში. მაია კი ოჯახის მორჩილებაში, კვლავ მუსლიმანებში აგრძელებდა ცხოვრებას და არც ფიქრობდა უკან დაბრუნებას.

გვ50  

იგი ყველას უყვარდა და ებრალებოდა, მაგრამ ქისტური წესის მიხედვით, მას განაჩენი გამოუტანეს – სხვა გვარში უნდა გაეყიდათ. 

აი, მაშინ კი თივს უშველა, ღამე პატარა შვილთან ერთად გამოიპარა, საცალფეხო ბილიკებით ჯერ ხევსურეთში გადავიდა, 

იქიდან უკანა ფშავში და ბოლოს თიანეთში დაბინავდა. აქ მძიმე მუშაობით ირჩენდა თავს. შემდეგ გათხოვილა საკმაოდ შეძლებულ ქვრივ კაცზე და შეძლებულად ცხოვრობდა, 

თუმცა თავისი კუთხისა და ახლობლების დარდს მუდამ თან ატარებდა. ამიტომ შეუთვლია თუშეთში თავისი ბიძაშვილისთვის (პავლეს მამისთვის), 

შენი ერთ-ერთი შვილი მომიყვანე აქ, თიანეთში და კარგ სწავლა-განათლებას მივცემო. იმედოს გაუგზავნია პავლე და ხვთისო მამიდასთან. აქ ორივემ დაამთავრა თიანეთის სასწავლებე ლი. 

ხვთისომ მეცხვარეობა ირჩია, პავლეს კი სწავლა გადაუწყვეტია. 

1874 წელს პავლე გურგვალჭალის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 1875 წლის დასაწყისში იგი ფარსმის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძარში გადაიჟყვანეს. 

1875 წლის 21 მაისს საქართველოს ეგზარქოსმა ევსევიმ (ილინსკი) დიაკვნად აკურთხა, ამავე წლის 1 ივნისს მღვდლად დაასხა ხელი და ფარსმის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

მამა პავლეს სამწყსოში 7 სოფელი შედიოდა: ჭონთიო, ჰეღო, დაქიურთა, ნაკუდურთა, გირევი, ბასო და ფარსმა. 

1885 წლის 5 ივნისს ეკლესიაში ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის მღვდელი პავლე საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

მამა პავლემ მრავალი აღზარდა და სიპის ქვებზე ასოების გამოწერით ასწავლიდა წერა-კითხვას. თავის შვილებსაც პირველმა 

მისცა უმაღლესი განათლება. მამა პავლე ზრდიდა შვიდ შვილსა და გერს: ნიკოს, იოსებს, მოსეს, იოანეს (ვანო), ვახტანგს (ვახტო), თებროს და სონას.

შვილებს მამა პავლე პატარაობიდანვე ლოცვასა და მარხვას აჩვევდა. ვაჟებმა უმაღლესი სასწავლებლები დაამთავრეს, ქალებს კი წერა-კითხვაც არ ასწავლა. მამა 

პავლე თვლიდა, რომ ქალისთვის მთავარი იყო ოჯახი და ხელ

გვ51

საქმე. მისი ერთ-ერთი ქალი თებრო, როგორც მისი შვილიშვილი იხსენებს, მოხუცებულობამდე (გარდაიცვალა 1979 წელს, 82 წლის)  

დანანებითა და საყვედურით იხსენებდა, რომ მამამ განათლება არ მისცა და წერა-კითხვა გათხოვების შემდეგღა შეისწავლაო. 

ოფროსმა ვაჟმა ნიკომ (1880 წ.) დაამთავრა ყაზანის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი, ჰყავდა მეუღლე – მარიამ 

ევსტათის ასული (1886 წ.); მოსე (1887 წ.) – დაამთავრა ბაქოს საინჟინრო სასწავლებელი; იოსები (1882 წ.) – სამხედრო სასწავლებლის კურსდამთავრებული. 

იბრძოდა I მსოფლიო ომში, სადაც ტყვედ ჩავარდა და ერთ ხანს ცხოვრობდა შვეიცარიაში. 

ტყვეობის დროს ფილტვებით დაავადებულმა მოახერხა საქართველოში დაბრუნება და ლოგინად ჩავარდნილი დაახლოებით 1925- 

1926 წლებში გარდაიცვალა; ვანომ მთელ თუშეთში პირველმა 

დაამთავრა გროზნოს სატყეო ტექნიკუმი; ვახტო სუსტი ჯანმრთელობის ყოფილა და 20 წლისა ფილტვების ანთებით გარდაიცვალა. 

ბევრისთვის ნაკლებად ცნობილი და მეტად მნიშვნელოვანი ისტორიული ფაქტია, რომ 1928-1934 წლებში მამა პავლეს ვაჟის 

მოსე აზიკურის მიერ დაიგეგმა ბარიდან თუშეთისკენ მიმავალი ყველაზე უკეთესი, სამოკლეო გზა-ბილიკი (მანამდე შორი, საცალფეხო, მეტად რთული გზით დადიოდნენ) და მისი უშუალო 

ხელმძღვანელობით ხდებოდა პირველად იმ გზის გაკვალვა, რომელზედაც დღევანდელი სამანქანე გზა გადის. მისი უშუალო ხელმძღვანელობით აშენდა ომალოს სკოლა-ინტერნატი. 

მოსეს მიზნად ჰქონია თუშეთში წყლის პრობლემის შესწავლა-მოგვარება (დღემდე მოუგვარებელია), დაწყებულიც ჰქონია ეს საქმე, 

მაგრამ აღარ დასცალდა. დაახლოებით 50 წლის ასაკში გარდაიცვალა. გაურკვეველი მიზეზებით (როგორც XX საუკუნის 30-იან წლებში ხშირად ხდებოდა) იბარებდნენ შინსახკომში დაკითხვებზე.

მხოლოდ უფალმა უწყის მღვდლის შვილს რას აიძულებდნენ, რა ცრუ ჩვენებასა და ცილისწამებაზე ვერ იყოლიებდნენ და ფინიკურად უსწორდებოდნენ.

ბოლოს დაავადდა და 1940 წელს გარდაიცვალა.

გვ52 

აქვე არ შეიძლება არ მოვიყვანოთ მისი პირადი ჩანაწერებიდან – გაცრეცილი რვეულიდან მცირე ამონარიდი, რომელიც 

თავად ბევრს მეტყველებს: აა მე არ მქონია შემთხვევა პირადათ ცალკე, თავისუფლად – მთელი ამ „ბარგის“ გარეშე – მივსულიყავი „ჩინოვნიკურად“ სამუშაო უბანზე. 

საქმე თხოულობდა მთელ ამ შავ ფიზიკურ შრომაშიაც მიმეღო მონაწილეობა, ამეკიდნა და ჩამომეღო, როცა საჭირო იყო ცხენების საპალნე და ხშირად 

ივლისის დღეებში გვეძებნოს „გამყოლებს“ თოვლის დროს, ახალი ზაფხულის თოვლით დაფარული ბილიკები! უნდა გამოვტყედე, 

სტიქიის მძიმე პირობებს წუთით დაუძლევია ჩემთვის. მიწყევლია ჩემს სავალალოდ, ჩემს მიერვე დაწყებული საქმე, მაგრამ დაბურვილი, მრისხანე, ნამდვილი ზამთრის სურათის, ისევ (მოკლე ხანში) ზაფხულის ბრწყინვალე, 

ცხოველი მზის სხივებით შეცვლილი ლამაზი მთის ბუნება წუთში მავიწყებდა მთელს განვლილ ტანჯვა-წამებას და შეგნებაში კვლავ ენთებოდა მხოლოდ 

დიადი ისტორიული საქმისადმი ენთუზიაზმის უფრო მძაფრი 

გვ53

კოცონი.. აუტანელი საყოფაცხოვრებო  პირობებში გაიარა ჩვენთვის 

ამ ორმა სეზონმა.. თვით მე, პირადაღ თვეობით ვატარებდი დღე-ღამეს ნაბდის ქვეშ, ეს იყო მთელი ჩემი სახლ–კარი თოვლში, 

წვიმაში, დარში..

ამრიგად, დასრულდა ის საქმე, რომელსაც ასეთი ენთუზიაზმით გულით ვემსახურე ექვსი წელიწადი და რომელიც მე „პატარა სპეციალისტმა“ დავისახე ჩემი ზნეობრივი მოვალეობის 

პრინციპად იმ ხალხის წინაშე, რომლის ძუძუც მე მიწოვია... 

მე ბედნიერი ვიქნები, თუ ჩემი შრომა პატარა მალამოდ დაედება თუშეთის გლეხების ისტორიულ ტანჯვას. შესრულებული საქმე, 

განვლილი უდიდესი გარდატეხების შემდეგ გახდება სტიმულად მისი აღორძინების, კვლავ გამხნევების, შრომის და ხალხის, 

პირველყოვლისა მისი საყვარელი ხელობის _ მეცხვარეობის დარგში თავისი და ქვეყნის საკეთილდღეოდ· 

ახლავეც ბედნიერი ვარ მით: „რომ გხა უვალი, ჩემგან თელილი, თუშეთო ჩემო მაინც დარჩება!... ''

მშობელი ხალხის სიყვარულით ანთებული გულები, თავისი კეთილი საქმეებით მარადიულად ენთება ღვთის წინაშე (ადამიანური დიდებისაგან დაფარულში) 

პატარა სანთლებად. ვინ იცის კიდევ რამდენი, ყველასგან უცნობი, თავისი ქვეყნისთვის შრომასა და სიყვარულში მოღლილი სულები მისცემია დავიწყებას. 

უცნობია მამა პავლეს გარდაცვალების ზუსტი თარიღი და საფლავი. სიბერისგან დაუძლურებული ზემო ალვანში ჩამოსულა და აქვე გარდაიცვალა, 

სავარაუდოდ, 1920-25 წლებში. როგორც ღვთისმსახური, დაკრძალეს სოფლის სასაფლაოზე სამების ეცლესიასთან, რასაც ამტკიცებს ტაძრის აღმოსავლეთით დღესაც 

არსებული საფლავის ქვა მხედრული წარწერით: 

„ილარიონი ეფროს ძე აზიკურიძე 7 წ.. გარ.. 1930 იანვრის 7 ს გვერდთ... ვსვენივარ ბიძასთან მამა პავლესთან“. 

სოფელ დართლოში, ერთ-ერთი ძველი სახლის სიპის ქვაზე შემორჩენილია მამა პავლეს ხელით წაწერილი მისი ამ სახლში 

სტუმრობის სამახსოვრო წარწერა: ,,ვინც ეს ნაწერი წაიკითხოს 

გვ54

დამწერიმც მაიკითხოს. ხელს ვაწერ ფარსმის მღვდელი პავლე აზიკური 1894 წ. (მარტის) 14 დღესა მოსულვარ“. 

მადლობა იმ თუშებს, რომელთა დახმარებითაც აიკინძა წარსულის ეს ფურცლები: რევაზ ცაძიკიძეს (აწ განსვენებული რეზო პაპა - მთელი თუშეთის პაპა, 

რომელიც 40 წელი ზამთარზაფხულ ცხოვრობდა თუშეთში. გარდაიცვალა 2006 წლის შემოდგომას, 86 წლის ასაკში), ანხორ აზიკურს, სალომე ბიღოიძეს, 

რევაზ პეტრიაშვილს,ნინო ქააძეს, ლერი აზიკურს,ამირან აზიკურს, მანანა თათარიძეს, თემურ აზიკურს, ბასილ ბაშინურიძეს. 

მოამზადა ლელა აზიკურმა 

ეპისკოპოსი იეროთეოზი (აივაზაშვილი) 1862-1942წწ

ეპისკოპოსი იეროთეოზი, ერისკაცობაში – იეროთე მოსეს ძე აივაზაშვილი, 1862 წლის 6 ნოემბერს თელავის მახრის სოფელ 

ყვარელში, მედავითნის ოჯახში დაიბადა. 1882-1888 წლებში თბილისის სასულიერო სეეინარიაში სწავლობდა. 

1888 წლის 14 ნოემბერს დიაკვნად აკურთხეს და თბილისის კეთილშობილ ქალთა ინსტიტუტის კარის ეკლესიის ღვთისშსახურად დაინიშნა. 

1889 წლის 27 აპრილს მღვდლად დაასხეს ხელი და თელავის მახრის სოფელ შილდის მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის 

ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინეს· 

1859-1901 წლებში მასწავლებლობდა თელავის სასულიერო სასწავლებელში და იყო ყვარლის სამთავარხუცესო ოლქის დეპუტატი. 

1897 წლის აღდგომას საგვერდულით დააჯილდოვეს. 

1901 წლის I9 მარტს თბილისში გადმოიყვანეს და თავად ჯამბაკურ-ორბელიანების კარის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად 

დაინიშნა. 

1901-1918 წლებში თბილისის სასულიერო სასწავლბელსა და გიმნაზიაში (მაჩაიძისაში) საღვთო სჯულსა და 

გვ55

ქართულ ენას ასწავლიდა. 

1902 წლის 7 აპრილს სკუფია უბოძეს: 1903 წლის 3 მარტს თბილისის წმინდა ეკატერინეს სახელობის  

ეკლესიაში გადაიყვანეს. 1907 წლის 20 სექტემბერს ხარფუხის წმინდა 

ნიკოლოზის სახელობის ბერძნული ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა.

1913 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1916 წლის 8 დეკეებრიდან თბილისის ყოვლადწშინდა სამების სახელობისეკლესიის მღვდელია (შემდგომში – წინამძღვარიც). 

1917 წელს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა, ხოლო 1919 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა 1928 წლის 16 დეკემბერს სრულიად საქართველოს 

კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტეფორე III-მ (ციცქიშვილი) ნინოწმინდელ ეპისკოპოსად დაასხა ხელი და კათოლიკოს პატრიარქის 

ქორეპისკოპოსად დანიშნა. 

1929 წლის 20 ნოემბრიდან შეთავსებით ბოდბის ეპარქიის მართვა დაევალა. ეპისკოპოსი იეროთეოზი 1942 წლის 28 ოქტომბერს გარდაიცვალა. 

დაკრძალულია თბილისის სიონის საკათედრო ტაძრის გალავანში, სამხრეთით. 

მეუფე იეროთეოზის შვილიშვილი აბესალომ აივაზაშვილი მღვდელმთავრის ცხოვრების ბოლო პერიოდისა და მისი სიკვდილის შესახებ იგონებს: 

„კარგად მახსოვს, თუ როგორ სთავაზობდნენ ბაბუას უცნობი პირები სხვადასხვა მაღალ საერო თანამდებობებს, სანაცვლოდ 

კი მას ღვთისმსახურებისათვის თავის დანებებას სთხოვდნენ. თავიდან ეს ყველაფერი მშვიდობიან ფორმას ატარებდა, მაგრამ 

პაპამ ერთხელ ასე უთხრა: ,მირჩევნია ქრისტეს ერთგული დავრჩე, 

ეს სამოსელი ვატარო და „ბნელეთის მსახური“ მიწოდოთ, ვი-

გვ56

დრე თქვენგან მაღალჩინოსნობა მივიღოო“. ამ სიტყვების შემდებ ზეწოლამ სულ უფრო აშკარა სახე მიიღო. ერთხელაც, 

შებინდებისას ქუჩაში პაპას თავს დაესხნენ და თავის არეში ბლაგვი საგნით მძიმე დარტყმა მიაყენეს, მაგრამ ძლიერი ფიზიკური აღნაგობის გამო, 

მან სამ-ოთხ წელს კიდევ იცოცხლა. ამ დროის განმავლობაში სუკის ჯალათები არ წყვეტღნენ მის შევიწროებას. უწყოდენ რა ჩვენი უსახსრობა, 

ძველ წინადადებასთან ერთად, სრულფასოვან მკურნალობას სთავაზობდნენ, მაგრამ მეუფე ტვინში სისხლის ჩაქცევით, ტანჯვა-წაშებით ისე 

აღესრულა, რომ ოდნავაც არ უღალატია ქრისტესთვის. 

ოჯახში ყოველთვის გვწამდა, რომ დადგებოდა დრო, როდესაც ამ ამბის ყველასთვის მოყოლის საშუალება მოგვეცემოდა 

და მეუფე იეროთეოზის პირადი მაგალითი გზას გაუნათებდა მომავალ თაობას“. 

არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი) 1873-1955წწ

არქიმანდრიტი ამბროსი, ერისკაცობაში ალექსანდრე გიორგის ძე ალადაშვილი, 1873 წელს ქიზიყში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

დაამთავრა სოფელ მაჩხაანის ერთკლასიანი სამრევლო სასწავლებელი. XIX საუკუნის მიწურულს ბერობის სურვილმა 

ტიბაანში, ხირსის წმინდა სტეფანეს სახელობის მამათა მონასტერში მიიყვანა, სადაც იქაური ბერების დახმარებით საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 1902 წელს მონასტრის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა ლეონტიმ (ბაქრაძე) მორჩილი ალექსანდრე ბერად აღკვეცა და 

სახელად ამბროსი უწოდა. ამავე წლის 27 ოქტომბერს დიაკვნად აკურთხეს. 1903 წლის 2 მარტს თბილისის მაცხოვრის 

ფერისცვალების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს. 1905 წლის 

გვ57

15 მაისს მღვდლად დაასხეს ხელი და გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის მონასტერში დაინიშნა. იმავე წლის 

15 ივნისს მონასტრის ხაზინადრობა ჩააბარეს. 

1905 წლის 27 ოქტომბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მარტვილის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის 

მონასტერში გადაიყვანა და 11 დეკემბერს საგვერდულით დაააჯილდოვა. 

1906 წლის 15 ნოემბერს ისევ ნათლისმცემლის მონასტერში დააბრუნეს. 

1907 წლის 1 სექტემბერს შიომღვიმის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1908 წლის 10 მაისს თბილისის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში დაადგინეს. ამავე წლის  

10 დეკემბრიდან ხირსის მონასტერშია და დროებით ხაზინადრობა შეუთავსეს. 

1910 წლის 7 ოქტოებერს შმუამთის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მონასტერში განაეწესეს. 1912 

გვ58

წლის 26 ნოემბერს ითხოვდა ხირსის მონასტერში გადასვლას და ხაზინადრობას. 

1913 წლის 4 იანვარს ეგზარქოსმა ინოკენტიმ (ბელიაევი) ამ თხოვნას შემდეგი რეზოლუცია დაადო: 

„რადგან მამა ამბროსიმ 1902-1912 წლებში რვაჯერ გამოიცვალა ადგილი, უარი ეთქვა სადმე გადაყვანაზე“. 

1913 წლის 29 აპრილიდან ისევ ფერისცვალების მონასტრის წევრია, ხოლო. ამავე წლის 20 ოქტომბრიდან კვლავ ხირსაში 

დაბრუნდა და 25 ნოემბერს სახინადრად დაინიშნა. 

1914 წელს გაურკვეველი მიხეზით დააპატიმრეს და მეტეხის ციხეში ჩასვეს, 

1915 წლის 27 მარტს ხირსის მონასტრის წინამძღვარი, იღუმენი დიმიტრი (ყარყარაშვილი) აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების მთავარხუცესს, 

არქიმანდრიტ ნაზარის (ლეჟავა) სწერს: „თქვენო მაღალღირსებავ, მამაო ბლაღოჩინო, ჩემდამი რწმუნებული მონასტრის მღვდელ-მონაზონი ამბროსი, რომელიც 

პასუხისგებაში გახლამთ მიცემული, ასი მანეთის თავდებებით გახლამთ გამოშვებული. მეტეხის ციხის მთავრობის მოწმობა 

აქვს და გიახლათ ჩემს მონასტერში 20 მარტს და ცხოვრობს აქ. მოგახსენებთ რა ამას, თქვენო მაღალღირსებავ, გთხოვთ უმორჩილესად, ეს საქმე იცოდეთ“. 

1915 წლის 21 ივლისს მამა ამბროსი შიომღვიმის მონასტერში გადაიყვანეს. 

1918 წელს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა და ხირსის მონანტერში განამწესეს. 

1922 წელს ბოდბის წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტერში მწირველ მოძღვრად დაადგინეს. 

1924 წელს ხელისუფლებამ ბოდბის მონასტერი დახურა და მამა ამბროსი უადგილოდ დარჩა. 

1925 წლის ნოემბერში იგი წილკნის ეპარქიაში გადაიყვანეს და სოფელ 

ყურისუბნის (ძალისას) წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად ღაინიშნა. 

1926 წლის 3 აპრილს იღუშენის წოდება მიენიჭა. 

1927 წლის 7 ოქტომბრიდან ბოდბის ეპარქიის სოფელ ჯუგაანის ეკლესიის მღვდელმსახურია. 

1930 წლის 9 აპრილს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. 

1935 წელს თბილისის წმინდა დიდმოწამე მარინეს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად 

გვ59

დაინიშნა. 1937 წლის 4 აპრილს გათავისუფლდა წინამძღვრის შოვალეობიდან და აწყურის თეთრი წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის 

საძმოში გადაიყვანეს. 

1939 წლის 9 იანვარს მამა ამბროსი აწყურის თეთრი წმინდა გიორგის ტაძრის წინაშძღვრად დაინიშნა. აი, რას სწერს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, 

უწმინდესი და უნეტარესი კალისტრატე (ცინცაძე) ამის შესახებ: „გულისტკივილით ვასრულებ მამა მელქისედეკის დაჟინებულ თხოვნას. ავადმყოფობის გამო ვათავისუფლებ სამსახურიდან 

და ვუცხადებ მწყემსთავრულ მადლობას ეკლესიისადმი ერთგული სამსახურისათვის და მორწმუნეთადმი მამაშვილური განწყობისათვის. 

კრებული ჩაიბაროს არქიმანდრიტმა ამბროსიმ (ალადაშვილი)“. 

1950-1953 წლებში არქიმანდრიტი ამბროსი ალავერდის ეპარქიის მთავარხუცესის მოვალეობას ასრულებს. 

1951 წლის 18 აგვისტოს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე) ალავერდის მონასტრის კრებულში განამწესა და წინამძღვრის 

მოვალეობა შეუთავსა. ასევე დაევალა ზემო და ქვემო ალვანის სამრევლოებში სამღვდელო წესების შესრულება. 

1952 წლის 15 ნოემბერს ვარდისუბნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძლვრად დაინიშნა. 

1953 წლის დასაწყისში თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების (ღვთაება) სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვარი გახდა· 

1954 წლის 12 იანვარს კი, მოხუცებულობის გამო, პენსიაზე გავიდა. არქიმანდრიტი ამბროსი 1955 წლის 9 თებერვალს გარდაიცვალა. 

გვ60

მიტროპოლიტი გიორგი (ალადაშვილი) 1850-1925წწ

მიტროპოლიტი გიორგი, ერისკაცობაში – დავით გიორგის ძე ალადაშვილი, 1850 წლის 8 დეკემბერს 

ქიზიყში, სიღნაღის მაზრის სოფელ არბოშიკში, მღვდელ გიორგისა და ელისაბედ გეგენას ასულ ბოსიტაშვილის ოჯახში დაიბადა. 

აღსანიშნავია, რომ დავითის პაპაც, ადამ ალადაშვილიც, მღვდელი ყოფილა. 

10 წლის გიორგი ერთმა ნათესავმა ქიზიყიდან ნუხაში წაიყვანა და იქაურ სამოქალაქო სკოლაში 

მიაბარა. ნუხაში გიორგი ერთი წელი სწავლობდა. 1865 წელს იგი თბილისში გადმოიყვანეს და სასულიერო სასწავლებელში ჩააბარა. 

1869 წელს კი სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო, რომელიც 1875 წელს პირველი ხარისხის დიპლომით 

დაასრულა. ამავე წლის I სექტეებერს თბილისის სასულიერო სასწავლებელში უმაღლესი განყოფილების მოსამზადებელი 

კლასების მასწავლებლად დანიშნეს. 

1876 წლის 9 იანვარს მართლწერის გაკვეთილების მასწავლებლად გადაიყვანეს. 

1876 წლის 2 მარტიდან სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველია. 

1877 წლის I სექტემბრიდან გეოგრაფიასა და არითმეტიკას ასწავლის. 

1877 წლის 15 ნოემბერს სასწავლებლის ეკონომოსად დაინიშნა და ამავე წლის 1 დეკემბერს დატოვა ზედამხედველის თანამდებობა.

1879 წელს კიევის სასულიერო აკადემიაში ჩააბარა, რომელიც 1883 წელს ღვთისმეტყველების მაგისტრის წოდებით დაამთავრა.

გვ61

სამშობლოში დაბრუნებული გიორგი 1884 წლის 8 მარტს ოზურგეთის სასულიერო სასწავლებელში·· ქართული ენის მასწავლებლად დაინიშნა. 

22 მარტს სასწავლებლის ზედამხედველობა ჩააბარეს. 11 მაისს სასწავლებლის მმართველ კომიტეტში შეიყვანეს. 

1 სექტემბერს პირველ და მეორე კლასებში მართლწერის გაკვეთილების მასწავლებლად დაადგინეს. 

1835 წლის 5 სექტემბერს სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველის თანაშემწედ გადაიყვანეს. 

1898 წლის 22 აპრილს ,, სტატსკი სოვეტნიკის“ წოდება მიანიჭეს. 

1898 წლის 5 ივლისს დროებით სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველად დაინიშნა. 

1899 წლის 3 თებერვალს, სასწავლებელში 14-წლიანი მოღვაწეობის გამო, წშინდა ანას III ხარისხის კავალერის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1899 წლის 25 ივნისს სასწავლებლის ზედამხედველად ინიშნება. 1899 წლის 25 სექტემბერს ბერად 

აღიკვეცა და სახელად გიორგი ეწოდა. აი, რას წერდა ა. ნატროშვილი მისი აღკვეცის გამო: 

„თავგანწირულებამა და მტკიცე რწმენამ უზენაესის მიმართ იძულებულ ჰყო ბერად აღკვეცილიყო პატივცემული დავით ალადაშვილი. 

იგი აღიკვეცა 25-ს ამა თვისას თბილისის სასულიერო სემინარიის ეკლესიაში და სახელად ეწოდა გიორგი (მამის სახელია). თუმცა იგი ჯერ 50 წლისაა, 

მაგრამ ღრმად მოხუცებულს მოგაგონებთ· სჩანს, არა ერთი ვარამი მოხვედრია მის გულს, არა ერთი მედგარი დასტეხია მას თავზედ. მთლად 

გვ62

თმა გათეთრებული, დამჯდარის, დალაგებულის ხასიათის პატრონი, გამბედავი და მამაცი, გეგონებათ იგი დიდი ხნის დახელოვნებული მონაზონიაო“. 

1899 წლის 26 სექტემბერს ბერი გიორგი დიაკვნად აკურთხეს, ხოლო ამავე წლის 1 ოქტომბერს მღვდლად დაასხეს ხელი. 

3 ოქტომბერს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. 1900 წლის 20 იანვარს, გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოს ალექსანდრეს (ოქროპირიძე) ლოცვა-კურთხევით,

თეკლათის დედათა მონასტერში ქალთა სამრევლო–საეკლესიო სკოლის მშენებლობის მეთვალყურეობა დაევალა. 

1902 წლის 12-26 მარტის წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველ ხე, საქართველო-იმერეთის სინოდალური კანტორის წევრად და გარეჯის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის 

სახელობის მამათა მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1902 წლის 6 მაისს წმინღა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. ამავე წლის 7 ივნისს ჯერ სინოდალური კანტორის შენობის  სარემონტო კოძისიის თავჯდომარედ დაადგინეს, 

შემდეგ 19 ივნისს, ღარიბი სასულიერო პირების ოჯახებზე მზრუნველი კომიტეტის თავჯდომარედ აირჩიეს.  

27 ივნისს სასულიერო ჟურნალ „მწყემსის“ ცენზორად, ხოლო 24 აგვისტოს ქართული „,მარხვანის” 

შემსწორებელი კომისიის ჯგუფში კორექტორად დანიშნეს. 

1903 წლის 4 მარტს თბილისის სასულიერო  სემინარიის ახალი შენობის აგების სარევიზიო კომისიის თავჯდომარედ აირჩიეს. 

ამავე წლის 8 ნოემბერს საქართველოს საეგზარქოსოს სამხარეო სასწავლებლის კომიტეტის წევრად დაინიშნა.

1904 წლის 15 ოქტომბერს საეკლესიო

გვ63 

მუზეუმის თავჯდომარედ განამწესეს. 1905 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენი უბოძეს. 29 აგვისტოს კი

წმინდა სინოდმა მღვდელმთავრად გამოარჩია. 1905 წლის 25 სექტევბერს სიონის საპატრიარქო ტაძარში ეპისკოპოსად დაასხეს 

ხელი და გურია-სამეგრელოს ეპარქიის მმართველად დაადგინეს. 

1908 წლის 1 თებერვალს იმერეთის ეპისკოპოსად გადაიყვანეს.  

ცნობილი საზოგადო მოღვაწე და მწერალი ზაქარია ჭიჭინაძე მეუფე გიორგის შესახებ წერდა: „ყოვლადსამღვდელო გიორგის მოქმედება და მართვა-გამგეობა 

არის მშვიდი და წყნარი, საქმის ახმაურება და აფორიაქება ამას არაფრად მიაჩნია, ამიტომაც ყოველთვის თავის სამწყსოში წყნარად და უჩინრად 

მოქმედებს და ყველას წინაშეც იმას სცდილობს და ემსახურება, რომ ყოველთვის მშვიდობით და სიყვარულით შესრულდეს 

ყველაფერი. 

ყოვლადსამღვდელო გიორგის ცდა ყოველთვის იქითკენ არის მიმართული, რომ იმერეთის სამღვდელოებას ემსახუროს კეთილად და უვნებლად. 

ფრთხილია ყველაფერში, მაგრამ, ვინაიდან ჩვენს დროში, დაკარგვა რამის ადვილია და პოვნა კი 

ერთობ ძნელი. ამის მაგალითები ბევრი გვაქვს ჩვენს ცხოვრებაში, იტყვის ხოლმე ყოვლადსამღვდელო: მთელი საუკუნის 

განმავლობაში ქართველი ერი სულ დაკარგვის გზაზედ იდგა და შეძენით კი ვერას იძენდა. შეიძლება ზოგიერთებისათვის 

ყოვლადსამღვდელოს ასეთი სიწყნარე და სიფრთხილე არ არის მოსაწონი, ვინ იცის, ესეც შეიძლება, მაგრამ რა გაეწყობა, ეს 

გარემოება არ არის დასაწუნი“. 

1908 წლის 6 მაისს ეპისკოპოსი გიორგი წმინდა ვლადიმერის III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1912 წლის 11 აპრილს, უძველესი ტრადიციის თანახმად, გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტრის წინაშძღვრად 

დაინიშნა. ამავე წლის 6 მაისს წმინდა ანას I ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1915 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის II ხარისხის ორდენი მიიღო. 1917 წლის 12 მარტს მონაწილეობდა 

გვ64

სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო ტაძარში ჩატარებულ წირვაში, რომლის დროსაც აღდგა ქართული სამოციქულო მართლმადიდებელი 

ეკლესიის ავტოკეფალია (საყურადღებოა, რომ ავტოკეფალიის აღდგენის აქტს, რომელიც საქართველოს საპატრიარქოს არქივშია დაცული, 

ხელს პირველი იმერეთის ეპისკოპოსი გიორგი აწერს). საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობა ბოლომდე მაინც არ ენდობოდა ეპისკოპოს გიორგის, რადგან

ის შედარებით ფრთხილ პოლიტიკას ატარებდა რუსების მიმართ, ამიტომ 1917 წლის 8-17 სექტემბრის საქართველოს ავტოკეფალური სამოციქულო ეკლესიის პირველ კრებაზე იგი გადააყენეს იმერეთის 

ეპარქიის მმართველობიდან და დროებით ეპარქიის გარეშე დატოვეს· 1918 წლის 1 აგვისტოდან 1919 წლის 13 

თებერვლამდე წილკნის ეპარქიის მმართველია· 

1920 წლის ივლისში ჭყონდიდისა და ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიის მმართველად გადაიყვანეს და მიტროპოლიტის წოდება მიანიჭეს. 

1921 წლის 20 სექტემბერს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, მეუფე გიორგი 

გათავისუფლეს ეპარქიის მმართველობიდან და პენსიაზე გავიდა. 

1922 წლის 17 ოქტომბერს ეპისკოპოსი გიორგი ხირსის წმინდა სტეფანეს სახელობის მამათა მონასტრის წინამძლვრად 

დაინიშნა. 

1922 წლის 14 ნოემბერს საქართველოს-კათოლიკოს პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) ეკლესიაში ერთგული სამსახურისთვის სკუფიაზე ჯვრის ტარების უფლებით დააიჯილდოვა. 

1924 წელს კომუნისტებმა დაარბიეს ხირსის მონასტერი და 

მცხოვანი მიტროპოლიტი იძულებული გახდა. მშობლიურ სოფელ

გვ65

არბოშიკს შეჰკედლებოდა. მიტროპოლიტი გიორგი 1925 წლის 6 თებერვალს გარდაიცვალა. იგი 8 თებერვალს სოფელ არბოშიკის  

წმინდა კვირიკესა და ივლიტას სახელობის ეკლესიის ეზოში დაასაფლავეს. 

ძველ მოღვაწეთა გადმოცემით, მიტროპოლიტი გიორგი განსაკუთრებული ორგანიზებულებითა და დახვეწილი, მტკიცე მმართველობით გამოირჩიეოდა როგორც საეკლესიო, 

ისე პოლიტიკურ საკითხებში, თანამედროვენი მას მოფერებით „ბისმარკადაც“ მოიხსენიებდნენ.

მიტროპოლიტ გიორგის წარმოთქმული სიტყვა ქუთაისის საკათედრო ტაძარში, დავით ზაქარიას ძე სარაჯიშვილის სულის მოსახსენებელ პანაშვიდზე:

„დღეს საქართველოს ძველ დედაქალაქ თბილისში, იქ, სადაც დიდმა თამარმა იგვირგვინა, დიდუბეში, სამშობლო მიწას აბარებენ 

დავით ზაქარიას ძე სარაჯიშვილის ცხედარს. ბედკრულმა ერმა კიდევ დაკარგა ერთი უკეთესი თავისი შვილთაგანი. 

დავით სარაჯიშვილი იყო ღვთისაგან ყოველის მხრივ უხვად დაჯილდოებული, თვისი გარეგნული შეხედულობით. იგი იყო 

მშვენიერი ტიპი ძველ ახოვან ქართველთა. მისი პირისახის გამომეტყველობა, დინჯი, წყნარი და გულახდილი მისი მუსაიფი 

და მსჯელობა, იზიდავდნენ მისკენ მსმენელს და უღვიძებდნენ 

მისდამი თანაგრძნობას და სიყვარულს. ნეტარხსენებული დავ-

გვ66

ითი იყო ადამიანი, რომლის შესახებ ყოველგვარი პარტიული სიმძულვარე და შური მისდამი სიკეთის სურვილად გარდაიქმნებოდნენ ხოლმე. 

არა ერთხელ გამიგონია: „ტყუილად არ მიუცია ღმერთს სარაჯიშვილისათვის სიმდიდრე და ქონება, ალალია მასზე, როგორც დედის ძუძუ.

ღმერთმა კიდევ მისცეს და მიუმატოსო“· ისინიც კი, ვისაც ყოველთვის ენაზე აკერიათ სიტყვა „ბურჟუა“, ერიდებოდნენ ამ სიტყვის ხმარებას, როდესაც 

ეხებოდნენ დავითის საზოგადო მოღვაწეობას. არ გავაგრძელებ ამ მოღვაწეობაზედ ლაპარაკს. ეს მხარე კეთილშობილი ადამიანის მოქმედებისა მშვენივრად არის დახასიათებული და 

კიდევ იქნება ამ დღეებში ჩვენებურ ჟურნალ-გაზეთებში. დარწმუნებული ვარ, რომ მომავალი მკვლევარი ჩვენი თანამედროვე საქართველოს საზოგადოებრივი ცხოვრებისა უფრო მეტს 

საქებურს და სადიდებელ ფაქტებს აღმოაჩენს ამ პატიოსანი მამულიშვილის ცხოვრებაში. აქამდისინაც, ოცდაათი წლის განშავლობაში, ყველა, ვისაც კი ყურთბალიშზე არ ეძინა და ცოტად 

თუ ბევრად ყურს უგდებდა ჩვენი ქვეყნის დასუსტებული მაჯის ცემას, არ შეეძლო არ შეენიშნა, რომ განსვენებული 

დავითი არ სტოვებდა უყურადღებოდ და შემწეობის აღმოუჩენლად არც ერთ საერო დაწესებულებას, არც ერთ საზოგადოებას და არც ერთ კერძო პირს, რომელთაც კი ჰქონდათ თავიანთი მოქმედების 

მიზნად სამშობლოს სიკეთე და მისი შველა პროგრესიულ წინმსვლელობაში. ამნაირ სამშობლოს პროგრესისათვის განსვენებული ბურჯებს ეძებდა საქართველოს წარსულ კულტურულ ცხოვრებაში. 

ამითი უნდა ავხსნათ, რომ იმ დროს, როდესაც ქვეყნის ნაძირალა შვილები ეკლესია-მონასტრებს სძარცვავენ და ზოგიერთნი, ეგრეთ წოდებული უმწვერვალესი შემარცხენენი, ქადაგებენ, რომ ეკლესია-მონასტრები 

უნდა დაინგრეს, როგორც სიბნელის მქადაგებელთა ტაძარნი, ნეტარხსენებული დავითი აძლევდა უხვ შემწეობას მცხეთის 

საკათოლიკისო ტაძრის შეკეთება-განახლებისათვის, ამავე მიზნით შემწეობის ხელს უწვდის მცხეთისავე სამთავროს წმინდა ნი-

გვ67

ნოს დედათა სავანის დიდებულ სობოროს, რომელშიაც განისვენებენ ნეტარნი – მირიან და ნანა, პირველნი საქართველოს 

ქრისტიანი მეფე და დედოფალი. აქვე მოგაგონებთ, ქრისტეს მოყვარენო მსმენელნო, შარშან ნაკურთხს, თბილისში ძველ 

საფუძველზე ახლად აშენებულს ქაშუეთის წმინდა გიორგის ტაძარს, რომლის გეგმაც წარმოადგენს საქართველოს საეკლესიო ხუროთმოძღვრების სიამაყეს. 

ამ დიდებულ საქმეშიაც წილი უძევს დავითს. არ შემიძლია ჩამოვთვალო აქ ყველა ის შემწეობა, რომელიც აღმოუჩინა თავის სიცოცხლეში განსვენებულმა თავის სამშობლო ეკლესიას და საეკლესიო განათლებას.. 

ყველა ამ წმინდა საქმეებში, როგორც სხვა კეთილმოქმედებაში, მშრომელი, მისი ძვირფასი მეუღლე, ეკატერინე ივანეს ასული, 

ეს ღვთისაგან ნაკურთხი დედა-ქართველი. მე იგი არა ერთხელ მინახავს ჩემს ბერობაში, „ღვთაებაში“, წმინდა ანტონის მონასტერში, 

ღვთისმშობლის ხატის წინ ხელაპყრობილი მლოცველი. მარიამობის მარხვაში ისევე იმ დიდებულ მონასტერში, იგი 

მუხლომდრეკილი ისმენდა ხოლმე დაუჯდომელს. მონასტრის მცხოვრებნი, ყველასაგან დავიწყებულნი, ბედნიერად გრძნობდნენ თავიანთს თავს, 

როდესაც დაინახავდნენ თავიანთ სავანეში ქალბატონ ეკატერინეს, რომლის ქველმოქმედებას მონასტრისადმი არა ჰქონდა საზღვარი. 

მონასტერს ახსოვდა ქრისტეს მოყვარე ეკატერინეს მშობლები და მისი პაპა ადამ ფორაქიშვილი. ეს ადამი ხომ კარგად ახსოვთ ძველ თბილისის სემინარიელებს,  

როგორც მათი მფარველი და მზრუნველი. თბილისს კარგად ახსოვს თავისი პატიოსანი შეძლებული და ქველმოქმედი ქართველნი მოქალაქენი – ადამ და მისი შვილი 

ივანე ფორაქიშვილები, ღრმად მორწმუნე ქრისტიანები, მეგობარნი ქართველ მღვდელმთავართა და სამშობლოს კეთილ მოღვაწეთა. აი, ამათი 

ღირსეული ასული არის ეკატერინე, ახლად დამქვრივებული მეუღლე დავით სარაჯიშვილისა. რა თქმა უნდა, ასეთი ცოლი 

ჭეშმარიტ ქრისტიანულ მეუღლეობას გაუწევდა დავითს მის ყველა კეთილ მისწრაფებაში. აგრეც იყო. მეუღლენი იყვნენ ერთ სულ და ერთ ხორც. 

გვ68

დავით ზაქარიას ძეს, როგორც ნიჭიერს და გონება განვითარებულ სამშობლოს მხურვალე მოსიყვარულე შვილს, კარგად ჰქონდა გათვალისწინებული მშობელი 

ერის წარსული, აწმყო და მომავალი. წარსულში იგი ხედავდა და აფასებდა, რომ ერთმა მუჭა ხალხმა გაუძლო ათასგვარ ბედის მუხთლობას, 

შეინარჩუნა თავისი ელფერი, სარწმუნოება, ენა და მიწაწყალი მიტომ, რომ ეს ერი, პირველ ყოვლისა, იყო ჯვაროსანი, რომ 

ჯვარი ქრისტესი უღვიძებდა მას გულში სამშობლოსადმი სიყვარულს. აწმყოს დავითი უყურებდა, როგორც გარდამავალს, როგორც 

ისტორიულ ხანას, როდესაც ნათლად უნდა იყვეს გამორკვეული მომავლის იდეალები. ამ იდეალების მისაღწევ საშუალებათ კი იგი სთვლიდა ახალ თაობათა გონებით განვითარებას 

და ხალხის, მასის, მატერიალურად აღორძინებას. ერის მატერიალურად აღორძინების ერთ უკეთეს საშვალებას დავითი ხედავდა აღებ-მიცემობის და მრეწველობის განვითარებაში. 

აი, თავი და თავი მიზეზი იმისი, რომ ევროპულად განათლებული, ჰეიდელბერგის უნივერსიტეტის ქიმიის დოქტორმა დავით სარაჯიშვილმა მრეწველობა-აღებ-მიცემობას ჩასჭიდა თავისი 

კურთხეული მარჯგვენა. რა შედეგი მოჰყვა ამნაირ მოღვაწეობას – ეს ყველა ჩვენგანისათვის დიდი ხანია სანატრელი შეიქმნა. 

დავითს რომ ყოველ წლობით თავისი გონივრული და წინდახედული მოღვაწეობით მოხვეჭილი სიმდიდრიდან ასი და ორასი 

ათასობით კეთილ საქმეებზე არ ეხარჯნა, სხვა მილიონრებივით ოც და ორმოც მილიონის ქონებას დასტოვებდა, მაგრამ მან 

გვ69

უფრო უკეთეს ბანკში დასტოვა თავისი სიმდიდრე. ეს ბანკი არის მისი მშობელი ხალხი, რომელიც მას თავდავიწყებამდე 

უყვარდა. ქონება მის ხელში იყო საშვალება სამშობლოს აღდგენისა და ძველებურად აყვავებისა, მხოლოდ, რა თქმა უნდა, 

ახლად ისტორიულ პირობებში. აი, როგორი ადამიანი, როგორი მოღვაწე დაკარგა სამშობლომ, აი, ვის ცხედარს დასტირის დღეს მთელი საქართველო. 

პირნათლად შეასრულა განსვენებულმა თავისი მოვალეობა ღვთისა და მამულის წინაშე. ჩვენც შევასრულოთ ჩვენი მოვალეობა მიცვალებულისადმი. 

შევევედრნეთ ქრისტესა ღმერთსა, რათა სული ახლად გარდაცვალებულისა მონისა ღვთისა დავითისა დაამკვიდროს, სადაცა საქართველოს აღურაცხელნი წმიდანი და სამშობლოსათვის თავდადებულნი განისვენებენ!“ 

დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი 1867-1953წწ 

დეკანოზი მათე ომანის ძე ალბუთაშვილი 1867 წლის 14 იანვარს პანკისის ხეობაში, სოფელ ჯოყოლაში, წარმოშობით ქისტის 

ოჯახში დაიბადა. მისი წინაპრები თავდაპირველად სოფელ მითხოში გადმოსახლებულან. სხვადსხვა დროს უცხოვრიათ,არეგოში, ჩაბანოში, 

ხორბალოში და შემდეგ პანკისის ხეობის სოფელ ჯოყოლაში დასახლებულან. ალბუთაშვილების უწინდელი გვარი აიაური ყოფილა. 

პირველდაწყებითი განათლება- პატარა მათემ ალვანის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო. 

1882-1886 წლებში თელავის სასულიერო სასწავლებელში, ხოლო 1886-1392 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, 

რომელიც მეორე ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1893 წელს ნასწავლი და ენერგიით სავსე ახალგხარდა მშობლიურ მხარეს დაუბრუნდა და სოფელ ჯოყოლას სამრევლო-საეკლესიო სკოლის გამგედ და საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

გვ70

იგი 30 წელი ერთგულად ემსახურა ამ ხეობის მცხოვრებთა სწავლა-განათლების საქმეს.  

1894 წელს საქართველოს ეგზარქოსმა ვლადიმერმა (ბოგოიავლენსკი) იგი დიაკვნად აკურთხა, ერთ კვირაში კი მღვდლად დაასხა ხელი და 

სოფელ იოყოლის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. მასვე 

დაევალა მისიონერული მოღვაწეობა ადგილობრივ მუსლიმანურ მოსახლეობაში, რომელსაც იგი 1910 წლამდე ხელმძღვანელობდა.

სოფელ ჯოყოლაში სამრევლო-საეკლესიო სკოლა ფიცრული და სწავლისათვის სრულიად გამოუსადეგარი იყო. მამა მათემ აღძრა საკითხი ახალი შენობის ასაგებად და 

ნებართვაც მიიღო. სამ წელიწადში აშენდა დიდი ქვითკირის შენობა, ხუთი ოთახით, დერეფნითა და ფართო აივნით. ამ შენობის გვერდით აშენდა ფიცრული ოთახი სამჭედლოთი, 

სადაც მჭედელი მასწავლებელი მოზრდილ შეგირდებს ასწავლიდა ხელობას. 

1899 წელს მან თბილისის გუბერნატორმა სვეჩინმა იმოგზაურა მთა-თუშეთში და ეს სკოლაც დაათვალიერა, 3 000 

მანეთი შესწირა საჩუქრაღ სასწავლებელს, ხოლო მამა მათე მადლობის სიგელითა და 300 შანეთით დაჯილდოვდა. 

ეს აშბავი დაიბეჭდა მაშინდელ გაზეთ „კავკაზში.” ნაყოფიერი მოღვაწეობის გამო, 1901 წლის 5 ოქტომბერს მღვდელი მათე საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1900-1904 წლებში, მისი ხელმძღვანელობით, წმინდა გიორგის ეკლესიასთან აშენდა კრამიტით დახურული, ახალი ოთხსართუ- 

გვ71

ლიანი ქვითკირის შენობა სოფლის საკრებულოსათვის (ამ შენობაში შემდეგ კომუნისტებმა საავადმყოფო გახსნეს). ასევე შეკეთდა 

ეკლესია და სამრეკლოში ახალი ხუთფუთიანი ზარი დაიკიდა. შეშორჩენილია მამა მათეს ჩანაწერი ქისტების შესახებ, საიდანაც ვიგებთ თუ რა პირობებში უწევდა მას მუშაობა: 

„ძნელი იყო ნახევრად ველური ბავშვებისა და თვით ხალხის შემოჩვევა ეკლესიაში და სკოლაზე, ისინი უფრო მოლების რჩევადარიგებას უსმენდნენ. 

მე, როგორც მისიონერს, ხშირად მიხდებოდა მათთან სერიოზული კამათი, რაც ძირითადად გამოწვეული იყო ნათლობის საიდუმლოთი. მოლები ეუბნებოდნენ ქისტებს, 

რომ თუ მოინათლებით, სალდათში წაგიყვანენო და ა. შ. მე უმეტესობა მაინც მენდობოდნენ, როგორც თავისიანს. დავდიოდი კარდაკარ და ისე ვაქუჩებდი ბავშვებს სკოლაში. 

ვასწავლიდი ყოველწლიურად 15-20 მოწაფეს ორ განყოფილებად, ჯამაგირი მქონდა 300 მანეთი. 30 წლის განმავლობაში გამოიცვალა 17 მასწავლებელი, აქედან – ორი რუსი. მათ ცვლა– 

დაგვიანებაში სწავლას არ ვწყვეტდი სკოლაში. ასევე უსასყიდლოდ ვასწავლიდი გალობას, სიმღერას და საეკლესიო ტიბიკონს. 

1897 წელს ერთი კვირით ამოვიდნენ ჩემთან ინსპექტორი და ხირსის მონასტრის წინამძღვარი, მისიონერი, არქიმანდრიტი ლეონიდე (ოქროპირიძე, შემდგომში - კათოლიკოს-პატრიარქი) 

და მესწრებოდნენ წირვალოცვასა და გაკვეთილებზე. წირვის დროს იგალობებოდა შერეული ქართულ-რუსული გალობა, 

რუსულად – „რომელი ქერუბიმთა“ და ქართულად – „შენ გიგალობთ“ სამ ხმაში. როდესაც არქი

გვ72

მანდრიტმა ლეონიდემ ქისტი ბავშვების ესეთი გალობა მოისმინა, აღელვებული წირვის ბოლომდე ცრემლს ღვრიდა“. 

შინაური მეურნეობის დარგში ნამეტურ ქისტები ძლიერ იყვნენ ჩამორჩენილნი, არ იცოდნენ უბრალო მებოსტნეობაც. სახნავსათეს იარაღს ქირაობდნენ კახეთიდან. 

მებოსტნეობის პირველი მაგალითი ნახეს და შეითვისეს სკოლიდან. ამასთანავე, კულტურული მეფუტკრეობა. თვით მე ვამუშავებდი 24 დადანბლატის სკებს და მათაც უჩვენებდი.

1916 წელს ვიყავი თბილისში მეფუტკრეობის კურსებზე, თბილისის ბოტანიკური ბაღიდან გამოუწერე სკოლას 40-მდე სხვადასხვა ნამყენობა და მებაღეობაც სკოლიდან შეითვისა ყველამ“. 

ეკლესიის წინაშე გაწეული ღვაწლისა და სწავლა-განათლების დარგში ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის მღვდელი მათე სასულიერო მთავრობის მიერ 1911 წლის აპრილში სკუფიით, 

1916 წლის 20 მაისს კამილავკით, ხოლო 1919 წლის აღდგომას – სამკერდე ოქროს «ჯვრით დაჯილდოვდა. 

მამა მათე აქტიურად თანამშომლობდა იმჟამინდელ ქართულ პრესასთან. გაზეთ „ივერიის“ ფურცლებზე მრავლად ქვეყნდებოდა პანკისის ხეობის ქისტების ცხოვრების ამსახველი ფაქტები და მოვლენები, რომელსაც ,,ქისტი ჩობანის“ ფსევდონიმით 

ხელს აწერდა მღვდელი მათე ალბუთაშვილი. 

ვაჟა-ფშაველას თხოვნით მამა მათე ალბუთაშვილმა შეისწავლა ქისტების ისტორია და ეთნოლოგია და ვრცელი ნაშრომიც 

მიუძღვნა ამ საკითხს. მასვე ეკუთვნის ცნობები პანკისის ხეობაში შეშორჩენილი ეკლესიებისა და ხატების შესახებ. საყურადღებოა, აგერთვე მისი მოთხრობები: „გველის თვალი“, ,,ნათლია 

სანდროს“, „ჭრელი ფარდაგი“, „სათევზაოდ“, „ნათაგური“ და სხვა. მათში ავტორი კავკასიელი ხალხის ერთიანობასა და მეგობრობას ქადაგებს. 

1921 წელს, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, კომუნისტურმა ხელისუფლებამ მღვდელი მათე, როგორც მათთვის არასაიმედო პირი, უმიზეზოდ დაატუსაღეს და თბილისში გაგზავნეს. ის

გვ73

შემდეგში ასე იგონებდა ამ ამბავს: „გზაში ყაზახებმა ბევრი მცემეს, სროლითაც მესროდნენ და რამდენიმე ჭრილობა მომაყენეს, ისე, რომ ძლივს გადავრჩი სიკვდილს. 

7 თვე ორთაჭალის ციხე მალესინეს. მთელი ჩემი 30 წლის შრომა და ღვაწლი ხალხისადმი შეწირული, სკოლა, ბაღი, ფუტკარი და სხვა მიმატოვებინეს და გამომაძევეს ცარიელი“. 

1922 წლის დასაწყისში ციხიდან გათავისუფლებული. მამა მათე კვლავ ეკლესიას უბრუნდება და შილდის სამრევლოში აგრძელებს მღვდელმსახურებას.

1924-1929 წლებში იგი ალავერდის საეპარქიო კანცელარიაში მდივნად მუშაობს. 1925 წელს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა მელქისედეკმა (ფხალაძე, შემდგომში – კათოლიკოს–პატრიარქი)

მღვდელ მათეს დეკანოზის წოდება მიანიჭა. 

1929 წლიდან თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ეკლესიაშში („ღვთაების“) მეორე მღვდლად ინიშნე-

გვ74

ბა. 1932 წლის 5 აპრილს, აღღგოეის დღესასწაულთან დაკავშირებით, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) დეკანოზი მათე ეკლესიის წინაშე გაწეული 

ღვაწლისათვის ენქერით დააჯილდოვა· 

1935 წლის 7 მარტს გარდაიცვალა თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ტაძრის წინამძღვარი და ალავერდის ეპარქიის მთავარხუცესი,

დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი. უწმინდესმა და უნეტარსმა კალისტრატემ მთავარხუცესის საპატიო წოდება ეპარქიის “უხუცესს, დეკანოზ მათეს ჩააბარა და 

მიტრა უბოძა· 

დეკანოზ მათეს ძალიბნ რთულ პერიოდში მოუწია მთაცარხუცესობა. 1937-1938 წლებში დაწყებულმა ახალმა რეპრესიებმა 

ისედაც შემცირებული სამღვდელოება კიდეც უფრო დააზარალა. ალავერდის ეპარქიის სამღვდელოებიდან რამდენიმე კაცი 

დახვრიტეს, ზოგიერთმა კი შიშის გამო ანაფორა გაიხადა და საერო სამსახურში დაიწყო მუშაობა, ზოგმა მასწავლებლად, ზოგმა 

დარაჯად. შემორჩენილია დეკანოზ მათეს მიერ საკათოლიკოსო კანცელარიაში კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს სახელზე

გაგზავნილი წერილი, რომელიც 1939 წლის 16 მარტით თარიღდება: „დიდი რეპრესიებია! რა ვაკეთოთ, ვის მივმართოთ? 

შემოგვაწერა ფინგანმა: მე – 11 691 მანეთი საშემოსავლო და საკულტო, ჩემს თანაშემწეს, მღვდელ პეტრე დეკანოზიშვილს – 

10 405 მანეთი. შეიძლება გამოინახოს რაიმე სახსარი ან გზა? გთხოვთ რჩევა-დარიგებას. პრესა აცხადებს, რომ ერთი წუთითაც არ უნდა დავივიწყოთ, 

რომ ჩვენი სააგიტაციო მუშაობა ანტირელიგიური პროპაგანდის ხაზით არ უნდა ატარებდეს ადმინისტრირებულ ხასიათს (პრესაში გამოქვეყნებული ეს სტატია 

ეკუთვნის საქართველოს მებრძოლ უღმერთოთა კავშირის ცენტრალური საბჭოს თავჯდომარეს სახაროვს)“. 

1942 წელს დეკანოზი მათე ალავერდის ეპარქიაში არსებული მდგომარეობის შესახებ წერილს აგზავნის კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს სახელზე: ,,1942 წელს მთელ ალავერდის 

გვ75

ეპარქიაში მოქმედი ეკლესია დარჩა მარტო ერთი, ჩემდა რწმუნებული თელავის „ღვთაების ეკლესია“. ეპარქიაში სამღვდელოება დარჩა 7 კაცი. 

არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი), არქიმანდრიტი იოსები (ლაგაზიშვილი), იღუმენი სტეფანე (გიგოლაშვილი), დეკანოზი იოანე ენუქიშვილი, მღვდელი გიორგი მეზვრიშვილი, 

მთავარდიაკონი – მღვდელმოქმედებით პეტრე დეკანოზიშვილი და ერთი წიგნის მკითხველი გიორგი ცერცვაძე (შედგომში – ალავერდელი მიტროპოლიტი გრიგოლი,გარდა-

იცვალა 1992 წელს). არც ერთ სამღვდელო პირს არ აქვს განსაზღვრული სამრევლო, ყველა თავისუფალია. წლევანდელ 

წლამდე ეპარქიაში ითვლებოდა კიდევ ერთი მღვდელი მიხეილ მთიბელაშვილი. იმაზე ამბობენ, რომ გაიხადა ანაფორა და 

მღვდელმსახურება შეწყვიტაო. ეპარქიაში არის კიდევ ერთი არქიმანდრიტი მელქისედეკი (ცელაძე), რომელიც ყველგან ესწრება და ასრულებს საეკლესიო წესებს, 

მხოლოდ არ იხდის არავითარ საეპარქიო გადასახადს. არც ერთი სამღვდელო პირი არ ზრუნავს, წელიწადში ერთხელ მაინც სწიროს მოქმედ ტაძარში და მიიღოს წმინდა ზიარება. 

ზოგიერთი მათგანი არც მირონს იძენს. ჩემდამი რწმუნებულ ეკლესიაში წირვა-ლოცვა სწარმოებს კვირა-უქმე დღეებში. მლოცველების რაოდენობამ 

იმატა წინა წლებთან შედარებით. მაზიარებელთა რაოდენობა, ამინდის მიუხედავად, კვირაში აღწევს 18-ს, ხოლო მონათლულთა რაოდენობა – წელიწადში 60-70, ჯვრისწერა – 1-2 შემთხ-

გვ76

ვევა, მიცვალებულის მღვდლით დასაფლავება – წელიწადში 5- 6. კერძო გადმოცემით, სოფელ ყვარელში მორწმუნეებს ერთი 

ადგილი აქვთ ამოჩემებული, იქ ხატია დასვენებული, სადაც დღესასწაულებში იკრიბებიან, ლოცულობენ და წესებსაც ასრულებენ, კერძოდ: ნათლობებს, პარაკლისებს და სხვა“.

1943 წელს ხელისუფლებამ ეკლესიას ნება დართო, კვლავ გაეხსნათ დაკეტილი ტაძრები და სასულიერო სასწავლებლები. 

სამღვდელოებასაც მიეცა საშუალება დაეკმაყოფილებინათ მორწშუნეთა რელიგიური მოთხოვნი თებები და უშიშრად გაეგრძელებინათ ღვთისმსახურება. 

თუმცა ეს არც ისე ადვილი აღმოჩნდა. მართალია, შეწყდა დახვრეტები და გადასახლებები, მაგრამ ამჯერად დიდი გადასახადების საშუალებით ხდებოდა 

სასულიერო პირთა შევიწროება. სწორედ ამ პრობლემას ეხება 1946 წლის 18 ივნისით დათარიღებული დეკანოზ მათეს წერილი, 

რომელსაც იგი კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს უგზავნის: „წელს, იანვარში, ჩემს სახლში მოვიდა უბნის ინსპექტორი და 

შეადგინა აქტი, სადაც აღნიშნულია ჩემი წლიური შემოსავალი: ნათლობების – 1800 მანეთი, პარაკლისების – 1600 მანეთი, 

პანაშვიდების – 3850 მანეთი, სულ – 9250 მანეთი. გადასახადი კი შემაწერეს 13 308 მანეთი და კიდევ სამხედრო გადასახადი 

– 1250 მანეთი. ვთხოვე შემცირება და უარი მითხრეს. ამიწერეს სახლი და ქონება, გავასაჩივრე მანდ კომისართან და 

პასუხი ჯერ არ მომსვლია. თუკი არაფერი გამოვა, არ ვიცი, რა უყო! სამღვდელოების კაკალი აღარ ჩხრიალებს! ძალიან გებოდიშებით და ვითხოვ შენდობას, მაპატიეთ კადნიერება“. 

1950 წლის ნოემბერში, ავადმყოფობის გამო. ალავერდელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე) ეპარქიის მთავარხუცესი და 

თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ტაძრის წინამძღვარი, დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი დაითხოვა სამსახურიდან და 

მის ადგილზე არქიმანდრიტი ამბროსი (ალადაშვილი) დანიშნა. 

სიცოცხლის უკანასკნელი ორი წელი მოხუცმა მოძღვარმა მძიმე ავადმყოფობაში გაატარა. 1951 წლით დათარიღებულ წერ- 

გვ77

ილში იგი კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს გულისტკივილით სწერდა: 

„ამ სიბერე-სიკვდილის დროს (84 წლის გავხდი) შემაწუხა უდიდესმა გადასახადებმა, აღარც ვკვდები და აღარც ცხოვრების თავი მაქვს. 

უმდაბლესად  ვთხოვ თქვენს უწმიდესობას და იმედით გეხვეწებით, თუნდაც, როგორც გამონაკლისი, შუამდგომლობა გამიწიოთ, რათა წარდგენილ, ვიქნე, სადაც ჯერ არს, 

წარჩინებული სახალხო შრომის სახელწოდებით, რომ თანახმად ც. ი. კ-ის დადგენილებისა, 1927 წლის 27 თებერვლისა, შეღავათი მექნას საშემოსავლო, სახლისა და

სხვა გადასახადებისა“. 

დეკანოზი მათე 1953 წლის დასაწყისში გარდაიცვალა. დასაფლავებულია ქ. თელავში, სამოქალაქო სასაფლაოზე. 

არქიმანდრიტი ტარასი (ალექსი მესხიშვილი) 1793-1874წწ

არქიმანდრიტი ტარასი, ერისკაცობაში – ტიმოთე სოლომონის ძე ალექსი-მესხიშვილი 1793 წლის 21 აპრილს (მამა ტარასის 

ნამსახურებათა სიაში დაბადების თარიღად ნაჩვენებია 1791 წელი) დეკანოზის ოჯახში დაიბადა. წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, 

გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი მამის – დეკანოზ სოლომონის ხელმძღვანელობით ანჩისხატის ტაძართან არსებულ სკოლაში

ისწავლა. 

1804 წლიდან იზრდებოდა თავის ნათლიასთან, კათოდიკოს-პატრიარქ ანტონ II-სთან და სხვადასხვა მორჩილებას 

გვ78

ასრულებს. 

1807 წელს კათოლიკოსმა ბერად აღკვეცა. ამავე წლის 24 თებერვალს კი დიაკვნად აკურთხა და ეკონომოსად 

დაადგინა. აღკვეცის შემდეგ ახალგაზრდა ბერ-დიაკონი მუდმივაც მაინც თავის ტოლებში თამაშობდა. 

ერთხელ თურმე კათოლიკოს ანტონ II-მ დაინახა. რომ კაბიანი ტარასი ანჩისხატის ეკლესიის წინ ბიჭებთან კოჭებს თამაშობდა, სიცილი დაიწყო და 

დაუძახა: „ეი ბიჭო, ბერი ხარ ეხლა შენ და რაღა დროს შენი კოჭის თამაშობა არისო“. 

1810 წლიდან, ანტონ II-ის რუსეთში გადასახლების შემდეგ, მსახურება განაგრძო საქართველოს პირველ ეგზარქოსთან, მიტროპოლიტ ვარლაამთან (ერისთავი) 

არქიდიაკონის წოდებით. 

ახალგაზრდა და განათლებულ არქიდიაკონს მეუფემ ეკონომოსის მოვალეობის შესრულებაც მიანდო. 

1817 წლის 14 მაისს წმინდა სინოდმა მიტროპოლიტი ვარლაამი რუსეთში გაიწვია. 

მას თან გაჰყვა მამა ტარასიც. დეღაქალაქში ჩასული მამა ტარასი წარადგინეს სანკტ-პეტერბურგის მაშინდელ მიტროპოლიტ 

ამბროსისთან (პოდობედოვი), რომლის ლოცვა-კურთხევითაც რეველის ეპისკოპოსმა ფილარეტმა 

(დროზდოვი) 1818 წლის 16 თებერვალს არქიდიაკონ ტარასის მღვდლად დაასხა ხელი და მოსკოვში. 

დანილოვის მონასტრის საძმოში განამწესეს· ამავე მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა მიტროპოლიტი ვარლაამიც. 

1820 წელს ბიბლიური საზოგადოების თაოსნობით განათლების მინისტრმა გოლიცინმა მღვდელ-მონაზონ ტარასისა და ნ. 

დ. ჩუბინიშვილს  ათონის ივერთა მონასტერში გამგზავრება და იქ ძველი ხელნაწერებიდან ქართული „შესაქმის“ გადმოწერა დაავალა.

გვ79

შემდგომში საზოგადოებას მისი დაბეჭდვა ჰქონდა განზრახული. სამწუხაროდ, ეს დავალება თურქეთში მომხდარი არეულობის გამო ვერ შესრულდა.

1826 წლიდან მღვდელ-მონაზონი ტარასი ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა სანკ-პეტერბურგში, თეიმურაზ ბატონიშვილთან. იყო 

ბატონიშვილისა და მისი ოჯახის სულიერი მოძღვარი და კარის ეკლესიის წინამძღვარი. 

1830 წლის 26 იანვარს რუსეთის წმინდა სინოდმა რუსული ენიდან ქართულ ენაზე წიგნების თარგმნისა და სწავლა-განათლების დარგში გამოჩენილი ყურადღებისათვის გამშვენებული ჯვარი უწყალობა,

რომელიც ნოვგოროდისა და სანკ-პეტერბურგის მიტროპოლიტმა სერაფიმემ (გლაგოლევსკი) ამავე წლის 4 მაისს. წირვის დროს გადასცა. 

1830 წლის 5 მაისს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, გათავისუფლდა ბატონიშვილთან სამსახურისაგან და 1 ნოემბერს საქართველოში დაბრუნდა. საქართველოს ეგზარქოს იონას (ვასილევსკი) 

ლოცვა-კურთხევით იგი თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მამათა მონასტრის საძმოში მიიღეს. 

1832 წელს, ქართველ საზოგადო მოღვაწეთა რუსეთის ცარიხმის წინააღმდეგ მიმართული შეთქმულების გამოაშკარავების 

შემდეგ, მამა ტარასიც დააპატიმრეს. საგამომძიებლო კომისიამ იგი მეშვიდე კატეგორიის დამნაშავეებს მიაკუთვნა, ე. ი. მათ, 

ვინც იცოდა შეთქმულების ამბავი, მაგრამ არ იზიარებდა. ამ კატეგორიაში სულ 17 კაცი მოხვდა. მათ შორის: თეკლე ბატონიშვილი, სალომე ბატონიშვილი (ფარნაოზის ასული), 

ალექსანდრე ჭავჭავაძე, გრიგოლ ორბელიანი. ამათგან – თეკლე, ალექსანდრე და გრიგოლი მთავრობამ რუსეთში გადაასახლა, ამ კატეგორიის სხვა წევრები კი – არა. მათ შორის იყო მამა ტარასიც, 

რომელიც გამოძიების დამთავრების შემდეგ თბილისში დატოვეს, თუმცა პოლიციის სასტიკი მეთვალყურეობის ქვეშ იმყოფებოდა. 

გამოძიების დროს, პოკროვსკის აზარმებში პატიმრობისას, ტარასისა და ფილადელფოს კიკნაძეს, როგორც ბერებს, ხელისუფლებისათვის უთხოვიათ, ნება მოგვეცით, ხმამაღლა ვილოცოთ 

გვ80

და ვიკითხოთ სახარებაო. ყაზნარმის ადმინისტრაციას ეს თხოვნა შეუწყნარებია. ბერებს დაუწყიათ ხმამაღლა ლოცვა და სახარების კითხვა, ოთახებში გამომწყვდეულ შეთქმულთა

გასაფრთხილებლად შიგადაშიგ საეკლესიო კილოთი ცალკე წარმოთქვამდნენ თუ რა ჰკითხა მათ გამომძიებელმა· რა უპასუხეს და შემდეგში ვის როგორი ჩვენება უნდა მიეცა. 

საგამომძიებლო კომისია  ცდილობდა გამოერკვია, როგორი ურთიერთობა ჰქონდა მამა ტარასის სანკტ-პეტერბურგში მცხოვრებ ბატონიშვილებთან· 

მღვდელ-მონაზონი ყველაფერს ამარტივებდა, კომისიას არწმუნებდა, ბატონიშვილებთან სიტყვაში შებმის 

მეეტი იქ არა ყოფილა რაო. სწორედ ასეთი ოსტატური ქცევის შედეგად იგი გაათავისუფლეს პატიმრობიდან, მაგრამ კვლავ 

თბილისში,  პოლიციის სასტიკი მეთვალყურეობის ქვეს დატოვეს.

გვ81

პატიმრობიდან გათავისუფლების შემდეგ მამა ტარასი ისევ ფერისცვალების მონასტერში აგრძელებს მოღვაწეობას.

1845 წლის 24 მაისს სიონის საკათედრო ტაძარში ეგზარქოსმა, მიტროპოლიტმა ისიდორემ (ნიკოლსკი) საგვერდულით დააჯილდოვა. 

1846 წლის 22 მაისს მცხეთის სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძრის საეკლესიო ქონების მმართველად დაინიშნა. ამასთანავე შიომღვიმის მონასტერში წირვა-ლოცვის ჩატარება დაევალა.  

გიორგი XII-ის ქალიშვილის, სოფიოს შვილის,ივანე ლუარსაბის ძე თარხან-მოურავის საფასით ქართლში (1845-1854 წწ.) 

განახლდა გავერანებული ქვათახევის მონასტერი. ამ მონასტრის წინამძღვრაღ 1854 წელს მღვდელ-მონაზონი ტარასი დაინიშნა. 

1855 წლის 15 იანვარს მას არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. არქიმანდრიტი ტარასი წლების განმავლობაში იყო აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების მთავარხუცესი. 

1866 წლის 24 აპრილს საიმპერატორო გვირგვინით შემკული წმინდა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1870 წლის 2 მაისს გადადგა ქართლ-კახეთის ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესის 

თანამდებობიდან. გარდაიცვალა 1874 წლის 2 მაისს. დასაფლავებულია მონასტერში, ჩრდილოეთის კედელთან. კედელზე არის წარწერა: 

„მოიხსენე, უფალო, მონა შენი არქიმანდრიტი ტარასი. ამან დაუცხრომელმან მშრომელმან ცნობილმან მაღლითა მონაზონებითითა მოღვაწეობითა,

მკაცრითა ზნეობითა და კრძალულებითა, განვლო რა მონაზონებასა შინა 66 წელი, განისვენა 1874 წ. მაისის 2-ს, შობითგან 81-ის წლისმან. 

დიდმშვენიერი განახლება ქვათახევის მონასტრისა, შინაგანი მორთულობა მისი და სიმრავლე გარემო მისი-

გვ82

სა მიუცილებელთა ახალთა შენობათა არს ნაყოფი ტარასის წინამძღვრობისა მის მონასტერსა 1854-1874 წწ.''. 

საფლავი ჩრდილოეთ კედლის ძირასაა და მას აქვს ასეთი ეპიტაფია: „ლოდი ესე ფარავს მტვერსა არხიმანდრიტის ტარასისა, რომელი გარდაიცვალა ჩყოდ წელსა, მაისის ბ-სა დღესა, 

ვექონე შობიდგან პა წლისა“.. 

წილკნელი ეპისკოპოსი ტარასი (კანდელაკი), რომელმაც თავისი სასულიერო მოღვაწეობა ქვათახევის მონასტერში დაიწყო, მომსწრე იყო არქიმანდრიტ ტარასის აღზრდილი ბერებისა.

მათი მონაყოლი ამბები, მან მოგონებების სახით ჩვენამდე მოიტანა· ამ ჩანაწერებში კარგად ჩანს მამა ტარასის პიროვნება და ხასიათი. 

აი, რას წერდა იგი: „მინდა მკითხველს გავაცნო მოკლედ ტარასის გარეგანი სახე, მისი ზნე-ჩვეულება, ხასიათი და მისი ცხოვრება, როგორც 

მაქვს გადმოცემული მისი აღზრდილი ბერებისაგან, მის მომსწრეებისაგან, როგორც სასულიერო პირთაგან, ისე ერისკაცთაგან და აგრეთვე, როგორც ეს ჩანს მისი საქმეებიდგან. 

ტარასი ყოფილა შუატანის კაცი, სახით შავგვრემანი და მოხუცებაში დიდი თეთრი წვერი ამშვენებდა მის სახეს. 

ამასთანავე ხელღონიერი და მძლავრი, უშიშარი, პირში მართლის მთქმელი, კარგი მამულისშვილი, გამბედავი, დარბაისელი, საუკეთესო კალიგრაფი, წიგნების ამკინძავი, 

მწიგნობარი, მგალობელი, კარგი სახარების მკითხველი, საღმრთო წერილის ზედმიწევნით მცოდნე, ღვთისმოშიში, მმარხველი, მლოცველი, ჯილდოს არ მოყვარული, 

ერთგული მონასტრისა და ეკლესიისა, და ამასთანავე ხუმარაც. 

დილით,ცისკრის ლოცვის დაწყებამდე,ზარები ადრე ირეკებოდა მონასტერში მორჩილებისგან, შაგრამ ტარასის ვერავინ 

ასწრებდა და რაც გინდა სიცივე ყოფილიყო ის ეკლესიის კარიბჭეში იჯდა და ელოდა დარეკვას, როდესაც დარეკდნენ 

და გააღებდნენ ეკლესიის კარებს, ის პირველი შევიდოდა ტაძარში და ასე უჩვენებდა მაგალითს ბერებს და მისი ხათრით და 

შიშით ვერავინ მოაკლდებოდა წირვა-ლოცვას. 

გვ83

საშინლად ეჯავრებოდა ჯილდოების გაკეთება და ტარება. ტაძრის დღესასწაულზე, 15 აგვისტოს, შეეხვეწებოდნენ ხოლმე ბერები, 

გაიკეთე ეხლა მაინც, რა არისო და ძლივს წუწუნით და ჯავრობით გაიკეთებდა და იტყოდა: „აბა 

რა არის, ეს ჯილდოები ხომ ლურსმანზედაც ისე ჰკიდია, როგორც ჩემზედო“. 

ერთ ასეთ შემთხვევას იგონებენ მისი ცხოვრებიდან: „ეგზარქოსი ისიდორე (ნიკოლსკი) ისიდორე (ნიკოლსკი, საქართველოს  

ეკლესიას მართავდა 1844-1858 წლებში), როდესაც გადაიყვანეს პეტერბურგში, თბილისის სამღვდელოებამ წასვლის დროს 

სადილი გაუმართა მცხეთაში, მარიამობის მარხვა იყო. ეგზარქოსის ნებართვით თევზიც ჰქონდათ სადილზედ. როდესაც ბლუდით ჩამოარიგეს თევზი, 

ტარასი არქიმანდრიტსაც მიართვეს, მაშინ ტარასიმ უთხრა: 

– ეს რა არის, მარხვა არ არისო? 

– ეგზარქოსმა გაახსნილაო, უპასუხეს. 

_ წადით დაიკარგიეთ თქვე ასეთებოვო, დაუწყო ჯავრობა. ღირსმა მამებმა დაადგინეს მარხვა და „პიანიცა“ რუსმა გაახსნილაო?!“ 

არქიმანდრიტ ტარასის ეკუთვნის იშვიათი კალიგრაფიული ხელოვნებით შესრულებული მრავალი ძვირფასი წიგნი. აგრეთვე 

არაერთი თარგმანი, უმთავრესად, სასულიერო შინაარსისა. მათ შორის: „გეოგრაფიული ლექსიკონი ახალის აღთქმისა“ (სანკტპეტერბურგი, 1824 წ.), „ვრცელი კატეხიზმო“ (1827 წ.)

„სიტყვა მღვდლობისათვის“ (1845 წ.), „თანამდებობათათვის სამრევლოთა მღვდელთასა“ (სანკტ-პეტერბურგი, 1861 წ.) 

და საკუთარი გადმოკეთებული ნაწარმოებები, როგორებიცაა – „ქართული ანბანი

გვ84

სასწავლებლად ყრმათა, ხუცურისა და მხედრულის წერილისა“ 

(მოსკოვი,1825 წ.), ლითოგრაფიულად დაბეჭდილია მისი ,,ქართული საწერი დედანი“, ხოლო შისი ნახატი ასოები გამოსცა ქსილოგრაფოსმა ტატიშვილმა

თავის „ქართული ანბანის თაიგულში“ (1902 წ.). 

XIX საუკუნის 40-იან წლებში არქიმანდრიტმა ტარასიმ დაწერა „მოკლე აღნუსხვა ქართლ-კახეთის მონასტერთა“. ეს არის 

საქართველოს სიძველეთა აღმნუსხველი დოკუმენტი, რომელიც დღემდე მნიშვნელოვანი და ფასდაუდებელი მემატიანეა (გამოქვეყნდა ჟურნალ „საქართველოს სასულიერო მახარებელში“, 1864 

წელის ივლისის, აგვისტოს, სექტემბრის, ნოემბრის ნომრები). საინტერესოა, რომ აკადემიკოს მარი ბროსეს ნაწილობრივ 

არქიმანდრიტ ტარასის წაკითხვით ჩაწერილი აქვს ეპიგრაფიული მასალა. მამა ტარასი იყო საუკეთესო მცოდნე საეკლესიო 

კითხვა-გალობისა და ნიჭიერი სასულიერო ორატორი. ქვათახევის 

რესტავრატორის, ივანე თარხან-მოურავის დაკრძალვაზე წარმოთქმული მისი სიტყვა-გოდება დდღემდე XIX საუკუნის ჰომილეტიკისა 

და მჭევრმეტყველების კლასიკურ ნიმუშს წარმოადგენს. 

იღუმენია  ნინო (ამილახვარი) 1816-1905წწ 

მცხეთის სამთავროს დედათა სავანეს უამრავი ქრისტიანი ქალი და დედა გამოუზრდია, მრავალი მოამაგეც ჰყოლია,

მაგრამ მათგან მცირედნი თუ არიან ცნობილნი. მათ შორისაა სამთავროს დედათა მონასტრის იღუმენია ნინო (ამილახვარი), 

რომელმაც მთელი ცხოვრება მონასტრის აღორძინებას შეალია. 

იღუმენია ნინო (ერში – თავადის ასული ანა ამილახვარი) 1816 წლის 16 იანვარს გორის მაზრის სოფელ საამილახვრო 

ჭალაში დაიბადა. მშობლები მალე დაეხოცა და მისი აღზრდა 

გვ85

მამიდამ, მონაზონმა ნინო ამილახვარმა იკისრა, რომელიც მცხეთის სამთავროს წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის წინამძღვარი იყო. 

მამიდამ წამოიყვანა ობოლი ანა და მონასტრული წესით, წმინდა წერილის სწავლაში აღზარდა. 1839 წლის 12 თებერვალს მამიდა გარდაიცვალა, 

მაგრამ ანა მონასტერს არ განეშორა. იგი მონაზვნებს თავისი ხარჯით აცხოვრებდა, წმინდა წერილსა და ხელსაქმეს, 

ასწავლიდა. მონაზვნებმაც ძალიან შეიყვარეს ახალგაზრდა მორჩიღი იგი იყო მათთვის კეთიმსახურებისა და სიმშვიდის მაგალითი, მათი გონების გამწრთვნელი 

და განმანათლებელი. 1855 წლის 19 ივნისს, საქართველოს ეგზსარქოს ისიდორეს (ნიკოლსკი) ლოცვა-კურთხევით, მცხეთის მონასტერში ქვათახევის მონასტრის წინამძღვარმა, 

არქიმანდრიტმა ტარასიმ (ალექსი-მესხიშვილი) ანა ამილახვარი მონაზვნად აღკვეცა და სახელად ნინო (მამიდას სახელი) უწოდა.

1863 წელს მონაზონ ნინოს წმინდა ნინოს მონასტრის გამგებლობა მიანდეს. 

იმ დროს მონასტერს მატერიალურად ძალიან უჭირდა· ეკლესიას შეკეთება სჭირდებოდა. მონაზონმა ნინომ მაშინვე ტაძრისა 

და მონასტრის რესტავრაციაზე დაიწყო ზრუნვა. ამისათვის მან ეგზარქოსის ნებართვით ქველმოქმედი ქრისტიანებისაგან შემწეობა ითხოვა· 

იღუმენიამ მთელი თბილისი, მოზდოკი, პიატიგორსკი, ახალციხე და აბასთუმანი მოიარა. შეგროვილი შემოწირულებით

მონასტერი გაამშვენიერა, ტაძრისათვის კი საეკლესიო და სამღვდელმსახურო ნივთები შეიძინა. ამ ღვაწლისათვის 1865

წელს ეგზარქოსმა  ევსევიმ (ილინსკი) მონაზონი ნინო ოქროს ჯვრით დააჯილდოვა და იღუმენიას წოდება მიანიჭა.

გვ86

1865 წლიდან მისი ღვაწლი უფრო თვალსაჩინო ხდება· 

1566 წლის 29 მარტს მონასტერში იღუმენიას მეცადინეობით დაარსდა დედათა სასწავლებელი, რომლის მმართველი და „პირველი 

წევრი რჩევისა“ თავად იყო. 

1879 წელს განაახლა წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესია. 

1880 წელს იღუმენია ნინო ძვირფასი თვლებით გამშვენებული ჯვრით დააჯილდოვეს· 

1883 წლის 23 იანვარს მან დედათა მონასტრის ტაძრის გუმბათი განაახლა და ეკლესია თუნუქით გადახურა. 

იგი ომის დროს შესაწირავს გზავნიდა დაჭრილი მხედრებისათვის, რის გამოც 1883 წლის 21 დეკემბერს წითელი ჯვრით დააჯილდოვეს. 

1884 წელს მთავარი ტაძრის კედლებიც შეაკეთა. 

მას შემდეგ, რაც 1880 წელს იღუმენია ნინოს მიერ დაარსებული სასწავლებელი „საეპარქიო სასწავლებლის“ სახელწოდებით 

ქალაქ თბილისში გადაიტანეს, დედა ნინო მუდამ იმის საზრუნავში იყო, როგორმე ხელმეორედ დაეარსებინა დედათა სკოლა მონასტერთან.

1888 წელს იღუმენია რუსეთში გბემგზავრა, რათა იქ 

გვ87

შეგროვილი შეშოწირულებით ეკლესიაც შეეკეთებინა და განეხორციელებინა თავისი სანუკვარი ჩანაფიქრი – აღედგინა სკოლა 

მცხეთაში. ღრმად მოხუცებულმა იღუმენიამ მეტად შორი მოგზაურობა იტვირთა, სამშობლოში დაბრუნებულმა კი სკოლის დაარსების საქმე დაიწყო. 

ოცნება მალე ასრუ თდა – 1889 წლის 1 ოქტომბერს ეგზარქოსმა პალადიმ (რაევი) მონასტერში აკურთხა ქალთა სასწავლებელი. 

1890 წლის 2 ოქტომბერს ქართველმა საზოგადოებამ საზეიმოდ აღნიშნა იღუმენია ნინოს მოღვაწეობის 25 წლის იუბილე, 

რომელიც მცხეთის დედათა სავანეში გაიმართა. დღესასწაულს უამრავი ხალხი დაესწრო. წირვა შეასრულა ალავერდელმა 

ეპისკოპოხმა ბესარიონმა (დადიანი), არქიმანდრიტ კესარიოსისა (ჩეკურიშვილი) და მღვდელ-მონაზონ ლეონიდეს (ოქროპირიძე, შემდგომში- კათოლიკოს-პატრიარქი) თანამწირველობით.

წირვაზე ქართულ საგალობლებს ასრულებდა წინამძღვრიანთკარის სკოლის მოწაფეთა გუნდი, რომელიც 5-6 კაცისაგან შედგებოდა· 

წირვის შემდეგ წარმოთქმული სიტყვები და მილოცვები ნათლად მეტყველებს იმ დიდ სიყვარულზე, რაც ქართველ საზოგადოებაში სუფევდა დედა ნინოს მიმართ. 

მღვდელ მონაზონმა ლეონიდემ ქადაგებაში წარმოთქვა: 

,,ნამეტნავისაგან გულისა პირნი იტყვის“ (მთ. 12. 34).. ღრმად დარწმუნებული ვარ მეც და ეს თქვენი პატივისმცემლების 

შემოკრებილი სიმრავლეც, რომ სრულებით თავისუფალი ხართ თავმოყვარებისაგან და დიდად გიმძიმთ თქვენი თავის ქება-დიდების მოსმენა. 

გვწამს, რომ ამ წამს თქვენ განიცდით ზნეობრივ წუხილს, ვინაიდგან იძულებული ხდებით მოისმინოთ სამართლიანად დამსახურებული ქებითი აღნიშვნა ძვირფასი სამშობლოს 

წინაშე თქვენ მიერ გაწეული შრომა-ღვაწლისა. დედობრივი სიყვარულით და სულგრძელებით შეგვინდეთ და გვაპატიეთ, ძვირფასო დედა იღუმენია, 

რომ ვარღვევთ თქვენი გულის მყუდროებას იმ სულის ცხოვრების მძლავრი მოთხოვნილების გამო, რომელსაც მკაფიოდ გამოსთქვამენ მოძღვრების 

გვ88

დასაწყისში მოყვანილი სიტყვები: „ნამეტნავისაგან გულისა პირი იტყვის..“ 

უზომოდ დავალებული და გაბედნიერებული ვარ თქვენგან პირადად მე, თქვენი უმორჩილესი მოსამსახურე. ქ. თბილისში მოსწავლეობის დროს არა 

ერთგზის შემომივლია თქვენს მყუდრო სავანეში, როგორც წმინდა ტაძრების და ადგილების თაყვანისაცემლად, ისე თქვენი სასწავლებლის ყოფილი მოწაფის, ჩემი დის სანახავად

და აი, ასეთი შემთხვევების დროს ბევრჯელ მიმიღია თქვენგან ნამდვილი დედობრივი დარიგება, ბრძნული ხელმძღვანელობა და ნუგეში. თქვენი გონიერი 

და გულმტკივნეულობით გამსჭვალული სიტყვები მამხნევებდნენ სიკეთეზე, მახალისებდნენ სწავლაზე და შორს მქმნიდნენ 

განსაცდელთაგან, რომლებითაც, სამწუხაროდ, გარემოცულია ხშირად მოსწავლის ცხოვრება. დედობრივი თანაგრძნობით გამთბარი თქვენი დარიგება უსაზღვრო გავლენას ახდენდა ჩემზე 

და წმინდა მცნებად მეჭდეოდა ნორჩი გულის ფიცარზე. რასაკვირველია, მე ვერაფრით და ვერასდროს ვერ გადაგიხდით ასეთ ამაგს. გაძლევთ მხოლოდ სიტყვას, რომ სანამ სული 

მედგმება პირში, დაუვიწყარი იქნებით ჩემს გლახა ლოცვაში. 

უმახლობლესი მოწმეები თქვენი დედობრივი მხურვალე ზრუნვისა და საქმიანობისა იყვნენ და არიან ის პირები, რომლებსაც ბედმა არგუნათ თქვენგან დაარსებულ სამონასტრო 

სასწავლებელში აღზრდა. დიდება და პატივი თქვენ, მაღალღირსო დედაო, რომ ყოველთვის მაღლა გიკავიათ დღესაც ალამი ამ სასწავლებლისა!.. 

გვ89

გულის მოთხოვნილებად ვსთვლი, საჯაროდ გაგიცხადოთ, რომ თქვენ მიერ დათესილ კეთილ თესლს მეტად კეთილი ნაყოფი 

გამოუღია. თქვენი სავანის ფრთების ქვეშ შეფარებულ სასწავლებელში გამოზრდილი პირები სასახელო და სასიქადულო 

წევრებად არიან ცნობილნი.. ეს პირები გაუქრობელ კანდელებად ბრწყინავენ ღვთის წინაშე, მათი აღზრდითაა თქვენგან 

დავალებული საქართველო..

„უწყებული ბრძანდები, სასიქადულო დედაო, რომ ჩვენი ერის ცხოვრების უმთავრეს ძალას და სიმაგრეს შეადგენდა და შეადგენს უტკბილესი იესო ქრისტეს მოძღვრების აღსარება,

რომ ქრისტიანობამ მოგვცა და შეგვინახა დღევანდლამდე საკუთარი ეროვნული შემეცნება, ენა და კულტურა, გარნა ქართველთა შორის ქრისტეს მოძღვრების განმტკიცების საქმეში დიდი 

და თვალსაჩინო ალაგი ეჭირათ წმინდა ნინოს, შუშანიკს, თამარ მეფეს, ქეთევანს და მათ მსგავს უთვალავ დედებს. ჩვენი ერის 

ისტორიაში მორწმუნე დედებისაგან გავლებული კვალი ერთობ ღრმა და ფართოა. ქართველი ერის ნამდვილი მოკეთე და გულშემატკივარი ამ კვალის დავიწყებას კი არ უნდა ფიქრობდეს, 

პირიქით, მუდამ საზრუნავ საქმედ დასახული უნდა ჰქონდეს ისეთი პირობების შექმნა თავის გარშემო, რომ ჩვენს საზოგადოებაში არა მცირდებოდეს ძველი დედების მსგავსი ქრისტიანული 

მიმართულებით განმსჭვალულ-გასხივოსნებული დედათა გუნდი. 

ცხადია, ასეთი ნათელი აზრით გიხელმძღვანელია, ნათლით შემოსილო დედაო, რომ ქალთა სასწავლებლისთვის აგირჩევია 

ეს, ქართველი კაცის გულის და გონებისთვის ისედაც ყველაფრით საგულისხმო ალაგი. აქ, სადაც ყოველი ბუჩქი, ყოველი 

ლოდი,ყოველი გოჯი მიწისა ნაკურთხია წმინდა ნინოს ლოცვითა და მოციქულებრივი მოღვაწეობით, სადაც ქართველმა ერმა 

მტკვრის ტალღებს გაატანა თავისი ძველი წარმართული ცხოვრება და იწყო ახალი, ქრისტიანობრივი მოქალაქეობა, სადაც 

პირველად აღიმართა წმინდა ტრაპეზი და პირველად შეიწირა 

გვ90

უსისხლო მსხვერპლი, ყველაფერი ხელს უწყობს მოზარდი ქალების გონების განათლება-განსპეტაკებას, ყველაფერი აკავშირებს 

და აახლოებს მათ გულითა და გონებით წმინდა ნინოს ნათელ პიროვნებასთან, ყველაფერი ხმამალლა და მბრძანებლობით აკისრებს მათ სამშობლოსადმი სიყვარულსა და ერთგულებას, 

ყოველი გარემოება უთითებს მათ, იცოცხლონ ერის სანუგეშოდ და სასახელოდ. 

მართალია, მთავრობამ ინება და თქვენი სასწავლებელი გადაიტანა ქ.თბილისში „საეპარქიო დედათა სასწავლებლის“ 

სახელწოდებით, მაგრამ თქვენ ამ გარემოებას ისე შეხედეთ, როგორც მოწიფული ქალიშვილის გათხოვებას, 

როგორც ფრთებით მოსილი ბარტყის გაფრენას და პირველი სასწავლებლის ფუძე არ მოგიშლიათ, ქართველი საზოგადოების სურვილის 

გვ91

თანახმად, კვლავ აღადგინეთ სასწავლებელი და ეს მადლით აღვსილი მიდამო ისევ გამოაცოცხლეთ პატარა მოსწავლე ქალების საამო ხმაურობით. 

გვესმის, დედაო იღუმენია, ესეთი თქვენი საქციელის დიადი ღირებულება და ნიშნად უგულითადესი მადლობისა ყველანი 

ქედს ვიხრით მოწიწებით თქვენ წინაშე..“ – ამ სიტყვებით დაამთავრა თავისი ქადაგება მღვდელ-მონაზონმა ლეონიდემ, რის 

შემდეგაც დღესასწაულმა იღუმენიას სახლთან გადაინაცვლა, სადაც მას უამრავი ხალხი ელოდა. „დედა იღუმენია ნინო! 

წმიდის გულით მოგილოცავ თქვენს 25 წლის ღვაწლსა და სამსახურს, იღუმენიობის ხარისხში გატარებულს. მადლი ღვთისა იყავნ თქვენზედ, რათა განცისკროვნდეს დღენი თქვენი 

საქართველოს ისტორიის ცის კიდურზედ მრავალჟამიერ“, – ასე დალოცა მღვდელმთავარმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) დედა ნინო. 

უამრავი მილოცვების შემდეგ სამადლობელი სიტყვა წარმოთქვა თავად იღუმენიამ: „ენა ჩემი უძლურ არს 'წარმოსათქმელად გულითადის ჩემის 

მადლობისა თქვენდამი, ჩემო მოწაფენო, დანო და ძმანო. მე ღირსი არა ვარ ამ პატივისცემისა, რომლითაც ღირს მყავით მე დღევანდელს დღეს! დღევანდელი დღე აქრობს,

მავიწყებს იმ მწუხარე წამთ, რომელნიც ბედმა ჩემმა შემახვედრა დღევანდლამდე. სიყრმითვე ამ მონასტერში აღზრდილმა გამოვცადე ბევრი კარგი და ცუდი. 

სიყრმითვე მივეც აღთქმა თავსა ჩემსა, რომ შემეწირა ჩემი სიჭაბუკე, სრულასაკობა და მოხუცება კეთილდღეობისათვის ამ მონასტრისა. როგორ შევასრულე ეს ჩემი სიტყვა და რა ნაყოფი 

მიიღო ჩემმა შრომამ, მისი განსაჯგვა მე არ შემიძლიან“. გაზეთ „ივერიის“ 1890 წლის 3 ოქტომბრის ნომერი დაწვრილებით აღწერს იღუმენია ნინოს იუბილეს. მას შემდეგ მრავალი 

წელი გავიდა... იღუმენია ნინო გარდაიცვალა 1904 წლის 30 დეკემბერს და დაიკრძალა წმინდა ნინოს მაყვლოვანთან თავის მიერ 

აგებულ ეკლესიაში, (ეს ტაძარი კომუნისტური რეჟიმის პერიოდში დაანგრიეს. დღეს "შემორჩენილია ტაძრის იატაკი და საძირკველი). 

გვ92

იღუმენია ნინოს ღვაწლი თვალსაჩინოა. იგი გვევლინება, არამარტო სამთავროს წმინდა ნინოს ეკლესიის შემნახველად და 

დამცველად, არამედ ქართველ ქალთა არაერთი თაობის აღმზრდელად და მათთვის კეთილი მაგალითის მიმცემ ნათელ სვეტად. 

იღუმენია ნინო თავისთვის, მშვიდად და წყნარად მოღვაწეობდა იმ ასპარეზზე, რომელიც სიყრმიდანვე აირჩია და პირნათლად 

მისდევდა იესო ქრისტეს მცნებას „რაჟამს ჰყოფდე ქველის საქმესა, ნუ ჰქადაგებ წინაშე შენსა, ვითარცა-იგი ორგულთა 

ყვიან შესაკრებელთა მათთა.. ნუ სცნობნ მარცხენე შენი, რასა იქმოდის მარჯუენე შენი“. 

საბედნიეროდ, სამთავროს დედათა მონასტერში სულიერი ცხოვრება გრძელდება და იღუმენია ნინოს სახელი და საღვთო 

საქმეები თანამედროვე მონაზონთათვის მისაბაძი და სანუგეშოა. 

მღვდელი იოსებ ანტონაშვილი 

მღვდელი იოსებ ანტონაშვილი XIX საუკუნის 60-იანი წლების დასაწყისში ქართლში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 1873-1877

გვ93

წლებში გორის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, რომლის დასრულების შემდეგ მედავითნედ დაიწყო სამსახური·

XIX საუკუნის 80—ანი წლების ბიოლოს ჯერ დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და ჩრდილო კავკასიაში, 

ვლადიკავკაზის ეპარქიის სოფელ ხიდიკცსკის სამრევლოს წინამძღვრად დაინიშნა. 

1898 წლის 22 აპრილს საქართველოში, გორის მაზრაში, სოფელ წოლდის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადმოიყვანეს. 

1902 წლის 4 დეკემბერს ამავე ეპარქიის სოფელ საკორინთლოს წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა· 

1907 წელს აღაიანის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესეს. მღვდელი იოსები 1913 წლის 30 მარტს გარდაიცვალა. 

ჰყავდა მეუღლე ნადეჟდა (მელანია) ზეიკიძე, რომელთანაც 5 

შვილი შეეძინა: ანიკო, ნინო, ოლღა, მარიამი და შალვა.

ღღნორისელი ასათიანები 

დღნორისელი ასათიანების ოჯეახში მრავალი ღირსეული მამულიშვილი აღიზარდა. ლეჩხუმელი ასათიანების ეს შტო აზნაურთა წოდებას განეკუთვნებოდა.

გვარი ასათიანი წარმოშმობილია საკუთარი სახელიდან „ასათ“, რაც არაბულად ლომს ნიშნავს. 

ამ გვარის არაერთი წარმომადგენელი წარმატებით მოღვაწეობდა საქართველოში, როგორც მეცნიერების, ისე კულტურისა და პოლიტიკის სფეროში. 

გარდა საერო პირებისა, მათ გვარში რამდენიმე სასულიერო პირიც გვხვდება. 

ჩვენს ხელთ არსებული ინფორმაციით, დღნორისელ ასათიანებში პირველი სასულიერო პირი ნიკოლოზ ასათიანი ყოფილა. იგი 

1746 წელს (დღნორისის ეკლესიის ეზოში შემორჩენილია მამა ნიკოლოზის საფლავის ქვა, რომელზეც აღნიშნულია მისი დაბადებისა და გარდაცვალების წლები 1746-1833,

ხოლო საარქივო საბუთებზე დაყრდნობით იგი დაბადებულია 1764 წელს) დაიბადა. მის შესახებ მწირი ცნობებია შემორჩენილი. მამა ნიკო-

გვ94

ლოზს წეერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში, იღუმენ სვიმონთან უსწავლია· XVIII საუკუნის 80-იანი წლების მიწურულს ცაგარელმა მიტროპოლიტმა სოფრომმა (ღოღობერიძე) 

იგი ჯერ დიაკვნად აკურთხა, შემდეგ მალევე მღვდლად დაასხა ხელი და 

დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. მამა ნიკოლოზის თაოსნობითა და მეცადინეობით 1813 წელს აშენდა 

დღნორისის ახალი ქვიტკირის ეკლესია, რომელსაც იქვე, გვერდით, ხის სამრეკლოც მიუდგეს. სადაც ერთი ზარი ეკიდა (შემდგომში, დღნორისის ეკლესია, კერძოდ კი – 1902-1904 წლებში მისი 

შთამომავლების მიერ გარემონტდა და რესტავრაცია ჩაუტარდა. განახლებული ტაძარი 1904 წლის 13 ნოემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) ლეჩხუმის ოლქის სამღვღელოებასთან 

ერთად საზეიმოდ აკურთხა.

მღვღელი ნიკოლოზი 1833 წელს გარდაიცვალა. მას ჰყავდა ორი ვაჟი: დავითი (დაბადებული 1791 წელს) და სვიმონი (დაბადებული 1794 

წელს), რომლებმაც საერო ცხოვრება აირჩიეს. 

სასულიერო მოღვაწეობა, დავითის უფროსმა ვაჟმა – გიორგი ასათიანმა გააგრძელა. იგი XIX ს-ის 20-იანი წლების დასაწყისში სოფელ დღნორისაში დაიბადა.

პირველდაწყებითი განათლება ოჯახში, ბაბუას მეთვალყურეობის ქვეშ მიიღო, რომელიც პატარა გიორგის ღრმად უნერგავდა ღვთისა და ეკლესიის სიყ

გვ95

ვარულს. მას დიდი სურვილი ჰქონდა შვილიშვილებიდან ერთ-ერთი მაინც გამხდარიყო მოძღვარი, რადტან მისმა ვაჟებმა საერო 

ცხოვრება ირჩიეს. როცა წამოიზარდა, გიორგი ცოდნის გასაღრმავებლად ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში მიაბარეს,

სადაც იმ პერიოდში მოღვაწეობდა იღუმენი დოროთე. მან ყმაწვილ გიორგის საფუძვლიანად შეასწავლა წერა-კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და 

საეკლესიო ტიპიკონი. 

XIX საუკუნის 30-იანი წლების მიწურულს გიორგი დაქორწინდა ეკატერინე ზურაბის ასულ ახვლედიანზე. რომელთანაც 6 შვილი შეეძინა: თეოფანე, ფატა (ელეფთერა), 

ნატალია, დოროთე,  ლებეოსი და ირაკლი (გარდაიცვალა ადრეულ ასაკში). 

1836 წელს, როგორც საუკეთესო მოწაფე,.იგი ცაგერის მონასტერში მედავითნედ დატოვეს, ხოლო 1838 წლიდან სამეგრელოს ეპარქიაში, სოფეო თეკლათის მამათა მონასტერში განამწესეს,  

სადაც XIX საუკუნის 40-იანი წლების დასაწყისში დიაკვნად, აკურთხეს. 

1844 წელს სამეგრელოს მთავრის, ლევან V დადიანის ბრძანებით, მამა გიორგი ზუგდიდის მაცხოვრის სახელობის კარის ეკლესიაში გადაიყვანეს.

1846 წლის I2 იანვარს სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ანტონმა (დადიანი) დიაკვან გიორგის მღვდლად დაასხა ხელი და მშობლიური სოფლის, დღნორისის წმინდა 

გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1853-1856 წლებში, ყირიმის ომის პერიოდში, ნაყოფიერი და თავდადებული მოღვაწეობისათვის მუქი ბრინჯაოს 

სამახსოვრო ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1856 დაის 11 სექტიმბირს ეკლესიაში ერთგული სამსახურისათვის მწყემსმთავრული მადლო

გვ96

ბა გამოეცხადა· 1863 წელს ლეჩხუმის მაზრის ლაილაშის ოლქის სამღვდელოებამ მღვდელი გიორგი მთავარხუცესად (კეთილმოწესე) აირჩია. 

1864 წლის 12 დეკემბერს სკუფია უბოძეს. 

XIX ს-ის 70-იან წლებში საქართველოს ეწვია რუსეთის იმპერატორი ალექსანდრე II. იგი დასავლეთ საქართველოსაც ესტუმრა. ქუთაისში ჩასულ იმპერატორს 

მთავარხუცესი, მღვდელი გიორგი ასათიანი ლეჩხუმის მაზრის სამღვდელოების სახელით მიესალმა და დიდი ხნის სიცოცხლე და მშვიდობიანი მმართველობა უსურვა.

ალექსანდრე II-ს მოსწონებია მისი გამოსვლა რუსულ ენაზე და ბრილიანტის თვლებით მოჭედილი ოქროს ჯვარი უსახსოვრა. 

1884 წლის 15 აპრილს მამა გიორგი სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. მღვდელი გიორგი 1890 წლის 12 ივლისს მოხუცებულობის გამო პენსიაზე გავიდა. მანამდე, რამდენიმე წლით 

ადრე, 1885 და 1887 წლებში მან შეადგინა ანდერძი, სადაც თავის ქონებას შვილებს უნაწილებს. ეს ანდერძი ამუამად მისი 

ერთ-ერთი მთამომავლის, ოთარ ასათიანის (ლებეოსის შტო) ოჯახში ინახება. ანდერძში აღნიშნულია: „სრულ მეხსიერებასა შინა 

მყოფი მღვდელი გიორგი, რომელსაც სოფელ დღნორისაში ჰქონდა სახლ-კარი, ეზო, ვენახი, წისქვილი, საყანე, ტყეები და საკმაოდ 

ვრცელი ადგილ–მამული ახლომახლო სოფლებშიც: დერჩში, ლაიშში, ჯიჯიბოურს „უფსკერო ტბასთან“ და სხვაგან უტოვებს

თავის ქონებას სამ ვაჟს (მღვდელი თეოფანე, დოროთე და 

გვ97

ლებეოსი) და ერთ ასულ – ნატალიას. გარდა ამისა, იგი ითხოვს, რომ მისი გარდაცვალების შემდეგ 200 მანეთი გაიცეს  

„საწირავ-სალოცავად“: სამი თუმანი მოწამეთას მონასტერს, სამი თუმანი – გელათს, სამი თუმანი – საირმის მონასტერს, სამი 

თუმანი – ნამარნევის მონასტერს და ორი თუმანი ოთხ მახლობელ მღვდელსა. ანდერძის ბოლოს წერია „ესრეთ აღსრულდეს 

ანდერძი ესე, თორემ წინააღმდეგი ამისი საშინელ განსჯის დღესა აგებს პასუხს, ამინ“. 

მამა გიორგის ვაჟებიდან ორმა სასულიერო გზა აირჩია, ხოლო მესამე - ლებეოსი, მედავითნეღ მსახურობდა. მღვდელი თეოფანე გიორგის ძე ასათიანი 1849 წლის 12 

მარტს სოფელ დღნორისაში დაიბადა. მან წარჩინებით დაამთავრა სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელი· წლების მანძილზე 

მედავითნედ მსახურობდა ლეჩხუმის მაზრის სხვადასხვა სოფელში. XIX ს-ის 70-იან წლებში იქორწინა ცნობილი სასულიერო 

მოღვაწის, დეკანოზ იოსებ ვაწაძის ასულ მატრონაზე (1859 წ.), 

რომელმაც 13 შვილი გაუჩინა: ზინობია (მავრა), გიორგი, აგნია, ნაასონი (1889 წ.) სოკრატე (1893 წ.), ნიკოლოზი (1897 წ.), ნონა 

(1898 წ.), კონსტანტინე (1902 წ.), როდოპიონი, აღათანგელი, დავითი, ბენედიქტე და ოლღა (1895 წ.). 

1876 წლის 26 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) თეოფანე დიაკვნად აკურთხა, ხოლო 1877 წლის 12 

ივნისს მღვდლად დაასხა ხელი და დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში განამწესა. 

1878 წლის 21 იანვარს ლაილაშის ოლქის მთავარხუცესის თანაშემწედ აირჩიეს.

1883 წლის 27 აგვისტოს საგვერდულით დაჯილდოვდა და დერჩის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1884 წლის 5 ნოემბერს მღვდელი თეოფანე დროებით ლეჩხუმის ოლქის მთავარხუცესად აირჩიეს. 

დანიშვნისთანავე მოძღვარი დიდი პასუხისმგებლობით შეუდგა თავისი მოვალეობის შესრულებას. იგი 

განსაკუთრებით სწუხებდა იმის თაობაზე,რომ ლეჩხუმის მაზრაში სწავლა-განათლების დონე ძლიერ დაბალი იყო მოსახ დეობაში. 

გვ98

მოძღვარი ცდილობდა მოსახლეობისათვის განემარტა სკოლების გახსნის აუცილებლობა და ამ განხრით დიდი სამუშაოც ჩაატარა თავის სამთავარხუცესო ოლქში.

აი, რას წერდა იგი 1884 წელს ჟურნალ „მწყემსის“ ფურცლებზე: „კლდეთ-აღმართი არის საზოგადო სახელი ლეჩხუმის მაზრის ერთი ნაწილისა,რომელიც 

შესდგება ოცდახუთი სოფლისაგან. ეს ნაწილი სძევს იმ ადგილას,სადაც ქუთაისის და ლეჩხუმის მაზრები იყოფებიან მდინარე 

ლეხედარით, რომელიც ერთვის მდინარე რიონს. კლდეთ-აღმართიდგან დაბა ცაგერამდის, სადაც იმყოფება მაზრის სამმართველო და მომრიგებელი მსაჯული,

იქნება სამოც ვერსამდე და ქუთაისამდის – ორმოცდაათი ვერსი. კლდეთ-აღმართი, როგორც თვით სახელწოდება გვიჩვენებს, 

ადგილის მდებარეობით შესდგება მთა-გორაკებისგან. აქაური ადგილები ძალიან ნაკლები არიან მოსავლისათვის. ღვინის 

მოსავალი ზოგიერთ წლებში, როგორც წრეულს, სულ მოისპობა ხოლმე. ამ ადგილის მცხოვრებნი სხვა მახლობელი მაზრების 

მცხოვრებლებთან შედარებით ძალიან ღარიბნი არიან. კლდეთ-აღმართი შესდგება სამი სამამასახლისოსაგან და 

შეადგენს ერთ საბლაღოჩინო მაზრას. ამ საბლაღოჩინო მაზრაში ეკლესიები უმეტეს ქვისაგან არიან აშენებულნი, რადგან აქ ქვა 

ადვილი საშოვარია. როგორც მცხოვრებნი, ისე ეკლესიებიც, ღარიბნი არიან. სხვა მაზრებში თითქმის ყოველ სამამასახლისოში არის სასოფლო სკოლა, 

მაგრამ აქ სამ სამამასახლისოში ერთი სასოფლო სკოლაც არ არის, თუმც ზემო ლეჩხუმში 

ალაგ-ალაგ არიან სასოფლო სკოლები, მაგრამ სიშორისა და სიღარიბის გამო ქვემო ლეჩხუმში მცხოვრებთ არ შეუძლიანთ 

იქ წაიყვანონ თავიანთი შვილები. მართალია, ამ სამ სამამასახლისო სოფლებში მცხოვრებნი ღარიბნი არიან, მაგრამ ერთი 

მოთავე და ხალხის შემატკივარი კაცი რომ გამოჩენილიყო, ან დღეს გამოჩნდეს, იმედია, შეაგონებს ხალხს და ერთ სკოლას 

მაინც გაახსნევინებს. ათასი ღარიბი რომც იყოს სამი სამამასახლისოს მცხოვრებნი, მაინც შეიძლებენ ერთი სკოლის შენახვას. 

გვ99

ამასთანავე, იმედი გვაქვს, რომ ამ კეთილ საქმეში დახმარებას და შემწეობას აღმოუჩენს ღარიბ საზოგადოებას ჩვენი ,,წერა- 

კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება“. ამ ხუთი წლის წინედ კლდეთ-აღმართში იყო ორი სასოფლო სკოლა ალპანასა და 

დერჩისა. ეს სკოლები იყვნენ გამართულნი თვით სასოფლო კანცელარიის შენობებში, რადგან ცალკე სახლები არ ჰქონიათ  

სკოლებისათვის. მასწავლებლად ყოფილან სხვა მაზრებიდგან მოწვეულნი პირნი, რომელთაც ცოტა ჯამაგირისა გამო ვერ 

უცხოვრიათ აქ და თავი მიუნებებიათ ამ კეთილი საქმისათვის. 

ამ საბლალოჩინო მაზრის საეკლესიო კრებულთა შორის მოიძებნება ბევრი იმისთანა პირი რომელთაც შეუძლიან  

ყმაწვილების სწავლება და კიდეც მოჰკიდებდნენ ამ კეთილ საქმეს ხელს, მაგრამ, საუბედუროდ, ეკლესიებთან არ არიან 

ისეთი სახლები, სადაც შეიძლებოდეს სკოლის გამართვა. მართალია, რომ ეხლა თვითოეული მრევლის მღვდელი მოვალეა  

სამრევლო სკოლა იქონიოს და, თავის შეძლებისდაგვარად, რამე ასწავლოს ყმაწვილებს, მაგრამ რა ჰქნან მღვდლებმაც, რომ 

შეძლება არა აქვთ სკოლისთვის სახლები დამართონ და სკოლების საჭირო ნივთები თავის საშუალებით იყიდონ. 

აქამომდე რაც ყოფილა, ყოფილა და აწ კი იმედი გვაქვს, რომ ამ საგანს ყურადღებას მიაქცევენ ლეჩხუმის მაზრის  

უფროსი, სასოფლო სკოლების დირექცია და პრიხოდის სკოლების სამოსწავლებლო რჩევის წევრნი, თუმც ვეღირსეთ მათ დანიშეევნას,

და ყველა ამათ, იმედია, ნივთიერ დახმარებას აღმოუჩენს წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოებაც და მისთანა “ 

მხარეში, როგორიც არის კლდეთ-აღმართი, იქნება გამართული ერთი სასოფლო, ან საეკლესიო სამრევლო სკოლა“. 

1855 წლის 5 ნოემბერს მამა თეოფანე ოფიციალურად დაამტკიცეს მთავარხუცესის თანამდებობაზე, სადაც მან 1890 წლამდე  

ერთგულად იმსახურა. 1887 წლის 13 მარტს სკუფია უბოძეს. 

1906 წელს დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1915 წელს მამა თეოფანე ჯანმრთელო-

გვ100

ბის გაუარესების გამო პენსიაზე გავიდა. სავარაუდოთ მღვდელი თეოფანე XX საუკუნის 20-იან წლებში გარდაიცვალა. მის 

ადგილზე 1915 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) მღვდლად აკურთხა მამა თეოფანეს უფროსი ვაჟი – 

ნაასონი. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში, ადგილობრივი ხელისუფლების ბრძანებით, დაიკეტა დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია და მამა ნაასონი იძულებული გახდა 

შეეწყვიტა მღვდელმსახურება. იგი ერთი პერიოდი სოფელში მეურნეობას მისდევდა, ხოლო შემდეგ ქუთაისში შვილებთან გადავიდა საცხოვრებლად, სადაც 55 წელი რუსული ენის პედაგოგად 

იმუშავა. გარდაიცვალა 1982 წელს. დასაფლავებულია ქუთაისის ერთ-ერთ სამოქალაქო სასაფლაოზე. მამა ნაასონს ჰყავდა 

მეუღლე - ალექსანდრა (საშა) ალექსანდრეს ასული ბაქრაძე და ორი შვილი: გრიგოლი და გოგონა. 

მღვდელმსახური გახლდათ მამა გიორგის ერთ-ერთი ვაჟი დოროთეც, რომელიც ასევე ლეჩხუმის მაზრაში მოღვაწეობდა.

სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელი დასრულებისთანავე იგი დაოჯახდა და რამდენიმე წელი მედავითნედ მსახურობდა. 

XIX საუკუნის 80-იან წლებში დოროთე დაქორწინდა ღალაქტიონა ქელბაქიანზე, რომელმაც ხუთი შვილი გაუჩინა: ეპიფანე, დალიდა, პაპია, ალისა და აბესალომი. 

XIX საუკუნის 80-იან წლებში იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დოროთე დიაკვნად აკურთხა, ხოლო 1889 წელს მღვდლად 

დაასხა ხელი და დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა.

1901 წელსიმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იგი სასა

გვ101

შის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანა. 1903 წლიდან კი მამა დოროთე ფაყის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის წინამძღვარია. იგი 1912 წლის 8 ოქტომბერს გარდაიცვალა.

დღნორისის წმინდა გიორგის სახელოიბის ეკლესიის უკანასკნელი მედავითნე გახლდათ მამა გიორგის 

კიდევ ერთი ვაჟი – ლებეოს ასათიანი, რომელიც 1863 წელს დაიბადა. მან ქუტაისის სასულიერო სასწავლებელი დაამთავრა. 

წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი ოჯახში, მამის დახმარებით ისწავლა, შემდეგ კი ქუთაისის საკათედრო ტაძარში სილიბისტრო კობახიძესთან გაიღრმავა ცოდნა. 

1891- 1893 წლებში თებეოსი ლეჩხუმის მაზრის მომრიგებელ შუამავალთან ფოსტალიონად მუშაობდა. 

1893 წლის 3 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) იგი დღნორისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ 

დანიშნა, სადაც მან ტაძრის დახურვამდე იმსახურა. ეკლესიის დახურვის შმემდეგ ცხოვრობდა სოფელში. და მეურნეობით ირჩენდა თავს.

გარდაიცვალა 1950 წლის 24 ნოემბერს. დასაფლავებულია სოფელ დღნორისაში. ლებეოსს ჰყავდა მეუღლე –  

თეო გიგოს ასული ჩიქოვანი, რომელთანაც ხუთი შვილი შეეძინა: იოანე, რაითასი, ევგრაფი, ბაბილინა და კუკუშკა. 

გვ102

დეკანოზი გიორგი ასათიანი 1850-1931წწ

დეკანოზი გიორგი ოქროპირის ძე ასათიანი 1850 წელს აზნაურის ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება პატარა გიორგიმ ოჯახში მიიღო. 

1868-1874 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა. სემინარიის დაშთავრების შეშდეგ მალევე დაქორწინდა ეფემია 

სოლომონის ასულ ბურდულზე. მათ 10 შვილი შეეძინათ – 3 ვაჟი და 7 ასული: ლავრენტი, ლევანი, გიორგი, 

თამარი, რუსუდანი, ქეთევანი და ეკატერინე. სამი ქალიშვილი მოწიფულ ასაკში გარდაიცვალა. მამა გიორგის 

ოთხი სიძიდან ერთი სასულიერო პირი იყო – დეკანოზი ისააკ ჩეკურიშვილი, რომეელიც ჯერ სოფელ ამტნისხევში, ხოლო 1902 

წლიდან სიონის საკათედრო ტაძარში მსახურობდა. დანარჩენი სიძეები კი ერისკაცები იყვნენ – ილია ლომიძე, შალვა გრიგორაშვილი და შალვა ჭანიშვილი· 

1874-1878 წლებში გიორგი ასწავლიდა სოფლის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში. 

1878 წლის 22 ივნისს საქართველოს ეგზარქოსმა იოანიკემ (რუდნევი) დიაკვნად აკურთხა, ხოლო ამავე 

წლის 29 ივნისს მღვდლად დაასხა ხელი და ჯავახეთის მხარეში განამწესა. 

1883 წელს ერტისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა, 1884 წლიდან კი ბოკოწინის 

წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესიას წინამძღვრობდა. 

მამა გიორგის საოჯახო არქივში შემორჩენილია მისი რამდენიმე ქადაგება, რომლებიც მან თავისი მღვდლობის პირველ-

გვ103

სავე წლებში წარმოთქვა. გთავაზობთ ერთ-ერთ ასეთ ქადაგებას, 

წარმოთქმულს 1878 წლის 15 აგვისტოს, ვარძიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მამათა მონასტერში:

„დედაკაცი მხნე ვინ ჰპოვოს, უძვირეს არს ქვისა მრავალსასყიდლისა (იგავ. 31.10)“. 

„რადგანაც დღეს ჩვენ ვდღესასწაულობთ მიძინებას ყოვლადწმინდიხა ღვთისმშობლისასა, ძველსა ამას მონასტერსა, 

აღშენებულსა მე-13 საუკუნეში თამარ მეფისაგან და რადგანაც თვით მიზანი ამ დღესასწაულისა არის ქალი და აღმშენებელიც ამა მონასტრისა ქალია, 

ამისთვის ვიტყვი რამდენიმე სიტყვას საკუთრივ ქალებზედ. შეიძლება ვინმე აქ მდგომმა გვითხრას: რა საჭირო არის საკუთარი სწავლა და დარიგება დედაკაცებისათვის?

ნუთუ სარწმუნოება, სასოება და სიყვარული და ყოველივე ჩვენი სჯულის სწავლება ერთი და იგივე არ არის ორთავე სქესთათვის? მას მე ვუპასუხებ: სჯული ერთი გვაქვს 

ორთავე სქესთა, გარნა ზნეობითი სწავლა და დარიგება განსხვავებული უნდა იქმნეს ქალებისათვის, რადგანაც ამათ ღმერთმა სხვა მნიშვნელობა მისცა და საკუთარი საქმე დაუნიშნა. 

დასამტკიცებლად ამისა ჩვენ ვხედავთ, რომელ საღმრთონი წიგნი· ორისავე აღთქმისანი მრავალგზის საკუთარსა და განსხვავებულსა დარიგებასა აძლევენ დედაკაცთა. მაგალითად, ის ზემოთქმულნი სიტყვანი,

რომლებითაც ჩვენ დავიწყეთ ეს უბნობა, წარმოთქმულ არს სოლომონ ბრძენის მიერ. სოლომონ ბრძენმა 

არ იცოდა, საჭირო არის თუ არა საკუთარი სწავლა ქალებისათვის? მაგრამ იგი წიგნთა შინა მისთა მრავალგზის მიიქცევა 

მათდამი და მისცემს მრავალთა საკუთართა დარიგებათა და ბოლოს, უკანასკნელის 31-ს თავსა წიგნისა თვისისასა, საკუთრად  

უძღვნის ქალებსა დასარიგებლად. ფრიად შესანიშნავი არს, ძმანო, ეს ხსენებული თავი იგავთა სოლომონისთა, უფრო, რომ 

სოლომონ პირველთა მუხლთა შინა გვეტყვის, რომელ ეს დარიგება მისცა მას დედამან მისმან, რომელი იყო თავის დროზედ  

ქალი წარჩინებული და განთქმული, როგორც მშვენიერებით,

გვ104

ეგრეთვე მხნეობითა და გონიერებით. გავიგოთ, ძმანო და დანო ჩემნო, რა სახით აღწერს და რომელთა თვისებათა 

მიაწერს სოლომონ ქალს მხნესა: „დედაკაცი მხნე ვინ ჰპოვოს, უძვირეს არს ქვისა მრავალ სასყიდლისა“. სოლომონ ბრძენი აქ იჭვნეულობით ჰკითხავს: ვის შეუძლიან  

იპოვოს დედაკაცი მხნე? მართლაც, როდესაც აღმოვიკითხავთ, რა სახით აღწერს დედაკაცსა მხნესა და როგორ უნდა იქცეოდეს ესრეთი დედაკაცი, დავრწმუნდებთ,

რომელ, თუმცა ძალიან სანატრელია ესრეთი დედაკაცი, მაგრამ ადვილი საპოვნელი არ არის. სოლომონ გვეტყვის ჩვენ: მხნე დედაკაცი ეგრეთ მართავს სახლსა თვისსა, 

რომ გული მეუღლისა მისისა სრულიად არის მოსვენებული და დარწმუნებული მას ზედა. კადნიერ არს მის ზედა გული ქმრისა მისისა (მუხ. 11). იგი ყოველთვის კეთილსა 

იქმს და არა ბოროტსა ქმრისა მისისათვის (12). მან მოიგო მატყლი და სელი და ჰქმნა კეთილი სახმარი ხელითა თვისითა 

(13). იგი არის მსგავსი მოვაჭრისა ნავისა, რომელმა შორით შეიკრიბის თავისა თვისისათვის სიმდიდრე (14). იგი აღდგის ღამითგან და მისცის საზრდელი სახლეულთა და საქმე მხევალთა (15). 

მან მოირტყა ძლიერებით წელი თვისი და დაამტკიცნა მკლავნი თვისნი საქმესა ზედა (17). იგი ისრე მიეჩვია შრომისმოყვარეობასა, რომელ ამით ინუგეშებს თავსა თვისსა: 

იხილა გემო, რამეთუ კეთილ არს საქმედ და არა დაშრტეს სანთელი მისი ღამე ყოველ (18) მწყრთა თვისი განმარტა 

გვ105

სასარგებლოსა ზედა, ხოლო ნებსა თვისსა განამტკიცებს ტარსა ზედა სთვად (19) და არა თუ სახლისათვის ზრუნავს მხნე  

ქალი, არამედ იგი კეთილიც არის და ქველისმოქმედი. ხელნი თვისნი განუხვნა გლახაკსა, ხოლო ნაყოფნი მიუპყრნა დავრდომილსა (20). 

არ არის აქ საჭირო დავუმატოთ, რომ ესრეთი მხნე ქალის მოწყალება არის უმეტეს ძვირფასი წინაშე თვალთა ღვთისათა,  

რადგანაც იგი თავის ხელის ნაშრომს აძლევს გლახაკთა. გარნა მოვიყვანოთ კიდევ სოლომონის წიგნიდან რამდენიმე ხაზი  

მხნე დედაკაცის თვისებისა: ქმარი მისი სრულიად ბედნიერი არის და უზრუნველ სახლისა მისისათვის. არა ზრუნავს მყოფთათვის სახლსა შინა. 

ქმარი მისი, ოდეს სადა ჰყოვნოს (21). მას არ ეშინიან ზამთრისა და სიცივისა, რადგანაც საყვარელმა 

მისმა მეუღლემ მრჩობლი სამოსელი უქმნა ქმარსა თვისსა და ყოველთა მისთანა მყოფთა (22). ქმარი მისი არის ქებული და 

დიდებული საზოგადოებასა შინა გონიერებითა და სიკეთითა მეუღლისა მისისათა: დიდებულ იქმნების ბჭეთა შინა ქმარი 

მისი, ოდესცა უკეთუ დასჯდის კრებულთა შორის მოხუცებულთა თანა მკვიდრთა ქვეყანისათა (23). 

სოლომონ ბრძენი ესერთ აღწერს მხნესა დედაკაცსა. უეჭველია მრავალნი აქ მსმენელნი მამაკაცნი შენატრიან მათ, 

რომელთაც ღმერთმა მისცა ესრეთი გონიერი და მხნე მეუღლე და კიდეც შეიძლება, რომელთამე მსმენელთა და უმეტეს ქალთა 

იფიქრონ თავის გულში: რა არის რომ სოლომონ აქებს ერთსა მხოლოდ შრომასა და დაუძინებელსა მუშაობასა დედაკაცისასა? 

განა ქსოვისა და კერვის გარდა, სხვა უფრო პატიოსანი საქმე არ უნდა ჰქონდეს დედაკაცსა და თვინიერ დაუძინებელისა 

შრომის მოყვარეობისა სხვა თვისება არ უნდა შეიძინოს მან? 

არა, ძმანო და დანო ჩემნო, სხვანიც მრავალნი თვისებანი უნდა ჰქონდეს დედაკაცსა და სხვანიც მრავალნი პატიოსანნი საქმენი შეუძლიან მან აღასრულოს. 

გარნა შრომისმოყვარეობა, ანუ მხნეობა, პირველად არის ისრეთი ძვირფასი თვისება, რომელიც

გვ106 

იპყრობს შორის მისსა ყოველთა სხვათა მაღალთა თვისებათა. უკეთუ ქალი ყოველთვის არის შრომაში და სახლის მართვასა 

შინა, მას აქვს განუზომელი სიყვარული ქმრისა, შვილთა და სახლეულთა. მეორედ, ქალი შრომისმოყვარე არის პატიოსანი 

ზნეობითა და ყოფაქცევითა, რადგანაც გართული არს შრომასა და მოღვაწეობასა შინა, მას არა აქვს თავისუფალი დრო, რომ 

დაკარგოს იგი უქმად ჭორაობასა და ბოროტ-სიტყაობას შინა, განცხრომათა და სხვათა ცუდთა საქმეთა შინა. მესამედ, იგი 

აძლევს სასარგებლოსა მაგალითსა შვილთა და გარემოს მყოფთა მისთა. ერთი სიტყვით, იგი არის მხნე: „დედაკაცი მხნე ვინ 

ჰპოვოს, უძვირეს არს ქვისა მრავალ სასყიდლისა“. აქ იქნება ვინმე ქალთაგანმა კიდევ მითხრას: ესრეთი დაუძინებელი შრომა და მოღვაწეობა შეეფერება მხოლოდ მდაბიო-ღარიბთ დედაკაცთა,

გარნა ვინც არს მდიდარი და ვისაც მრავალი მოახლე ჰყავს, მან რად უნდა გასწიროს თავი? არა, დაო ჩემო, 

ფრიად შეცდომილია ეს აზრი. ღმერთმა ყოველ ადამიანს დაუნიშნა შრომა და მუშაობა, რომ მხნეობა საჭიროა ყველასთვის. მე ამას დაგიმტკიცებთ 

მაგალითებით სოლომონი რომ მხნე დედაკაცს გვიწერს, ის მხნე დედაკაცი იყო მისივე დედა, რომელმაც უთხრა აღწერა 

მხნისა დედაკაცისა, ნუთუ დედა სოლომონ მეფისა იყო ღარიბი? თვით ლვთისმშობელი, რომლის თაყვანის საცემლად ვართ 

შემოკრებილნი დღეს ამ ტაძარში, იყო მხნე და შრომისმოვვარე. მან თვითონ ხელითა თვისითა მოუქსოვა ძესა თვისსა, 

უფალსა ჩვენსა, იესო ქრისტეს, ის კვართი, ანუ პერანგი, რომელზედაც განიგდეს წილი მისი ჯვარცმის დროს და რომელიც ერგო 

ერთ მცხეთელ ურიას, ელიაზარს, რომელმაც მოიტანა მცხეთას. 

ვინ იყო ამშენებელი მრავალ მონასტერთა და ტაძართა ჩვენში? იყო ისევ დედაკაცი, თამარ მეფე, მხნე და შრომისმოყვარე. 

უკეთუ ის არ ყოფილიყო მხნე, ვერც აღაშენებდა თითქმის ყოველ მთა-გორაზედ ეკლესიებს. უფრო ახალს მაგალითს გეტყვით, 

რომელიც დღესაც არის. მე კარგად ვიცნობ ერთს ფრიად 

გვ107

მდიდარს თავადის მეუღლეს, რომელიც გარე შემორტყმულია მრავალი მოახლითა და მოსამსახურით, მაგრამ თვითონ არა

სოდეს არ დასცხრება მხნეობისაგან. ის არის ქალი დიდი მეგრელიის მთავრის, დადიანისა და მეუღლე დიდი საქართველოს თავაღისა, 

როდესაც ის ითხოვა ქმარმა მისმა და მოიყვანა, თოთხმეტ-თხუთმეტ წლის ყმაწვილი ქალი, მან მაშინვე იწყო  

მხნეობა და მუშაობა. იგი ყანაში მუშაობდა თავისი ყმის ცოლებთან და ამ მუშაობამ აღიყვანა იგი ძალიდან ძალად და დიდებიდან დიდებაზედ. 

დღესაც, მოხუცებულობის დროს, ის არ დასცხრება მუშაობად და შრომად, რომლისათვის იგი არს ამაღლებული ამ სოფლადაც და იქნება აღმატებული იმ სოფლადაც, 

რადგან თავისი შრომით მრავალთა გლახაკთა და საწყალთა განიკითხავს, ქვრივთა და ობოლთა ცრემლსა მოსწმენდს 

და მრავალსა კეთილსა საქმესა იქმს. გთხოვთ, მიბაძოთ, დანო და დედანო, ამ გონიერთა დედათა და იყვენით მხნენი და 

შრომისმოყვარენი და არა ზარმაცნი და ცრუმეტყველნი. ამინ"”“ 

1881 წლის იანვარში მამა გიორგი ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის  საგვერდულით დააჯილდოვეს,

გვ108

1887 წლის აღდგომას სკუფია უბოძე, ხოლო 1891 წლის 29 აპრილს კამილავკა უწყალობეს. 

მღვდელი გიორგი აქტიურად იყო ჩართული მაშინდელი საქართველოს საზოგადო და საეკლესიო ცხოვრებაში. მის შესახებ ხმირად წერდნენ იმ პერიოდში გამომავალ გაზეთებსა და 

ჟურნალებში, კერძოდ: გაზეთ „დროების“ 1883 წლის N177-ში 

ვკითხულობთ: „ამა თვის 4 სექტემბერს აკურთხეს დუშეთის მაზრაში, სოფელ წინამძღვრიანთკარში სასოფლო მეურნეობის 

სკოლა, რომელხაც დაესწრო დიდძალი საზოგადოება. პარაკლისის გადახდის შემდეგ სიტყვა წარმოთქვა მღვდელმა გიორგი ასათიანმა, 

რომელშიაც გამოსთქვა ის აზრი, რომ დავივიწყოთ შური და მტრობა, რომლისაგანაც დაიღუპა ჩვენი ქვეყანაო და ყველანი ერთგულად და წმინდად ვემსახუროთ ამ სკოლის 

წმინდა საქმესო“. მამა გიორგი შემღგომ წლებშიც არ აკლებდა 

სულიერ და ფინანსურ მხარდაჭერას ამ სკოლას და მის დამაარსებელს ილია წინამძღვრიშვილს, რაც კარგად ჩანს ბარათში, 

რომელსაც ილია უგზავნის მოძღვარს: ,,მამაო გიორგი, ბანკის საქმეები დიდად გაზვიადდენ, არავის ინდობენ. 

თქვენი ჩამოსვლა ჩვენი სკოლისთვის ძალიან საჭიროა. ამისთვის გთხოვთ, უთუოდ ჩამობრძანდეთ ხვალა“. 

1893 წლის N278-ში გაზეთი „ივერია“ წერდა: „კვირას, 19 დეკემბერს, მცხეთის ფოსტის სადგურზე მოიკრიბა მთელმა 

მცხეთის საზოგადოებამ თავი განსვენებულის ალექსანდრე მიხეილის ძე ყაზბეგის დასახვედრად. აქ იყვნენ მთელი მცხეთის სამღვდელოება,

გლეხნი და კეთილშობილნი, მოხუცებული წინამძღვარი სამთავროს დედათა მონასტრისა, იღუმენია ნინო (ამილახვარი) – მონაზვნებით და ქალთა სასწავლებლის შეგირდებით.

ხუთის ნახევარზე მოასვენეს ყაზბეგის გვამი. სამღვდელოება შეიმოსა და გადახდილ იქნა პანაშვიდი. მღვდელმა გიორგი ასათიანმა წარმოთქვა გრძნობით აღსავსე სიტყვა, 

რომელშიც ცხადად დაჰხატა განსვენებული ბელეტრისტის მოღვაწეობა“. 

გვ109

საზოგადო და საეკლესიო საქმეების გარდა მამა გიორგი აქტიურად მისდევდა სასოფლო-სამეურნეოპ საქმიანობასაც და თავის მამულში მოყვანილი

ყურძნიდან საუკეთესო ღვინოსაც აყენებდა, რომელიც განთქმული იყო მაშინდელ აღმოსავლეთ საქართველოში. აი რას წერს გაზეთი ,,ივერია'' 1895 წლის

N76-ში. „10 მარტს ნიკიტის საიმპერატორო საბაღოსნო და სამეღვინეო სასწავლებლის ლაბორატორიაში დანიშნული იყო ქიმიკოს-მეღვინის კ.ა. რუდზკის თავჯდომარეობით ქართული ღვინოების დეგუსტაცია. 

ქართულ ღვინოებთან გასინჯულ-შედარებულ იქმნენ რეინის, ბურგუნდიისა და ყირიმის ღვინოებიც. 

თავდაპირველად, როგორც წესი და რიგი მოითხოვდა, გასინჯულ იქნა თეთრი და წითელი ღვინოები. თეთრ ღვინოებთა 

შორის პირველად მოიტანეს მამა გიორგი ასათიანის თეთრი ღვინო „ბოკოწინი“, რომელიც ნარევ ყურძნიდგან არის დაყენებული (მგონი უჭაჭოდ არის დადუღებული). 

ამ ღვინომ საერთო ყურადღება მიიქცია ფერით, სხეულის უნაკლულობით და უმთავრესი შემადგენელი ნაწილების ნორმალური მდგომარეობით. 

ფერი ცოტა მეტი მუქი აქვს, მაგრამ მაინც სასიამოვნო შესახედია. 

მამა გიორგის ლვინო ჩვენში დაყენებულ თეთრ ღვინოს არ ჰგავს, რადგან მას თან ახლავს თათრის ღვინის სინაზე და  

ნაკლებ სიმჟავეთა რაოდენობა. აქ ყველამ მხედველობაში მიიღო ამ ღვინის ხნოვანება (1893 წელს არის დაყენებული) და 

მასთან ისიც, თუ რა არა სასურველ მდგომარეობაში არის გაკეთებული. ბატონმა დირექტორებმა და რუდზკიმ იკითხეს: 

აქვს თუ არა მამა ასათიანს შესაფერისი სარდაფი და მისი მოწყობილება და როცა პასუხად უარი გაიგონეს, განცვიფრებულნი დარჩნენ. 

ამ ღვინოს, რასაკვირველია, აკლია სასიამოვნო ბუკეტი – სურნელოვანება, როგორც ახალ ღვინოს, მაგრამ  

საკადრისი მოვლა-შენახვა თუ დაურჩა, სწორედ მშვენიერი სახარჯი ლვინო დადგება“. 

1897 წლის 26 აპრილს  მღვდელი გიორგი თბილისის სიონის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათ-

გვ110

ედრო ტაძრის მღვდელმსახურად დაინიშნა და ამავე წლის ივნისში სამკერდე ოქროს ჯვრით დაიჯილდოვდა. 

1904 წლის 6 მაისს დეკანოზის წოდება მეიენიჭა. 

1913 წლის აღდგომას წმინდა ანას III, ხოლო 1914 წლის 15 მაისს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენებით დაჯილდოვდა. 

1914-I918 წლებში თავისი სურვილით პირველ მსოფლიო ომში წავიდა და N392 საველე ჰოსპიტალის ეკლესიაში მსახურობდა·

1915 წლის 22 ოქტომბერს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენითა და გამშვენებული ჯვრით დაჯილდოვდა.

XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს ენქერი უბოძეს·

საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ მამა გიორგი კვლავინდებურად განაგრძობდა სიონის ეკლესიაში შსახურებას და მიუხედავად არაერთი გაფრთხილებისა და 

მუქარისა, არ მიუტოვებია წირვა-ლოცვა· 1926 წელს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია) იგი თბილისის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად დაადგინა და მიტრა უბოძა, ხოლო 

1928 წლის 1 ივლისს კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტეფორემ (ციცქიშვილი) ეკლესიაში 50-წლიანი ერთგული და უმწიკვლო 

სამსახურისათვის მადლობის სიგელით დააჯილდოვა. მეორე დღეს. 

2 ივლისს, სიონის საპატრიარქო ტაძარში, წირვის შემდეგ, დეკანოზმა მარკოზ ტყემალაძემ სამღვდელოების სახელით მიულოცა მას მოღვაწეობის 50 წლის იუბილე და სიტყვით მიმართა: 

„დავით წინასწარმეტყველი სწერს: „დღენი წელიწადთა ჩვენთაი სამეოც ათ წელ, ხოლო უკეთუ ძლიერებასა შინა ოთხმეოც 

გვ111

წელ“. ეს თუ იმ დროს ითქმოდა, ახლა თამამად შეგვიძლიან ვსთქვათ, რომ კაცი ცოცხლობს ორმეოცდაათი, სამოცი წელი.  

თქვენ კი, მამაო დეკანოზო გიორგი, ახლა სამოცდათვრამეტი წლის ბრძანდებით. მართალია, უღვთოდ არა იქნება რა, ,,ღვთისა 

მიერ ცხოველ ვართ და ვიქცევით და ვართ“ – სწერს მოციქული, მაგრამ თქვენი დღეგრძელობა თქვენზედაც იყო დამოკიდებული. 

თქვენ ზომიერებას ინახავდით ყველაფერში და ზომიერებამ კი სიცოცხლის გაგრძელება იცის. 

იგივე წინასწარმეტყველი დავითი სწერს: „უმეტესი ნაწილი ჩვენი სიცოცხლისა შრომაა და სალმობა“. თქვენც უშრომელად 

არ გაგიტარებიათ თქვენი სიცოცხლე. თქვენ სწავლის შემდეგ შეუდექით სამსახურს, რომელიც მოითხოვს მეტს შრომას, ვინემ 

რომელიმე სხვა. 50 წელიწადი შეგისრულდათ, რაც თქვენ ხელდახმული ხართ და მღვდლის ხარისხში ემსახურებით ღმერთსა და ერს. 

50 წლის სამსახური განა ცოტა შრომას მოითხოვს? განა ცოტა ენერგია დახარჯევით? 

ბევრს წარმოდგენილი აქვს, რომ მღვდელი მუქთა მჭამელი არისო, რაც შემცდარი შეხედულობაა. პავლე მოციქული სწერს 

ტიმოთეს და მასთან ყოველ მღვდელთა ,,სახე ექმნენ მორწმუნეთა მათ სიტყვით, საქმით სიყვარულით, სულითა, სარწმუნოებითა და სიწმინდითა“. 

განა ადვილი შესასრულებელია ეს მოვალეობა, თუ მას კაცი პირნათლად შეასრულებს. მაგალითის 

მიცემა სიტყვით და საქმით მეტად მძიმეა და რამოდენი შრომა და ბრძოლა დაგჭირდებოდათ თქვენ 50 წლის განმავლობაში 

აღნიშნულ მოვალეობის აღსასრულებლად. 

პავლე მოციქული სწერს: „არა მომავლინა მე ქრისტემ ნათლისცემათ, არამედ სახარებად“ და „ვაი არს ჩემდა, არა თუ 

ვახარებდე“. წმინდა იოანე ოქროპირი ამ სიტყვის გამო სწერს: 

„ნათლისღება საჭიროა და უამისოდ კაცი ვერ ცხონდება, მაგრამ ამ საიდუმლოს შეხრულება გაცილებით ნაკლებ შრომასა 

და განათლებას თხოვილობს მღვდლისაგან, ვინემ ქადაგება-მოძღვრება“. ამ შრომასაც არ გაურბოდით თქვენ, მამაო დე-

გვ112

კანოზო. ყოველთვის ცდილობდით, რაოდენადაც განათლება გიწყობდა ხელს, როგორც ღვთისმსახურების დროს, ისე ყოველ 

შემთხვევაში დაგერიგებიათ სამწყსო და აგეხსნათ საღვთო წერილის ადგილები. მთელი 40 წელიწადი სკოლებში ასწავლიდით მოზარდ თაობას საღვთო სჯულს 

და განა 40 წლის სამსახური ამ ასპარეზზე ცოტა ჯაფას მოითხოვდა თქვენგან? 

მართალია, ამ ბოლო დროს ძლიერ ამხედრდნენ სარწმუნოების წინააღმდეგ, მაგრამ ეს ახალი ამბავი არ არის. დიდი ხანია 

მოზარდ თაობას გაუჩნდნენ მქადაგებელნი, რომ საღმრთო სჯულის შესწავლას სარგებლობა არ მოაქვს, პირიქით, ის ადამიანს 

ამახინჯებს. მოწაფეები გულცივად ეკიდებოდნენ ამ საგნის შესწავლას, მასწავლებლებს უხდებოდათ ბრძოლა, რასაც, ვფიქრობ, თქვენც ეწეოდით. 

მერე რამდენი ხანი? მთელი ორმოცი წლის განმავლობაში. 

გვ113

50 წლიდან სოფლად იმსახურეთ 19 წელიწადი. ტაძრების შენახვა და მოვლა, ეკლესიის ქონების შეძენა ახლა სამრევლო 

საბჭოებს აქვთ დაკისრებული, წინათ კი ერთადერთი მღვდელი იყო პატრონ-მომვლელი ღვთის სახლისა და მისი ქონებისა, 

იგივე ზრუნავდა ბინების მოსაწყობად კრებულისათვის. ამ შემთხვევაშიაც დიდი შრომა მიგიძღვისთ და ღმერთიც აგვირგვინებს 

თქვენს ცდას. 

თქვენ, მამაო დეკანოზო, ოჯახის პატრონი ბრძანდებით. ღმერთმა მოგცათ შვილები, რომელთა აღზრდისათვის არ იშურებ 

დით არაფერს. ბევრჯერ გახარებულხარ შვილებით, მაგრამ მწუხარებაც ბევრი გამოგივლიათ მათ გამო. ულმობელმა სიკვდილმა გამოგაცალათ ხელიდან სამი შვილი უდროვოდ. 

ჯერ ერთი შვილის დაკარგვა რა არის დედ-მამისათვის, რა მწუხარებას იწვევს მათ გულში და ხომ მეტად ძნელი გადასატანია 

სამი შვილის დაკარგვა. თქვენ სიხარულის დროს სიმდაბლე შეინახეთ და მწუხარების დროს – მოთმინება. 

ჩვენი ცხოვრება მოგზაურობაა, კაცი როცა მოგზაურობს ზღვაზე თუ ხმელეთზე, ბევრ დაბრკოლებას და ხიფათს შეხვდება ხოლმე და როგორც ზღვაზე მოგზაურს, 

მიუახლოვდება რა ნავთსაყუდელს, გული უხარის, რომ გადარჩა დაღუპვას და როგორც ხმელეთზე მოგზაურს, მიუახლოვდება რა სამშობლო 

სახლს, სიხარულით გული ევსება, ისე უნდა იყოს, მამაო დეკანოზო, ვფიქრობ, თქვენი გულიც ახლა. ეხუმრებით 78 წლის 

მოგზაურობას და ამოდენი ხნის მგზავრობის შემდეგ აგრე მხნე იყოს კაცი, როგორც თქვენ გამოიყურებით?! თქვენს სიხარულს ვუერთებთ ჩვენსასაც.

ნდობას ვწირავ ყოვლადმოწყალე ღმერთს და, ამასთან ვსთხოვთ, კიდევ დიდხანს იქმნეს თქვენი მწყალობელი და მფარველი.  

სამრევლო საბჭო სიონის ტაძრისა, სადაც თქვენ მსახურობთ 31 წელიწადზე მეტი, თბილისის ქართველი სამღვდელოება, 

რომელმაც ამ ორი წლის წინათ აგირჩიათ თავის სულიერ მოძღვრად, ნიშნად ღრმა პატივისცემისა თქვენდამი მოგართმევენ ამ ხატს მაცხოვრისას სახსოვრად“.

გვ114 

დეკანოზი გიორგი 1931 წლის 6 ოქტომბერს გარდაიცვალა. თბილისის სამღვდელოებამ და ნათესავებმა მხცოვანი დეკანოზი 

დიდი პატივით 10 ოქტომბერს კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის სასაფლაოზე დაკრძალეს. 

არქიმანდრიტი პართენი (აფციაური) 1905-1984წწ 

არქიმანდრიტი პართენი. ერისკაცობაში – იოანე ალექსის ძე აფციაური 1905 წელს გუდამაყრის ერთ პატარა სოფელ დუმაცხოში, აფციაურების გლეხურ 

ოჯახში დაიბადა. მისი ამქვეყნად მოვლენა მეტად უცნაურ ვითარებაში მომხდარა. მამა პართენის მშობლებს შვილი წლების განმავლობაში არ ეძლეოდათ. 

ამით დაღონებული ალექსი უფალს ევედრებოდა შვილის ღირსი

გვ115

გამხადე და შენ შემოგწირავო. ნატვრა აუსრულდა და მალე ოჯახს ვაჟი შეეძინა. ბედნიერმა მშობლებმა პატარას იოანე 

უწოდეს ჩვილი მეტად ლამაზი და მშვიდი იყო, მაგრამ აფციაურების ოჯახს მოგვიანებით დიდი უბედურება დაატყა თავს. 

პატარა იოანე სამი წლის ასაკში უეცრად ავად გახდა და გარდაიცვალა. მთელი სოფელი ალექსის ოჯახის საცოდაობით იწვოდა,  

ღმერთს ევედრებოდნენ, მაგრამ რაღას უშველიდნენ? ამ დროს ერთი უსინათლო ბერი შემოვიდა და მწარედ მოტირალ მშობლებს ' 

უთხრა: ,,ალექსი, შვილო, ხომ არ დაგავიწყდა, რომ შვილი ბერად შეწირე ღმერთსა? ალექსიმ უპასუხა: „განა კი მოვატყუებდი, 

მაგრამ ახლა რა ევქნა, მკვდარი ხომ არ გაცოცხლდება?“ მოხუცმა მიუგო, შენ შეჰფიცე ღმერთს და ნიშნად ამისა, მთიულთა  

წესით. დედაბოძზე ჭდე გააკეთე, რომ თუ ბავშვი გაცოცხლდა, უფლის მსახურად გაზრდიო. მაშინ ალექსიმ ბავშვი ხელში 

აიყვანა, ნაჯახი აიღო და სახლის დედაბოძს დაარტყა. ბავშვმა მაშინვე თვალი გაახილა და მამას შეჰხედა· აღტაცებულმა 

ალექსიმ ზედმეტი სიხარულისაგან მეორე ჭდე ამოკვეთა დედაბოძხე. 5 წლის ასაკში პატარა იოანე სკოლაში შეიყვანეს, სადაც 

კარგად სწავლობდა, განსაკუთრებით საღვთო წიგნების კითხვა უყვარდა. ეს იყო მისი სიხარული, თანატოლებისგან გამორჩეულს 

არც ზედმეტი ლხინი უყვარდა, არც გართობა. 

ალექსი აფციაური ოჯახს ცხვრის სარქლობით არჩენდა, მაგრამ 1917 წელს, როცა დროება შეიცვალა, ქისტებმა ცხვარი 

წაართვეს. ლუკმაპურის საშოვნელად იგი ცოლშვილიანად ჩრდილოეთ კავკასიაში, ქალაქ ვლადიკავკაზში გადასახლდა, სადაც 

მრავლად ცხოვრობდნენ ქართველები. ამასობაში ვანო (ასე უწოდებდნენ იოანეს ოჯახში) გაიზარდა. იგი ღვთისმსახურებისადმი განსაკუთრებული სიყვარულით გამოირჩეოდა,

მარხვა კი ადრეული სიემაწვილიდან არ დაურღვევია. 16 წლის რომ გახდა, დედამისი – ნინო მძიმედ დასნეულდა, 

რამაც განსაკუთრებით დაამძიმა ოჯახის უფროსის ტვირთი. 

გვ116

ყოველდღიურ საზრუნავში გართულს აღარც ახსოვდა თავისი აღთქმა და გადაწყვიტა, შვილი დაექორწინებინა, რათა 

ოჯახში დიასახლისი ყოფილიყო. მან ჭაბუკი მოტყუებით გაგზავნა ვლადიკავკაზში მცხოვრებ ერთ-ერთ ქართულ 

იჯახში, ვითომდა ბავშვის მოსანათლად, სინამდვილეში – ქალის სანახავად. როსორც კი სიმართლე შეიტყო, სტუმრად 

მისული ვანო უკანა კარიდან გაიპარა. გზად იქვე მცხოვრებ მღვდელთან გაიარა, საეკლესიო წიგნები გამოართვა და 

სახლში დაბრუნდა. 

მისი საქციელით განრისხებული მამა აყვირდა, ან დაემორჩილე, ან სახლი დატოვეო. ვანო დაღონდა, მაგრამ გულში უხაროდა, ახლა თავისუფალი ვარ და

საბეროდ აღარავინ დამაბრკოლებსო. დედას დაემშვიდობა (რომელსაც ამის შემდეგ ორი კვირაც არ უცოცხლია) და სახლიდან 

წავიდა. შინ დაბრუნებული მამა ძალიან შეშფოთდა, რადგან არ ელოდა, მის სიბრაზით ნათქვამ სიტყვას ასეთი შედეგი თუ მოჰყვებოდა.

ვანოს ძებნაში მთელი სოფელი შეჰყარა, მაგრამ შვილის კვალს ვერსად მიაგნო· შემდეგ ალექსიმ აღმოაჩინა, რომ 

ვაჟს წიგნებიც თან წაეღო და მიხვდა, რომ იგი მონასტერში წასულიყო. მათგან რვა კილომეტრის დაშორებით, დაბა მიხაილოვსკისთან ახლოს ბერები ცხოვრობდნენ. 

ალექსიმ შვილი მათთან მოიკითხა. ბერებს ჩვევად აქვთ, არ გათქვამენ კაცს, მაგრამ 

შემდეგ, როცა შეიტყვეს, ვანოს დედა სასიკვდილო სარეცელზე მყავსო, იგი სახლში დააბრუნეს. დედის გარდაცვალების შემდგომაც დაქვრივებულმა მამამ ვანოს მონასტერში

წასვლის სურვილი ვერ გადაათქმევინა. ჭაბუკმა მშობელს განუცხადა, რა ვქნა, ყველაზე ძალიან ღმერთი მიყვარს და მონასტერში მინდა 

ყოფნაო. იოანემ ნაცნობი მღვდლისაგან შიომღვიმის მონასტრის

გვ117 

გზა შეიტყო და, დიდთოვლობის მიუხედავად, დიდი გააჭირვებით ჩააღწია იქამდე. 

მონასტერში ჩასულს წინამძღვრად მღვდელ-მონაზონი ეფრემი (სიდამონიძე) დახვდა. რომელსაც გაუმხილა, ბერობა მინდაო.  

მამა ეფრემი ძლიერ გააკვირვა ახალგაზრდა კაცის მტკიცე სურვილმა, მით უფრო, რომ XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში, უღვთო

ხელისუფლების მიერ ეკლესიის დევნის გამო, განსაკუთრებულად შემცირებულიყო ბერობის მსურველთა რიცხვი. 

წინამძღვარმა ახალგახრდას მორჩილებად მონასტრის საქონლის მწყემსვა დაუწესა. იოანე დღისით მწყემსავდა, ღამით კი ლოცულობდა.  

უმძიმესი წლები ედგა საქართველოს ეკლესიას· შიომღვიმის მონასტერიც არაერთხელ გაძარცვეს და დაარბიეს. მონასტრის 

რამდენიმე ბერი მტარვალთა ხელით მოწამეობრივად აღესრულა. მორჩილმა იოანემ სოფელ ძეგვთან, ტყეში მდებარე ყოვლადწმინდა სამების სახელობის მონასტერს შეაფარა თავი.

სამი წლის განმავლობაში სამების მონასტერში მოღვაწეობდა, შემდებ კი წილკნელმა ეპისკოპოსმა პავლემ (ფჯაფარიძე) დაიბარა 

და სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძრის მედავითნედ განამწესა. მცხეთაში ორი წლის მსახურების შემდგომ იგი მოხუცი ბერების მოსავლელად ზედაზნის მონასტერში გაგზავნეს. 

1929 წლის 15 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლობის დღესასწაულის მეორე დღეს, ე. ი. წმინდა მოწამეთა დავით და კონსტანტინეს ხსენების 

დღეს, წილკნელმა ეპისკოპოსმა პავლემ მორჩილი იოანე სვეტიცხოვლის ტაძარში ბერად აღკვეცა და ლამფსაიკელი ეპისკოპოსისა და საკვირველთმოქმედის პატივსაცემად სახელად პართენი  

უწოდა. ბერად აღკვეცის შემდეგ პავლე ეპისკოპოსმა აღნიშნა, „პართენი“ ქალწულს ნიშნავს, იმედი მაქვს, ღვთის შემწეობით, 

გაამართლებ ამ სახელსო. სამწუხაროღ, ჯანმრთელობაშერყეული და კომუნისტების მიერ მრავალიჯერ ნაცემ-ნაგვემი ეპისკოპოსი პავლე ერთი თვის შემდეგ გარდაიცვალა. 

გვ118

ზედაზნის მონასტერში ძირითადად ღრმად მოხუცი ბერები ცხოვრობდნენ. მათ არქიმანდრიტი მიქაელი (მანდარია) და მამა 

პართენი პატრონობდნენ. ახალგაზრდა ბერი პართენი მათგან ეზიარა იესოს ლოცვისა და ბერული მდუმარების საიდუმლოს· 

1932 წელს წილკნელმა ეპისკოპოსმა ალექსიმ (გერსამია) იგი ღიაკვნაღ აკურთხა და დაავალა, დიდ ღღესასწაულებზე 

ზედაზენიდან სვეტიცხოველში ჩასულიყო და წირვა-ლოცვაში დახმარებოდა. 

1935 წელს ბერ-დიაკონი პართენი შიომღვიმის მონასტერში გადაიყვანეს და პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) ლოცვა-კურთხევით,მღვდლად დაასხეს ხელი. 

აქ მან ხუთი წელი იღვაწა. შემდეგ, თავისივე თხოვნით, ძეგვის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის მონასტერში გადაიყვანეს, სადაც, უმძიმესი 

ყოფის მიუხედავად, განმარტოებით მოღვაწეობდა. მამა პართენს ყაჩაღებიც არაერთგზის დაესხნენ თავს, მაგრამ, ღვთის წყალობით, ცოცხალი გადარჩა.

1940 წელს, ცილისწამების საფუძველზე, მამა პართენი ციხეში აღმოჩნდა – მას საბჭოთა ხელისუფლების საწინააღმდეგო აგიტაციას სდებდნენ ბრალად· 

ამის გამო 10 წლით პატიმრობა მიუსაჯეს. ციხეში განმოსვა და წვერის გაპარსვა მოსთხოვეს, რაზედაც მღვდელმონაზონმა სასტიკი უარი განაცხადა.

მამა პართენეა ციხეში 4 წელი და 8 თვე გაატარა და ამ ხნის განმავლობაში მრავალი უნუგეშო ადამიანი გაამხნევა და დააიმედა. 

პატიმართა შორის იგი საყოველთაო პატივისცემითა და სიყვარულით სარგებლობდა.

გვ119

ომის ღამთავრების შემდგომ, 1946 წელს, მამა პართენი პართენი პატიმრობიდან გაათავისუფლეს. ზედაზნის მონასტერში ჩასულს· 

სავანე დაცარიელებული დახვდა. ომის პერიოდში კომენდანტის საათის დარღვევისათვის მოუკლავთ არქიმანდრიტი მიქაელი, 

რომელსაც ღამღამობით სოფელ საგურამოს მორწმუნე ოჯახებიდან მონასტრის ძმათათვის საკვები მიჰქონდა. მოხუცი მამებიც გარდაცვლილიყვნენ. 

მამა პართენმა მონასტერში ღვთისმსახურება განაახლა, მაგრამ მალე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა კალისტრატემ თავისთან დაიბარა და 

სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო· 

ტაძრის ღვთისმსახურად დაადგინა· განმარტოებას შეჩვეულ მოძღვარს ძალზე ემძიმა ხალხმრავალი სვეტიცხოველი, მაგრამ 

კარგად უწყოდა ამ ტაძარში აღსრულებული ღვთისმსახურების განსაკუთრებული მნიშვნელობა. 

მცხეთაში მოღვაწეობის დროს მამა პართენის უდიდესი შემწე და თანამლოცველი იყო მწირბერი ალექსი (დიდ სქემაში – აბრაამი (ჩხეტიანი). მამები წლების  

განმავლობაში განუწყვეტლივ ლოცულობდნენ საქართველოს სულიერი აღორძინებისათვის· უანგარო მოძღვარმა დიდი ნდობა  

დაიმსახურა მცხეთის მოსახლეობაში. ყოველ წელს სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოსული ასობით ადამიანი ინათლებოდა მამა პართენთან. 

1951 წელს მამა პართენს იღუმენის წოდება მიანიჭეს· მორწმუნე ადამიანების მცირე შემოწირულებით იგი უსახსროდ დარჩენილი ბერმონაზვნების დახმარებასაც ახერხებდა· 

საქართველოში არ დარჩენილა არც ერთი სავანე თუ მონასტერი, მამა პართენისაგან რომ არ მიეღოს ნუგეში და შემწეობა. 

ბეთანიის, სამთავროს, თეკლათის, მათხოჯის, ჯიხეთის, მენჯის, აწყურის თეთრი გიორგის 

სავანეთა მოხუცი მოღვაწენი სიყვარულითა და მადლიერებით ლოცავდნენ მამა პართენის სახელს.

იგი ყველას ძალიან უყვარდა და ზიარების მიღება მისი ხელიდან სურდა. ლოცვებში მოსახსენებლად და სულიერი 

რჩევის მისაღებად მასთან რუსეთის სხვადასხვა მხარეებიდანაც კი ჩამოდიოდნენ.

გვ120

1962 წლის 14 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლობის დღესასწაულზე, იღუმენ პართენს არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა.

1963 წელს სროლიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II-ის დიდი ძალისხმევით სვეტიცხოველში ორწლიანი

სამოძღვრო-საღვთისმეტყველო სასწავლებელი დაარსდა, რომელიც შემდგომში სემინარიად გადაკეთდა. მის რედაქტორად ბათუმ-შემოქმედელი

ეპისკოპოსი ილია (შიოლაშვილი) დაინიშნა. მამა პართენმა სემინარიას დიდი მატერიალური და სულიერი დახმარება გაუწია- სტუდენტებს 

მოძღვრავდა და ქრისტიანულ მოთმინებას უნერგავდა. ყველა აღტაცებული იყო მისი სიმშვიდითა და გულუბრყვილობამდე მისული

უბოროტობით. მავანთ ავად ისარგებლეს კიდეც მისი მინდობით.

გვ121

1968 წელს მამა პართენი კახეთში, თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის საკათედრი ტაძარში გადაიყვანეს  

1972 წელს კი ალავერდის წმინდა გიორგის სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაინიშნა.

თელავისა და ალავრდის მორწმუნე საზოგადოება დიდი სიხარულით შეხვდა არქიმანდრიტ პართენს და მას ღვთის კაცს უწოდებდა. 

1976 წლის მარტში მამა პართენი ავად გახდა და კათოლიკოს-პატრიარქ დავით V-ის (დევდარიანი) ლოცვა-კურთხევით,მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძარში დაბრუნდა. 

კახეთის სამღვდელოება და მრევლი დამწუხრებული დაემშვიდობა საყვარელ მოძღვარს. 

მამა პართენი გარდაცვალებამდე აღასრულებდა წირვა-ლოცვას სვეტიცხოველში. 

80-იანი წლების დასაწყისში სნეულებამ სარეცელს მიაჯაჭვა. იგი წლების განმავლობაში საღვთო სიმშვიდით 

ეგებებოდა ავადმყოფობის განსაცდელებს, მაგრამ ყველაზე მეტად ბერმონაზონთა სიმცირე უკლავდა მოხუცს გულს.

1984 წელს ღვთივ განისვენა დიდმა მოღვაწემ და საქართველოს ძველი სამონასტრო ტრადიციების გამგრძელებელმა. 

არქიმანდრიტმა პართენმა. დაკრძალულია სამთავროს დედათა მონასტრის ეზოში· 

მღვდელი რომანოზ ახალკაცი 1892-1976წწ 

მღვდელი რომანოზ ლევანის ძე ახალკაცი 1892 წელს გორის მაზრაში, სოფელ გერში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

სასულიერო პირი ყოფილა მამა რომანოზის ბაბუა - გიორგიც, რომელიც დიაკვნად მსახურობდა ჯერ სოფელ აბისში, შეშდეგ-

ახალშენში და ბოლოს – ქ. ახალციხის წმინდა დიდმოწამე მარინეს სახელობის ეკლესიაში, 

საიდანაც 1903 წლის 4 თებერვალს, მოხუცებულობის გამო, პენსიაზე გავიდა.

გვ122

1901 წელს ცხრა წლის რომანოზი მამამ გორის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარა, რომლის 

დასრულების შემდეგ სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო. XX საუკუნის 10-იან წლებში რომანოზი გორის მაზრის 

სოფელ გუჯაბურში მცხოვრებ ელენე ლოლაძეზე დაქორწინდა. მათ ორი შვილი შეეძინათ: გიორგი და ლიდა. 

1916 წლის 2 სექტემბერს გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) რომანოზი არბოს წმინდა 

გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნეღ დანიშნა. 

1917 წელს მეუფე ანტონმა დიაკვნად აკურთხა. 

1919 წლის 18 ივნისს ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) მღვდლად დაასხა ხელი 

და ავნევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა.

საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, სხვა სასულიერო პირების მსგავსად, მამა რომანოზის ცხოვრებაც გაუსაძლისი შეიქმნა.

ადგილობრივმა ხელისუფლებამ მოძღვარი აითვალწუნა. ერთი პერიოდი იგი საზღვარგარეთ წასვლასაც აპირებდა, მაგრამ შემდეგ გადაიფიქრა: 

„არაფერი დანაშაული არ მაქვს და რატომ გავიქცეო“,— უთქვამს, თანაციმ დროს მეორე შვილი - ლიდა მცირეწლოვანი ყოფილა და ამან

გადააფიქრებინა ცოლ-შვილის მიტოვება და საქართველოდან გაქცევა. 

XX საუკუნის 20-იან წლებში ბრეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გადაიყვანეს. 1924 წლის აგვისტოს 

აჯანყების დროს მამა რომანოზიც დაუპატიმრებიათ და გორში წაუყვანიათ დასახვრეტად, მაგრამ რაზმის უფროსი მისი 

ოჯახის ნაცნობი აღმოჩნდა (1905-1907 წლების რევოლუციის

გვ123

დროს ეს ბოლშევიკი მონაწილეობდა აჯანყებაში, რომლის დამარცხების შეშდეგ იგი მამა ლევანის ოჯახი იმალებოდა,

სადაც პატარა რომანოზი მას საჭმელს უზიდავდა სამალავში). სწორედ ამ კაცმა იცნო და თანაპარტიელებს უთხრა: „ეს კაცი 

საიდანაც წამოიყვანეთ, ისევ იქ დააბრუნეთო და თანაც ერთი კარგად აქეიფეთო“.  

1929-1930 წლებში ხელისუფლების მხრიდან ზეწოლის შედეგად მამა რომანოზმა ანაფორა გაიხადა და სოფელ ბრეთის 

მეურნეობაში მომმარაგებლად დაიწყო მუშაობა. 

XX საუკუნის 30-იან წლებში იგი კიდევ ერთხელ გადარჩენილა დახვრეტას: ერთხელ დადარდიანებული მოძღვარი სოფელ 

ბრეთაში საპარიკმახეროსთან მჯდარა და კულაკებს რაღაც ბროშურას უკითხავდა. ამის გამო იგი ვიღაცას დაუბეზღებია და 

გვ124

პარიკმახერთან ერთად იმავე ღამეს დაუპატიმრებიათ. ორივენი 

გადაუგზავნიათ ხაშურში, მაგრამ აქაც ვიღაც ნაცნობი გამოჩენილა და მამა რომანოზი რამდენიმე დღეში გამოუშვიათ, ხოლო 

საწყალი პარიკმახერი დაუხვრეტიათ. 

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ იგი ბაზრის გამგედ მუშაობდა. 1952 წლის 13 მაისს დააპატიმრეს სამსახურში დაგროვილი 

ვალების გამო და 11 თვე ციხეში გაატარა. 

1953 წლის 13 აპრილს გაათავისუფლეს. 

1954 წლის 21 აპრილიდან. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის (ფხალაძე) ლოცვა-კურთხევით, 

იგი მღვდლის ხარისხში აღადგინკს და ქ. ცხინვალსა და მის მიმდებარე სოფლებში განამწესეს საეკლესიო წესების შესასრულებლად, 

წირვა-ლოცვას კი პერიოდულად ხაშურის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში აღასრულებდა. 

მღვდელი რომანოზი 1976 წელს, 84 წლის ასაკში გარდაიცვალა. იგი დასაფლავებულია სოფელ ბრეთის სასაფლაოზე. 

იღუმენია ქეთევანი (ახვლედიანი) 1854-1957წწ

იღუმენია ქეთევანი 1854 წელს დეკანონ გიორგი ახვლედიანის ოჯახში დაიბადა. 

1908 წელს თეკლათის მონასტერში მონაზვნად აღიკვეცა და სახელად ქეთევანი ეწოდა. კომუნისტების შემოსვლის შემდეგ მონასტრის სხვა დედებთან ერთად განაგრძობდა 

მოღვაწეობას და მონასტერი ერთი დღითაც არ დაუტოვებია. 

1933 წელს, მონასტრის წინამძღვრის, იღუმენია ელეონორას (დადიანი) გარდაცვალების გამო, 11 წელი მონასტერს წინამძღვარი აღარ ჰყოლია. 

1944 წელს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოალიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე) მონაზონი ქეთევანი წინამძღვრად დაადგინა და იღუმენიას წოდება მიანიჭა. მართა-

გვ125

ლია მისი წინამძღვრობის დროს, კრებულს ადგილობრივი ხელისუფალნი უწინდებურად არ ავიწროებდნენ, მაგრამ არც ოფიციალურად 

აღიარებდნენ. მონაზონთა სენაკები დანომრილი იყო, როგორც ქუთაისის ქუჩის გაგრძელება, ხოლო მონასტრის შემოგარენი ქ. ცხაკაიას 

(ამჟამინდელი სენაკი) ერთ უბნად აღირიცხებოდა. 

მონასტრის ისტორიისა და სულიერი ცხოვრების მემატიანემ, იღუმენია ქეთევანმა კარგად უწყოდა 

წლების განმავლობაში დადგენილი ყველა განაწესი და პირველი, რაც მოიმოქმედა, დედათა დასის წირვაზე გამოსვლის რიტუალი აღადგინა. 

იგი ზედმიწევნით იცავდა მონასტრის ტიპიკონს· შემოჰკრავდნენ თუ არა პირველ ზარს,. ანაფორითა და მანტიით, ანუ ქართული სამონაზვნო ლეჩაქით შემოსილი, 

საწინამძღვრო ჯვრით მკერდდმშვენებული თავჯვრიანი ხის კვერთხით გამობრძანდებოდა საკუთარი სენაკიდან· 

ამ დროს ორ მწკრივად ჩარიგებული მონაზვნები მოწიწებით ელოდნენ იღუმენიას, რომელსაც წინ მგალობლები მოუძღოღოდენ. 

ვიდრე დედა იღუმენია ტაძრის ყველა ხატს სასოებით არ ემთხვეოდა, მგალობელთა გუნდი შეუწყვეტლივ 

გალობდა. მოლოცვის შემდგომ მცხოვანი წინამძღვარი, უძლურებისა გამო, საწინამძღვრო ტახტზე დაბრძანდებოდა და მხოლოდ 

ამის შემდეგ იწყებოდა ღვთისმსახურება. 

ქვეყნიური ღვაწლით მოღლიღ-მოქანცული იღუმენია ქეთევანი 1957 წლის 23 მარტს· 103 წლის ასაკში აღესრულა და 

დაკრძალულია შონასტერში, ტაძრის დასავლეთ მხარეს, მამისა 

და დის _ სქეემმონაზონ რიფსიმეს გვერდით. 

გვ126

მღვდელი ქრისტეფორე ბადრიძე-კეჟერაშვილი

მღვდელი ქრისტეფორე XVIII საუკუნის | ნახევარში სოფელ მარტყოფში დაიბადა. იგი გახლდათ ქართლ-კახეთის მეფეების – 

ერეკლე II-ისა და გიორგი XII-ის კარის მოძღვარი. გადმოცემის თანახმად. კეჟერაშვილები ადრე ბადრიძეები ყოფილან. 

ერთ-ერთი ბადრიძე მარტყოფს დასახლებულა კეჟერაანთ საგლეხო მამულზე და თვითონაც გაგლეხებულა. გიორგი XII-ის დროს 

მარტყოფის მოურავობა მამა ქრისტესიახ ძმას, ნიკოლოზს მიუღია. გიორგი XII-ს დაუსაჩუქრებია როგორც მღვდელი ქრისტეფორე წყალობის

წიგნითა და სიგელით ერთგულებისა და დიდი სამსახურისათვის, ისე მისი ძმა – მოურავი ნიკოლოზი, შვილნი 

ქრისტეფორესნი _ დიონისე და პანტელეიმონი, შვილიშვილი 

იოანე და ძმისწულნი: პეტრე, იოსებ, დავით. სოლომონ, აბრაამ და ჩამომავალნი მისნი. 

ერევნის სახანოზე ერეკლე II-ის ლაშქრობისას მღვდელი ქრისტეფორე მეფის ლაშქარს თან გაჰყოლია და თავდაუზოგველად მსახურობდა·

როგორც მეფის, ისე მისი ჯარისათვის.

მღვდელმა ქრისტეფორემ 1780 წელს სინას მთასა და იერუსალიმში იმოგზაურა. სინას მთის ქართულ მონასტერში ხატზე 

ამოატვიფრინა ქართული ასომთავრული წარწერა: „ქ. ჟამსა მას, ოდეს განაგებდა მეფე ირაკლი მეორე სრულიად საქართველოსა, 

მის სიმაღლეს მოვახსენე მე, ცოდვილმან მისის კარის ხუცესმან, მარტყოფელმან კეჟერაშვილმან ქრისტეფორემ, წარმოსვლად სინას მთად..

მოვედ და თაყვანი ვეც სულისა ჩემისა საოხად და პატრონისა ჩემისა.. მეფის ირაკლის და თანამეცხედრისა მისისა.. დარიას გასაძლიერებლად და ძეთა ამათთა.. 

და ასულთა ამათთა.. აღსაზრდელად.. აღიწერა სინას მთას ოქტომბერს კვ ქორონიკოს უიც“. იოანე ბატონიშვილის 

„კალმასობაში“ ერთი საინტერესო პასაჟია ამის შესახებ, ბატონი ეუბნება ქრისტესია კეჟერაშვილს: „რადგან შენ გივლია ბაბილო-

გვ127

ვანსა, ეგვიპტეს, როდოსს, იერუსალიმს, ეფესოს და სხვათა ადგილთა შინა, მუნ მხრისათა ანუ ვითარ გენახოს და ან როგორ გსმენოდეს“. 

მამა ქრისტეფორეს დიდი ღვაწლი მიუძღვის საქართველოში სტამბის დაარსებისა და მრავალი საეკლესიო წიგნის დაბეჭდვა-გავრცელების საქშეში. 

იმ პერიოდში, უსტამბობის გამო, საეკლესიო წიგნები ხელთნაწერი იყო, ამიტომ წიგნები 

ძალიან შემცირდა. მამა ქრისტეფორეს შრომამ დიდი შედეგი გამოიღო. რაც დასტურდება გიორგი 

XII-ის მიერ გაცემული ერთ-ერთი სიგელით – ,,12 000 სამღვთო წიგნი დაგვიბეჭდე“, – წერს ის მამა ქრისტეფორეს. 

როცა ერეკლე მეფე ავად გახდა, ყველა ერიდებოდა მას, ეშინოდათ სახადის გადადებისა, ქრისტეფორე მღვდელი კი არ 

შედრკა. ორმოცი დღე და ღამე თავდადებით უვლიდა და ემსახურება სნეულს. მალე მეფე განიკურნა. თუმცა ახალმა განსაცდელმაც არ დააყოვნა, 

რომელიც საქართველოს აღა-მაჰმადხანის სახით მოევლინა. 

1795 წელს მან თბილისი აიღო, აიკლო და გადაწვა, მრავალი ქართველი დაატყვევა და განჯის სახანოში გააგზავნა. 

ამ დროს განადგურდა მამა ქრისტეფორეს გახსნილი სტამბაც. 

1796 წელს, მეფე ერეკლეს ბრძანებით, ბატონიშვილებმა განჯის სახანოზე ილაშქრეს, განჯა აიღეს და კვლავ ხარკი დაადეს. 

მეფე ამითი არ დაკმაყოფილდა, განჯას მღვდელი ქრისტეფორე და მისკარბაში იოსები გაგზავნა, რათა მათ განჯის ციხეში 

გადამალული ტყვეები მოეძებნათ. მათი დამსახურებით 700 ქრისტიანი ტყვე გამოიყვანეს ციხიდან. 

გვ128

1797 წლის მიწურულს ქართლში დიდი ჭირიანობა გაჩნდა. 

ამ დროს, 1798 წლის 11 იანვარს, ქ. თელავში ერეკლე II გარდაიცვალა. დიდძალი ხალხი გლოვითა და გოდებით მოასვენებდა 

თავისი საყვარელი მეფის ცხედარს, მაგრამ მცხეთაში ვერავინ გაბედა შესვლა მცხეთელებისა და მამა ქრისტეფორეს გარდა. 

მღვდელმა ქრისტეფორემ ხელმეორედ გამართა აღა-მაჰმადხანის შემოსევის დროს დამწვარი სტამბას. ყველა ამ სამსახურის სანაცვლოდ გიორგი XII-მ მის ოჯახს ბადრიძეობა და 

აზნაურიშვილობა განუახლა. ზემო ნორიოში ხუთი საკომლო მამული, ნავენახობები, სახნავი, სათესი, წყალი, წისქვილი, მთა, ბარი 

უბოძა. მეფის სიგელში წერია: „როგორც კურთხეულს მამა ჩვენს მეფე ერეკლეს, მარტყოფის ნაცვლობა ორსავე ხევისა თქვენთვის უბოძებიაო,

ჩვენც ისე დაგვიმტკიცებია და გვიბოძებია სიგელით, რომ არასოდეს შენის სახლიდგან ნაცვლობა არ მოიშალოსო“. 

გარდა ამისა, ქრისტეფორე მღვდელს მეფე ავალებს, „რათა სამსახურად დაიდვას: წლითი-წლად თერთმეტ იანვარს, რომელ 

დღესაც მეფე ერეკლე მიიცვალა, ბადრიძის ჩამომავლობა მივიდეს მცხეთას, იმ დღეს ორ მღვდელს და ერთს მთავარ დიაკონს აწირვინოს მეფე ერეკლეს სულის მოსახსენებლად, 

მწირველთ ჯეროვანი სადილი აჭამოს და სამივეს რვა აბაზი საწირავი მისცეს“. ეს წყალობის წერილი უბოძებია მეფე გიორგი XII-ს მღვდელ ქრისტეფორე ბადრიძისათვისაც საშვილიშ 

ვილოდ 1798 წლის 22 დეკეშბერს: მას ახლავს მეფე-დედოფლისა და მათი შვილების: დავითის, იოანეს, ბაგრატისა და თეიმუ—რაზის ხელომოწერა და ბეჭედი· 

საინტერესოა, რომ „აქტების“ II წიგნში N2055-დ დაბეჭდილია ყორღანაშვილი დავით მუშრიბის წერილი ციციანოვისადში 

1803 წლის 12 აპრილის თარიღით, რომელშიაც ის მოგვითხრობს თბილისის სტამბის ისტორიას და კეჟერაშვილის როლზე ამ 

საქმეში. ამ სტამბაში დაიბეჭდა დავით ბატონიშვილის „ნარკვევი“ და „ღენერალისა კნორინგისაგან მეფობისა გაუქმებისა გამო 

განცხადება ქართველთადმი“.

გვ129 

კახეთის 1801-1802 წლის აღწერაში შეტანილია „ნორიოს სახასო შემკვიდრენი ბატონის კარის მღვდელი ბადრიძე აზნნაურიშვილი ქრისტეფორე,

ძმა ამისი მარტყოფის ნაცვალი ნიკოლოზ, ძმისწული დიონოსი“. 

1800 წლის 12 თებერვლის საბუთით, ქრისტესია კეჟერაშვილი ცხოვრობს თბილისში, მოძღვრიანთ ქუჩაზე· 

გიორგი XII-ის გარდაცვალების შემდეგ მღვდელი ქრისტეფორე. როგორც გადმოცემა მოგვითხრობს, დაბრუნებულა სოფელ 

ნორიოში, რომელიც მის დროს რამდენიშე კომლისაგან შედგებოდა და მდებარეობდა მდინარე ნორიოს ხევზე, მარჯვენა ნაპირას. 

XIX ს-ის მიწურულსა და XX ს-ის დასაწყისში ამ გზაზე აღმართული იყო „ჯვარა“ კოშმკი, მის გარშემო დაქცეული შე–ნობები ცხადად მოწმობდა, 

რომ აქ ერთ დროს ხალხი ცხოვრობდა. ეს სახელწოდება კოშკს იმიტომ მიუღია, რომ აქ ორად 

გაყრილი გზები ამ კოშკთან ჯვარედინდებოდა. ერთი გზა ტყისაკენ მიდის და იწოდება  "ლეკების გზად“. ამ გზაზე უვლიათ 

გვ130

ლეკებს და მრავალი ტყვე წაუყვანიათ როგორც ნორიოდან, ისე სოფელ მარტყოფიდან. 

ეს გზა მრავალჯერ მორწყულა ქართველების სისხლით. თავად კოშკი სიმაგრე ყოფილა ნორიოელებისა ლეკიანობის დროს. 

ამ კოშკის მაგიერ მამა ქრისტეფორეს ტაძრის აშენება უნდოდა, მაგრამ მარტყოფის უკანასკნელ მიტროპოლიტ სტეფანეს, ენისელთ მოურავის ძე 

ჯორჯაძეს და მღვდელ ქრისტეფორეს შორის დიდი განხეთქილება მომხადარა და მიტროპოლიტს ნება არ მიუცია დაურთავს. გადმოცემით, 

მღვდელი ქრისტეფორე მეუფე სტეფანეს მღვდლობიდანაც დაუყენებია, და მცირე ხნის შემდებგ იგი გარდაცვლილა. 

1813 წლის 7 მარტს გენერალ-ლეიტენანტ ორბელიანს ებრძანა, გაერკვია მარტყოფელ მღვდელ ქრისტეფორე კეჟერაშვილთან – მართლა მან დაწერა 

თუ არა გიორგი XII-ის სიგელი ბოძებული სოფიოსადმი. გამოირკვა, რომ ამ დროისთვის მარტეოფელი მდველი ევვე გარდაცვლილი იყო. 

მღვდელ ქრისტეფორეს ჰყავდა ორი შვილი. უფროსი დიონოზი, რომელიც მამასავით წიგნის ბეჭდვის ოსტატი ყოფილა (1790 წელს 

ის მონაწილეობს „დაუჯდომლის“ დაბეჭვდაში: „აღესრულა ოქტომბერს, ქორონიკონს უოც. ხელითა მესტამბე რაზმაძე რომანოზ 

ზურაბაშვილისათა, მწერლობითა ქრისტესია ხუცის ძის დიონოზისათა.. და დაზგის მმართველობითა.. კარის ხუცის ქრისტეფორესითა''), 

ხოლო უმცროსი პანტელეომონი, მღვდელი იყო (,,ტიფლისკიე ვედემოსტი-ს“ 1829 წლის 20 სექტემბრის N38-ში დაბეჭდილია: 

„მღვდელი პანტელეიმონ ბადრიძე მოიკლა ბრძოლაში”). 

მღვდელი ნესტორ ბაკურაძე 1861-1931წწ

მღვდელი ნესტორ ნიკოლოზის ძე ბაკურაძე 1861 წელს ქვემო რაჭის მთიან სოფელში, ზნაკვაში დაიბადა. 

რვა წლის ნესტორი უფროს ძმებს წამოუყვანიათ კახეთში, სოფელ კისისხევში. მალე იგი აღსაზრდელად მიაბარეს შუამთის ყოვლადწმინდა ღვთისმ– 

გვ131

შობლის შობის სახელობის მამათა მონასტერში, სადაც საფუძვლიანად შეისწავლა წერა-კითხა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 

1878 წლის 2 ივლისს კავკასიაში ქრისტიანობის ამღდგენელმა საზოგადოებამ სოფელ აბანოს წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ 

განამწესა.

1881 წლის 1 ოქტომბერს ვლადიკავკაზის ეპარქიაში გადაიყვანეს და სოფელ ხუმლაგის სამრევლოს მედავითნედ დაინიშნა. 

1886 წლის 2 იანვარს ვლადიკავკაზის ეპისკოპოსმა ვლადიმერმა (სენკოვსკი) დიაკვნაღ აკურთხა. ამავე წლის 16 მარტს მღვდღად დაასხა ხელი და 

ხუმლაგის სამრევლოს წინამძღვრად დანიშნა. 

1887 წელს საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1889 წლის 1 სექტემბერს ამავე სოფლის სამრევლო–საეკლესიო სკოლის საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაადგინეს. 

1890 წლის 15 თებერვალს კავკასიაში ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების წევრად აირჩიეს. 1894  წელს იმპერატორ ალექსანდრე III-ის

სახელობის სამახსოვრო ვერცხლის მედალი უბოძეს. 1895 წლის 20 თებერვალს ვლადიკავკაზის ეპარქიის X ოლქის სამღვდელოების

სულიერ მოძღვრად დაინიშნა. 

1896 წლის 30 სექტემბერს ტალიბანის (სანების) სამრევლოს წინამძღვრად გადაიყვანეს. 1898 წლის აღდგომას ხავერდისფერი სკუფიით დაჯილდოვდა. 

მამა ნესტორის ჩრდილო ოსეთში ნაყოფიერი შიღვაწეობა ფართოდ შუქდებოდა წლების განმავლობაში გაზეთ „ივერიაში“. 

ერთ-ერთ ნომერში ვკითხულობთ: ,„სწორედ ორი წელიწადი შესრულდა, რაც სანების სამრევლოში მსახურებდა მღვდელი მამა  

ნ. ბაკურაძე. ეს მღვდელი პირველად სოფელ ხუმელაგში იყო, 

გვ132

იქიდან აქ გადმოიყვანეს, ხუმელაგელებმა სახსოვრად გულის ჯვარი მიართვეს, ადრესი ოსურს ენაზედ და სოფლის განაჩენი. 

გადმოვიდა თუ არა სანებაში მამა ბაკურაძე, თავისი მამობრივი ყურადღება მიაქცია „რენეგატებს“ (მიქცეულნი). 

მოძღვარი ყველას თავმდაბლად ესაუბრებოდა და ყველასთვის დაუზარელი იყო ჭირსა თუ ლხინში. 

ამიტომაც ბევრს მიქცეულთ და მაჰმადიანთ მოულბო გული და შემოუერთა მართლმადიდებელს ეკლესიას. დღეს, მისისავე თხოვნით, მ. ნ. ბაკურაძე გადაიყვანეს 

ქრისტიანის სოფელში. სანებლებმა მიართვეს მას ვერცხლით შეჭედილი კვერთხი ზედ წარწერით: „ჩვენს ძვირფას მოძღვარს, 

მამა ნესტორ ბაკურაძეს, მისი მოსიყვარულე სანებლებისაგან, 1898 წ. დეკემბრის 25-სა დღესა“. 

ეს პატივცემული მოძღვარი ქრისტიანებზედ ნაკლებ არ უყვარდათ მაჰმადიანებსაც. სხვა სოფელში მისი გადასვლა 

რომ გაიგეს, ერთი ორმოცდაათის წლის დედაკაცი, გეკა თორჩინოვი, მივიდა იმისთან და სთხოვა: ,„მამაო, შენმა ტკბილმა მოძღვრულმა სიტყვებმა ისე მიმიზიდა, 

რომ მსურს მართლმადიდებელ ეკლესიას შემოვუერთდე. ამიტომ გთხოვ, არ დამტოვოთ ისე, რომ წმინდა ნათლისღება არ მიმაღებინოთ· იმასაცკი 

გეტყვი, რომ თუ შენის ხელით არ მოვინათლე, შემდეგ ისევ ჩემსავე უწინდელს რჯულს არ გადავალო“. 25 დეკემბერს მ. ნ. 

ბაკურაძემ ეს მანდილოსანი შემოუერთა მართლმადიდებელ ეკლესიას და უწოდა სახელად დარია. გაცილების წინა დღეს 

სოფელმა გაუმართა სადილი თავისს მოძღვარს. სადილზედ მოიწვიეს დარღავსის მღვდელი ილია გახოკიძე და ხიდიყურისა 

– ესტატე ჯანუევი. სადილის მეორე დღეს დიდიან-პატარიანად სანებლებმა გამოაცილეს მ. ნ. ბაკურაძე და უსურვეს დღეგრძელობა. 

მოძღვარმაც, თავისის მხრით, დალოცა მრევლი, დაარიგა და გაემართა ახალ მრევლში“. 

1898 წლის 27 ნოემბერს სოფელ ნებითი-ქრისტიანის სამრევლოს წინამძღვრად განამწესეს·

გაზეთმა „ივერიამ” ეს მოვლენაც გააშუქა: „ეს სოფელი ქ. კავკაზიდან 46 ვერსით მოშორებუ-

გვ133

ლია, ბარი ალაგია და შესდგება ათასი კომლისაგან. მცხოვრებნი გვარ-ტომობით დიგორელი ოსები არიან, ასე რომ, იმათს ენასა 

და სხვა ოსების ენას შორის დიდი განსხვავებაა. სწავლაგანათლების მხრივ მთელს ოსეთში ამ სოფელს პირველი ალაგი უჭირავს. 

შუა სოფელში ვებერთელა ორკლასიანი ვაჟების საეკლესიო-სამრევლო სკოლაა და ქალებისა – ერთკლასიანი. 

ამ სოფელს აგრეთვე აქვს ორი წერა-კითხვის სკოლა, რომელთაც ცალკე მასწავლებელი ჰყავს. როგორც ზეპირი გადმოცემა 

ამბობს, აი, რათ ეძახიან ამ სოფელს ,ნებითი-ქრისტიანის“ სოფელს: უწინდელს დროს, რასაკვირველია, ყველა ესენი მთაში ცხოვრობდნენ.

როცა დიგორის მთებიდგან გადმოსახლდნენ ბარად, მაშინდელმა მთავრობის წარმომადგენელმა წინადადება მისცეს თურმე 

გადმოსახლებულთ: ,ვის გსურთ ქრისტეს რჯული და ვის მაჰმადისაო“. ხალხი შუაზედ გაიყო. ამ სოფელმა თავისის ნებით 

ისურვა ქრისტიანობა და ამიტომ შერჩა სახელწოდება: „ნებითი ქრისტიანი“ (ვოლნო-ხრისტიანსკოე სელენიე), მეორე ნახევარს 

უსურვებია მაჰმადიანობა, დასახლებულა ამ სოფლიდგან ოცის ვერსის მოშორებით და დარქმევია: „მახამედის სოფელი“ (მახამეთ ყაუ)“. 

1899 წლის მაისში მამა ნესტორს უბედურება დაატყდა თავს. ყელის ტკივილისა და გაციების შედეგად გარდაიცვალა მისი 

II წლის ქალიშვილი ნინო. მამა ნესტორი ზემო აღნიშნულ სამრევლოში 1902 წლის 24 ოქტომბრამდე მსახურობდა. 

წამოსვლისას ადგილობრივმა მოსახლეობამ მიუძღვნა ოსური სახარება წარწერით: „ოსეთში სახარების თავგამოდებულ მქადაგებელს მადლობელი ოსი ხალხისაგან“.

ოსეთში ყოფნისას მამა ნესტორი ყოფილა მთასვლელთა საზოგადოების წევრი და 

მთასვვლელთა ექსპედიციებშიც კი მონაწილეობდა.

1902 წლის 24 ოქტომბერს საქართველოში დაბრუნდა და ლარსის სამრევლოში დაადგინეს. 

1904 წლის 6 მაისს კამილავკა უბოძეს. 

1906 წლის 26 ნოემბერს ისევ აირჩიეს X ოლქის 

სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად· 

1909 წლის 20 იანვარს 

გვ134

ერწო–თიანეთის მხარეში განამწესეს და სოფელ საყარაულოს 

(სოფელი ახადო-ნოჯიხეთი) წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა.

1910 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1911 წლის 16 ნოემბერს თიანეთის მაზრის I ოლქის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად აირჩიეს. 

1916 წლის 15 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

მამა ნესტორი სასულიერო საკითხების გარდა დიდ ყურადღებას უთმობდა საერო განათლებასაც. ამას მოწმობს მისი 

კორესპოდენციები როგორც ბარის ოსეთიდან, ასევე ლარსიდან და ერწო-თიანეთიდან. ეს მჟღავნდებოდა მის პრაქტიკულ საქმიანობაშიც. 

თავისი გულისხმიერებით, მოსახლეობისადმი კეთილგანწყობით მუდამ იმსახურებდა ხალხის სიყვარულსა და პატივისცემას. 

ხშირად იგი მოსისხლეთა შერიგების საქმეშიც ჩარეულა. რჩევა-დარიგებას აძლევდა სწავლა-განათლების მსურველთ, 

ზრუნავდა მოსახლეობის კეთილდღეობისა და ცხოვრების პირობების გაუმჯობესებისათვის. ამხელდა მკითხავებსა და ექიმბაშებს. 

ამ თვისებებით იყვნენ აღჭურვილი მისი ოჯახის წევრებიც, რაზედაც მიგვითითებს მისი ასულების

– ეფროსინესა და ანას მოღვაწეობა როგორც ლარსში. ასევე ერწო-თიანეთში. სოფელ საყარაულოში მისვლისთანავე. 

მამა ნესტორისა და მისი ქალიშვილი ანას თაოსნობით გაიხსნა სამრევლო სკოლა. მიუხედავად დიდი სიძნელეებისა, მათ 

შეძლეს სკოლის შენარჩუნება და ბავშვებისათვის წერა–კითხვის შესწავლა· მამა ნესტორმა მოახერხა 

ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ყურადღების მიქცევა და ამ საზო

გვ135

გადოების დახმარებით სკოლის სათანადო ინვენტარითა და საჭირო მასალებით აღჭურვა. სკოლას დიდი დახმარება გაუწია შიო მღვიმელმაც. 

მამა ნესტორის დიდ დამსახურებად უნდა ჩაითვალოს ხალხური პოეტური შემოქმედების შეკრება-გამოქვეყნება. შეკრებილ 

მასალებს სისტემატურად გზავნიდა ჟურნალ-გაზეთებში. ამასთანავე, აკვირდებოდა ხალხის ზნე–ჩვეულებებს და პერიოდულად 

ბეჭდავდა კიდეც. იგი ორმოცი წლის განმავლობაში აგროვებდა მასალებს. დღეს ამ მასალების დიდი ნაწილი დაცულია ფოლკლორის ცენტრალურ არქივში· 

ჩანაწერების მნიშვნელოვანი ნაწილი დაიბეჭდა პეტრე უმიკაშვილის ,,ხალხურ სიტყვიერებაში“ 1937 წელს და 1964 წელს, მაგრამ ბევრი რამ ჯერ კიდევ 

გამოუქვეყნებელია. 

მამა ნესტორს მიმოწერა და ურთიერთობა ჰქონდა გამოჩენილ ქართველ მოღვაწეებთან, მათ შორის, ქართული ხალხური 

კულტურის დიდ მოამაგესთან ვახტანგ კოტეტიშვილთან. მოძღვარს აღუსრულებია ვახტანგ კოტეტიშვილის თხოვნა და მთელი 

თავისი მასალა გაუგზავნია მეცნიერისათვის. ვახტანგს კი მადლობის წერილით მიუმართავს: „დიდად პატივცემულო მამაო 

ნესტორ! მივიღე თქვენ მიერ გამოგზავნილი თექვსმეტი რვეული, რისთვისაც უდიდეს მადლობას გიძღვნით. 

ღრმად ბრძანდებოდეთ დარწმუნებული, რომ ისევე გაუფრთხილდები, როგორც თქვენ“. წერილი თარიღდება 1929 წლით. 

1920 წლის 23 მარტს მღვდელი ნესტორი ალავერდელ ეპისკოპოს პიროსს (ოქროპირიძე) სწერს: – „თელავის მაზრაში, სოფელ 

ბუშატის სამრევლოში უკვე განთავისუფლდა მღვდლის ადგილი. უმორჩილესად გთხოვთ, თქვენო მეუფებავ, ზემოხსენებულ მრევლისგნით მღვდლის არჩევნების დროს 

მეც ნება დამრთოთ არჩევნებში მონაწილეობა მივიღო“. იმჟამად სოფელ ბუშატში არ მოხერხდა მისი გადაყვანა, 

თუმცა მალევე გათავისუფლდა ქვემო ხოდაშნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძრის 

წინამძღვრის ადგილი და მამა ნესტორიც იქ განამწესეს. 

გვ136

დადგა 1921 წელი. საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება, რასაც მოჰყვა ტაძრების დახურვა, სიწმინდეების 

შეეურაცხყოფა, სასულიერო პირთა განუკითხავი დევნა-შევიწროება. 

ამ მხრივ გამონაკლისი არც მამა ნესტორი ყოფილა, თუმცა, მიუხედავად მრავალი შეურაცხყოფისა და ტანჯვისა, მან არ 

მიატოვა ეკლესია, შემოფანტული მრევლი და მღვდელმსახურება. იგი ბოლომდე ღირსეულად აღასრულებდა თავის მოვალეობას ღვთისა და დედაეკლესოოს წინაშე. 

მღვდელი ნესტორი 1931 წლის 13 იანვარს, 70 წლის ასაკში აღესრულა· ოჯახის წევრებმა და სამღვღელოებამ იგი დიდი 

პატივით დაასაფლავეს 16 იანვარს სოფელ ქვემო ხოდაშნის საერო სასაფლაოზე. 

მთავარეპისკოპოსი გაიოზი (ბარათაშვილი) 1746-1821წწ

მთავარეპისკოპოსი გაიოზი 1746 წელს (მეორე ვერსიით – 1748 წელს, მესამე ვერსიით – 1750 წელს) კახეთში, სოფელ 

მაღაროში დაიბადა. მისი წარმომავლობის შესახებ რამდენიმე მოსაზრება არსებობს. (ხოგიერთი მეცნიერი თვლის, რომ ის გვარად 

ნაცვლიშვილი იყო (ნ. მთვარელიშვილი, ალ. ხახანაშვილი), ზოგიერთის აზრით კი. იგი თაყაიშვილი გახლდათ (ბაგრატ ბატონიშვილი, 

დ. ბაქრაძე, იოანე ბატონიშვილი). სხვანი ბარათაშვილად მოიხსენიებენ (თეიმურაზ ბატონიშვილი, ეპისკოპოსი კირიონი საძაგლიშვილი, 

ალ. ცაგარელი, ი. სავინსკი). დღემდე უცნობია მისი ერისკაცობის სახელიც. რაც შეეხება მძის წოდებრივ მდგომარეობას: 

თავადობას თუ აზნაურობას, ეს საკითხიც ბოლომდე გაურკვეველია. 

კათოლიკოს ანტონ I-ის წერილით ირკვევა, რომ პატარა გაიოზი აღსაზრდელად აუყვანია ვიღაც თბილისელ „დიაჩოქ“ (მედავით– 

გვ137

ნე ზაქარიას. მას გაიოზისთვის მხოლოდ წერა-კითხვა უსწავლებია. რუსეთიდან დაბრუნებულ ანტონ კათოლიკოსს თბილისში 16 წლის 

გაიოზი უნახავს და შეუმჩნევია, რომ ხელსაყრელ პირობებში მას შეეძლო შეეთვისებინა „აზნაურნი და თავისუფალნი ცნობანი“. 

ამიტომ უწმინდესმა ჭაბუკი თავის სახლში მიიღო და სხვა ახალგაზრდებთან ერთად თბილისის სემინარიაში დააწყებინა სწავლა· 

გაიოზი დაუფლებია „გრამატიკას, რიტირიკას, ლოგიკას, ფიზიკას და ფილოსოფიას“. 

1765 წელს კათოლიკოსმა ანტონმა იგი დიაკვნად აკურთხა და გაიოზის სახელით ბერად აღკვეცა. მალევე არქიდიაკონის წოდებაც მიანიჭა.

1772 წელს ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II-ის დავალებით კათოლიკოსი ანტონი და უფლისწული თიევანი დიპლომატიური 

მისიით რუსეთში გაემგზავრნენ. ამ მისიაში არქიდიაკონი გაიოზიც მონაწილეობდა. პეტერბურგში ყოფნისას მამა გაიოზი დროს 

უქმად არ კარგავდა. წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის სასულიერო სემინარიაში მას ქ. ტვერის მთავარეპისკოპოს პლა– 

ტონის ზეგავლენით დაუწყია რუსულის, ლათინურისა და ბერძნული ენების შესწავლა. 

1774 წლის მარტში პეტერბურგიდან მობრუნებული მისია მოსკოვში გაჩერებულა. აქ გაიოზმა კათოლიკოსს მოსკოვის აკადემიაში შესასვლელად ნებართვა სთხოვა, 

რაზედაც თანხმობა მიიღო. კათოლიკოსი საქართველოში დაბრუნდა, მამა გაიოზი კი რუსეთში დარჩა ცოდნის გასაღრმავებლად. 

1774 წლის 26 მაისს ბერ-დიაკონმა გაიოზმა მიმართა იმპერატორ ეკატერინე II-ს მოსკოვის სასულიერო აკადემიაში მიღებ

გვ138

ის თაობაზე. თავის თხოვნაში იგი აღნიშნავდა: „თუმცა მე ჩემს სამშობლო ქვეყანაში შევისწავლე სხვადასხვა საგნები ქართულ 

ენაზე, მაგრამ დავინახე რა რუსეთში უაღრესი შესწავლა მეცნიერებისა,მოვინდომე ლათინურის,ბერძნულის და რუსულ ენების 

შესწავლაც მოსკოვის აკადემიაში ჩემის ხარჯით“. ამასთან დაკავშირებით რუსეთის წმინდა სინოდმა მამა გაიოზს მოსთხოვა ცნობები

თუ ვისი ლოცვა-კურთხევით მოქმედებდა იგი და მღვდელმოქმედება ხომ არ ჰქონდა აკრძალული. მანაც თავისი 

ხელით დაწერილი ბიოგრაფია მიართვა სინოდს: „მე ვარ ოცდარვა წლის, ბერობა შევიმოსე და არხი-დიაკვნად მაკურთხა 

თვით ანტონ კათალიკოზმა წარსულს 1765 წელსა; ვარ აზნაურთაგანი. საქართველოში, თბილისში ყოფნის დროს, 

მე განუშორებლად ვიმყოფებოდი ანტონ კათალიკოზთან 1772 წლამდის, ხოლო ამ წელს მისი ყოვლადუსამღვდელოესობა, 

თავის საჭიროებისთვის, გამოემგზავრა რუსეთს და მეც თან წამომიყვანა და მიმიყვანა პეტერბურგს. პეტერბურგიდან მომიყვანა მოსკოვს, 

სადაც აქამომდე ვიმყოფები. მისს მაღალყოვლადუსამღვდელოესობასთან ყოფნის დროს მე ვასრულებდი შესაფერს ჩემის ხარისხისა მღვდელმოქმედებას. 

ხოლო აღნიშნულს წელს, მარტში, ხსენებული კათალიკოზი უკან დაბრუნდა თავისივე ეპარქიაში, 

ხოლო მე, გაიოზმა, მისის უკუდაბრუნების დროს, ვსთხოვე მას, ნება მოეცა ჩემთვის მოსკოვში დარჩომისა შესასწავლად აქაურს 

აკადემიაში ლათინურის და რუსულის ენებისა ჩემის ხარჯით. 

ამაზედ კათალიკოზმა ნება დამრთო სიტყვიერად, ხოლო წერილი ამის შესახებ მე არაფერი მიმილია მისს ყოვლადუსამღვდელოესობისაგან“. 

საქმის გამორკვევის შემდეგ იგი აკადემიაში მიიღეს და სულიწმინდის მოფენის სახელობის მონასტერში საკუთარი ხარჯით ცხოვრებისა ნება დართეს. 

მოსკოვში სწავლის პერიოდში,  1766 წლის 25 ივნისს, მას უთარგმნია რუსულიდან ,, მიმოსვლა ბარონ დე პოლნიცასი''.

1778 წელს გაიოზმა დაასრულა მოსკოვის აკადემიის სრული კურსი და ერეკლე II-ის ბრძანებით საქართველოში დაბრუნდა,  

გვ 139

სადაც რუსული ენის შესასწავლად სკოლა დააარსა. 

1779 წელს ბერ-დიაკონ გაიოზს მღვდლად დაასხეს ხელი. 

1780 წელს კი იღუმენის წოდება მიენიჭა. 

1782 წლის 28 მაისს ერეკლე II-ისა და ანტონ კათოლიკოსის ხელთშეწყობით მამა გაიოზმა თელავში 

დააარსა სასულიერო სემინარია, რომლის პირველი რექტორი თავადვე გახლდათ. ზოგიერთი ვერსიით, ის ამ დროს უკვე არქიმანდრიტი ყოფილა. 

სამწუხაროდ, მისი რექტორობა მხოლოდ ერთ წელს გაგრძელდა. 

1783 წელს ის დაინიშნა კომისიის წევრად, რომელმაც ქ. გეორგიევსკში რუსეთთან ცნობილი ტრაქტატი გააფორმა. აქ 

მან კავკასიის მმართველი პ. ს. პოტიომკინის ყურადღება დაიმსახურა, მასთან ნაცნობობამ მამა გაიოზის კარიერულ წინსვლაზე საგრძნობლად იმოქმედა. 

1784 წელს პეტერბურგში იღუმენი გაიოზი იმპერატორ ეკატერინე II-ის თანდასწრებით არქიმანდრიტის წოდებით დააჯილდოვეს და მას შემდეგ აღარც

დაბრუნებულა საქართველოში. ის 

გაჰყვა გენერალ პოტიომკინს ჯერ უკრაინაში, სადაც 1785-1789 წლებში ქ. კრემენჩუგში ცხოვრობდა 

შემდეგ კი წმინდა სინოდის დავალებით მოლდავეთში,ეკატერინოსლავის ეპარქიის მთავარეპისკოპოს ამბროსის (სერებრიანიკოვი) თანაშემწედ დაინიშნა, 

აქ ის მროველ მიტროპოლიტ იონას (გედევანიშვილი) შეხვდა. 

1783 წელს, ყირიმის შემოერთების შემდეგ. რუსეთმა სრული კონტროლი დაამყარა ნოვოროსიისკის 

მხარზე. მალე აქ შეიქენა ახალი ეპარქია – მოზდოკისა და მაჯარსკისა, რომლის შემადგენლობაშიც  

გვ140

მოექცა ყიზლარი, მოზდოკი, გეორგიევსკი და სტავროპოლი. ადმინისტრაციულად იგი ასტრახანის ეპისკოპოსს ექვემდებარებოდა. 

1793 წელს ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის იმპერატორმა ეკატერინე II-მ მამა გაიოზი გამშვენებული ჯვრით 

დააჯილდოვა. ამავე წლის 12 მაისს რუსეთის წმინდა სინოდის სხდომაზე გადაწყდა მისი მღვდელმთავრად კურთხევაც. 

ამ პერიოდში იგი სანკტ-პეტერბურგში იმყოფებოდა და 29 მაისს მოხდა მისი ეპისკოპოსის ხარისხში აყვანა. 

ახლად ნაკურთხი მღვდელმთავარი მოზდოკისა და მაჯარსკის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა. თუმცა მეუფე გაიოზი მაშინვე არ ჩასულა თავის 

ეპარქიაში, იგი მთელი წლის განმავლ(·)ბაში ისევ სანკტ–პეტერბურგში იმყოფებოდა. 

1793 წლის 14 ნოემბერს გარდაიცვალა ასტრახანის ეპისკოპოსი ტიხონი (მალინინი). წმინდა სინოდის 

ლოცვა-კურთხევით, მეუფე გაიოზს დროებით დაევალა ასტრახანის ეპარქიის მართვა. 

1794 წლის 26 თებერვალს იგი გაემგზავრა ასტრახანში და 16 აპრილს ჩავიდა იქ. სადაც წლის ბოლომდე 

დაჰყო. აქედან განაგებდა იგი თავის ეპარქიასაც. ახლად დაარსებულ ეპარქიაში ეპისკოპოს გაიოზს მეტად 

არასახარბიელო მდგომარეობა დახვდა. მისი სამწყსო როგორც განათლებით, ასევე ზნეობით, ძალიან ჩამორჩებოდა სხვა ეპარქიებს. 

მეუფე გაიოზმა მცირე დროში შეუძლებელი შეძლო და ეპარქია ფეხზე დააყენა. მან დააარსა სასწავლებლები, ააგო 

ეკლესიები და აკურთხა სამღვდელოება. ოსებისთვის შეადგინა ანბანი, რომელსაც საფუძვლად დაუდო სლავური ანბანი და 

გადათარგმნა „პირველდაწყებითი საქრისტიანო მოძღვრება“. ეს წიგნი 1798 წელს მოსკოვში დაიბეჭდა. 

ყოველივე ამან ის შედეგი გამოიღო, რომ ადგილობრივი მოსახლეობა ქრისტიანობას დაუახლოვდა და შემდგომში იქ მოღვაწე სამღვდელოებას მათი 

მოქცევა გაუადვილა. 

1799 წლის 16 ოქტომბერს ასრტახანის ეპარქიას გამოეყო სარატოვის გუბერნია, რის შემდეგაც დაარსდა ახალი – სარატოვის ეპარქია. 

თუმცა იმხანად სარატოვში მღვდელმთავრისთვის 

გვ141

არანაირი საცხოვრებელი პირობები არ იყო, მათ შორის. არც საჭირო 

შენობები სასულიერო სემინარიისა და სასწავლებლის განსათავისუფლებლად. მეუფე გაიოზი იძულებული 

გახდა ქ· პენზაში დამკვიდრებულიყო. ამის გამო მას თავდაპირველად სარატოვისა და პენზის ეპარ– 

ქიის მღვდელმთავრად მოიხსენებდნენ. 

1803 წლიდან იგი პენზისა და სარატოვის ეპისკოპოსია. 

1808 წლის 10 იანვარს მეუფე, გაიოზი ასტრახანის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა და მთავარეპისკოპოსის წოდება მიენიჭა· 

გაიოზი როგორც რუსული საეკლესიო წყაროები გადმოგვცემენ, მეუფე გაიოზი ყოფილა ძალიან კეთილი, მშვიდი, შემბრალებელი, თავაზიანი, 

ალერსიანი, გულღია და სტუმართმოყვარე პიროვნება. 

ტაძრის დღესასწაულზე მას ასეთი ტრადიცია ჰქონია: მთელი სამი დღის განმავლობაში მის რეზიდენციაში გაშლილი იყო 

სადღესასწაულო ტრაპეზი. პირველ დღეს ის უმასპინძლდებოდა სამოქალაქო პირებს, ვაჭრებსა და ქალაქის მაღალი წრის 

წარმომადგენლებს. მეორე დღეს – ეპარქიის საპატიო სამღვდელოებას, ხოლო მესამე დღეს _ ღანარჩენ სასულიერო პირებსა 

და ტაძრის მსახურებს. მისთვის ყველაზე სასურველი სტუმრები სასულიერო სემინარიისა და სასწავლებლის ხელმძღვანელობა 

და მასწავლებლები ყოფილან, მათთან ერთად მეუფე ყოველ კვირას და სხვა დღესასწაულებზე გულდღიად იყოფდა სადღესასწაულო

ტრაპეზს. ასეთი ყურადღებით მეუფე ეუდამ ინარჩუნებდა სასწავდებელსა და სემინარიაში ერთსულოვნებას და სიმშვიდეს. 

ქალაქის მაღალი სახოგადოებიდან მას განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობა ჰქონდა მაშინდელ ცნობილ ქველმოქმედებთან –

გვ142

ბერძენ ვარვაცისთან და კირილე ფედოროვთან. მათი ნაყოფიერი ქველმოქმედებისა და შემოწირულობების შედეგად ქალაქი ასტრახანი და მისი საკათედრო ტაძარი 

გამშვენდა და განახლდა. ვარვაციმ ააშენა ახალი ქვის საშრეკლო, მიძინების ტაძარში კედლები მარმარილოთი მოპირკეთდა· 

მოიხატა ტაძრის ნაწილი, რაზედაც მთლიანობაში 100 000 მანეთი დაიხარჯა, მოივერცხლა სამეუფო კარები და კანველზე განლაგებული 4 ხატი. 

მთავარეპისკოპოსი გაიოზი 1821 წლის 21 თებერვალს გარდაიცვალა. იგი დიდი პატივით დაკრძალეს ასტრახანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების 

სახელობის საკათედრო ტაძარში (ქვედა სართულზე). 

მიუხედავად იმისა, რომ თავისი ცხოვრების უმეტესი ნაწილი მეუფემ რუსეთში გაატარა, მას საქართველო არ ღავიწყებია. ის 

ძლიერ ზრუნავდა და უყვარდა სამშობლო. მამულისადმი გრძნობას იგი თავის ერთ-ერთ ხელნაწერზე გაკეთებული მინაწერში 

ასე გამოხატავს: „არა არს-რა ესრეთ ტკბილი, ვით მამულის სიყვარული”. არამცთუ სიტყვით, საქმითაც გვიჩვენა მეუფე გაიოსმა 

მამულისადმი სიყვარული. ამას ამტკიცებს მისი მრავალი თხზხულება, როგორც საკუთარი, ისე ნათარგმნი. 

მეუფე გაიოზი გამორჩეული მქადაგებელიც ყოფილა. ამის 

დასტურად გთავაზობთ თელავის სასულიერო სემინარიის გახსნის დღეს წარმოთქმულ ქადაგებას: 

„ყოველივე საქმე ამით არის დიდ და კეთილ, ოდეს გამოიძიების, თუ ვინ არის მიზეზი და ანუ რაი სარგებელი გამოვალს 

მისგან, და ანუ ვითარითა ჰაზრითა ქმნილ-არს იგი. რა არის მიზეზი დღევანდელი ჩვენი შეკრებულებისა? მიზეზი ჩვენი 

შეკრებულებისა არის იმ კეთილი აზრის განხორციელება, რომელიც დაებადა ჩვენს მეფეს ღვთაებრივი შთაგონებით. იმ აზრის 

განხორციელება, რომელიც გამოგვიყვანს ჩვენ უმეცრებისაგან და სიბნელისაგან. ჩვენ ვხედავთ სადამდისინ გავრცელებულ 

და განთესილ არს სიბრძნე. ყველგან, როგორც აღმოსავლეთში, ისე დასავლეთში, როგორც ჩრდილოეთში, ისე სამხრეთში, ერთონაი-

გვ143 

რი კეთილი ნაყოფი მოაქვს, ერთნაირად განფენს ყველგან სუნნელებასა. 

ღმერთმა მოგვანიჭა ჩვენ მეფე, რომელმანაც მოინდომა, რომ საქართველოს შვილნი იყვნენ განათლებულნი ნათლითა მეცნიერებითა და ბედნიერნი.

თუმცა ყოველ კაცისთვის ცხადი უნდა იყოს, რა დიდი სარგებლობა მოაქვს მეცნიერებას კაცობრიობისათვის და რა დიდი განსხვაება ჰდევს მეცნიერებასა 

და უმეცრებას შორის, მაგრამ მაინც საჭიროდ ვრაცხ შევადაროთ ერთმანეთს. მეცენიერება წარმოუდგენს კაცს უზესთაეს შემოქმედს არსებას. 

ეუბნება, რა არს ქვეყანა, რა არს კაცი და რაისათვის დაბადებულ არს იგი შემოქმედისაგან 

თვისისა და დადგინებულ სოფელსა ამას შინა. 

მეცნიერებას უყვარს სიმართლე და აძლევს კაცს სულგრძელებას უბედურებაში. გარნა უმეცრება არა უტევებს კაცსა გამოძიებისადმი 

ამის ყოვლისა. უმეცარმა კაცმა არა იცის, რა არის კარგი და რა არის ცუდი. ის ისე სცხოვრობს, როგორც პირუტყვი. 

რაიცა მოეწონება საგრძნობელთა თვისთა, შეჰრაცხს მას სასარგებლოდ. უმეცარს კაცს უყვარს უსამართლოება და სიცრუე. 

მეცნიერება აცნობებს კაცსა, რა არის ღმერთი, ეუბნება მას: ღმერთი არის ყოვლად ბრძენი, ყოვლად სახიერი, მართლმსაჯული და ყოვლისა სრულებისა მქონებელი.

რამეთუ ზრუნავს ქმნილთათვის მისთა და უფროისღა კაცისათვის, რომელიცა არს უპატიოსნესი ქმნილებათაგანი. ღმერთი არა გვტოვებს ჩვენ 

განსაცდელსა შუა. ჩვენ მივიღებთ ყოველთა კეთილთა მისგან, რის გამოც მეცნიერი კაცი ჰცემს მას პატივსა. 

უმეცარმან, თუმცა იცის ღმერთი, გარნა ჰსჯის მისთვის ვითარცა ფიცხელსა რაისამე მსაჯულისათვის და ამით სხვადასხვასა შინა შეცთომილებასა შთააგდებს თავსა თვისსა.

ნაცვლად პატივისცემისა ღვთისა, უმეცარსა გონებასა შინა არიან არა თუ აზრნი უმსგავსონი დიდებულებისა მისისანი, არამედ 

საქმენიცა ყოვლითურთ წინააღმდგომნი სრულებისა მისისანი. ნაცვლად სარწმუნოებისა უფლებს ურწმუნოება, ნაცვლად სიყვარულისა – უმადლობა.

გვ144

მეცნიერი კაცი წესიერად განაგებს თავის სახლსა. იმას არ უყვარს მცონარეობა და არცა აქვს წადილი უზომო სიმდიდრისა. 

მეცნიერი კაცი არ არის მტაცებელი, ბოროტი უპატიოსნო, არამედ ის არის პატიოხანი, კეთილი, რომელიც წმინდად დაიცვავს მეუღლეობას და კეთილად აღზრდის შვილთა, 

მონათა დაიმორჩილებს ხმითა წყალობითა და შერისხვითა და ამის მიერ ჰყოფს სახლსა თვისსა, ვითარცა ქვეყნიერსა სამოთხესა. 

უმეცარი კაცი არს მცონარი და ნაკლულევან ყოვლითურთ, ის არის უღონო, ძუნწი ან განმაბნეველი· მას აქვს პირუტყვული აღძრულება და არ აღზრდის შვილებს და თავის მონებს 

სიმართლეში. სახლი უმეცრისა არა თუ არს სახლი, არამედ სამყოფი ოხრებისა და ყოვლისა ურგოებისა. 

მეცნიერი კარგად ასრულებს თავის თანამდებობას. მეცნიერი მთავარი მხნობს და იღვიძებს და ზრუნავს, რათა ხელისქვეშენი, 

ანუ ყმანი თვისნი, მოიყვანოს მარადის კეთილსა მდგომარეობასა შინა და იღვწის, 

რათა არც ერთი მათგანი მიეცეს ვითარსამე უბედურებასა უზრუნველობითა მისითა. 

მეცნიერი მსაჯული მღვიძარებს განმართლებისათვის უბრალოსა და დასჯისათვის ბრალეულისა. მეცნიერი ვაჭარი წარვალს შორის გზასა, არა რათა 

განიმრავლოს სარგებელი თვისი, არამედ რათა მოქალაქეთა თვისთა განუმრავლოს საჭირონი და სახმარნი ნივთი.

გვ145

უმეცარი მთავარი ძრიელ დიდი უბედურებაა ხალხისათვის, იმას არ ეყურება თავის თავის მნიშვნელობა. უმეცარი მთავარი 

არს სასყიდლით დადგინებული და არა მემკვიდრე. უმეცარი მსაჯული არს მექრთამე და მტაცებელი. უმეცარი ვაჭარი არს 

განუმძღომელად ვეცხლის მოყვარე. მეცნიერება აშკარად უჩვენებს კაცს, რა არის სასარგებლო ქვეყანაზე, რა არის სასარგებლო ყოველთა კაცთა. 

მეცნიერება უჩვენებს ყოველთა კაცთა თანასწორებასა და უღვიძებს კეთილ ლტოლვილებას. 

უმეცარს არ უყვარს მეცნიერება და არცა პატივს ჰსცემს მეცნიერთა. ყოველივე კეთილნი ლტოლვილებანი მის გულში 

დამარხულნი არიან. 

ყოველი ესე სარგებლობა მეცნიერებისა არა დაფარულ არს ყოვლად ბრძნისა მხედველობისაგან კეთილმსახურისა მეფისა 

ჩვენისა ირაკლი მეორისა და ამიტომაც თქვენზე გამოჰხედა დაუძინებელი თვალი თვისი და ისურვა თქვენთვის ძვირფასი 

ესე ბედნიერება. მას ჰნებავს საყვარელთა შვილთა თვისთა განშვენება, განსვენება და გამდიდრება. არა შესაძლებელ არს, 

რათა არა მოხსენებულ ვყოთ აქა ღვაწლი და მომჭირნეობა უწმიდესისა მამამთავრისა ჩვენისა მეფის ძის ანტონისა და 

საყვარელისა ძმისა კეთილმსახურისა მეფისა ჩვენისა, რომელმაც დიდი ღვაწლი გაუწია ამ სიბრძნის ტაძარს საქართველოსას. 

მან განამდიდრა ეს სიბრძნის ტაძარი „ყოვლითა საჭიროთა სწავლულებითა და თარგმნითა წერილითა სასიბრძნოთა“. 

დაბოლოს, შევევედროთ უფალსა ჩვენსა, რომ ჩვენი მეფე უდიდე- ბულესით სახლეულებით მისით მრავალჟამიერ კეთილად და 

უვნებელად იმყოფებოდეს, და კვალად, რათა გარდამოავლინოს ზეცით მაღალმან მან ნიჭი და კურთხევანი ყოვლადწმიდისა 

სულისა თვისისანი უწმინდესსა მამამთავარსა ჩვენსა, მეფის ძეს ანტონის, სემინარიისა ამის ღირექტორს და პროტექტორს, 

და აქაურთა გნოსისთა დიდასკალოსსა, და ჩვენთა მშრომელთა ამას უსამღვრთოესსა პალატსა შინა, მოგვცეს ძალი სრულყოფად თანამდებობისა ჩვენისა“.

გვ146

სქემმღვდელმონაზონი სვიმონი ბაღდავაძე 1857-1942წწ

სქემმღვდელ-მონაზონი სვიმონი, ერისკაცობაში – სოლომონ ბაღდავაძე, 1857 წელს ვანის რაიონის სოფელ ჭყვიშში, ივანე 

ბაღდავაძის ოჯახში დაიბადა მისი დაბადებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ ადიდებულმა რიონმა სოფელი ჭყვიში წალეკა. 

დაზარალებული ოჯახები სამტრედიის მახლობლად გადასახლდსენ. ახლად დასახლებულ ადგილს „ქოსნათი“ (ამჟამად – ახალსოფელი) ეწოდა. მათ შორის იყო ბაღდავაძეთა ოჯახიც. 

ყმაწვილი სოლომონი ყურადღებას იჩენდა ღვთისმახურებისადმი, ხშირად სტუმრობდა ბელათისა და მოწამეთას მონასტრებს. თანატოლებისაგან გამოირჩეოდა ნიჭითა და სწავლის 

სურვილით. მოწიფულ ასაკში დაოჯახდა, მაგრამ მალევე დაატყედა თავს განსაცდელი – მისი მეუღლე მშობიარობისას გარდაიცვალა, ბავშვის გადარჩენაც ვერ მოხერხდა. დაქვრივებული 

სოლომონი რწმენით შეეგება მწუხარებას და ბერად შედგომა გადაწყვიტა. მისი გადაწყვეტილება ერთმა გარემოებამ შეაფერხა, უეცრად გარდაეცვალა ერთადერთი ძმა, რომელსაც დარჩა 

მცირეწლოვანი ვაჟი – ივანე. ობოლი ძმისშვილის აღზზრდა სოლომონმა ითავა. იგი წლების განმავლობაში ზრუნავდა ყმაწვილის კეთილდღეობაზე. სოლომონმა მახლობელი სოფლებიდან 

შემოკრიბა სწავლას მოწყურებული პატარები და დააარსა საშინაო სკოლა, სადაც თავად ასწავლიდა ქართულ წერა-კითხვას, 

ისტორიას, არითმეტიკას, გეოგრაფიას და სხვა საგნებს. ამასთანავე, დიდ ყურადღებას უთმობდა ზნეობრივ აღზრდას, ზრდილობას, 

უფროსისადმი პატივისცემას. ის პატარები, რომლებიც შორეული სოფლებიდან იყვნენ. ხშირად სოლომონის სახლში ცხოვრობდნენ და მხოლოდ შმაბათ-კვირას ბრუნდებოდნენ მშობლებთან. 

გონების გაწვრთნასთან ერთად, სოლომონი ბავშვებს შრომისადმი სიყვარულს უნერგავდა. მეცადინეობის შემდეგ ყველა შრო-

გვ147

მობდა, ზოგი შეშას ჭრიდა, ზოგს წყალი მოჰქონდა, საქონელს უვლიდა, მიწას ამუშავებდა. სოლომონი დიდი სიყვარულითა და 

ზომიერი სიმკაცრით გამოირჩეოდა, არ უყვარდა უშნო ცელქობა და ღლაბუცი. ყოველდღიურ საზრუნავში გადიოდა დრო, ყმაწვილები გაიზარდნენ.

ბევრმა მათგანმა ზედმიწევნით იცოდა „ვეფხვისტყაოსანი“, „თამარიანი“. ბიჭებმა დაახრულეს სწავლა და ოჯახებს მოეკიდნენ. 

სოლომონმა დავაჟკაცებულ ძმისშვილს უთხრა: „შენთან აწი, როგორც სტუმარი, ისე მოვალ. შენ უკვე ვაჟკაცი ხარ და თანაც, მე რომ მინდოდა, ისეთი დადექიო“. 

მას შემდეგ, რაც სოლომონმა პირნათლად აღასრულა ვალი ოჯახის წინაშე, გელათის მონასტერში გადავიდა საცხოვრებლად. 

თავისი კუთვნილი მიწები, სახლი და ქონება კი ახლად დაქორწინებული ძმისშვილს გადაუუფორმა. 

XIX საუკუნის 90-იანი წლების ბოლოს სოლომონი ბერად აღიკვეცა და სახელად სვიმონი ეწოდა. მცირე ხანში იგი ჯერ 

დიაკვნად აკურთხეს, შემდეგ კი – მღვდლად დაასხეს ხელი. 

1901 წელს მამა სვიმონმა გადაწყვიტა იერუსალიმის წმინდა ადგილების მოლოცვა და შემდგომ ათონის წმინდა მთის ქართველთა სავანეში დამკვიდრება. 

წასვლის წინ მოინახულა თავისი გაზრდილი ივანე, რომელსაც უკვე ორი თვის გოგონა ჰყავდა. 

გამომშვიდებისას პატარა აკვანში ატირებულა და როდესაც დედას დამშვიდება დაუწყია, მამა სვიმონს უთქვამს, იტიროს 

ბავშვმა, გამყვეს ივანეს ბავშვის ხმაო. 

ათონის მთაზე სამოღვაწეოდ მიმავალი ქართველები, უპირველესად, იერუსალიმს მოილოცავდნენ. მამა სვიმონმა აისრულა 

სანუკვარი ოცნება და მოიხილა პალესტინის უწმინდესი ადგილები. შემღეგ გემით გაემგზავრა ქალკედონის ნახევარკუნძულისაკენ. რამდენიმე დღეში გემმა ათონის მთას მიაღწია.

მამა სვიმონმა კითხვა-კითხვით მიაგნო წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ქართველთა სავანეს, რომელიც ივერთა მონასტრის ახლოს მდებარეობდა· ქართველთა სავანეში 

ნებისმიერი თანამემამულის ხილვა დიდ სიხარულს იწვევდა, მაგრამ საძმო 

გვ148

განსაკუთრებით გაახარა მღვდელ-მონაზვნის შემომატებამ. ათონზე იმ დროისათვის ქართველ ძმათა რიცხვი 50-ს აღწევდა. 

ივერთა მონასტრის ბერძენი არქიმანდრიტების მხრიდან შევიწროების მიუხედავად, 

ქართველთა სავანეში სანიმუშო წესრიგი სუფევდა. ყოველდღე აღესრულებოდა ლიტურგია,ღამისთევის მსახურება – ძველი ქართული რვა 

ხმათა გალობით. წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სავანის გამგებელი, სქემმღვდელმონაზონი იონა (ხოშტარია) თითქმის ყოველდღე იყო მწირველი. საძმოს სულიერ 

მოძღვრობას უწევდა იმ დროის ერთ–ერთი უდიღესი მამა, სქემმღვდელ-მონაზონი თეოდოსი (ერისთავი) – აღზრდილი და განსწავლული გელათის მონასტერში 

(მამა თეოდოსი იყო ღირსი მამის, ალექსი შუშანიას სულიერი მოძღვარი). 

სქემმღვდელ-მონაზონი ათანასეს (ალექსი ბაქრაძე) დიდი ღვაწლით მონასტერში აღორძინდა მწიგნობრობა, კალიგრაფია. 

ღამზადდა ივერთა შონასტრის ბიბლიოთეკაში დაცული ·უძვე ჯიეს ხელნაწერთა ათეულობით ასლი. 

მამა სვიმონს ძირითად მორჩილებად მზარეულობა განუწესეს. პერიოდულად იგი იყო მწირველი სავანის ეკლესიაშიც. 

წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სავანის არსებობა ივერთა მონასტრის ბერძენ ბერებს ძლიერ აშფოთებდათ· ერთი მხრივ, 

სინდისი ამხილებდათ, როდესაც ქართველებს ქართულ მონასტერში არ უშვებდნენ, მეორე მხრივ, მონასტრის მმართველობისა 

და მისი უზარმაზარი შემოწირულების დაკარგვის შიში ჰქონდათ. ყოველივე ამას ხელს უწყობდა თავად მონასტრის გადაგვარებული შინაგანაწესი. 

ივერთა მონასტრის დამაარსებელ წმინდა მამათა მიერ განწესებული ტიპიკონი უკანონოდ იყო შეცვლილი 

გვ149

ახალი განაწესით, ე· წ. იდიორითმით. მონასტერს აღარ ჰყავდა წინამძღვარი, მის ნაცვლად რამდენიმე არქიმანდრიტი „ეპიტროპოსი“ რიგრიგობით განაგებდა მონასტრის საქმეებს. 

ასევე ერთმანეთში ინაწილებდნენ მდიდარ შემოსავალს. იმ დროისათვის მონასტრის საძმო 150 კაცს ითვლიდა, რომელთა უმეტესობა 

თავისი სურვილისამებრ ცხოვრობდა. იმის გამო, რომ აღარ იმართებოდა საზოგადო ტრაპეზი, ყველა თავის სენაკში იმზადებდა 

საჭმელს. არსებობდნენ უკიდურესად უპოვარი და ფუფუნებაში მცხოვრები ბერები. ზოგიერთ არქიმანდრიტს მოსამსახურეებიც 

კი ჰყავდა. ხშირი იყო უთანხმოება დაპირისპირებული ბერების ჯგუფებს შორის. ერთსულოვანნი მხოლოდ ქართველთა წინააღმდეგ იყვნენ.

ბერძნებთან მორიგებას აფერხებდა ქართველი ბერების მოთხოვნა: აღმდგარიყო ივერთა მონასტრის დამაარსებელი წმინდა მამების წესი, რადგან ქართველ მამებს აშინებდათ 

წმინდა მამათა შეჩვენება მათი განწესებულის დამრღვევისადმი. 

ეს მოთხოვნა ბერძენი არქიმანდრიტებისთვის წარმოსადგენადაც ძნელი იყო. რომ არა რუსეთის იმპერიის შიში, დაუყოვნებლივ 

მოიშორებღნენ „აბეზარ“ ქართველებს. მანამდე კი შესაფერის დროს ელოღნენ. მათ მრისხანებას ამწვავებდა ის ფაქტიც, რომ რუსეთის 

მთავრობამ საქმის მოგვარებამდე რუსეთიდან გამოგზავნილი შემოსავლის მცირე ნაწილი ქართველთა სავანეს მიაკუთვნა. 

წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სავანის სამართლებრივი სტატუსი ფრიად სუსტი იყო. სავანე ოფიციალურად ირიცხებო- 

და, როგორც ივერთა მონასტრის დაქვემდებარებაში მყოფი სენაკი. ქართველთა სავანის წინამძღვარმა, იღუმენმა ბენედიქტემ 

(ბარკალაია) ეს სენაკი XIX საუკუნის 60-იან წლებში დროებით თავშესაფრად შეიძინა. მაშინ ვინ წარმოიდგენდა, რომ ქართველებს, 

ნამდვილ ივერიელებს, ივერთა მონასტერში არ შეუშვებდნენ და ეს სამარცხვინო დავა ამდენ ხანს გაგრძელდებოდა. ათონის 

მთაზე მოქმედი კანონით კი – სენაკში მოღვაწე ბერების უფლებები შეზღუდული იყო. დედამონასტრის ნებართვის გარეშე ძმათა რიცხვის გაზრდა 

ან თუნდაც რაიმე შენობის აგება, მკაცრად 

გვ150

იკრძალებოდა. ამ უფლებრივ მდგომარეობას ბერძენი ბერები ბოროტად იყენებდნიენ. ქართველთა ეკლესიას მოანგრიეს გუმბათი, 

არ აძლევდნენ ზარის დარეკვის, სასმელი წყლის მილებით გამოყვანის და შეშით სარგებლობის უფლებას. თავს იმით იმართლებდნენ, რომ

ათონის მთის განაწესს იცავდნენ, ქრისტიანი მოღვაწის უპირველესი მოვალეობა კი სრულიად ავიწყდებოდათ. ქართველ ბერებს

აკვირვებდათ ამგვარი სისასტიკე, მაგრამ უკეთესი მომავლის იმედით ყველაფერს ითმენდნენ.

გადიოდა წლები. მამა სვიმონი ყოველდღიური მსახურებით იყო დაკავებული. პერიოდულად ლოცვა-კურთხევით აღსავსე წერილებს

უგზავნიდა ძმისშვილ ივანეს (სამწუხაროდ, ამ წერილებმა ჩვენამდე ვერ მოაღწია). ახარებდა მისი ოჯახის გამრავლება.

მამა სვიმონი ყურადღებას არ აკლებდა მშობლიურ სოფელს. მისივე დახმარებით აშენდა ეკლესია,  რომელსაც ძმისშვილი

პატრონობდა, ეხმარებოდა მოძღვარს და უვლიდა  ეკლესიას. შემდგომ წლებში მამა სვიმონმა ეკლესიას გამოუგზავნა  მღვდლის სრული შესამოსელი, 

ცისფერი, ულამაზესი ნახელავი. ასევე ვერცხლის  ბარძიმი, ფეშხუმი, ჯვარი და ღვთისმსახურებისათვის საჭირო სხვა ნივთები

გვ151

1905 წლის 25 მაისს ღვთივგანისვენა სქემმღვდელ-მონაზონმა თეოდოსიმ (ერისთავი), რაც განსაკუთებული დანაკლისი იყო როგორც მამა სვიმონისათვის, 

ასევე მთელი საძმოსათვის. ამავე წლის ოქტომბერში მამა სვიმონი ათონის მთაზე მომხდარ არნახულ მიწისძვრას შეესწრო, 

რომლის შედეგად ძლიერ დაზიანდა ათონის მონასტრები, მათ შორის, განსაკუთრებულად – ივერთა მონასტერი. ნახევრად დაინგრა ათსაუკუნოვანი წმინდა ექვთიმეს კოშკი, 

გაიპო გუმბათები. თითქმის ბოლომდე დაინგრა წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ტაძარი, კარის ღვთისმშობლის ეკლესიას გუმბათი მოერღვა. საკვირველად გადარჩა 

ქართველთა სავანე. სქემმღვდელ-მონაზონმა იონამ მძიმე მარხვა განუწესა საძმოს. 

მწარე ღღეების გარდა, ხშირი იყო სამახსოვრო დღეებიც· ათონს ხშირად სტუმრობდნენ მოღვაწეები საქართველოდან, ასევე 

ევროპის უმაღლესი სასწავლებლების ქართველი სტუდენტები. 

საქართველოდან იგზავნებოდა სასულიერო და საერო შინაარსის ჟურნალ-გაზეთები. 

ბერძენი ბერების უსამართლობით განაწამები ქართველები თავის დასაცავ გზებს ეძებდნენ. ივერთა მონასტრის არქიმანდრიტები ყოველ ოთხ წელიწადში ცვლიდენ მოსკოვის 

მეტოქის მმართველს სწორედ ამ მეტოქიდანშემოსდიოდათ უზარმაზარი შემოწირულებანი. ყოველი ახალი მმართველი უნდა დაემტკიცებინა სულთანს და რუსეთის საელჩოს 

(ქალკედონის ნახევარკუნძული, სადაც მდებარეოობს ათონის მთა, 1913 წლამდე ოსმალეთის შემადგენლობაში შედიოდა). 

როდესაც ეს დრო დგებოდა, სქემმღვდელ-მონაზონი იონა ჩადიოდა კონსტანტინოპოლში და რუსეთის ელჩსა და კონსულს 

სთხოვდა შუამდგომლობას. ამ თხოვნებძა შედეგი ვერ გამოიღო, რადგან ბერძენი ბერები ქრთამით იკაფავდნენ გზას. 

სამაგიეროდ, ქართველებზე გაბოროტებულმა 1911 წელს საჩივარი შეიტანეს ათონის მთის უმაღლეს მმართველ ორგანოში – პროტატში: „ქართველები არ გვემორჩილებიან 

და გთხოვთ, მიიღოთ

გვ152

ზომები: ან დაგვიმორჩილეთ, ან განდევნეთო“. ქართველი ბერები გამოდევნისაგან იმხანად ოსმალეთში მყოფმა არქიმანდრიტმა 

ნიკოლოზმა (ნამორაძე) იხსნა. იგი დაუკავშირდა სულთნის კართან დაახლოებულ მუსლიმან ქართველებს, გვარად ირემაძეებს 

და მათი საშუალებით გაიგზავნა ათონზე მოთხოვნა, თავი დაენებებინათ ქართველი ბერებისათვის. საბედნიეროდ, ივერთა მონასტერში მოღვაწეობდნენ ისეთი 

ბერძენი ბერები, რომლებიც თანაუგრძნობდნენ დევნილ ქართველებს. მაგალითად, გრიგოლი და პართენი, რომელთაც სამასი ოქრო ასესხეს გაჭირვებაში 

ჩაცვენილ ქართველ ბერებს.

შემგდომ წლებში პოლიტიკური ვითარება ბალკანეთში მკვეთრად შეიცვალა. დაიწყო ჯერ ბალკანეთის, ხოლო შემდეგ პირველი მსოფლიო ომები. 

ევროპა სისხლისღვრამ მოიცვა. ათონის მთაზე ვითარებას ისიც ართულებდა, რომ მთაწმინდის მრავალეროვანი მცხოვრებლების მმობლიური ქვეყნები ომში ერთმანეთს 

დაუპირისპირდნენ. რუსთის 1917 წელს მომხდარმა რევოლუციამ რადიკალურად შეცვალა ვითარება. ათონზე შეწყდა შემოწირულებანი, რომელზეც მთელი ათონის მთა 

მნიშვნელოვანწილად იყო ლამოკიდებული. მსოფლიო ომის გამო, გაუარესდა ეკონომიკური ვითარება, ჩამოვარდა მიმშილობა. 

1918 წელს ნოე ჟორდანიას მთავრობის ანტიეკლესიური რეფიორმების შედეგად ეკლესია-მონასტრებს კუთვნილი მიწები ჩამოერთვა. ბუნებრივია, 

მათ შორის იყო ივერთა მონასტრის მამულებიც, რომლებსაც ბერძენი ბერები განაგებდნენ. საქართველოს მთავრობაზე განრისხებულმა არქიმანდრიტებმა ათონელ ქართველებზე იყარეს 

ჯავრი. 1918 წლის მიწურულს, სქემმღვდელ-მონაზონი იონას (ხოშტარია) გარდაცვალების შემდეგ, ქართველებს წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის სავანის დატოვება მოსთხოვეს. 

ქართველი ბერები გამოუვალ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. მამა სვიმონი ძმობამ გამოარჩია ქართველი ბერების დროებით მმართველად. 

დიდი სადარდებელი და საფიქრალი დაეკისრა მამა სვიმონს. მრავალჯერ ეახლა იგი, მღვდელ–მონაზვნებთან- იოანესა

გვ153

(მაისურაძე) და მელეტისთან (თოფურია) ერთად, ივერთა მონასტრის არქიმანდრიტებს, მრავალჯერ ევედრა ქართველი ძმების 

სახელით, მაგრამ ბერძნებს ქართველების მოშორება მტკიცედ ჰქონდათ გადაწყვეტილი. 

1919 წლის 9 მარტს ივერთა მონასტრის მმართველი ბერები ჯარისკაცების თანხლებით შივიდნენ წმინდა იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის სავანეში. 

მამა სვიმონს ძალით წაართვეს გასაღები და დაეპატრონენ სავანესა და მის ქონებას. ქართველ ბერებს მიეცათ უფლება, გაეტანათ პირადი ნივთები და ბიბლიოთეკის ნაწილი, ხოლო დანარჩენი ქონება, 

სურსათის მარაგის ჩათვლით,მიითვისეს. ქართველები უბინაოდ, ყოველგვარ ნუგეშს მოკლებულნი დარჩნენ· მამა სვიმონი თავშესაფრის სათხოვნელად გაეშურა წმინდა 

პანტელეიმონის სახელობის მონასტრის წინამძღვართან, არქიმანდრიტ მიხაილთან. იმ დროს რუს ბერებთანაც გართულებული იყო ურთიერთობა, 

ზოგიერთი მათგანი 1917 წლის საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენას „რასკოლს“ უწოდებდა. არქიმანდრიტმა მიხაელმა ქართველ ბერებს სტეფანე პირველმოწამის

სენაკში დაბინავება შესთავაზა· ეს სენაკი ხევში, მეტად მოუხერხებელ და ნესტიან ადგილზე მდებარეობდა. რამდენიმე ბერმა უარი განაცხადა იქ ცხოვრებაზე· მაგრამ სხვა არჩევანი

არ ჰქონდათ· 

ქართველი ბერების ნაწილმა გადაწყვიტა ათონის მთის დატოვება და სამშობლოში დაბრუნება. მძიმე და ცრემლიანი იყო განშორება, მამები თითქოს გრძნობდნენ, რომ ვეღარ ნახავდნენ

ერთმანეთს. 

1920 წელს 9 ქართველი ბერი, სქემმღვდელ-მონაზონ სვიმონის წინამძღვრობით, დასახლდა წმინდა სტეფანე პირველმოწამის სავანეში. 

მოღვაწე ბერები მუხლჩაუხრელი შრომით ცდილობდნენ საარსებო საკვების მოპოვებას· ცხრა ბერიდან სამი 

ღრმად მოხოუცი იყო და, ბუნებრივია, ფიზიკსური შრომა აღარ შეეძლო. შრომას ნაჩვევი მამა სვიმონი გაორმაგებული ძალით 

იღვწოდა· ბერები თიბავდნენ ბალახს, აგროვებდნენ კაკალს, ყიდდნენ და ასე, წვალებით ცხოვრობდნენ. მძიმე შრომამ და ცუდმა 

გვ154

პირობებმა მამა სვიმონი დააავადა. 1926 წელს იგი შეუძლოდ შეიქნა და იძულებული გახდა, წმინდა პანტელეიმონის სახელობის 

მონასტრის საავადმყოფოში ემკურნალა. მამა სვიმონი უკვე 69 წლის იყო, ამიტომ აღარ მოსდევდა ჩვეული ჯანმრთელობა. 

წმინდა პანტელეიმონის სახელობის მონასტრის ბერებმა მამა სვიმონს დარჩენა შესთავაზსეს. რადგან წმინდა სტეფანე პირველმოწამის სახელობის სავანეში დაბრუნება სიცოცხლეს მოუსწრაფებდა. 

ქართველმა ძმებმაც საავადმყოფოში დარჩენა სთხოვეს და დაჰპირდნენ, რომ ხშირად ინახულებდნენ. რამდენიშე თვეში მამა სვიმონი მომჯობინდა და უკვე შეძლო მონასტრის 

სატრაპეზოში წამუშავება. რუსმა ბერებმა სატრაპეზოსთან ახლოს სენაკიც დაუთმეს. ყველამ შეიყვარა კეთილი, სათნო, მლოცველი 

და დარდიანი მოხუცი ტრაპეზარი. 

1932 წლეს წმინდა სტეფანე პირველმოწამის სახელობის სენაკში მომხდარმა ხანძარმა და ბერი ბართლომეს დაღუპვამ. გული 

მოუკლა მოხუცს. ბოლო წლებში სენაკიდან იშვიათად გამოდიოდა. 

1942 წლის 26 ნოემბერს სქემმღვდელ-მონაზონმა სვიმონმა წმინდა პანტელეიმონ მკურნალის სახელობის მონასტრის საავადმყოფოში მშვიდობით მიაბარა სული უფალს. 

მამა სვიმონის ცხოვრების ადრეული პერიოდის შესახებ ინფორმაციის მოწოდებისთვის მადლობას ვუხდით მისი ძმის შთამომავალს, 

ქალბატონ ლიდა ფერაშვილი-ჭაიას.

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზ ბერეკაშვილი 1901-1969წწ

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზ ილიას ძე ბერეკაშვილი 1901 წელს ქუთაისის გუბერნიაში, სოფელ კურსებში, მედავითნის ოჯახში 

დაიბადა. ბერეკაშვილების გვარი მთელ იმერეთსა და დასავლეთ საქართველოში განთქმული იყო საუკეთესო კირითხუროთა

გვ155 

და ეკლესიების მაშენებლები. პატარა ნიკოლოზმა თავდაპირველად სოფლის სამრევლო– საეკლესიო სკოლა დაამთავრა. 

შემდეგ ქუთაისის სამოქალაქო სასწავლებელში სწავლობდა, 

რომლის დასრულებისთანავე მამამ იგი ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მამათა მონასტეერში მიაბარა, სადაც იმ პე– 

რიოდში მოღვაწეობდა ბიძამისი, მღვდელ-მონაზონი ბენიამენი (ბერეკაშვილი)· ნიკოლოზმა 

მისი დახმარებით საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. მონასტერში იგი 1915-

1918 წლებში ცხოვრობდა.

თავად ბიძამისი, მღვდელ—მონაზონი ბენიამენი, ერისკაცობაში – ბესარიონ პავლეს ძე ბერეკაშვილი, 1868 წელს ქუთაისის 

მაზრაში. გლეხის ოჯახში დაიბადა. წერა–კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლოს 

შობის სახელობის მამათა მონასტერში შეისწავლა. 

1899 წლის 2 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონმა (დადიანი) კაცხის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის მონასტრის მორჩილად განამწესა· 

1902 წლის 10 მარტს სასულიერო უწყებაში მიიღეს. ამავე დღეს მოწამეთას წმინდა დავით და 

კონსტანტინეს სახელობის მონასტერში არქიმანდრიტმა ბესარიონმა (ახვლედიანი) ბერად აღკვეცა და სახელად ბენიამენი 

უწოდა. 1902 წჯლის 14 სექტემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა თეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა და კაცხის მონასტრის საძმოში დაადგინა. 

1903 წლის 1 ივნისს მღვდლად დაასხა

გვ156

ხელი და ამავე წლის 4 დეკემბერს კაცხის შონასტრის მმართველად დანიშნა. 

1907 წლის 1 ნოემბერს თავისი პირადი სახსრებით შეაკეთა წინამძღვრის საცხოვრებელი სახლი. 

1909 წლის 23 მაისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) მღვდელმონახონი ბენიამენი ჯრუჭის წმინდა გიორგის სახელობის მონასტერში გადაიყვანა. 

1911 წლის 11 სექტეშბერს ამავე მონასტრის ეკონომოსად დაინიშნა. 

1911 წლის 3 დეკემბერს საგვერდულით დაჯილდოვდა. მამა ბენიამენი ჯრუჭის მონასტერში 

1921-1922 წლამდე მოღვაწეობდა, ამ დროისათვის, ადგილობრივი ხელისუფლების ბრძანებით, მონასტერი დაიხურა და ბერებიც 

გამოდევნეს. იმ პერიოდში იმერეთის ეპარქიაში მოქმედი მონასტრები აღარ არსებობდა, ამიტომ მამა ბენიამენი სოფელში დასახლდა და იქ განაგრძო მღვდელმსახურება. 

მამა ნიკოლოზის მეორე ბიძა. მღვდელი თეოფილე პავლეს ძე ბერეკაშვილი 1860 წელს იმერეთში, გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

წერა-კითხვა,წმინდა წერილი,გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი გელათის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის მამათა მონასტერში შეისწავლა, 

სადაც წლების განმავლობაში საბერო მორჩილი იყო. 

1882 წლის 30 ივლისს ამავე მონასტრის მედავითნედ დაინიშნა. 

1884 წლის 24 ნოემბერს სასულიერო უწყებაში მიიღეს. 

1895 წლის 11 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა და სოფელ წნორის 

წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში ღანიშნა. 

1900 წლის 6 მარტს ქუთაისის მწვანეყვავილას  მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1906 წლის 19 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მღვდლად დაასხა ხელი 

და სოფელ ბაშის სულიწმინდის გარდამოსვლის სახელობის ტაძრის წინამძღვრად განამწესა. 

1911 წლის იანვარში საგვერდულით დააჯილდოვეს. 

XX საუკუნის 20-იან წლების დასაწყისში საწირეს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა. 

1925 წლის 10 დეკემბერს წილკნის ეპარქიაში გადაიყვანეს და ქსოვრისის ყოვლადწშინდა ღვთისმშობლის 

გვ157

შობის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1926 წლის 27 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დააჯილდოვეს.

1927 წლის მაისში წილკნის ეპარქიის II ოლქის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრაღ აირჩიეს· 

1929 წელს ისევ იმერეთში დაბრუნდა, მშობლიურ სოფელში დასახლდა და იქ განაგრძობდა მღვდელმსახურებას. 

მღვდელი თეოფილე 1943 წლის 8 ივნისს გარდაიცვალა. 

1918 წელს, ბიძების ლოცვა-კურთხევით, ნიკოლოზი ერში დაბრუნდა და ოჯახს მოეკიდა. მან ცოლად შეირთო სოფელ კვალითში მცხოვრები შეძლებული გლეხის, 

სევასტი ბარამიძის ქალიშვილი შუშანიკი და იქვე დასახლდა. მათ ოთხი შვილი შეეძინათ: ვაჟი თორნიკე და სამი ასული.

1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება. ეკლესიასა და სამღვდელოებას მძიმე წლები დაუდგა. 

ტერორისა და შიშის ქვეშ მრავალმა მოძღვარმა უარი თქვა 

მღვდელმსახურებაზე და ანაფორა გაიხადა.მიუხედავად ურთულესი პერიოდისა, ნიცკოლოზმა გამოთქვა 

სურვილი სამღვდელო ხარისხის მიღებისა. ახალგაზრდა კაცის შემართებამ დიდად გაახარა ქუთათელი მიტროპოლიტი ნაზარი (ლეჟავა), 

რომელმაც 1922 წელს ნიკოლოზი დიაკვნად აკურთხა და ზესტაფონის წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის ეკლესიის 

ღვთისმსახურად განამწესა. 

1925 წლის 7 იანვარს ქუთათელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და კვალითის წმინდა

გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა. 1928 წელს ხელისუფლების

გვ158

მხრიდან დიდი გადასახადების დაკისრებასთან დაკავშირებით მამა ნიკოლოზი ერთი წელი იძულებული გახდა, პარალელურად 

სამოქალაქო უწყებაში ემუშავა, ხოლო თავისუფალ დროს მღვდელმოქმედებას უთმობდა· 

XX საუკუნის 30-იან წლების დასაწყისში ხელისუფლებამ კვალითის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაც დახურა. მამა 

ნიკოლოზი ეკლესიის გარეშე დარჩა. იგი თავის ბიძებთან: მღვდელმონაზონ ბენიამენთან და მღვდელ თეოფილე ბერეკაშვილთან 

ერთად უშიშრად განაგრძობდა მოღვაწეობას. ისინი დადიოდნენ ახლომახლო სოფლებში და ანუგეშებდნენ სულიერ საზრდოს 

მოკლებულ მრევლს. ღამღამობით კი სოფლის ზევით, უღრან ტყეში არსებული ძველი ეკლესიის ნანგრევებზე ადიოდნენ სოფლის მორწმუნეებთან ერთად, 

აჰქონდათ მოძრავი ტრაპეზი და ჩუმად აღასრულებდნენ ღამისთევის მსახურებებს (ეს მოძრავი ტრაპეზი, ოდიკთან ერთად, ახლაც ინახება ბერეკაშვილების ოჯახში). 

XX საუკუნის 30-იან წლებში აღესრულა მღვდელ-მონაზონი ბენიამენი. სიკვდილის წინ მან ჯრუჭის მონასტრიდან წამოღებული სიწმინდე, 

წმინდა გიორგის ძვლის სამი ნაწილი მამა ნიკოლოზს გადასცა შესანახად და თან დაუბარა, თუ ღვთის 

შეწევნით ჯრუჭის მონასტერი კვლავ გაიხსნებოდა, ეს სიწმინდე კვლავ უკან დაებრუნებინა. წმინდა ნაწილები პატარა ხის ლუსკუმაში ყოფილა ჩასვენებული. 

მამა ნიკოლოზმა წმინდა გიორგის ხატი დააჭერინა და წმინდა ნაწილები მასში მოათავსა. ასე ინახავდა მათ წლების განმავლობაში. 1938 წელს, როდესაც 

ადგილობრივმა ხელისუფლებამ მამა ნიკოლოზი დააპატიმრა, მას ეს სიწმინდე თან ჰქონდა ზესტაფონის სუკის შენობაში. 

პატიმრობისას ერთი სასწაულიც აღსრულებულა: ერთ-ერთი დაკითხვის დროს, მოძღვარს კვლავ მოსთხოვეს მიეტოვებინა 

ეკლესია და ჩამდგარიყო საერო სამსახურში, მაგრამ კვლავ ცივი უარი მიიღეს. ამ დროს ოთახში მოუხმეს ჯალათს, 

რომეღიც ხელკეტით აპირებდა შოძღვრის წამებას. მიუახლოვდა თუ 

გვ159

არა მამა ნიკოლოზს და კეტი დასარტყმელად აღმართა, ხელი ჰაერში გაუშემდა. ამ დროს მამა ნიკოლოზს სიწმინდე ხელზე, 

სამაჯურში ჰქონდა შენახული. ნათელი გახდა, რომ, ერთი მხრივ, მოძღვარი ინახავდა ამ ნაწილებს· მეორე მხრივ კი, თავად წშინდა გიორგი იცავდა

მას საშინელი წამებისაგან. 

XX საუკუნის 40-იანი წლების დასაწყისში, II მსოფლიო ომის დროს, ხელისუფებამ ნება დართო სამღვდელოებას,

გაეხსნათ ეკლესიები და ოფიციალურად გაეგრძელებინათ მღვდელმსახურება. 

ამ პერიოდში მამა ნიკოლოზიც გაათავისუფლეს ციხიდან და მანაც მაშინვე განაგრძო სასულიერო მოღვაწეობა. 

1945-1946 წლებში, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე) დროს ჩატარებული აღწერისას მოქმედი 

სამღვდელოების სიებში გვხვდება მამა ნიკოლოზიც, სადაც აღნიშნულია, რომ იგი ზესტაფონის რაიონში, სოფელ ზედა საქარა— 

გვ160

ში აღასრულებდა საეკლესიო წესებს. 

1949 წლის 1 დეკემბერს ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე) 

მამა ნიკოლოზი ქუთაისის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის საკათედრო ტაძარში გადაიყვანა და 

დეკანოზის წოდება მიანიჭა· 

1955 წლის დასაწყისში ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძე) დეკანოზი ნიკოლოზი ქუთაისის საკათეღრო ტაძრის

კანდელაკად დანიშნა· 

1957 წლიდან ქუთაის–გაენათის ეპარქია ეპისკოპოსმა ნაუმმა (შავიანიძე) ჩაიბარა, როეელიც დიდად აფასებდა მამა ნიკოლოზის გამოცდილებასა და 

დამსახურებას დედაეკლესიის წინაშე. მისი წარდგინებით, მამა ნიკოლოზი 50-იანი წლების ბოლოს ქუთაისის ეკლესიების მთავარხუცესად დაინიშნა და

ენქერითა და გამშვენებული ჯვრით დაჯილდოვდა· 

მეუფე ნაუმი ბოლო წლებში ბევრს ავადმყოფობდა, რის გამოც ხშირად უწევდა სამკურნალოდ ჩასვლა ხან სოხუმში, ხან წყალტუბოს სანატორიუმში. 

ამ პერიოდში ეპარქიის უცვლელი გამგებელი ყოველთვის მამა ნიკოლოზი იყო. მეუფე ნაუმის არქივში შემორჩენილია ამის დამადასტურებელი რამდენიმე წერილიც: 

„ამა წლის აგვისტოს პირველი რიცხვიდან მე მივდივარ დასასვენებლად ერთი თვით. თანახმად მისი უწმინდესობის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ

მელქისედეკ III-ის ბრძანებისა, ამა წლის ივლისის 24-დან გავალებთ, გასცეთ სათანადო პასუხი ქუთაის-გაენათის ეპარქიიღან შემოსულ ისეთ 

საკითხებზე, რომლებსაც თქვენ შესძლებთ, ხოლო მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ მომახსენებდეთ მე. ამასთანავე, გთხოვთ იქონიოთ 

მეთვალყურეობა საარქიელო სახლის დაცვისათვის ჩემს დაბრუნებამდე“ – 1959 წლის 28 ივლისი. 

1967 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ეფრემ II-მ (სიდამონიძე) დეკანოზი ნიკოლოზი ეკლესიაში 

ხანგრძლივი და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის პროტოპრესვიტერის ხარისხში აღამაღლა და მეორე გამშვენებული ჯვვრით დააჯილდოვა. 

გვ161

მამა ნიკოლოზის შვილიშვილი, ბატონი გაიოზ ბერეკაშვილი იხსე ნებს: „ქუთაისიდან ბაბუა ნიკოლოზი ყოველ სამშაბათს ჩამოდიოდა კვალითში, მშობლიურ 

სახლში, სადაც მას, ჩვენგან განცალკევებით, წმინდა ხატებით მოწყობილი პატარა სალოცავი კუთხე და სამუშაო ოთახი ჰქონდა. 

იგი ამ ოთახში წერდა ქადაგებებს და ადგენდა საეკლესიო საბუთებს. 

ამასთანავე, როგორც კი მოსახლეობაში გაიგებდნენ მის ჩამოსვლას, მაშინათვე მოდიოდნენ ზოგი 

მოსანათლად, ზოგი ჯვრისწერისათვის, ზოგიც პანაშვიდისთვის და ბაბუაც დაუზარლად უსრულებდა მათ საეკლესიო წესებს. 

ხშირად მიჰყავდათ მიცვალებულის წესის ასაგებადაც. ყოველივე ეს, რა თქმა უნდა, არც იმდროინდელ, ჯერ ისევ ათეისტურ 

ხელისუფლებას არ ეპიტნავებოდა, თუმც, წინა დროსთან შედარებით, ისე ცხადად აღარ იყო სასულიერო პირების საშინელი დევნა. 

კარგად მახსოვს, სახლიდან გასვლის წინ მამა ნიკოლოზი ანაფორაზე, ზემოდან ყოველთვის შავი ფერის გრძელ ლაბადას იცვამდა, 

და ალბათ, იმიტომ, რომ ასე კიდევ უფრო ახლოს მისულიყო სამღვდელოებას გადაჩვეულ ხალხთან. 

ის მუდამ მხნედ და მოწესრიგებულად გამოიყურებოდა და ჩვენც (შვილიშვილებს), უპირველეს ყოვლისა, წესრიგს გვასწავლიდა, 

რაც იმაში მდგომარეობდა, რომ, ყოველ დილით, ჩვენჩვენი ლოგინები აუცილებლად უნდა გაგვესწორებინა. 

მიუხედავად მკაცრი ხასიათისა, ის, ამავე დროს, ისეთი კეთილი გახლდათ, რომ ყოველ შეხვედრაზე გვლოცავდა და კანფეტებთან 

ერთად ჯიბის ფულსაც გვაძლევდა ყოველთვის...“

გვ162

პროტოპრესვიტერი ნიკოლოზი 1969 წლის გასაფხულზე ფილტვების ანთებით აღესრულა. 

გარდაცვალებამდე იგი საავადმყოფოში მკურნალობდა. ოჯახში არსებობს ეჭვი, რომ მოძღვარს 

მიზანმიმართულად გაუკეთდეს ისეთი ნემსი, რომელმაც დაამძიმა მისი მდგომარეობა. მამა ნიკოლოზის დაკრძალვაზე ჩაბრძანდნენ სრულიად 

საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქი ეფრემ II, ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია (შიოლაშვილი) და სამღვდელოება საქართველოს თითქმის ყველა კუთხიდან. 

ასევე სამღვდელოების წევრები რუსეთიდან. დაკრძალვის დღეს ეზოში ხალხის ტევა აღარ იყო. წესის აგების შემდეგ მამა ნიკოლოზის ცხედართან გამოსათხოვარი სიტყვა 

წარმოთქვა უწმინდესმა და უნეტარესმა ეფრემ II-მ. მან დამსწრე საზოგადოებას ვრცლად მოუთხრო მამა ნიკოლოზის მოღვაწეობის შესახებ და 

აღნიშნა მისი დიდი დამსახურება დედაეკლესიის წინაშე. 

მამა ნიკოლოზი მისი მეუღლის, შუშანიკ ბარამიძის მოკრძალებული თხოვნით, დაასაფლავეს სოფელ კვალითში, საგვარეულო სასაფლაოზე.

არქიმანდრიტი დოსითეოსი (ბერძნიშვილი) 1852-1924წწ

არქიმანდრიტი დოსითეოსი, ერისკაცობაში - დავით ბერძნიშვილი, 1852 წელს ქ. თბილისში დაიბადა.

1869-1875 წლებში სწავლობდა თბილისის სასულიერო სემინარიაში, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

სიღარიბემ ნება არ მისცა დავითს სწავლა უმაღლეს სასწავლებელში გაეგრძელებინა. 

1875 წლის 27 ნოემბერს, იგი თელავის სასულიერო სასწავლებელში დაბალ კლასებში

გვ163

მოსამზადებელ მასწავლებლად დაინიშნა. 

1876-1877 წლებში ზედამხედველის თანამდებობა ეკავა. 

1876 წლის 1 სექტემბერიდან 1878 წლის  1 სექტემბრამდე შტატიდან კლასებს მართლწერას ასწავლიდა და დაიმსახურა - ჯილდო 100 მანეთი. 

1878 წლის 1 სექტემბერს გათავისუფლდა მასწავლებლის თანამდებობიდან და მუშაობა თბილისში,

სამოქალაქო სამსახურში, კონტროლის პალატაში, კანცელარიის უშტატო თანამშრომლად დაიწყო.

1879 წლის 16 აგვისტოს ,,კოლეჟსკი სეკრეტარის'' წოდება მიენიჭა.

1880 წლის 1 აპრილს შტატში დაამტკიცეს· ამ თანამდებობაზე პატიოსანი და დამსახურებული შრომისათვის ამავე წლის 16 მაისს ,,გუბერნიის სეკრეტარის” წოდება მიანიჭეს. 

1881 წლის 25 ივნისს საქართველოს ეგზარქოსმა იოანიკემ (რუდნევი) დავითი დიაკვნად აკურთხა, ამავე წლის 5 ივლისს კი მღვდლად დაასხა ხელი და საგარეჯოს 

წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა· 

1881 წლის 1 ნოემბერს საგარეჯოს სამრევლო-საეკლესიო სკოლის 

საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა· 

1884 წლის 13 აგვისტოს საგარეჯოს ტაძრის განახლებისათვის საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1885 წლის 2 დეკემბერს ეგზარქოსმა პავლემ (ლებედევი) მამა დავითი თბილისში გადმოიყვანა და თბილისის სა-

გვ164

სულიერო სასწავლებელში ქართული საეკლესიო გალობის მასწავლებლად დანიშნა. 

1886 წლის 8 თებერვალს თბილისის ქალთა ეპარქიული სასწავლებლის სასწავლო განყოფილების წევრად აირჩიეს· 

1886 წლის 7 მარტს მიხაილოვის საფერშალო, ვერისა და მამა დავითის ეკლესიებთან არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლებში საღვთო სჯულის მასწავლებლად განამწესეს· 

ამავე წლის 2 დეკემბერს თბილისის სასულიერო სასწავლებლის ეკონომოსად აირჩიეს. 

1838 წლის 29 მარტს სკუფია უბოძეს. 

1889 წლის 13 ოქტომბერს ქ. თბილისის ეკლესიების მთავარხუცესის თანაშემწედ დაადგინეს. 

1889 წლის 23 ოქტომბერს გათავისუფლდა ყველა დაკავებული თანამდებობიდან და 

თბილისის სასულიერო სემინარიის სულიერ მოძღვრად და ობრაზცოვის სკოლაში საღვთოს სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1889 წლის 1 ნოემბრიდან 1893 წლის 27 აგვისტომდე ქართული საეკლესიო წიგნების შემსწორებელი კომიტეტის წევრია. 

1890 წლის 17 იანვარს თბილისის სემინარიაში არსებული წშინდა ანდრია მოციქულის სახელობის საძმოს წევრად, ხოლო ამავე 

წლის 17 აპრილს კავკასიაში ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების წევრად აირჩიეს. 

მამა დავითს წლების განმავლობაში თბილისის ქალთა ეპარქიალური სასწავლო კომიტეტის თავჯდომარის თანამდებობაც ეკავა. 

1892 წლის 26 მარტს კამილავკით, ხოლო 1896 წლის 27 მარტს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

1893 წლის 13 იანვრიდან დიაკვნების გამოსაცდელი კომისიის წევრია. 

1894 წლის 8 მარტს რუსეთის წმინდა სინოდის ობერპროკურორმა ვლადიმერ საბლერმა საღვთო სჯულის გავრცელების საქმეში მადლობა გამოუცხადა. 

1894 წლის 16 ივლისს თბილისის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიის ხატწერის შემსწავლელი კომისიის წევრად დაინიშნა.

1896 წლის 14 მაისს იმპერატორ ალექსანდრე III-ის სამახსოვრო მედლით დაჯილდოვდა. 

1897 წლის 28 მარტს თბილისის ქალთა ეპარქიალურ სასწავლებელში 11-წლიანი ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის ეგზარქოსმა ფლაბიანემ (გოროდეცკი) მწყემსმ

გვ165

თავრული მადლობა გამოუცხადა, ასევე მადლობა გამოუცხადა 1898 წლის 4 სექტემბერს თბილისის ეპარქიალურმა სასწავლო კომიტეტმა 

საღვთო სჯულის გავრცელების საქმეში შეტანილი წვლილისათვის. 

1898 წლის 29 სექტებერს თბილისის სასულიერო სემინარიის ეკლესიაში ცისკრის ლოცვის დროს საქართველოს ეგზარქოსმა 

ფლაბიანემ მღვდელი დავითი ბერად აღკვეცა და სახელად დოსითეოსი უწოდა. აღკვეცას ესწრებოდნენ თბილისის სასულიერო სემინარიის 

რექტორი, არქიმანდრიტი გერმოგენი და სემინარიის ინსპექტორი, მღვდელ-მონაზონი დიმიტრი (აბამიძე, შემდგომში – სქემმთავარეპისკოპოსი ანტონი). 

1898 წლის 4-11 ნოემბრის წშინდა სინოდის განჩინებით, მღვდელ-მონაზონი დოსითეოსი გათავისუფლდა 

თბილისის სასულიერო სემინარიის სულიერი მოძღვრის თანამდებობიდან და ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტრის წიამძღვრად დაინიშნა. 

ამავე წლღის 6 დეკემბერს არქიმანდრიტს წოდება მიენიჭა და თბილისი-ბორჩალოს მაზრის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურეობა დაევალა. 

1899 წლის 19 იანვარს საქართველოს საეკლესიო სიძველეთა კომიტეტის წევრად აირჩიეს და კომიტეტის წევრებთან: ა. ნატროშვილთან, ა. გრძელიშვილთან და ვასილ 

ბარნოვთან ერთად დაევალა კახეთის ძველი ეკლესია–მმონასტრების არქეოლოგიური გამოკვლევა. 

1899 წლის 27 ოქტომბერს გორისა და დუშეთის მაზრების სამრევლო-საეკლესიო 

სკოლების ზედამხედველად დაინიშნა. 

1902 წლის 6 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა· 1903 წლის 27

გვ166

მარტს აღმოსავლეთ საქართველოს მონასტრების შთავარხუცესად დაადგინეს. 

1904 წლის 16 ივლისს პეტროგრადის რუსული წითელი ჯვრის საზოგადოების წევრად აირჩიეს. საზოგადოების 

წევრებს ევალებოდათ იაპონიის ომში ღაღუპული ჯარისკაცების ქვრივებისა და ობლების დახმარება. 

1904 წლის 29 სექტემბერს  დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს.

1906 წლის 6 მაისს წმინდა ანას II ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1909 წლის 4 ივნისს თბილისის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1911 წლის  

გვ167

26 მაისს დასავლეთ საქართველოში გადაიყვანეს და შემოქმედის მაცხოვრის სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაადგინეს. 

1911 წლის 5 ივლისს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) ნახარებაოს ყოვლადწმინდა ღვთისძშობლის ხარების სახელობის 

მონასტრის წინამძღვრობის მოვალეობის შემსრულებლად და გურია-სამეგრელოს ეპარქიის მონასტრების მთავარხუცესად დანიშნა. 

1912 წლის 30 ნოემბრიდან მოწამეთას წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის მონასტრის წინამძღვარია. 

1913 წლის 10 იანვარს იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) სამღვდელოების მოსამზადებელი კომისიის თავჯდომარედ დაადგინა. 

1915 წლის დეკემბერში კვლავ აღმოსავლეთ საქართველოში დააბრუნეს და დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა. 

1916 წლის 6 მაისს წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

არქიმანდრიტი დოსითეოსი ესწრებოდა 1917 წლის 8-17 სექტემბერს გამართულ საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის პირველ საეკლესიო კრებას· 

1918 წელს, თავისი თხოვნის საფუძველზე, უარი თქვა მონასტრის წინამძღვრობაზე (ასევე შემოთავაზებულ მღვდელმთავრის 

წოდებაზე) და პენსიაზე გავიდა. იგი თბილისში, შვილთან, მაქსიმე ბერძნიშვილთან (ერთი ვერსიით, ფერისცვალების მონასტერში) 

დასახლდა. გარდაიცვალა 1924 წლის 8 აპრილს, დასაფლავებულია თბილისში, კუკიის წმინდა ნინოს ეკლესიის სასაფლაოზე. 

არქიმანდრიტი ილარიონი (ბლიაძე) 1865-1931წწ

არქიმანდრიტი ილარიონი, ერისკაცობაში – იოსებ სისოს ძე ბლიაძე, 1865 წელს ჭიათურის მაზრის სოფელ ბერეთისაში, გლეხის 

ოჯახში დაიბადა. მამამისს, სისო ბლიაძეს, პირველი ცოლი ისე გარდაეცვალა, რომ მასთან შვილი არ შესძენია· სიკვდილის წინ 

გვ168

თურმე მეუღლეს მისთვის უთხოვია, ჩვენ რომ ქორწილი გვქონდა, იმ დღეს ჩვენს სოფელში მუმლაძეებს გოგო გაუჩნდათ და ის რომ წამოიზრდება,

აუცილებლად მოიყვანე ცოლადო. მართლაც, როდესაც ფეფენია მუმლაძეს შესაფერისი ასაკი შეუსრულდა, მუმლაძეების ოჯახის დიდი წინააღმდეგობის მიუხედავად,

სისომ იგი ცოლად შეირთო. ფეფენიამ მეუღლეს 7 შვილი აჩუქა: გიორგი, იოანე, იოსები, ალექსანდრე, დავითი და ორი ასული. ამათგან ერთი 

იყო მღვდელ იოანე ციცქიშვილის მეუღლე. ხოლო მეორე – მღვდელ სვიმონ ჭუმბურიძის მეუღლე. 

იოსებმა დაამთავრა ყვირილის ნორმალური ორკლასიანი სასულიერო სასწაილებელი, რის შემდეგაც მუშაობა დაიწყო სოფელ ლიჩში გადამწერლად. 

იქვე დაქორწინდა ნუცა კვიჟინაძეზე, შეეძინა ოთხი შიილი: ეფემია, კალისტა, ქსენია და დავითი. 

1894 წელს  დიდი განსაცდელი დაატყდა თავს – გარდაეცვალა მეუღლე. 

იოსებმა შვილები თავის უფროს ძმას მიაბარა აღსაზრდელად სოფელ ვერტყვიჭალაში. თვითონ კი ბერად აღკვეცის სურვილით გელათის მონასტერში წავიდა. 

რამდენიმეწლიანი საბერო მორჩილების გავლის შემდეგ იოსებმა საფუძვლიანად შეისწავლა წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი. 

1899 წლის 9 მარტს იმერეთის ეპისკოპოსმა ბესარიონშა (დადიანი) მორჩილის შტატში დაადგინა. 

1900 წლის 4 აპრილს არქიმანდრიტმა სერაპიონმა (ახვლედიანი) მორჩილი იოსები ბერად აღკვეცა და 

სახელად ილარიონი უწოდა. იმავე წლის 15 ოქტოებერს იმერეთის იპისკოპოსმა ლიეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხა,

გვ169 

1904 წლის 9 მაისს კი მღვდლად დაასხა ხელი. 

1905 წლის 30 მაისიდან 1911 წლის 15 ივლისამდე მამა ილარიონი ხელმძღვანელობდა გელათის მონასტერში სანთლის ქარხანას, სადაც

გულმოდგინე და ბეჯითი შრომისათვის 1905ც წლის 7 ოქტომბერს მეუფე ლეონიდესაგან მწყემსმთავრული მადლობა გამოეცხადა, ხოლო 1907 წლის 9 იანვარს საგვერდულით დაჯილდოვდა.

1907 წლის 19 იანვარს კი მასვე ჩააბარეს მონასტრის ეკონომოსის თანამდებობაც. 1910 წელს მამა  ილარიონს სინოდალურ კანტორაში უჩივლა ამავე მონასტრის იღუმენმა სოფრომმა (თალაკვაძე).

მართალია, იგი გაამართლეს, მაგრამ შემდგომში მუდმივად აწყდებოდა გარკვეულ პრობლემებს მონასტერში. ამის

გვ170

გამო, იძულებლი გახდა 1911 წლის 16 მაისს მოწამეთას წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის მონასტერში გადასულიყო. 

ამავე წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. მამა ილარიონი ესწრებოდა 1917 წლის 1-5 სექტემბერს გამართულ ბერმონაზონთა შეკრებას 

და 1917 წლის 8-17 სექტემბრის საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის პირველ კრებას· 

1919 წელს იღუმენის წოდება მიენიჭა და კაცხის მაცხოვრის ამაღლების სახელობის მამათა მონასტრის 

წინამძღვრაღ დაინიშნა. 

1921 წელს კომუნისტებმა დაარბიეს კაცხის მონასტერი და მამა ილარიონი იძულებული გახღა, სხვა 

ბერებთან ერთად, მონასტერი დაეტოვებინა. ამავე წელს ქუთათელმა მიტროპოლიტმა ნაზარიმ (ლეჟავა) იგი ღორეშის სამრევლოში განამწესა. 

1925 წელს ქუთათელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) ამაშუკეთის ოლქის მთავარხუცესად დააღგინა მღვდელი იოანე 

ციცქიშვილი და თანაშემწედ იღუმენი ილარიონი დაუნიშნა. 

უღვთო ხელისუფლებამ აქაც არ მოასვენა მონასტრიდან გამოძევებული ბერი, რამდენჯერმე დაურბიეს ეკლესია, ხატები 

და საღვთისმსახურო წიგნები დაუწვეს, ბოლოს ტაძარიც დაუკეტეს. 

მისი ოჯახის წევრებსა და ახლო ნათესავებს მუქარით აღსავსე ბარათებს უგზავნიდნენ· „ბერი კუბოში“ - ასეთი სათაურით 

იწყებოდა ეს მკრეხელური წერილები. თუმცა მამა ილარიონი, რომელსაც მონასტერში მრავალწლიანი მოღვაწეობისა და მოსაგრეობის შედეგად გადატანილი ჰქონდა 

ეშმაკისა და მაცდურის არაერთი შემოტევა, მშვიდად და უდრტვინველად იტანდა ბოროტისგან აღძრულ ყოველგვარ დაბრკოლებას· 

1930 წელს ქუთათელ—გაენათელმა მიტროპოლიტმა სვიმონმა (ჭელიძე) ეკლესიაში ხანგრძლივი და ერთგული სამსახურისათვის 

მამა ილარიონს არქიმანდრიტის წოდება მიანიჭა. გამუდმებულმა დევნა-შევიწროებამ, მუქარამ და დაძაბული ცხოვრების წესმა 

მოძღვარს ჯანმრთელობა შეურყია. 

1931 წლის დეკემბერში, ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ, მან მშვიდად მიაბარა სული უფალს, 

დაკრძალულია ღორეშის ეკლესიის ეზოში. 

გვ171

დეკანოზი ანტონ ბოკუჩავა

1875-1947

დეკანოზი ანტონ ბესარიონის ძე ბოკუჩავა 1875 წელს სენაკის მაზრის სოფელ უშაფათში, აზნაურის 

ოჯახში დაიბადა. მამა ადრე გარდაეცვალა და დედა, მატრონა თოფურიძე, მამისეულ სოფელში, სეფიეთში გადასახლდა ოთხ შვილთან 

ერთად. 

1897-1901 წლებში სამეგრელოს სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა 1901 წელს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) დიაკვნად 

აკურთხა და სეფიეთის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესიაში განამწესა. იმავდროულად სეფიეთის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 

1910 წელს ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და ამავე ტაძრის წინამძღვრად დაადგინა. აქაური მოხუცები იგონებენ, რომ დეკანოზი ანტონი

სოფლის ნამდვილი თავკაცი ყოფილა. ყოველ საჭირბოროტო საკითხს მასთან ათანხმებდნენ

და მის სიტყვას დიდ ანგარიშს უწევდნენ. მამა ანტონს ჰყავდა 

მეუღლე ნატალია კეკელია, რომელთანაც შვილი არ შეეძინა. 

ნატალია 1922 წელს გარღაიცვალა. კომუნისტური ხელისუფლების დამყარების შემდეგ მამა ანტონსაც დაუპირე ანაფორის გახდა 

და წვერის გაპარსვა, მაგრამ მოძღვარმა მტკიცედ დაიცვა თავი. მართალია, 1926 წელს ტაძარი დაიხურა, მაგრამ იგი სახლში 

განაგრძობდა ღვთისმსახურებას და მრევლიც იქ აკითხავდა სულიერი საზრდოს მისაღებად. ასე გაგრძელდა 1947 წლამდე, 

მამა ანტონის გარდაცვალებამდე. 

სოფელში დღემდე ახსოვთ მისი დაკრძალვა. სოფლის უღვთო ხელისუფლებას უარი უუთქვამს მოძღვრის ტაძარში დაკრძალ-

გვ172

ვაზე· მაგრამ მთელი სოფელი გამოსულა და წინააღმდეგობა იმდენად დიდი ყოფილა, რომ მთავრობა იძულებული გამხდარა, 

დათანხმებულიყო· თვალცრემლიანი ხალხი კი გაიძახოდა: „მამა ანტონ, შენ გაიმარჯვე, გაიმარჯვეო!“ დეკანოზი ანტონი სეფიეთის ტაძარში,

საკურთხევლის წინ დაასაფლავეს. 

მღვდელი გაბრიელ ბოჭორიშვილი

მღვდელი გაბრიელ ბოჭორიშვილი XIX  ს-ის II ნახევარში რაჭაში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. ქუთაისის სასულიერო სასწავლებლის დაშთავრების 

შმემდეგ ასწავლიდა ვლადიკავკაზის სასულიერო სემინარიაში. იქვე აკურთხეს 

დიაკვნად და მღვდლად. მსახურობდა ვლადიკავკაზის ეპარქიაში, სოფელ ალაგირის ქართულ სამრევლოში. ჩრდილო კავკასიაში, ოსების მიერ ქართველების 

შევიწროების გამო, 1919 წელს იძულებული გახდა მრევლთან ერთად სააქართველოში დაბრუნებულიყო. მამა გაბრიელმა ლაგოდეხის რაიონში დააარსა სოფელი გიორგეთი, 

სადაც თავად მსახურობდა. 

1922 წლის 10 ოქტომბერს იგი ბაისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

ჰყავდა მეუღლე სესილია ფოცხვერაშვილი და შვილები: 

გოგი, ვახტანგი, ნინო და ქეთევანი. მღვდელი გაბრიელი აწ გარდაცვლილი აკადემიკოსის, ვახტანგ ბოჭორიშვილის მამა იყო. 

გვ173

მღვდელ-მონაზონი ტიხონი

(ბულია)

მღვდელ-მონაზონი ტიხონი, ერისკაცობაში-პროკოფი ბულია, XIX საუკუნის II ნახევარში სამეგრელოში, გლეხის ოჯახში

დაიბადა. სამწუხაროდ, არ არის ცნობილი, თუ სად მიიღო მან საეკლესიო განათლება და რომელ მონასტერში დაიწყო თავისი ბერული მოღვაწეობა.

ცნობილია, რომ 1921 წელს იგი, მღვდელ-მონაზონ ანდრიასთან (გობეჩია) ერთად, მოღვაწეობდა წარჩეს მთავარანგელოზთა სახ

გვ174

ელობის მამათა მონასტერში, რომლის დახურვის შემდეგ საცხოვრებლად სოფელკ  ბაშში გადასულა. 

საბედნიეროდ, სამეგრელოში, ძველი თაობის წარმომადგენლებში მამა ტიხონის მოღვაწეობის ბოლო პერიოდის შესახებ 

მრავალი ზეპირი მოგონებაა შემორჩენილი. ერთ-ერთი ასეთ ამბავი ქალბატონმა ნინო ფიფიამ მოგვითხრო: 

„ძველად ქართველებს უთქვამთ. რომ ყოველი ადამიანი უზარმაზარი კარიბჭეა, რომელსაც მხოლოდ ერთი პატარა გასაღები აღებს· 

ქართველი ყოველთვის იმას ცდილობდა, რომ ეს კარიბჭე რწმენის, იმედისა და სიევარულის გასაღებით გაეღო და ახერხებდა კიდეც. 

ამას ცდილობდა მაშინაც, როდესაც ათეისტურმა წყობამ აღზევების ხანას მიაღწია, დაიხურა ეკლესია—მონასტრები, იდევნებოდა წინაპართაგან 

დანერგილი ქრისტიანული სული და ზნეობა· 

სწორედ ასეთ დროს გამოჩნდა,. „ვითარცა მოტყინარი ვარსკვლავი“, მღვდელ-მონაზონი ტიხონი (ბულია). 

ბერი ტიხონი იყო სულიერი ძამა, ახალგაზრდობის გამოცდილი მრჩეველი—დამრიგებელი. მისი სახით წარმოგვიდგება მრავალფეროვანი მორალური და 

სულიერი თვისებებით დაჯილდოებული სრულყოფილი პიროვნება. 

მამა ტიხონის განსაკუთრებული ნიჭი ღვთისა და ადამიანების უსაზღვრო სიყვარული იყო. ის გამუდმებით ადიდებდა ღმერთს, მასში ქრისტესადმი

გამოუთქმელი, უსაზღვრო სიყვარული იყო დავანებული. მისი სამოძღვრო საქმიანობის ძირითადი საშუალება შემწყნარებლობა, მღვიძარება და მოუკლებელი ლოცვა იყო. 

მამაჩემი, მიხეილ ჩაგუს ძე ფიფია, ღრმად მორწმუნე და ღვთისმოშმიში ადამიანი იყო. მას ცალკე სალოცავი ჰქონდა, ხატებით 

მოფენილი, თითქმის მთელ დღეებს ლოცვასა და ვედრებაში ატარებდა. აინტერესებდა რელიგიასთან დაკავშირებული საკითხები.

ცდილობდა, ბევრ ღვთისმორწმუნე ადამიანს დაახლოებოდა და ბევრიც ღვთის სჯლზუ მოექცია. მოგეხსენებათ, ეს პერი-

გვ175

ოდი იყო კომუნისტების აღზევების ხანა, ამ დროს ღვთის ხსენებაც კი იკრძალებოდა, ინგრეოდა ეკლესიები, 

იბილწებოდა ხატები, იდევნებოდნენ საეკლესიო პირები და, დროის შესაბამისად, მორწმუნე ადამიანებიც კანტიკუნტად იყვნენ. 

მე მაშინ, ალბათ, მეხუთე ან მეექვსე კლასში ვიქნებოდი, იდგა 1941-1942 წლები, ომის პერიოდი, როცა მამაჩემი 

სოფელ ბაშში მცხოვრებ ბერთან საზიარებლად ფეხით დადიოდა და ყოველი მარხვის დამთავრების შემდეგ ჩემი 

და – მარიამი და დედაჩემი დავყავდით. 

თავიდან მამაჩემი მარტო დადიოდა, ხოლო შემდეგ ჩვენც დავიწყეთ სიარული საზიარებლად. გზად ტყე გვქონდა 

გასავლელი, ვცდილობდით, როგორმე შეუმჩნევლად გვევლო. რომ ვინმე ურწმუნოს არ შევემჩნიეთ და არ დავესმინეთ (მამაჩემი იმ 

ხანებში პედაგოგად მუშაობდა)· მახსოვს, ერთხელ მოხუცი კაცი შეგვხვღა და დედაჩემს შიშით ვუთხარი: „ვაი, დედი, კაცი-მეთქი“. 

დედაჩემმა კი ხუმრობით მითხრა: ,,ნუ გეშინია. მოხოცია და კარგად ვერ ხედავსო“. პასუხად კი იმ კაცმა გვითხრა:

„ძალიან კარგად ვხედავო“. 

მაშინ 11-12 წლის ბავშვისათვის, მართლაც, საკვირველი იყო მამა ტიხონი მთელი თავისი ცხოვრების წესით. ეს საშუალო 

ტანის, წარმოსადეგი, განსწავლული ღვთის მადლით შემკული მოხუცი ცხოვრობდა წნელით შეღობილ ფაცხაში, რომლის 

კედლები ტალახით იყო შელესილი და იატაკის ნაცვლად მიწაყრილი ჰქონდა, სახურავი კი ისლისაგან იყო გაკეთებული· 

გარედან ბერის ადგილსამყოფელი ეკლით იყო დაფარული და შესასვლელ კარზე ურდული ჰქონდა, რომლის გაღება მხოლოდ მას 

შეეძლო შიგნიდან. ეზოში მოჰყავდა სიმინდი, ლო-

გვ176

ბიო, ჰქონდა თავის ხელით დამყნობილი ხეხილის ხეები. თავისუფალ დროს სულ მუშაობდა და თავისი ნამუშავევით უხვად 

გასცემდა მოწყალებას. ოთახში, ხატებისა და საეკლესიო ნივთების გარდა, საწოლი და ტაბაკი (სატრაპეზო მაგიდა) ედგა, რათა 

მოსულთ გამასპინძლებოდა· ბერის მუდმივი ასკეზი, თავის დამდაბლება„ მორჩილება თვითშემეცნების საწინდარი იყო, 

ამიტომაც გასცემდა ასე უხვად სიყვარულს სულიერ შვილებში. მამა ტიხონს ეშმაკი განსაცდელსაც ხშირად უვლენდა. ერთხელ, 

მახსოვს, საზიარებლად რომ მივედით, მაშინ გვითხრა, ეშმაკის სახით ქალი ყოველდღე მეცხადებოდა და მეძახდა, მაგრამ მე ამ 

ცდუნების დაძლევა ღვთის შემწეობითა და ლოცვით შევძელიო. 

ალბათ, ბევრი ჩვენთვის უცნობი საცდური და განსაცდელი ევლინებოდა ღვთის სამსახურში მყოფ ბერს, მაგრამ თავისი რწმენითა და რუდუნებით ყოველგვარ ბოროტებას სძლევდა. 

დამაშვრალი და მხცოვანი მამა სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში მძიმედ დასნეულდა, ლოგინად ჩავარდა და სხეული 

დაუწყლულდა. მის მოსავლელად დადიოდნენ მონაზონი ფოტინე (მებონია) (შემდგომში – სქემმონაზონი ქეთევანი) და მონაზონი აკეფსიმა (ფიფია). 

ერთი წლის შემდეგ მისი სული უფალმა მიიბარა. იმ დღეს კიდევ ერთხელ მოვიყარეთ მუხლი მისი წმინდა 

გვამის წინაშე და გვწამს, რომ მამა ტიხონმა განწმენდილი სულით, ანგელოზების თანხლებით დაიმკვიდრა ცათა სასუფეველი”.

ეპისკოპოსი დავითი 

(ბურდულაძე)

1877-1963

ეპისკოპოსი დავითი, ერისკაცობაში – დავით აღათონის ძე ბურდულაძე, 1877 წლის 12 მარტს (მეორე ვერსიით დაიბადა 

1875 წელს) სიღნაღის მაზრის სოფელ ვაქირში (ქიზიყში), მედავითნის ოჯახში დაიბადა. პატარა დავითმა სწავლა-განათლების 

გვ177

მისაღებად სიღნაღის სამოქალაქო სასწავლებელს მიაშურა, სადაც მხოლოდ ორი კლასი ისწავლა. 

1893 წელს 16 წლის ასაკში, ღავითს მსახურება დაუწყია თბილისის სიონის საკათედრო ტაძარში მორჩილ-მოსამსახურედ.

ხუთი წლის განმავლობაში მან საფუძვლიანად შეისწავლა საეკლესიო წესები: კითხვა, გალობა, ტიპიკონი. 1898 წლის

19 დეკემბერს გორის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) იგი თელავის მაზრის სოფელ 

ვარღისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დანიშნა. გარდა ამისა, დავითს დაევალა ვარდისუბნის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საეკლესიო 

გალობისა და საღვთო სჯულის სწავლება, 1901 წლამდე იგი უსასყიდლოდ ასრულებდა 

თავის მოვალეობას. საგანგებოდ ღვთისმსახურებაში მონაწილეობისათვის მას მოწაფეთაგან შეუქმნია მგალობელთა გუნდი· 

1911 წლის 14 დეკემბერს, პირადი თხოვნის საფუძველზე, იგი სოფელ შილდის ყოვლადწმინა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის 

ეკლესიაში გადაიყვანეს. იგი მთელი ძალისხმევით ზრუნავდა ქართული გალობის აღდგენა-აღორძინებისათაეის, ამიტომ მას აქაც შეუქმნია

მგალობელთა გუნდი.

1915 წელს გორის ეპისკოპოსმა ანტონმა (გიორგაძე) დიაკვნად აკურთხა. 1918 წელს კი ალავერდელმა ეპისკოპოსმა პიროსმა

(ოქროპირიძე) მღვდლად დაასხა ხელი და სოფელ ვაჩნაძიანის

გვ178

(სოფელბ ვაჩნაძიანი გარკვეული პერიოდი იწოდებოდა „შრომად“. ამჟამად გურჯაანის მუნიციპალიტეტს 

ეკუთვნის და საგარეჯო-გურჯაანის ეპარქიის ფარგლებში იმყოფება ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის 

მიძინების სახელობის ტაძრის მოძღვრად დაადგინა. 

1925 წელს, მღვდელი დავითი თავისივე თხოვნის საფუძველზე, ალავერდელმა მიტროპოლიტმა იოანემ (მარღიშვილი) 

კვლავ სოფელ შილდაში, ამჯერად ჯვრის გამოჩინების სახელობის ეცკლესიაში განამწესა. 

იმდროინდელი კომუნისტური ხელისუფლება აქტიურად იბრძოდა 

ათეისტური იდეოლოგიის დასამყარებლად, ეკლესია კი საშიშ მოწინააღმდეგედ მიიჩნეოდა, ამის 

გამო სასულიერო პირთა სასტიკი დევნა დაიწყო. სხვა მრავალ მოღვაწესთან ერთად, მღვდელ დავითს აეკრძალა ყოველგავრი 

ღვთისმსახურება. 

1929 წლის დასაწყისში თელავის მაზრის პროკურორთა საგადასახადო უწყებიდან შეიტანეს განცხადება, 

სადაც ჩამოთვლილი იყო ალავერდის ეპარქიაში მოქმედი ზოგიერთი სასულიერო პირი, რომლებიც ზედმეტად იყვნენ დაბეგრილი.

ამ სიაში რიგით მეექვსე გახლდათ მამა დავითი. აი, რა ეწერა მის შესახებ: „მღვდელი დავით ბურდულაძე – შილდის 

ჯვრის გამოჩინების ეკლესიის წინამძღვარი – 1928 წელს გადაიხადა 60 მანეთი, კიდევ შეაწერეს 130 მანეთი, 1929 წლის 

იანვარში თავი დაანება ღვთისმსახურებას“. ულუკმაპუროდ დარჩენილი მოძღვარი იძულებული ხდება, ოჯახის სარჩენად 

მუშაობა დაიწყოს თელავის მუზეუმისა და სამხედრო ჰოსპიტალის ღამის დარაჯად.

გვ179

1943 წელს ხელისუფლების მხრიდან დევნილ-შეზღუდული საქართველოს ეკლესია ნებართვას იღებს რამდენიმე ტაძრის 

ამოქმედების თაობაზე. იმავე პერიოდში ახმეტა-მატან-პანკისის მორწმუნენი თხოვნით მიმართავენ უწმინდესსა და უნეტარესს, 

კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს, რათა მათთან მოძღვარი მიავლინოს. თხოვნის საფუძველზე, უწმინდესი კალისტრატე მღვდელ ღავითს 

აღუდგენს სამღვდელო პატივს და განამწესებს ახმეტა-მატან-პანკისის სამრევლოების წინამძღვრად. 

1952 წელს მდღვდელი დავითი ალავერდელ-ბოდბელ ეპისკოპოს გაბრიელისა და უწმინდეს მელქისედეც III-ის (ფხალაძე) 

ლოცვა–კურთხევის თანახმად, დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1952 წლის 21 ივლისს დეკანოზი დავითი თელავის მაცხოვრის ფერისცვალების (ღვთაების) სახელობის 

საკათედრო ტაძარში მეორე მღვდლის ადგილზე დაინიშნა. 

1954 წლის იანვარში მამა დავითი კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის ბრძა-

გვ180

ნებით ალავერდის ეპარქიის მთავარხუცესად და თელავის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად დაადგინეს. 

1958 წლის 18 სექტემბერს მთავარხუცეს დავითს კათოლიკოსის კანცელარიდან ატყობინებენ, რომ სათანადოდ მოემზადოს 

სვეტიცხოვლობისათვის და ერთი კვირით ადრე ჩაბრძანდეს თბილისში· აღნიშნული შეტყობინების თანახმად, ის 7 ოქტომბერს ჩავიდა თბილისში, 

სადაც 9 ოქტომბერს, იოანე ღვთისმეტყველის ხსენების დღეს, თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის 

სახელობის ტაძარში ბერად აღკვეცეს და მარგვეთის მთავრის – წმიდა დავითის პატივსაცემად დავითი უწოდეს. 

12 ოქტომბერს სიონის საპატრიარქო ტაძარში მიენიჭა არქიმანდრიტის წოდება. 14 ოქტომბერს, სვეტიცხოვლობას, საღვთო 

ლიტურგიის ჟამს, სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავრად 

დაადგინეს. ხელდასხმის წესი აღასრულეს: ბათუმ-შემოქმედელმა და ჭყონდიდელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა (სიდამონიძე. შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი ეფრემ II).

მარგველმა ეპისკოპოსმა დავითმა (დევდარიანი. შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი დავით V) და ქუთათელ-გაენათელმა ეპისკოპოსმა ნაუმმა (შავიანიძე). 

ალავერდელი ეპისკოპოსი დავითი 5 წლის განმავლობაში განაგებდა ალავერდის ეპარქიის სამწყსოს. იგი 1963 წლის აპრილში აღესრულა. მწყემსმთავარი, ნაცვლად მისთვის განკუთვნილი 

და შესაფერისი განსასვენებლისა, სხვადასხვა მიზეზთა გამო, დაკრძალეს თელავის საზოგადო სასაფლაოზე, ნათესავთა გვერდით. უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს 

კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით, 2001 წლის 15 მაისს მეუფე დავითის ნეშტი ალავერდის წმინდა გიორგის 

სახელობის საკათედრო ტაძარში გადაასვენეს. საზოგადო სასაფლაოზე სამარხის გახსნისა და ახალ ლუსკუმაში გადასვენებისას ეპარქიის სამღვდელოების მიერ აღესრულა დიდი პანაშვიდი. 

ალავერდის საკათედრო ტაძარში ალავერდელმა მიტროკოლიტმა დავითმა (მახარაძე), ეპარქიის სამღვდელოებასთან ერ

გვ181

თად, გადაიხადა მცირე პანაშვიდი. პროცესიას ესწრებოდნენ განსვენებული მეუფე დავითის ნათესავები, მათი შთამომავალნი, ეპარქიის მრევლი

და საერო ხელისუფალნი.

რეკავდა ალავერდის დედაზარი, მგალობელნი გალობდნენ ,, ქრისტე აღდგას''. აღსანიშნავია რომ მეუფის როგორც გარდაცვალება, ისე გადმოსვენება, აღდგომიდან ამაღლებამდე

პერიოდში აღესრულა, მაშინაც და ახლაც მის ცხედარს გარშემორტყმული მგალობელნი მაცხოვრის აღდგომის, სიკვდილითა სიკვდილის 

მოკვდინებისა და ცხოვრების მომნიჭებელი მადლის საგალობელს გალობდნენ.

ალავერდის ეპარქიის მწყემსმთავარს უფალმა ოთხი ათეული წლის შემდგომ მიუჩინა კუთვნილი ადგილი. საკათედრო

ტაძარში მეუფე დავითი  ალავერდელ მღვდელმთავართა- ეპისკოპოს პიროსსა (ოქროპირიძე) და მიტროპოლიტ გრიგოლს

(ცერცვაძე) შორის დაიკრძალა.

არსანიშნავია,რომ ეპისკოპოსი პიროსი გახლდათ მეუფე დავითის მღვდლად მაკურთხეველი,მისი ერთ-ერთი მასწავლებელი

და მოძღვარი, მიტროპოლიტი გრიგოლი კი მეუფე დავითის მოწაფე და სულიერი შვილი. ამ ორ მღვდელმთავარს შორის ეპისკოპოს დავითის დაკრძალვით სიმბოლურად აღდგა ქრონოლოგიური

თანმიმდევრობა, ერთიანი ჯაჭვი, რასაც მეუფე დავითის სახით ერთი რგოლი აკლდა. ამჯერად იგი გამთლიანდა და შედუღაბდა.

მოამზადა ალავერდის ეპარქიის მემატიანემ

გვ182

ბეთანიის მონასტერი

ისტორიულ წყაროებში ბეთანიის მონასტერი პირველად XI საუკუნეში იხსენიება, როგორც დიდგვაროვან ფეოდალთა – ორბელების 

მიერ აშენებული საძვალე. ამ გვარის წამომადგენლები დიდძალ მამულს ფლობდნენ ქვემო ქართლში, სახელმწიფოში კი გავლენიანი 

თანამდებობები ეკავათ. ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის შობის სახელობის ტაძარი, სავარაუდოდ, XII ს-ის შუა წლებში აიგო 

იმ ადგილას, სადაც მანამდე უფრო 

ძველი და პატარა აგურის X-XI სს-ის ტაძარი იდგა. 

ღვთისმშობლის შობის სახელობის ტაძრის სამხრეთ კედელზე შემორჩენილია საკმაოდ დიდი ზომის ფრესკა. მასზე გამოსახულია ქტიტორის 

პორტრეტი – ბერული სამოსითა და ტაძრის მოდელით ხელში. მის ზემოთ გვხვდება წარწერა: „დიდი სუმბატ მანდატურთუხუცესი და ამირსპასალარი“. იქვეა ორი სხვა 

ფიგურა – ლოცვად ზეაპყრობილი ხელებით. ესენი არიან XII ს-იის დიდგვაროვანი ფეოდლიბი: სოუმბარტ I ორბელი და მისი ძე 

იოანე. სუმბატი,  სამეფო კარზე მომხდარი გადატრიალების შემდეგ დავით დემეტრეს ძის მომხრეებმა გადააყენეს თანამდებობიდან და ბეთანიის 

მოინასტერში სვიმონის სახელით ბერად აღკვეცეს. სწორედ თავის საგვარეულო მონასტერში გაატარა მეფის ყოფითმა დიდმა ვეზირმა თავისი სიცოცხლის უკანასკნელი 

წლები სინანულსა და ლოცვაში. 

მონასტერში მთავარი ტაძრის გვერდით დგას წმინდა გიორგის სახელობის მცირე დარბაზული ეკლესია· მის გარეთა 

გვ183

კედელზე შემორჩენილია ქვაში ამოკვეთილი წარწერა, საიდანაც ირკვევა, რომ ეს მცირე ეკლესია 1196 წელს ააგო ამირსპასალარისა და მანდატურთუხუცესის იოანე ორბელის მეუღლემ, სომეხთა 

მეფე კვირიკეს ასულმა რუსუდანმა. იოანე ორბელმა 1177 წელს გიორგი III-ის წინააღმდეგ მოაწყო შეთქმულება. მას განზრახული ჰქონდა მეფის ტახტიდან ჩამოგდება და 

მისი ძმისწულის – დემნა უფლისწულის გამეფება. შეთქმულება გამჟღავნდა და გიორგი III-მ დემნა და იოანე ორბელი დააპატიმრა, შემდეგ მათ 

თვალები დასთხარეს. ასევე სიკვდილით დასაჯეს იოანე ორბელის საგვარეულოს ყველა წევრი. გადარჩა მხოლოდ მისი ძმა – ლიპარიტი, რომელიც იმ პერიოდში ირანში იმყოფებოდა. ეს 

მცირე ეკლესიაც რუსუდანმა იოანე ორბელის სიკვდილის შემდეგ ააგო. სავარაუდოდ, რუსუდანიც ამ მონასტერში უნდა იყოს დაკრძალული. XIII ს-ის დასაწყისიდან ბეთანიის მონასტერი 

უკვე მეფის პირადი კუთვნილება გახდა. 

მთავარი ტაძრის ჩრდილოეთ კედელზე შემორჩენილია მეფეთა საკმაოდ დიდი ზომის ფრესკა, ესენი არიან: მეფეთ-მეფე 

გიორგი III, მას მოსდევს მისი ასული – თამარ მეფე. შემდეგ ჭაბუკი უფლისწული, თამარის ძე – ლაშა-გიორგი, რომელსაც 

თავს გვირგვინი უმკობს, წელზე კი ხმალი არტყია, ანუ იგი უკვე მეფედაა ნაკურთხი (მეფედ კურთხევა მოხდა 1207 წელს, ე. ი. სავარაუდოდ, ფრესკაც ამ წლებით თარიღდება). 

ამბობენ, რომ ზაფხულობით თამარ მეფე ხშირად სტუმრობდა 

ბეთანიას, განმარტოებისა და ლოცვისათვის. როგორც ძველი არქიტექტურის მკვლევარნი ვარაუდობენ, წშინდა თამარ მეფის 

დროს ბეთანიის მთავარი ტაძარი ქვით მოპირკეთდა და ნაწილობრივ მოიხატა. არსებობს გადმოცემა, რომ თამარის დროს ბეთანიის მონასტრისათვის დაუწერიათ ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატი, 

შემდგომში- ბეთანიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატად წოდებული. როგორც ჩანს. ეს ხატი, მონასტრის 

უმოქმედოდ დარჩენის გამო, თავადმა ბარათაშვილებმა ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაასვენეს 

გვ184

დაახლოებით XVI საუკუნიდან ბეთანიის მონასტერი ბარათაშვილების სათავადოში შედიოდა და მათ საძვალედ ითვლებოდა). 

XVII-XVIII საუკუნეებში ბეთანიის მონასტერი გაპარტახდა და დავიწყებას მიეცა. გარკვეული პერიოდი იგი სრულიად მიტოვებული იყო: 

ჩამოინგრა თითქმის ყველა თაღი, გუმბათი, გარემო გაველურდა, ტაძრის სახურავზეც ხეები ამოიზარდა, კედლის 

მოხატულობაც მნიშვნელოვნად დაზიანდა· ამ დაკარგული სიწმინდის შესახებ მხოლოდ 1851 წელს გახდა ცნობილი, მას შემდეგ,

რაც ისტორიკოსმა პლატონ იოსელიანმა და მხატვარმა გ.გაგარინმა მოინახულეს ბეთანიის ტაძარი, გაასუფთავეს ქვათა გროვისაგან და თამარ მეფის ფრესკაც გამოჩნდა. 

შემორჩენილია იმდროინდელი ტაძრის ფოტოც, მათზე კარგად ჩანს, რომ მანამდე ვიღაც საკუთარი ძალებით ცდილობდა სავანის აღედგინას. 

XIX საუკუნის მიწურულს ბეთანიის მონასტერში კვლავ მივიდნენ ბერები და დანგრეულის აღდგენა დაიწყეს. აი, რას წერს 

არქიმანდრიტ" იოანე (მაისურაძე) თივის მოგონებებში: „ისმინეთ. 

გვ185

აწ, თუ ვითარ იქნა ბეთანიის მონასტრის განახლება. იყო ბერი ვინმე და სახელი მისი სპირიდონ. თვით სპირიდონ ბერი იყო 

ხონელი, გვარად კეთილაძე. მამასა ერქვა პეტრე, დედასა – მარინე· ამ ბერმა სპირიდონმა მოისურვა ბეთანიის მონასტრის 

შეკეთება· სპირიდონ ბერი ბეთანიის მონასტერში ათას რვაას ოთხმოცდათოთხმეტში, მარტის თვეში მოვიდა. გავიდა ხმა გარემოს. 

ბერი ვინმე მოსულა ბეთანიაში და ამბობსო: უნდა განვაახლოვო. თითონ რითი უნდა განაახლოსო, ტანთ არ აცვია და 

ფეხთა, საჭმელი იმას არა აქვს და სასმელი, მოდიან სოფლები, უყურებენ შორიდან. გაუხდა ავად ცოლი ვანო აფციაურსა (ღვეველს),

რომელიც მოვიდა და სთხოვა ბერს, რომ ელოცა იმ ვანო აფციაურის ცოლისაითვის, რო მორჩენილიყო. ულოცა და მორჩა. 

ამიერიდან მეტი მოწყალე იყო ვანო აფციაური ბეთანიის მონასტრისა. ბეთანიის მადლითა სხვანიც იკურნებოდნენ ესრეთ ღვთის

შემწეობითა, ბეთანიის 

საქმემ წინ დაიწო წასვლა''.

როგორც ამ ჩანაწერიდან ირკვევა, მონასტრის პირველი 

აღმდგენელი მღვდელ-მონაზონი სპირიდონი (კეთილაძე) იყო. 

მამა სპირიდონი, ერისკაცობაში – სოლომონ კეთილაძე, XIX საუკუნის 80-იან წლების ბოლოს შიომღვიმის მონასტერში მივიდა მორჩილად. 

1891 წლის დიდმარხვაში ბერად აღიკვეცა და სახელად სპირიდონი ეწოდა. ამავე წელს ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ

(ოქროპირიძე) დიაკვნად აკურთხზა. 1892 წლის თებერვალში მღვდლად დაასხა ხელი

გვ186

და ზედაზნის მონასტერში განამწესა. 

1894 წელს საქართველო-იმერეთის სინოლადურ კანტორას მან ბეთანიის მონასტერში გადაყვანა სთხოვა. 

თხოვნა დააკმაყოფილეს. თანდათან ბერობის მსურველებმაც იწყეს მონასტერში მისვლა და 1896 წელს, 

როდსაც 14 წლის ვასილ მაისურაძე მონასტერში მივიდა იქ უკვე მცირე საძმო იყო ჩამოყალიბებული. მამა იოანე იხსენებს: 

„მაშინ ბეთანიის მონასტერში იყვნენ თითონ მამა სპირიდონი; დოსითე ბერი – არევაძე; მიხეილ მღვდელ-მონაზონი, 

მოლარიშვილი – გურული; ზოსიმე ქოჩორაშვილი – კუმელი სომეხი, კალატოზი; დავითი – ცალთვალა, მეგრელი, ღვაბერია; ალექსი 

სიდამონიძე – გლდანელი; ვასო – თბილისელი, გვარი არ ვიცი; იოსებ ხიზანაშვილი და მოსე ხიზანაშვილი. ვითომ ბერობდნენ, 

მოვიდოდნენ, ისევ წამოვიდოდნენ, ვინც იმუშავა ბეთანიაში, მოვიდოდნენ, ზოგიერთნი ისევ წამოვიდნენ. გვყამდა ხელოსანი, 

რომელმაც იცოდა დურგლ[·)ბა და კალატოზობა, ვაძლემდით თვეში ხუთი თუმანს,. ეს ხელოსანი იყო ნიკოლოზ დაუშვილი, 

ჰყავდა მოწაფე – ვანო რაჭველი, გვარი არ ვიცი“. 

გადიოდა დრო, ბეთანიის მონასტერი ნელ-ნელა მოქმედი მონასტრის სახეს იღებდა. აშენდა საცხოვრებელი სახლი – ბერთა 

სენაკკბი, გასუფთავდა ეკლესიის გარშემო ტერიტორია, აქვე აღმოჩნდა უკვე მივიწყებული ანკარა წყარო. მონასტრის ძმობამ 

აღადგინა მცირე დარბაზული ეკლესია, რომელიც 1898 წლის 17 მაისს წმინდა გიორგის სახელზე აკურთხეს· აი, რას წერს გაზეთი 

„ივერია“ 1898 წლის ნომერში (სტატია მოგყვავს შემოკლებით): 17 მაისს იყო დანიშნული კურთხევა ბეთანიის მონასტრის 

მცირე ეკლესიისა, რომელიც აგებულია ბეთანიის მონასტრის გვერდით. ეს პატარა თლილის ქვის ეკლესია განაახლა ადგილობრივმა მემამულემ 

თავადმა დავით ბარათაშვილმა და აი, სწორედ ამ პატარა, ძველის-ძველად აგებულისა და თავად 

ბარათაშვილის მეოხებით განახლებულის ეკლესიის საკურთხებლად გაემგზავრა შაბათს, 16 მაისს, თბილისიდგან სამღვდელოება

გვ187

კურთხევა ბეთანიის მცირე ეკლესიისა მინდობილი ჰქონდა ეგზარქოსისაგან არქიმანდრიტ კირიონს (საძაგლიშვილი) და 

მღვდელ ანტონ თოთიბაძეს, მაგრამ მოუცლელობის გამო, ვერც პირველი და ვერც მეორე ვერ წამოვიდნენ ბეთანიას და ამისათვის მამა კირიონმა, 

თავისის მხრივ, კურთხევა მიანდო ქვაბთახევის მონასტრის მლვდელ-მონაზონ ათანასეს (ზურაბიშვილი), ფერისცვალების მონასტრის მღვდელ-მონაზონ გაბრიელს 

(ქიტიაშვილი) და ბეთანიის მონასტრის მღვდელ-მონაზონ სპირიდონს (კეთილაძე). 

შაბათს, 16 მაისს, ესე სამი საათი იქნებოდა, თბილისიდგან რომ გზას გავუდექით. მგზავრნი სულ ექვსნი ვიყავით: მამა 

გაბრიელი, მამა ათანასე, მთავარდიაკონი მირონ ომანიძე, მედავითნე-მგალობელი გიორგი ზალიკიანი, ნიკო ბერიშვილი და 

გვ188

ალექსანდრე ყიფშიძე. როგორცა ჰხედავთ, თბილისელი ინტელიგენცია ძალიან სუსტობდა რიცხვით. 

თითქმის ათი საათი იქნებოდა ღამისა, მონასტერს რომ მიუახლოვდით. გალავანში ცეცხლები დავინახეთ, მონასტრიდგანაც შეგვამჩნიეს და ფარნებით გამოგვეგებნენ. 

ერთმა ფარნიანმა მიიქცია მეტისმეტად ჩემი ყურადღება. მაღალის, ახოვანის ტანისა იყო,კილო ლაპარაკისა ამტკიცებდა, რომ რუსია, 

თუმცა ქართულად თავისუფლად ლაპარაკობდა. ბოლოს შევიტყე, რომ ეს. ადამიანი სახელად ივან ივანიჩია, გვარად ბეზჩასტნი მანგლის-პრიუტიდან· 

ივან ივანიჩს სახე გაუბრწყინდა, გული აუჩქროლდა, მოძღვარნი რომ დაინახა და იქვე მთის ფერდობიდგან გადასძახა მონასტერში: ,,дарьте  въ колоколъ''

ივან ივანიჩი ფრიად საინტერესო ტიპია. ამისთანა კაცს რუსობაში თუ შეხვდები, თორემ არ გვგონია, სხვა ერში ამისი 

მსგავსი მოიპოვებოდნენ. მეორე დღეს იმის ფაციფუცს რომ ვუყურებდი, სწორედ ვკვირობდი. რა სიხარულით დახვდა თავად დავით ბარათაშვილს, 

რომელმაც უამინდობის გამო დაიგვიანა და კურთხევას ვეღარ მოუსწრო, გვეგონა ვეღარ მოვლენ, ან ეტლი თუ გაუჩერდათ გზაში და ვეღარ შესძლეს ფეხით ტლაპოში სიარულიო. 

ივან ივანიჩმა ხელზედ აკოცა პატივცემულს დავითს და მოახსენა, თქვენი დიდი მადლობელნი ვართ ყველანი, რომ „ეს ბედნიერი დღე“ გვეღირსა, ნამდვილი მამობა 

გაგვიწიეთ და იმედია, იმასაც მოვესწრებით, რომ უმთავრესი ტაძარი თქვენის მეოხებით შეკეთებულ-განახლებული იქმნებაო. 

ივან ივანიჩმა რუსულად და მისმა მეგობარმა ივან ტიმოფეევიჩმა ქართულად სიტყვით მოგვმართეს, რომელშიაც მკაფიოდა სთქვეს,

რომ მართალია ჩვენ ჩამომავლობით რუსები ვართო, მაგრამ ძველს სამშობლოსთან ყველანაირი კავშირი გავწყვიტეთ, 

იქ რომ დავბრუნდეთ, ვინ შეგვივრდომებსო. ჩვენი სამშობლო საქართველოა, აქ უნდა დავიხოცნეთ და აქვე უნდა ჩავიდეთ საფლავშიო

გვ189 

თუმცა ფეხით სიარულმა კარგა დაგვღალა და წვიმამაც ლაზათიანად დაგვასველა, მაინც გულმა აღარ მომითმინა და 

მისვლისთანავე შევედი უმთავრესს ტაძარში თამარ მეფის სურათის სანახავად. ტაძარი სავსე იყო მლოცველებით. 

გუმბათის პირდაპირ, შევამჩნიე მუხლმოდრეკილი მონაზონი ქალი, რომელიც მაღალის ხმით კითხულობდა საღმრთო წერილსა. 

სიბნელის გამო ხეირიანად ვერ გავსინჯე სურათები თამარისა, გიორგი მესამისა და ლაშა-გიორგისა. ეს კი კარგად 

გავარჩიე, რომ სურათი დიდებულის მეფისა ძალიან დაზიანებულა, გაჭუჭყიანებულა, საღებავი გახუნებულა და მრავალს 

ალაგას შეუგნებელის ადამიანის ხელს წაუბღალავს. სასიამოვნოდ უნდა აღვნიშნოთ, რომ თამარის სურათი გადარჩენილა 

იმ უბედურს ბედსა, რომელიც ეწვია საფარის მონასტრის კედლებზედ დახატულს ათაბაგთა სურათებს. ჯერ იყო და ახალციხის 

ბიჭბუჭებმა თვალები დასთხარეს ათაბაგთა და ამ რამდენისამე წლის წინათ კირით შეგლისეს, მხოლოდ ერთ-ერთის ათაბაგის 

თავიღაა დარჩენილი შეუმურავი. როდესაც შარშან, ამ გარემოებას ყურადღება მივაქციეთ, საფარის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა პაისიმ გულუბრყვილოდ გვიპასუხა, 

რომ სულ ერთია, მაინც ხომ უნდა გაილესოს გაჯით კედლებიო. 

ქალაქიდგან ამოსულთ შაბათ ღამე არა გვძინებია. საშღვღელოება შეუდგა წესრიგის გამზადებას, ჩვენ კი საერონი ბეთანიის მონასტრის წარსულის შესახებ ვსაუბრობდით. 

აღმოჩნდა, რომ მოსაუბრეთა შორის გიორგი ზალიკიანს უნახავს ბეთანიის ტაძარი 1865 წელს. მონასტრის გალავანიო, სთქვა გიორგიმ, 

უშველებელი ხეებით იყოვო დაბურული, თვით უმთავრესს ტაძარში მთიულნი ღამღამობით საქონელს აბინავებდნენ და ათასი 

სისაძაგლით ავსებდნენ ეკლესიასო. თამარის სურათი კი მშვენივრად ყოფილა შენახული, არსად არ ყოფილა წაბღალული. 

მონასტერი დაუთვალიერებია აგრეთვე ქვაბთახევის მღვდელმონაზონ ათანასეს 1890 წელს. ამ დროსაც სურათი თამარისა 

ისე არა ყოფილა წაბლალული, როგორც ეხლა. არ მახსოვს,

გვ190

როდისა ნახეს ბეთანიის მონასტერი დ. ბაქრაძემ და პროფესორმა ალ. ცაგარელმა, ან რა მდგომარეობაში იყო მაშინ თამარის 

სურათი. იმას კი ყველა დანამდვილებით ამბობს, რომ გაგარინმა რომ ნახა მონასტერი ვორონცოვის მთავარმართებლობის დროს, 

თამარის სურათი მშვენივრად ყოფილა შენახული, მოსაუბრეთაგან. 

ვიღაცამა სთქვა, რომ ბეთანიის სანახავად თავადი მ. ს. ვორონცოვიც მობრძანებულა. 

ცხრა საათზე სამღვდელოება შეუდგა ეკლესიის კურთხევის წესის შესრულებას. ამავე დროს ივან ივანიჩმა და ივან ტიმოფეევიჩმა 

აღმართეს ეკლესიაზე თბილისიდგან მოტანილი ჯვარი. 

კურთხევის გათავების შემდეგ დაიწყო წირვა ახლად ნაკურთხ ეკლესიაში, რომელიც ისე მცირეა, რომ ოცი კაცი ძლივს ეტევოდა, 

სამღვდელოების და მგალობელთა გარდა, ათი სული დიდის გაჭირვებით თავსდებოდა შიგა. წირვა იყო ქართულად, გალობდნენ 

ნ. ბერიშვილი, გ· ხალიკიანი, ქვათახევის მონასტრის მედავითნე გიორგი კანდელაკი (შემდგომში – წილკნელი ეპისკოპოსი 

ტარასი) და კავთისხევიდან მამა ათანასეს მიერ მოწვეული მედავითნე ალექსანდრე კოტეტიშვილი (შემდგომში – ქვემო 

კავთისხევის ეკლესიის მღვდელი). 

ჯერ წირვა არ გასულიყო, რომ მთის ფერდობზე შევამჩნიეთ თბილისდგან წამოსული სტუმრები. სწორედ ყველასა სწყინდა, 

რომ ბეთანიის განახლების დღეს მცირე რიცხვი ქართველი ინტელიგენტებისა დაესწრო და ამისათვის დიდად გაგვეხარდა 

მათი მოსვლა. სულ ოთხი კაცი იყო: ექვთიმე თაყაიშვილი, არისტო ქუთათელაძე, ი. მგალობლიშვილი და ზ. ჩხიკვაძე. უფრო

გვ 191 

ბევრნი წამოვიდოდნენო, გვითხრეს მოსულთა, რომ საძაელი ამინდი არ ყოფილიყო. 

თბილისდან მოსულ ინტელიგენციას და სამღვდელოებას გაუმასპინძლდა მამა სპირიდონი სადილი თავდებოდა სტუმარნიც აიშალნენ

კიდეც და წასვლას აპირებდნენ რომ ამ დროს გამოჩნდა პატივცემული თავადი დავით 

ბარათაშვილი, მერე ისიც მარტოთ კი არა, მთელი ოჯახით. მისი მეუღლის კნეინა იულიას, შვილების – ზაალისა 

და ეკატერინეს გარდა იყვნენ: კნეინა ნ. თარხნიშვილისა, ქალბატონი ჩაჩიკაშვილისა და კიტა აბაშიძე. მოსულნი იმ წამსვე 

ახლად ნაკურთხ ეკლესიისკენ გაეშურნენ, სადაც მამა სპირიდონმა მცირე პარაკლისი გადაიხადა. თავადი დავითი ოჯახობით, არ. ქუთათელაძე და 

ზ. ჩხიკვაძე კვირა ღამესაც დარჩნენ ბეთანიას ღამის სათევად, და დანარჩენნი კი საღამო ხანს თბილისკენ გაემგზავრნენ“.

ჯერ კიდევ ერთი წლით ადრე თივადმა დავით ბარათაშვილშა ბეთანიის მონასტერს შესწირა სახნავ-სათესი მიწები. საქართველოს ცენტრალურ არქივში დაცულია 

1897 წლის 4 მარტით დათარიღებული წერილი, რომელსაც დავით ბარათაშვილი გასცემს მამა სპირიდონის სახელზე:  „1897 წლის მარტის 4-სა 

დღესა, მიეცა ესე წერილი მღვღელ—მონაზონ სპირიდონსა, მასზედ, რომელ ნებასა ვაძლევ ჩემს მამულს ბეთანიაში დაბინავებას, 

რათა ყურადღება იქონიოს, როგორც ეკლესიაზედ, ისე მამულზე. ამას გარდა, არავის ნება არა აქვს ჩემგან მიცემულ მამულში ხე-ტყე მოსჭრას, 

თვინიერ საზამთრო საძოვრის საგრებლობის  

გვ192

გარდა, რომელიცა მაქვს მიცემული შაჰყულაშვილისთვის და ამისა გამო ნებას გაძლევთ, რომ ყველას აღუკრძალოთ ხეების 

მოჭრა. თქვენ თვითონ ნებას გაძლევთ ისარგებლოთ თქვენის საჭიროებისათვისა, რაც საჭირო იქმნება თქვენთვის საბოსტნე 

ადგილთა სახნავითა, სათიბითა და სხვა და აგრეთვე ისარგებლოთ შეშითა და ხე-ტყითა და აგრეთვე, რაც ეკლესიას დაჭირდება ხე-ტყე“. 

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ მონასტრის განახლებაში დიდი წვლილი მიუძღვის ცნობილ საზოგადო მოღვაწეს არისტო ქუთათელაძეს და თავად კონსტანტინე 

იოანეს ძე მუხრანბატონს, ბეთანიის მონასტრისადმი განსაკუთრებულ მზრუნველობას იჩენდა ეპისკოპოსი კირიონი (საძაგლიშვილი). 

მამა სპირიდონიც ხმირად იღებდა მისგან რჩევა-დარიგებებს. 

1902 წლის 4 მაისს, შაბათს, მეუფე მონასტერს ეწვია. კვირას, წირვის შემდეგ, მან განსვენებული დავით ზაალის ძე ბარათაშვილის სულის 

მოსახსენებლად მონასტრის კრებულის თანდასწრებით გადაიხადა პანაშვიდი. შემდეგ ყოვლადსამღვდელომ დაათვალიერა 

განახლებული ეკლესია, კრებულის მიერ გაშენებული ვენახი და ხილის ბაღი. მადლობა გადაუხადა მღვდელ-მონაზონ სპირიდონს ერთგული შრომისათვის

და შემწეობასა და დახმარებას დაჰპირდა. ორშმაბათს ეპისკოპოსი ფეხით წაბრძანდა ვერის ხეობისაკენ, მოინახულა ბარონ ნიკოლაის ბაღები და იქიდან ცხენით ჩაბრძანდა თბილისში. 

უნდა აღინიშნოს, რომ მონასტრის განახლების დროს სამწირველოში იპოვეს ვერცხლის ბარძიმი, 

რომელიც შეწირული ყოფილა მონასტრისთვის თავად გოსტაშაბ ბარათაშვილისაგან 1677 წელს, 

მონასტრის მთავარი ტაძრის განახლება კიდევ მრავალი წლის განმავლობაში არ მოხერხდა. 

იგი 1910 წლის 13 ივნისხ აკურთხეს. სამწუხაროდ, სავანის აღორძინების პერიოდმა დიდხანს არ 

გასტანა.

1921 წლის თებერვალში საქართველოში კომუნისტური ხელისუფლება დამყარდა. 

ეკლესიებსა და მონასტრებს ჩამოერთვათ მიწა, ქონება, სასულიერო პირებს აეკრძალათ ღვთისმ— 

გვ193

სახურება. მამა სპირიდონს ძლიერ გაუჭირდა არსებობა. 1923 

წლის 12 მარტს იგი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარე ამბროსის (ხელაია) სწერს: „თქვენო უწმიდესობავ, 

მივემთხვიე რა მოხუცებულობასა და უძლურებასა, ვერ შემწევს ძალა და ღონე, ძველებურად მოუარო და უპატრონო ჩემს 

საყვარელ ბეთანიის მონასტერს. ტანჯვით, ოფლით და შრომით მონაგები მიფუჭდება. გული მტკივა, მაგრამ სიბერე და უძლურება 

აღარ მაძლევს ნებას დავიფარო იგი. აწ გთხოვ, უწმიდესო, ყურად იღოთ ჩემი უღირსობის თხოვნა. გადასცეთ მონასტერი 

ესე – ძველი ათონიდან დაბრუნებულს მღვდელმონაზონ ილიას (ფანცულაია) რომელიც მრწამს, თავს დასდებს და არ 

დაიშურებს ძალ-ღონეს მისი მოვლა-პატრონობისათვის, ხოლო ჩემს უღირსებაზე კი მოიღოთ ლოცვა-კურთხევა და ნება დამრთოთ, 

რათა დაუბრკოლებლად შემეძლოს ცხოვრება ბოლნისის სიონში, რომელიც აწ უპატრონოდ არის დაშთენილი, სადაც 

ამ სიბერის დროს არ გამიჭირდება ერთი ლუკმაპურის შეძენა“. 

კათოლიკოს-პატრიარქის  ლოცვა-კურთხევით, ბეთანიის მონასტერი მამა ილიამ ჩაიბარა, თუმცა არც მის დროს გამოსწორებულა

სიტუაცია. მონასტერში არ იყო საკვები საშუალებაც კი. ამის გამო ბერებს ახლომახლო სოფლებში უხდებოდათ სიარული

საეკლესიო წესების შესასრულებლად. ეს კი მეტად სახიფათო იყო იმ პერიოდში, რადგან ხელისუფლებისაგან წაქეზებული

აქტივისტები და გადაჯიშებული ახალგაზრდობის ნაწილი პირდაპირ გზაში ხოცავდა სრულიად უდანაშაულო სამღვდელოებას. 

1923 წლის 3 სექტემბერს მამა ილია სთხოვს კათოლიკოს-პატრიარქის მოსაყდრეს, ურბნელ. ეპისკოპოს ქრისტეფორეს (ციცქიშვილი): 

„თქვენო მეუფებავ, უმორჩილესად გთხოვთ, რადგან მონასტერს არავითარი სახსარი და საშვალება არ აქვს, მშივრები ვართ, ნება მოგვცეთ, საკალმასოდ ცოტა 

პური ვითხოვოთ მორწმუნე ხალხში, ეგებ როგორმე თავი გადავირჩინოთ შიმშილისაგან“. 

1924 წელს მამა ილიამაც დატოვა მონასტერი და იქვე ახლოს, სოფელ ახალსოფელში განაგრძო მოღვაწეობა· რამდენიმე 

გვ194

წლის შემდეგ იგი დააპატიმრეს გათავისუფლების შეშდეგ კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე)

ლოცვა-კურთხევით,არქიმანდრიტის ხარისხით იგი მანგლისის ეპარქიაში მოღვაწეობდა. 

1937 წელს სამეულის გადაწყვეტილებით იგი დახვრიტეს. 

იგივე ბედი ეწია მამა სპირიდონსაც. XX საუკუნის 20-იან წლების ბოლოს იგი დასავლეთ სააქართველოში გადავიდა და 

მშობლიურ მხარეში განაგრძობდა ღვთისმსახურებას. 

1937 წელს მასაც დახვრეტა მიუსაჯეს.

რაც შეეხება ბეთანიის მონასტერს, ისევ მამა იოანეს მოგონებებს დავუბრუნდეთ: „დავრჩი მე ივანე ბერი. მომემატა გიორგი ბერი მხეიძე მეთოდის ძე, 

კახეთის ხირსის ბერი, წმიდა სტეფანეს მონასტრისა. მამა გიორგი მოვიდა ათას ცხრაას 

ოცდაოთხში, მე კი მეორეთ რო მოვედი, ათას ცხრაას ოცდაორში მოვედი და ამ რიცხვის მერე ბეთანიის მონასტერში ვართ. 

მრავალი გაჭირვება გავიარეთ, რამდენჯერ გაგვძარცვეს, რამდენჯერ აგვაწიოკეს, თუ ფუტკარი, თუ სახლში, თუ ძროხები, თუ 

მწყემსები. ძრიელ სულ მოკლებაში შევვარდი. თუ მამა გიორგი არ მყოლიყო განმამხნევებელად, აღარ შემეძლო ბეთანიაში 

დარჩენა, მაგრამ ჩემთვის სუყველგან ძნელი გახდა. ღმერთო, ამიერითგან მაინც მშვიდობა მომადლე, იყავნ, იყავნ!“ 

1928 წელს, მანგლისის ეპარქიის აღწერის დროს, მასში ბეთანიის მონასტერიც იხსენიება, რომელზეც ასევე მიწერილია 

სოფელ წვერის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია და სამრევლო 75 კომლით.

1929 წლის აღდგომის დღესასწაულთან დაკავშირებით, ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისატვიოს კათოლიკ-

გვ195

ოს-პატრიარქმა ქრისტეფორემ მღვდელ–მონაზონ იოანეს (მაისურაძე) იღუმენის წოდება მიანიჭა. ხოლო მღვდელ-მონაზონი 

გიორგი (მხეიძე) სამკერდე ოქროს ჯვრით დააჯილდოვა. XX საუკუნის 30-იან წლებში კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) 

მამა იოანეს არქიმანდრიტის, ხოლო მამა გიორგის – იღუმენის წოდება მიანიჭა. 

1954 წელს ბეთანიის მონასტერში მივიდა ვასილ ფირცხალავა, რომელიც ერთი წლის შემდეგ ბასილის სახელით ბერად 

აღკვეცეს და კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკის (ფხალაძე) მიერ მღვდლად იქნა ხელდასხმული. მამა ბასილი 1960 წელს, 

ადრეულ ასაკში აღესრულა. 

1957 წელს გარდაიცვალა არქიმანდრიტი იოანე, ხოლო 1962 წელს მონასტრის უკანასკნელი წევრი – არქიმანდრიტი გიორგი, 

რომელიც გარდაცვალებამდე რამდენიმე წლით ადრე მღვდელმონაზონმა ბასილმა დიდ სქემაში აღკვეცა იოანეს სახელით. 

მათი წმინდა სხეულები ბეთანიის მონასტრის ეზოში განისვენებს. 

2003 წლის 18 აგვისტოს, წმინდა სინოდის განჩინებით, აღმსარებელი მამების სახელით, ისინი წმინდათა დასში შეირაცხნენ. 

ხსენების დღედ 21 სექტემბერი დადგინდა. 

1962 წლიდან ბეთანიის მონასტერი დროებით დაიხურა. მას მხოლოდ ერთი დარაჯი, იქვე მცხოვრები, აწ განსვენებული ვანო 

წიკლაური უვლიდა. 

1978 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-სასწაულებრივად შეძლო იქ. 

ორი ბერის გაგზავნა. ბეთანია პირველი მამათა მონასტერი იყო, რომელიც ხანგრძლივი სულიერი სხამთრის 

შემდეგ გაიხსნა. მონასტერში მალე ჩამოყალიბდა მცირე საძმო, რომელმაც ნელ-ნელა შეძლო იქაურობის აღდგენა-გალამაზება 

და წირვა-ლოცვის განახლება. 

1982 წლის აღწერით, მონასტრის საძმო შემდეგ წევრებს ითვლიდა: იღუმენი იოანე (შეყლაშვილი), 

მღვდელ–მონაზონი გიორგი (ბედოშვილი), ბერ—დიაკონი ევსევი (სოხაძე), მორჩილი ანატოლი წულაია 

(ამჟამად – მღვდელ-მონაზონი გაბრიელი, მოღვაწეობს სენაკისა და ჩხოროწყუს ეპარქიაში). 

გვ196

მამა იოანე 1987 წლამდე წინამძღვრობდა ბეთანიის მონასტერს, მის შემდეგ მონასტერს წინამძღვრობდნენ: არქიმანდრიტი 

ლაზარე (აბაშიძე), მღვდელ-მონაზონი ანგია (ჩოხელი), არქიმანდრიტი საბა (კუჭავა)· 

2007 წლის 4 დეკემბრიდან მონასტრის წინამძღვარია არქიეანღრიტი იაკობი (ბანძელაძე). მონასტრის 

საძმოს წევრები არიან: იღუმენი ნაუმი (ვაჭრიძე), მღვდელ—მონაზონი ლაზარე (ლი პარტელიანი), მღვდელ-მონაზონი ლაზარე 

(გოგუაძე), ბერმონაზონი ნიკოლოზი (მალაზონია) და რამდენიმე მორჩილი.

დეკანოზი ვასილ გაბადაძე

1875-1958

დეკანოზი ვასილ პავლეს ძე გაბადაძე 1875 წელს იმერეთში, სოფელ კურსებში, მღვდლის ოჯახში 

დაიბადა. სწავლობდა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში, რომლის 

დამთავრების შემდეგ სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში გააგრძელა, სადაც მხოლოდ ორი კურსი გაიარა. 

1913 წლის დიდმარხვობამ იმერეთის ეპისკოპოსმა გიორგიმ (ალადაშვილი) დიაკვნად აკურთხა და სოფელ კურსების წმინდა გიორგის 

სახელობის ეკლესიაში დაადგინა· ამავე წლის 24 ნოემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და ოჯალის ყოვლადწმინდა 

ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაინიშნა. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, რეპრესიების მიუხედავად, განაგრძობდა მსახურებას. 

მამა ვასილის ოჯახს დიდი 

გვ197

ამაგი ჰქონდა თანასოფლელებზე, ის და მისი შვილები ასწავლიდნენ სოფლის ახალგაზრდებს·· ხოლო მისი მეუღლე ნადია 

ტარიელის ასული კოკელიძე ყოველგვარი სასყიდლის გარეშე ტანისამოსს უკერავდა უპოვრებს და ავადმყოფებს მკურნალობდა. 

1928 წელს მამა ვასილს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

XX საუკუნის 30-იანი წლების დასაწყისში უღვთო ხელისუფლების ზეწოლის შედეგად იძულებული გახდა, დროებით შეეწყვიტა ღვთისმსახურება. 

1943 წელს, ეკლესიების ამოქმედების დროს, კვლავ განაგრძო სამღვდელო მოღვაწეობა და თავის სოფელში აღასრულებდა საეკლესიო საიდუმლოებებს. 

1947 წელს ქუთათელი-გაენათელ მიტროპოლიტ ეფრემის (სიდამონიძე, შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი) ძალისხმევით, ქუთაისში გაიხსნა 

კომუნისტების მიერ გაუქმებული წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია, რომლის წინამძღვრადაც დეკანოზი ვასილი დაინიშნა. 

1951 წლის აღდგომას ქუთათელ-გაენათელმა მიტროპოლიტმა ეფრემმა იგი ენქერით დააჯილდოვა. 

1956 წლის მიწურულს კათოლიკოს-პატრიარქ მელქისედეკ III-ის (ფხალაძე) ლოცვაკურთხევით, დეკანოზი ვასილი სამოღვაწეოდ თბილისში გადმოვიდა და 

ქაშვეთის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად დაინიშნა. 

დეკანოზი ვასილი 1958 წლის 19 სექტემბერს გარდაიცვალა, დასაფლავებულია ვაკის სასაფლაოზე. 

პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე გაბუნია

1880-1969

პროტოპრესვიტერი ალექსანდრე ლუკას ძე გაბუნია 1880 წლის 26 ოქტომბერს (ძველი სტილით) თბილისში, მოსამსახურის ოჯახში დაიბადა. 

1888-1897 წლებში თბილისის სათავადაზნაურო გიმნაზიაში სწავლობდა, მაგრამ. არ დაუმთავრებია. 

1893-1899 წლებში თბილისის სასულიერო სემინარიის სტუდენტია· 

გვ198

1899 წლის 26 თებერვალს სალიანის წშინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა 

1900 წლის 19 მაისს ყარსის მაზრაში. გრენადერის სამრეკლოში გადაიყვანეს. 

1901 წლის 14 დეკემბერს ნუხის სამი მღვდელმთავრის (წმინდა ბასილი დიდი, წმინდა გრიგოლი ღვთისმეტყველი და წმინდა იოანე ოქროპირი) 

სახელობისეკლესიაში დაადგინეს და დიაკვნად აკურთხეს.

1902 წლის 1 მაისს ელიზავეტოპოლის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში განამწესეს. 

1906 წლის 23 თებერვალს მღვდლად დაასხეს ხელი და განჯის მაზრაში. გოლიცინის ეკლესიის წინამძღვრაღ და სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მას- 

წავლებლად დანიშნეს. 

1908 წლის 12 მარტს პატარა ლილოს  წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1909 წლის აღდგომას საგვერდულით, ხოლო 1914 წლის 25 სექტემბერს სკუფიით დაჯილდოვდა. 

1914-1918 წლებში, პირველი მსოფლიო ომის დროს, გერმანიის ფრონტზე N484 საველე ჰოსპიტალში 

სამხედრო მღვდლად მსახურობდა. ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის წმინდა ანას II და წმინდა ვლადიმერის IV ხარისხის ორდენები, 

ხოლო 1917 წლის 6 იანვარს განმშვენებული ჯვარი უბოძეს· 

1918 წლის გაზაფხულიდან დაბრუნდა საქართველოში ღა პატარა ლილოს ერთკლასიანი სამრევლო სკოლის გამგე–მასწავლებლად დაინიშნა. 

1920 წელს მარტყოფის მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის საკათედრო ტაძრის მღვდელმსახურად 

გადაიყვანეს. მღვდელი ალექსანდრე მცხეთა-თბილისის ეპარქიის დელეგატის სტატუსით ესწრებოდა 1920 წლის 27 ივნისს

გვ199

გამართულ საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკცლესიის მეორე საეკლესიო კრებას. 

1922 წლის იანვარ-თებერვალში თბილისის კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის 

მღვდელმსახურია, ხოლო 1922 წლის 15 თებერვლიდან ისევ პატარა ლილოს სამრევლოში დააბრუნეს. 

1922 წლის 30 ნოემბერს მამა ალექსანდრემ უარი თქვა მღვდელმსახურებაზე, გაიხადა ანაფორა და 1924 წლის 6 იანვრიდან პატარა ლილოს სკოლაში გამგის 

მოადგილედ და მასწავლებლად დაინიშნა. 1924 წლის ოქტომბერში თბილისის N29 სკოლაში საქმისმწარმოებლად განამწესეს. 

1929-1939 წლებში თბილისის N2 სკოლაში მუშაობდა. პარალელუორად, 1931 წლის 1 ოქტომბრიდან მუშათა განათლების კომბინატში მოლარე-მოანგარიშე, 

ხოლო 1932 წლის 29 ნოემბრიდან თბილისის ქართულ პედაგოგიურ სასწავლებელში მოარე–ინკასატორი იყო. 

1939 წლის 16 ივნისს თბილისის ინდუსტრიალურ ინსტიტუტში მოლარედ დაინიშნა. 

1941 წლის 28 აგვისტ(ოდან თბილისის სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტის მოლარეა. 

1944 წლის 17 მაისს კათოლიკოს-პატრიარქმა , კალისტრატემ 

(ცინცაძე) მღვდლის ხარისხში აღადგინა  და მანგლისის ყოვკლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების 

სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრაღ დანიშნა. 

1947 წლის 3  აპრილის თბილისის სიონის ყოვოადწმინდა ღვთისეშობლის მიძინების სახელობის საპატრიარქო 

ტაძარში გადაიყვანეს 1948 წლიდან სამეურნეო ნაწილის გამგეობა ჩააბარეს· ამავე დროს, დეკანოზის 

წოდება მიენიჭა 1950 წლის 6 დეკემბერს გამშვენებული ჯვრით დაჯილდოვდა. 1951 წლის 31 იან

გვ200

ვარს სიონის საპატრიარქო ტაძრის კანდელაკად დაადგინეს. 

1952 წლის 13 აპრილს ენქერითა და მიტრით დააჯილდოვეს. 

1953 წლის 25 აგვისტოს სიონის ტაძრის დეკანოზად დაამტკიცეს· 

XX საუკუნის 50-იანი წლების ბოლოს პროტოპრესვიტერის მაღალი პატივი უბოძეს. 

1963 წლის 28 აგვისტოს წმინდა გიორგის პირველი ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1967 წლიდან, თავისი თხოვნის საფუძველზე, ასაკისა და ავადმყოფობის გამო, პენსიაზე გავიდა.

პროტოპრესვიტერის ალექსანდრე 1969 წლის 8 მარტს გარდაიცვალა. წირვა და ანდერძის წესი შესრულდა 

სიონის საპატრიარქო ტაძარში, საიდანაც მისი ნეშტი ვაკის სასაფლაოზე წაასვენეს.

მღვდელი მიხეილ გავაშელიშვილი

1855-1912

მღვდელი მიხეილ თეოდორეს ძე გავაშელიშვილი 1855 წელს რაჭაში, სოფელ ღებში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. 

აქვე მიიღო პირველდაწყებითი განათლება; შემდეგ მამამ იგი ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში მიაბარა.

რომელიც მიხეილმა წარჩინებით დაასრულა. ცოდნის გაღრმავების მიზნით მან სწავლა 

თბილისში, იმპერატორ ალექსანდრე II-ის სახელობის ვაჟთა სამასწავლებლო სკოლაში გააგრძელა. 

1880 წელს მიხეილი დაქორწინდა ქუთაისში მცხოვრებ მინადორა ბაბად-ოღლიზე (აქვე მოკლედ უნდა აღინიშნოს მინადორას წარმომავლობაზე. 

მამა მიხეილის შმთამომავლების გადმოცემით, ეს პატარა გვარი დასახლებულა ქ. ქუთაისში XVI-XVII საუკუნიდან, მიუღიათ ქრისტიანობა და გაქართველებულან, 

თუმცა თავისი ძველი გვარი არ შეუცვლიათ. მამა მიხეილმა იგი ქუთაისში სწავლის პერიოდში გაიცნო და თავისი ცხოვრებაც 

მას დაუკავშირა), რომელმაც სამი შვილი გაუჩინა: გიორგი, ვლადიმერი და მარიამი. 1881 წლის 29 აგვისტოს ქუთაისის 

გვ201 

წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) მიხეილი დიაკვნად 

აკურთხა, ხოლო. ამავე წლის 6 სექტემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და მშობლიურ კუთხეში, ღების მაცხოვრის სახელობის 

ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა· 

1889 წელს მამა მიხეილი იმერეთის საეპარქიო მმართველობის რაჭის განყოფილების წევრად აირჩიეს და ამავე წლის 20 ოქტომბერს საგვერდულით დააჯილდვეს. 

1890 წლის 19 დეკემბერს, მეუფე გაბრიელის ლოცვა-კურთხევით, იგი ონის მაზრაში არსებული სამრევლო-საეკლესიო სკოლების ზედამხედველად დაინიშნა.

მამა მიხეილის ზედამხედველობის  პერიოდში მისი გულმოდგინე შრომისა და მეცადინეობის შედეგად რაჭის მაზრის მრავალ სოფელს მოეფინა სწავლა-განათლების შუქი.

ამ ხნის მანძილზე ხუთამდე ახალი სამრევლო-საეკლესიო სკოლა გაიხსნა კუდაროში, ძეგლევში, ფუტიეთში, შავრასა და ხონჭიოში. 

როგორც კი სადმე საკმე გაჭირდებოდა· მამა მიხეილი მაშინვე იქ გაჩნდებოდა და საქმის ვითარებას გულდასმით სწავლობდა. 

გვ202

1891 წლის დასაწყისში სოფელ კუდაროს სკოლის გამგის, მღვდელ

ექვთიმე მაისურაძის თანაშემწის, მასწავლებელ ვასილ ტიმოთეს ძე იაშვილის (შემდგომში – სომიწოს ეკლესიის მღვდელი, დახვრიტეს 1937 წელს) საჩივარი შემოვიდა.

მან განაცხადა: „რამდენიმე თვეა უქმად ვზივარ, რადგან ოსები სკოლაში ბავშვებს აღარ აგზავნიან“. ადგილზე საქმის გამოსარკვევად მამა მიხეილი ონის ოლქის მთავარხუცეს.

დეკანოს ალექსი გიორგობიანთან ერთად გაემგზავრა. დეკანოზმა ალექსიმ ოსებს ჰკითხა: „მე გავიგე, ვითომც თქვენ სკოლაში ბავშვებს აღარ გზავნით. ძლიერ ვსწუხვარ, 

რომ წიხლი გიკრავსთ ბედნიერებისათვის. თქვენი შვილებისათვის იმდენად საჭიროა სწავლა, რამდენათაც ცოდვილთათვის ცხონება. 

ამას წინათ ყოვლადსამღვდელო გაბრიელი აღტაცებული დარჩა ამ სკოლაში ნასწავლი თქვენი პაწია ბალღების ცოდნით. თუ გახსოვთ, ლოცვა-კურთხევასთან ერთად მათმა მეუფებამ მადლობაც გიძღვნათ,

რომ თქვენ თქვენს შვილებს პირჯვრის გამოსახვა, ლოცვების წარმოთქმა და მცირე წერა-კითხვა შეასწავლეთ. დღეს რაღა პასუხს აძლევთ ან ღმერთს 

ან მეუფეს, რომ შვილების აღზრდაზე ხელი აგიღიათ და შესულხართ ცოდვაში, თუ ამ კეთილ საქმეს მეტი სიცოცხლე არ ელოდა თქვენში, რისთვის გასწიეთ შრომა, რისთვის ააგეთ სკოლის შენობა?“ 

როგორც გამოირკვა მღვდელი და მასწავლებელი ხშირად არ იმყოფებოდნენ თავის ადგილზე და გაკვეთილებიც ამიტომ 

ცდებოდა. თუმცა ბოლომდე ვერც მათ დაადანაშაულებდი. 

კუდაროს ხეობაში 15-მდე პატარა სოფელია მიმოფანტული (დაახლოებით – 250 კომლი), რომელთაც მხოლოდ ერთი მღვდელი 

ემსახურებოდა და ისიც ფრიად დატვირთული ყოფილა ყოველდღიურად თავისი საეკლესიო წესებით. რაც შეეხება სკოლის 

მასწავლებელს, იგი სხვა სოფლიდან იყო მოსული, ცოლ-შვილთან ერთად და წლიდანწლამდე უჭირდა უსასყიდლოდ მუშაობა. 

მამა მიხეილმა გამოთქვა აზრი, მღვდლისათვის მედავითნედ ისეთი ვინმე დაენიშნათ, რომელსაც ოთხი კლასი ექნებოდა დამთავრე-

გვ203

ბული, ხელფასს კი 12 თუმანს მისცემდნენ. ამის გარდა კიდევ სხვა შემოსავალიც დაემატებოდა და შეძლებდა გვარიანად ეცხოვრა და სკოლის საქმეც მოეწესრიგებინა.

1893 წლის აღდგომას მამა მიხეილს ერთგული სამსახურისათვის სკუფია უბოძეს. 

1897 წელს მან აქტიური მონაწილეობა მიიღო რუსეთის იმპერიაში ჩატარებულ პირველ საყოველთაო 

აღწერაში, რის გამოც ამავე წლის 13 ივნისს სამკერდე ვერცხლისფერი მედალი ეწყალობა. 

1898 წლის 6 ივნისს კამილავკით, ხოლო 1903 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა. 

მამა მიხეილი აქტიურად თანამშრომლობდა იმჟამად გამომავალ ჟურნალ-გაზეთებთან. მრავალი საინტერესო ისტორიულეთნოგრაფიული, 

პედაგოგიური ხასიათის მასალა გამოაქვეყნა მან გაზეთ „ივერიასა და სასულიერო ჟურნალ „მწყემსში“· 

პრესაში ასევე შეხვდებით სტატიებს მთის რაჭაში მისი მოღვაწეობის შესახებ. 

აი, რას წერდა 1901 წელს გაზეთ „ივერიაში“ ვინმე ოქროპირ ლობჟანიძე მამა მიხეილის შესახებ: „სოფელი ღები თავისი 

გარეგანის შეხედულებით მშვენიერ სურათს წარმოადგენს: ორსამსართულიანი 

ძველი ქვითკირის შენობები, შიგადაშიგ მაღალ-მაღალი ექვსშვიდსართულიანი კოშკები, 

დიდი გუმბათიანი ქვითკირის ეკლესია, ქვითკირსავე სამ

გვ204

რეკლო–გალავნით. აქ ნიადაგი მეტად მწირი და უმოსავლოა, რის გამოც ხალხის უმეტესობა უფრო ვაჭრობას მისდევს. მართალია, 

ბარის სოფლებთან შედარებით, სწავლა განათლების 

მხრივ ეს სოფელი დაქვეითებულია, მაგრამ, სამაგიეროდ, რაჭის 

მთის სოფლებში პირველ სოფლად ითვლება. სხვა მთის სოფლებში, მაგალითად: ჭიორაში, გლოლასა და უწერაში არსად 

არავითარი სკოლის ჭაჭანება არ არის და ღებში კი კარგა ხანია ერთკლსიანი სამინისტრო სკოლა არსებობს, 

სადაც ყოველ წლობით ასამდე მოსწავლე ბავშვი იყრის თავსა. ღებელებმა ამ ბოლო დროს ისე შეიგნეს სკოლის სარგებლობა, 

რომ იმედია მოკლე ხანში აქ ორკლასიანი სკოლაც დაარსდეს. 

პირველივე კვირიაკე დიდმარხვისა ღებელებმაც ლოცვითა, სინანულითა და აღსარებით გაატარეს. მიუხედავად ცუდი ამინდებისა, ხალხი ბლომად დადიოდა ეკლესიაში, 

ეზიარა 600-მდე სული, ზიარების შემდეგ მღვდელმა მიხეილ გავაშელიშვილმა 

გრძნობით სავსე სიტყვა წარმოსთქვა, რომელმაც დიდი შთაბეჭდილება იქონია მსმენელებზე და აღძრა მათ გულში წრფელი 

სურვილი კეთილ შეწირულებისადმი. მოძღვარმა თავისი სიტყვა ასე დაამთავრა: „სულიერნო შვილნო! დიდად მოხარული 

ვარ, რომ დღეს ამოდენა ხალხმა მიიღეთ წმინდა საიდუმლო ზიარებისა, იმედი მაქვს, არ გამაწბილებთ და ამ სიხარულთან 

ერთად თქვენს მოძღვარს შემდეგის თხოვნის აღსრულებითაც გამახარებთ. აწინდელი წმინდა ჯურჯელი, რომლიდგანაც თქვენ 

წმინდა ზიარება მიიღეთ, ძლიერ პატარაა ამოდენა ხალხის დასაკმაყოფილებლად, რადგანაც ყოველს ამ დროს ამოდენა 

ხალხი იკრიბება და ხან კიდევ მეტიც, საჭიროა უფრო დიდი ბარძიმი. გთხოვთ, თქვენის სულის საოხად და თქვენთა ძეთა და 

ასულთა სადღეგრძელოდ შეძლებისდაგვარად გაიღოთ წვლილი 

ამა წმინდა ბარძიმის მოსაპოვებლად“. 

ამის თქმა და აღსრულება ერთი იყო: ვინ 11 მანეთი შემოსწირა, ვინ – 10, ვინ – 7, ვინ – 5 და სხვა და ამნაირად ამ 

დღესვე სიით შეიკრიბა 109 მანეთი და ბევრმა კიდევ შემდეგი

გვ205

სათვის აღუთქვა მოძღვარს შეწირულების მიტანა. ეჭვი არ არის, მალე 15 თუმნამდის შეიკრიბება, რითაც ეკლესია საჭირო 

ნივთს მოიპოვებს“. 

კიდევ რამდენიმე წელი ღირსეულად ატარა მღვდლობის მძიმე, მაგრამ ტკბილი უღელი მამა მიხეილმა და ღებელთა უდიდესი 

სიყვარული და მოწიწება დაიმსახურა. სოფელში მცხოვრები ძველი თაობის ხალხის გადმოცემით, იგი ყოფილა კაცთმოყვარე, 

ცოდვა-მადლის გამკითხავი, სამართლიანი, უბიწო და ღრმად განათლებული მოძღვარი. სამწუხაროა, რომ იგი ადრეულ ასაკში 

გარდაიცვალა. 

1912 წელს გაზეთი „სახალხო გაზეთი“ თავის ერთ-ერთ ნომერში მოკლედ წერდა: „მარტის 24-ს ქუთაისში ცივ სამარეს 

მიაბარეს მღვდელი მიხეილ გავაშელიშვილი. განსვენებული თანამშრომლობდა გაზეთ „ივერიაში“ „მიხაკო ღებელის“ და 

„რივნის თაველის“ ფსევდონიმებით“. 

შემორჩენილია მამა მიხეილის რამდენიმე ქადაგება, ერთ-ერთი მათგანი ეხება მაზიარებლებს, იგი მოძღვარმა 1894 წელს წარმოთქვა:

„შიშითა ღვთისათა და სარწმუნოებით მოვედით“. სულიერნო შვილნო და საყვარელნო მოწაფენო! ღვთის შეწევნით თქვენ ყველანი უკვე 

მომზადებულნი ხართ წმინდა საიდუმლო ზიარების მისაღებად. მოვედით შიშით და ძრწოლით, 

მოვედით მტკიცე სარწმუნოებით, რამეთუ ესე არს თვით უხრწნელი ხორცი ქრისტესი და ესე არს თვით პატიოსანი სისხლი 

მისი. არა პური და ლვინო გეძლევისთ თქვენ ამჟამად საჯჭმელად, არამედ ნამდვილი ხორცი და სისხლი ქრისტესი, როემლიც 

არის დამწველი ცეცხლი უღირსთა. იცოდეთ, რომ ჩვენ ყოველნი ვართ უღირსნი და უძლურნი წინაშე ღვთისა, გარნა 

ვხდებით ღირსნი წმინდა საიდუმლო ზიარებისა განუსაზღვრელითა და აღურაცხელითა მოწყალებითა ღვთისათა. ვინაიდგან 

წმინდა ზიარება ცეცხლი არს უღირსთა შემწველი, ამისათვის ნურავინ იკადრებთ, ძმანო, კადნიერებით მისწრაფებას წმინდა 

გვ206

ბარძიმისაკენ, რათა არა სასჯელად, გინა დასასჯელად გექმნას თქვენ საიდუმლო ესე. დღეს აქ 

ამ ქრისტეს სერობაზე, ჩვენ ყოველნი უნდა ვიყვნეთ სიმდაბლით და გულწრფელის მონანიებით. 

თაყვანი ვსცეთ წმინდასა საიდუმლოსა, ვითარცა თვით ღმერთსა; უკანასკნელად შევსტიროთ ცოდვათა მოტევებისათვის 

და კრძალვით შევეხნეთ წმინდასა ბარძიმსა, ვითარცა იესო ქრისტეს გვერდსა, საიდანაც გარდამოხდა სისხლი და წყალი. 

ზიარების შემდეგ ვყოთ თაყვანისცემა წინაშე მაცხოვრის ხატისა და 

შევსწიროთ მას მადლობა დიდისა მისისა მოწყალებისათვის. 

ამიერიდგან იყოს განუშორებელი ჩვენის გულიდამ ის აზრი, რომ ჩვენთანა არს ქრისტე: მას ვილოცავდეთ, მას ვადიდებდეთ 

და მასთან გვქონდეს საუბარი, ვითარცა ღვთის მიმღებთ. ეს დღე შერაცხეთ ერთადერთ თქვენს დიდებად, ერთადერთ თქვენს 

ბედნიერებად და სასიხარულო დღესასწაულად. მიხვიდეთ რა თავიანთ სახლებში, ეცადეთ, ძმანო, არ შებღალოთ თქვენ შორის 

დამკვიდრებული სიწმინდე. დღეს ღვთის მიმღებთ საღამოზე არ განაგდოთ იგი – თქვენის უძღებებით, უზომო სმით და 

უმართებულო ლაპარაკით,ვინაიდგან ენა და პირი თქვენი განსწმინდა იესოს სისხლმა და ხორცმა. ერიდეთ ყოველგვარ 

საცდუროვანებას, რათა არა დაჰკარგოთ ნაყოფი წმინდა ზიარებისა. იქონიეთ მსჯელობა კეთილ საქმეებზე, წარმოიდგენდეთ 

დიდსა მოწყალებასა ღვთისასა და უღირსებასა თქვენსა, დღევან-

გვ207

დელი თქვენი სიხარულის მონაწილედ გახადეთ უბადრუკნიც, ეცით საზრდელი მშიერთა და ხელი შემწეობისა მიაწოდეთ 

გაჭირვებულთა ქვრივთა და ობოლთა. აჰა, მოვალს თქვენდა ყოვლისმპყრობელი უფალი თქვენი დამბადებელი და მაცხოვარი თავისი მადლით, 

თქვენ განსაკურნებლად, განსაძლიერებლად და განსანათლებლად. ეცით თაყვანი საშინელთა ქრისტეს საიდუმლოთა და სთქვით: 

„მრწამს უფალო და აღვიარებ, რამეთუ შენ ხარ ჭეშმარიტად ქრისტე ძე ღვთისა ცხოველისა, მოსრული სოფლად ცოდვილთა ცხოვნებად, 

რომელთაგან პირველი მე ვარ. კვალად მრწამს, რამეთუ ესე არს თვით უხრწნელი ხორცი 

შენი, და ესე არს თვით პატიოსანი სისხლი შენი. შენ უკვე გევედრები, შემიწყალე მე, შემინდევ შეცოდებანი ჩემნი, ნებსითნი და უნებლიეთნი, 

სიტყვით და საქმით, ცნობით და უმეცრებით. 

და ღირს მყავ მე დაუსჯელად ზიარებად უხრწნელთა საიდუმლოთა შენთა, მოსატევებელად ცოდვათა და ცხოვრებად საუკუნოდ, ამინ“. 

დეკანოზი დავით გარსიაშვილი

1870-1957

დეკანოზი დავით ზაქარიას ძე გარსიაშვილი 1870 წლის 22 სექტემბერს სოფელ საგარეჯოში, მედავითნის ოჯახში დაიბადა. 

მამამისი ზაქარია გარსიაშვილი დავით გარეჯის მონასტერში იყო გაზრდილი და ქართლ-კახეთის სხვადასხვა ტაძარში მსახურობდა მედავითნედ. 

იგი ადრე გარდაიცვალა და ოთხი მცირეწლოვანი შვილი დედამ – ნინომ გაზარდა. 

1883-1837 წლებში პატარა დავითი თბილისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა, რომლის დასრულების შემდეგ 

სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო. სემინარია დავითმა 1893 წელს პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1893 წლის 24 აგვისტოდან 1895 წლის 18 დეკემბრამ-

გვ208

დე დიდუბის სამრევლო–საეკლესიო სკოლაში საღვთო სჯულს ასწავლიდა. სკოლის მოწაფეთაგან შეადგინა გუნდი, რომელიც 

ორშაბათობით გალობდა ტაძარში ქართულ-რუსულ ენაზე. 

1895 წლის 19 დეკემბერს დავითი დიაკვნად აკურთხეს, ერთ კვირაში კი მღვდლად დაასხეს ხელი და კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში დიაკვნის შტატში 

განამწესეს. 

1896 წელს კუკიის ეკლესიასთან გაიხსნა სამრევლო-საეკლესიო დაწყებითი სკოლა, სადაც მამა დავითი ოთხი წლის განმავლობაში ყველა საგანს ასწავლიდა. 

1901 წლის 6 მაისს საგვერდულით დაჯილდოვდა, ხოლო 1902 წლის 25 შარტს სკუფია უბოძეს. 

1904 წლის 29 ოქტომბერს მამა დავითი თბილისის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის ეკლესიაში, დიაკვნის 

შტატში გაადაიყვანეს. ნეველის ეკლესიაში მან მცირე ხნით იმსახურა· შემდეგ, თავისი თხოვნის საფუძველზე ისევ კუკიის ეკლესიაში დააბრუნეს. 

1914 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1914-1918 წლებში, პირველი მსოფლიო ომის დროს, მამა დავითი დასავლეთ ფრონტზე N335 სამხედრო-საველე ჰოსპიტლის 

მღვდლად მსახურობდა. აქ. იგი სამკერდე ოქროს ჯვრით დაჯილდოვდა და დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1918 წელს დეკანოზი დავითი საქართველოში დაბრუნდა და ისევ კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიაში დაინიშნა. 

გვ209

1921 წელს საქართველოში პოლიტიკური მდგომარეობა რადიკალურად შეიცვალა: დამყარდა 

ბოლშევიკური ხელისუფლება. გახშირდა სასულიერო პირთა დევნა რაც საერთო ისტყრიაში გადაიზარდა, 

ინგრეოდა ეკლესიები· ნადგურდებოდა საეკლესიო ქონება დამცირებასა და უსაზღვრო შევიწროებას განიცდიდნენ სასულიერი პირები. 

ეკლესია ფორმალურად გამოყოფილი იყო სახელმწიფოსგან, თუმცა ხელისუფლება აშკარად ერეოდა

ეკლესიის საქმეებში. გამონაკლისი არც მამა დავითის ოჯახი გახლდათ, მისი ორი ვაჟი გიგლა და არჩილი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის წევრები 

იყვნენ. 1924 წლის აგტვისტოს ცნობილ აჯანყებაში ისინიც აქტირად მონაწილეობდნენ, რის გამოც  ირივე დაააპატიმრეს ამავე 

წლის 1 სექტემბერს გიგლა დახვრიტეს მცირე ხნით დაპატიმრებული იყო თავად მამა დავითიც. 

1922 წლის ივნისიდან იგი ვერის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მეორე მღვდლად განამწესეს. 

1926 წელს ენქერით დაჯილდოვდა. 1933 წლის აპრილში კომუნისტებმა წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესია

დაანგრიეს და იქ ვერის ბაღი გააშენეს. დეკანოზი დავითი სრულიად საქართველოს კატოლიკოს პატრიარქის,

უწმინდესისა და უნეტარესის  კალისტრატეს ცინცაძე ლოცვა-კურთხევით, სიონის საპატრიარქო ტაძარში

გადმოიყვანეს. 1945 წლის მაისში, თავისი თხოვნის საფუძველზე კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის მეორე მღვდლად

დაინიშნა. მალევე კათოლიკოს-პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით თბილისის სამღვდელოების სულიერ მოძღვრად აირჩიეს.

1953 წელს კათოლიკოს-პატრიარქმა მელქისედეკ III-მ (ფხალაძე·) ამავე ტაძრის წინამძღვრად დაადგინა.

გვ210

დეკანოზი დავით გარსიაშვილი 1957 წლის 3 აგვისტოს გარდაიცვალა. იგი დაკრძალულია კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის ეზოში. 

მამა დავითი გამორჩეული სასულიერო პირი გახლდათ XX საუკუნის I ნახევრის ქართული ეკლესიის ისტორიაში. იგი იყო 

საუკეთესო მქადაგებელი. საბედნიეროდ, შემორჩა მისი ქადაგებები. ერთ-ერთი ასეთი ქადაგება მან 1931 წლის 11 მარტს, ვერის 

წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიაში მართლმადიდებელთა ზეიმზე, დიდმარხვის პირველ კვირიაკეს წარმოთქვა, სამწუხაროდ, მას ბოლო აკლია: 

„მორწმუნენო! ყველამ ვიცით, რომ ამჟამად წმინდა დიდმარხვა არის. ამ მარხვის პირველი კვირიაკე უკვე გავატარეთ. 

გვესმის დიდმარხვის მნიშვნელობა ჩვენი სულის და ხორცისათვის. ამ შეგნების გავლენით დავიარებით ეკლესიებში, ვლოცულობთ, ვმარხულობთ, ღვთისაგან დაწესებულს ორ დიდ საიდუმლოებას – სინანულსა და ზიარებას ვასრულებთ ქრისტეს 

მცნებათა მიხედვით, და მოციქულთა და წმიდათა მამათა მაგალითებით და რჩევა-დარიგებებით ქველის-ვმოქმედებთ კიდეც. 

რას ნიშნავს ყველა ეს? რის მაჩვენებელია ასეთი ყოფა-ქცევა ჩვენი? ჩვენი ასეთი ცხოვრება ნათლად გვიჩვენებს და აღნიშნავს, ქრისტიანენო, ჩვენს ღვთისნიერებას, სჯულიერებას, მორწმუნეობას. ასეთი ჩვენი ყოფა-ქცევით საჯაროთ ვადასტურებთ, 

რომ არსებობს უხილავი ძალა, კაცის გონებისათვის მიუწვდომელი, გამოუკვლეველი და გამოუძიებელი უმაღლესი გო- ნიერება – ღმერთი. რომ მხოლოდ ასეთი გონიერება – ღმერთი 

არის მამა ყოვლისამპყრობელი, შემოქმედი ცათა და ქვეყანისა, 

წარმომშობელი დიად ბუნებისა, და მის მრავალფეროვან მოვლენათა და ძალთა, ხილულთა ყოველთა და არა ხილულთა; 

რომ ბუნების მოვლენა, და გვირგვინი და მფლობელი კაციც ღვთის დანაბადია; და რომ კაცს ღვთისაგან აქვს შთაბერილი 

სული უკვდავი და გონიერი; რომ კაცის გვამი თავ მოციქულის პავლეს სწავლით, „ტაძარია ღვთისა და სადგური სულისა წმიდ

გვ211

ისა''(1 კორ. 3, 16); რომ კაცის ასეთ უმწ აღლეს დანიშნულების გვამში ჩაქსოვილია ნიჭნი და ნაყოფნი 

სულისა წმინდისანი, რომელნიც არიან: შიში ღვთისა, ღვთისმსახურება, ძლიერება, ზრახვა, მეცნიერება, გულისხმისყოფა, სიბრძნე, 

სიყვარული, სიხარული, მშვიდობა, სულგრძელება, სიტკბოება, სახიერება, სარწმუნოება, მყუდროება, მოთმინება.. და აგრეთვე

მოწყალებათა შემდეგი საქმენი, ხორციელნი და სულიერნი: ჭმევა მშიერთა, სუმევა მწყურვალთა, შემოსვა შიშველთა, შეწყნარება 

უცხოთა, მოკითხვა სნეულთა, მიხედვა პატიმართა, დაფვლა მიცვალებულთა, მოქცევა ცოდვილთა, სწავლება უმეცართა, გან- მ§რთვა დაბრ კოლებ·ჟღთა, ნ·:··ჩეშინისცემა მწუხარეთა, მოთმინებით 

ატანა უსამართლოებისა, მიტევება შემცოდეთა, ვედრება ღვთისა საცხოვნებელად მოყვსისა. 

ნათქვამი ვსთქვათ მოკლედ: წმინდა დიდმარხვის დროს ჩვენი ბეჯითი ლოცვა, მარხვა, სინანული, ზიარება და კეთილი 

საქმეები ხმამაღლად, ქუხილისებური გრგვინვით, მღაღადებელნი და დამმოწმებელნი არიან იმისა, რომ არის ღმერთი და მისი 

განგება; რომ ჩვენსავით ჩაგრულთა, დევნულთა, მაშვრალთა და ტვირთმძიმეთათვის, უღვთოთ წამებულ დიდ ილიას თქმით:

„ღმერთია ყველას მშველელი, მხსნელი, 

ღვთით არ განწირულს ყველგან წინ უძღვის 

მისი მარჯვენა შემწყნარებელი“..

გვ212

ჩვენი ასეთი რწმენისა გამო, წმინდათა ანგელოსთა და მთავარანგელოსთა და ყოველთა ზეცისა უხორცოთა ძალებთან 

ერთად, ჩვენ მორწმუნენი, დღე-მუდამ ვუგალობთ ღმერთს და ვიტყვით: „წმიდა ხარ, წმიდა ხარ, წმიდა ხარ უფალო, საბაოთ, 

სავსე არიან ცანი და ქვეყანა დიდებითა შენითა!“ 

ჩვენი ასეთივე რწმენის საბუთით ჩვენ, მორწმუნენი, „შოველით 

აღდგომასა მკვდრეთით და ცხოვრებასა მერმისა მის საუკუნისასა“.. მაგრამ, ქრისტიანენო, ამა და იმ ქვეყნებში ღვთის 

მგალობელთა, მაკურთხეველთა, თაყვანისმცემელთა, დიდებისმეტყველთა და მშადლობელთა გუნდთ და ბანაკთ უპირისპირდებიან, გზას უღობავენ 

და უჭრიან, საშვალებას და გასაქანს უბორკავენ და უსპობენ სხვანი, საკმაოდ დიდი ღონის და ძალის მქონენი ბანაკნი უღვთოთა, უსჯულოთა და ურწმუნოთა. 

ამ სხვათა ბანაკთაგან წარმოშობილნი და გამოსულნი უღვთონი, უსჯულონი და ურწმუნონი აშკარად, მოურიდებლად, თამამად, 

ამაღლებული ხმით და ანგარიშმიუცემლად გაჰკივიან, რომ არ არის ღმერთი და არც არავითარი მისი გუნდნი და ბანაკნი 

წმინდათა ანგელოსთა, და მთავარანგელოსთა და ყოველთა ზეცისა ძალთაო. არისო, გაიძახიან ასეთნი, არა ღმერთი, არამედ 

მხოლოდ ბუნება და ბუნების აურაცხელნი სხვადასხვა მოვლენანი.. არისო მატერია, – ანუ ნივთიერება, – და არა უმაღლესი, 

მიუწვდომელი, გამოუკვლეველი და გამოუძიებელი, უკვდავი და გონიერი სულიო... უღმრთოთა, უსჯულოთა და ურწმუნოთა ასეთი თვალსაზრისით და გონების ნააზრევით და ნამოქმედარით, 

მაშასადამე, არც კაცია ღვთის დანაბადი და სულით და გონებით მისი ხატება და მსგავსება... კაცის არც გვამია ,ტაძარი ღვთისა და სადგური სულისა წმინდისა“.. მათი სწავლით კაციც 

იმავე ბალახის მჭამელ ცხოველთა მოდგმისა, მსგავსებისა და დანიშნულებისა ყოფილა... კაცსა და ცხოველს შორის განსხვავებას ჰხედავენ უღვთონი, უსჯულონი და ურწმუნონი მხოლოდ იმაში, რომ პირველი მეტყველი და გონიერია, მეორე კი 

პირუტყვი და უგონოა, ანდა ნაკლები და განუვითარებელი

გვ213 

გონებისა.. მათი შეხედულობით, კაცი სანამ ცოცხალია, აზროვნებს, მოქმედებს, სჭამს, სვამს და სხვადასხვა გართობებს ეძლევა... 

მოკვდა იგი და ცხოველთა მსგავსად მოისპო, მიწაში სხვაგვარ მატერიად, – ნივთიერებად, გადაიქცა... მორჩა და გათავდა... იყო და აღარ არის აქ, 

ამ დედამიწის არემარეზე, არის კაცის დასაწყისი, აქვე არის მისი დასასრულიო... არ იქნება არც აღდგომა მკვდართა, და არც ცხოვრება მერმისა მის საუკუნისასა..

ღმერთი, სჯული, სარწმუნოება, რელიგია, კაცთა გონების დაშაჩლუნგებე– 

ლი და დამაძინებელი ბანგიაო.. ცრუმორწმუნებააო... მუქთახორა კულტის მსახურთა, მღვდელთა მოგონილიაო... ასე ამბობენ 

ყველგან ყოველთვის უღვთონი, უსჯულონი და ურწმუნონი... მორწმუნენო! ღვთისნიერება და უღვთოობა, სჯულიერება თუ 

უსჯულოება, მორწმუნეობა თუ ურწმუნოება კაცთა შორის არც ახალია, ძველთაგან ძველია· ღმერთის ყოფნა და არყოფნა მარტო ჩვენი დროით როდი 

განიზომება და აიწონება, ამოიწურება. მას აქვს შორეული წარსული. დასაწყისი ღვთის აღიარებისა და უარყოფისაც ქვეყნის წარმოშობის ხანაში უნდა ვეძიოთ. 

დიდი, წმინდა და სიბრძნით სავსე საუცხოვო წიგნის ბიბლიის სწავლით ქვეყნიურ სამოთხეში შემოქმედს ღმერთსა და კაცობრიობის წარმომშობელთა პირველ კაცთა ადამ და ევას შორის 

გამუდმებული ბაასი წარმოებულა; ღმერთსა და კაცთა შორის ბაასს კი ლოცვა და ღვთისმსახურება ეწოდება, რაიც გამომხატველია ადამიანის ღვთისნიერებისა, სულიერებისა და მორწმუნეობისა...

აგრეთვე, როგორც უკვე ვთქვით, უღვთოობა, უსჯულოება და ურწმუნოებაც არ ახალია, ძველია, იგიც შორეული 

წარსულისაა.. საღმრთო წერილის სწავლით ხილულ ქვეყნის გაჩენამდე უხილავ ქვეყანაში ღვთაებრივ ნათელში მყოფთა 

კეთილ ანგელოზთა შორისაც უჩენია თავი ლვთის ურჩობას. 

ერთი უმთავრესთაგანი ანგელოზი გაამპარტავნებულა, გაამაყებულა, გადიდგულებულა, დამბადებელის ღვთის მსახურება და 

მორჩილება უუკადრისია, უკუუგდია და უარყვია, მიზანს ვერ მისწვდომია და დაცემულა; ღვთისაგან თავისუფლებით აღჭურ

გვ214

ვილს თავისუფლება ასე ბოროტად მოუხმარია. ამ ბოროტად ქცეულს მთავარ სულს ანგელოსთა შორის მიმდევარნიც აღმოსჩენია; 

და ყველა ამათ ღვთაებრივ ნათელსა შინა ცხოვრების უფლება დაუკარგნიათ. და ამნაირად კეთილად დაბადებულნი ღვთისმსახურნი თავისუფალი ანგელოსნი გაყოფილან 

ორ ბანაკად; შექმნილან ერთის მხრივ ღვთის სამსახუროდ და საქებ–სადიღებლად და კაცთა სარწმუნო წინამძღვრებად და 

სულთა და ხორცთა მცველებად ბანაკნი წმინდათა ანგელოსთა, მთავარანგელოზთა და ყოველთა ზეცისა უხორცოთა ძალთა; 

და წარმოშობილან ბანაკნი ბოროტთა ანგელოსთა, ანუ ეშმაკთა, მავნე სულთა მოღალატეთა, გაუტანელთა, ცილისმწამებელთა, 

მაბეზღართა, ავ საქმეთა მქნელთა და მრჩეველთა, კაცთა სულიერად და ხორციელად დამღუპველთა, შემმუსვრელთა და უფსკრულში 

გადამჩეხველთა და წარწყმედელთა... ამ ნათქვამ საღმ

გვ215

რთო წერილის სწავლაში კეთილ და ბოროტ ანგელოსთა წარმოშობის შესახებ დიდი აზრია ჩაქსოვილი და ჩაწნული, მორწ 

მუნენო! ნათქვამი ნათლად ადასტურებს იმას, რომ ქვეყნის დასაბამიდანვე ბრძოლა არსებულა და წარმოებულა მუდმივად 

სიკეთესა და სიბოროტის, ლვთისნიერებასა და უღვთოების, _სულიერებას და უსჯულოების, მორწმუნეობასა და ურწმუნოებას შორის.  

ბიბლიის წელთ აღრიცხვით ადამ და ევას ქვეყნად მოვლინებიდან ქრისტესშობამდე 5604 წელს გაუვლია: ქრისტეს 

შობიდან დღევანდლამდე, როგორც ვიცით ყველამ, 1931 წელია, და მაშასადამე, სულ კაცთა გაჩენიდან ჩვენამდე 7535 წლის 

ისტორიული ცხოვრების მანძილია (5604 წ. + 1931 წ. = 7535 წ). და აი, ამ დიდი ხნის განმავლობაში რელიგიური მიმდინარეობაც 

არსებობს და არ მოსპობილა იგი და რელიგიის წინააღმდეგი ბრძოლა და მისი სასტიკი ზომებიც ფრთაგაშლილია. 

კაცობრიობის ისტორიას ახსოვს, რომ ბევრჯელ ღვთისნიერობას, სჯულიერობას და მორწმუნეობას გამარჯვების ნიშნად 

აღუმართავს მაღლა თავისი დროშა; და ბევრჯელაც უღვთოობას, უსჯულოებას და ურწმუნოებას გაულესნია ხანჯალი და სხვა 

მრავალგვარი მახვილი, მუხანათურად უშიშვლებია და მძლავრად მოუქნევია პირველის გასაქრობად და ძირიან-ფესვიან ამოსაგდებად. 

მორწმუნენო! ჩვენ, ამქვეყნად მოვლინებულნი ადამიანნი, მცირე დროისანი ვართ. საღმრთო წერილის სწავლით, რაც ბევრჯელ 

გვითქვამს ამ წმინდა ამბიონიდან, ჩვენი სიცოცხლე თივისა, ყვავილისა და კვამლის სადარია. ხანგრძლივობა კაცთა სიცოცხლისა დედამიწაზედ იშვიათ 

შემთხვევებში თუ აღემატება 70-30 წლებს. ,მწირნი ვართ წინაშე უფლისა და წარმავალნი, 

ვითარცა ყოველნი მამანი ჩვენნი“ (ნეშტთა XXIX. 15). ამ ნათქვამით ცხოვრების მქონეთათვის ამქვეყნად რა უფრო ხელსაყრელია და სამჯობინარი: 

ღვთის აღიარება თუ მისი უარყოფა, სჯულის დაცვა თუ მისი აბუჩად აგდება, ფეხქვეშ გათელა,

გვ216 

შეგინება და უსჯულოების გამეფება? სარწმუნოების თავისუფლება,ხელშეუხებლობა, შეწყნარება, შეგუება-შეთვისება და შეყვარება 

თუ მისი დევნა, შეუწყნარებლობა, შეუგუებლობა-შეუთვისებლობა და მძულვარება ურწმუნოების სასტიკი ფარ-ხმლით, სისხლის სმის 

და კაციჭამიობის მდომით? საღმრთო-საეკლესიო და სამოქალაქო ისტორიიდან სანიმუშოდ მოყვანილი მაგალითები გაგვცემენ სწორ 

პასუხს ამ დასმულ კითხვებზედ...“ 

დეკანოზი თომა გაჩეჩილაძე

1866-1967

დეკანოზი თომა ანდრიას ზე გაჩეცილაძე 1866 წელს იმერეთში, ჭიათურის მაზრაში სოფელ გუნდაეთში გლეხის ოჯახში დაიბადა. 

სასულიერო განათლება იმერეთის ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძე) ლოცვა-კურთხევით, ქუთაისის საკათედრო ტაძრის მთავარდიაკონ ტარასი ტეეშელაშვილთან მიიღო. 

1886 წელს თომა : მშობლიურ სოფელში მედავითნედ განამწესეს, სადაც თითქმის ორმოცი წელი კეთილსინდისიერად იმსახურა. 

XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყის-ში დიაკვნად აკურთხეს. 1926 წლის ზაფხულში მარგველმა ეპისკოპოსმა ვარლაამმა 

(მახარაძე) მღვდლად დაასხა ხელი და გუნდაეთის წმინდა გიორგის სახელობის  ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 

1930-1945 წლებში

გვ217

ბოლშევიკების ტერორის გამო ვეღარ გააგრძელა ღვთისმსახურება ეკლესიაში, მაგრამ ანაფორა არ გაუხდია და სოფელში 

ჩუმად ასრულებდა წესებს მორწმუნეთათვის. 

1953 წლის 5 ნოემბერს ქუთათელ–გაენათელმა ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ჩაჩანიძიე) 

ჭიათურაში, მღვიმევის მაცხოვრის სახელობის სამრევლო ეკლესიაში (ყოფილ დედათა მონასტერში) მღვდლად დანიშნა, იღუმენია ელენეს (კიკნაძე) თხოვნის საფუძველზე. 

მამა თომა იმავე ეკლესიის ეზომი დასახლდა. 

XX საუკუნის 50-იანი  წლების ბოლოს ქუთათელ-გაენათელმა ეპისკოვოსმა ნაუმმა (შავიანიძე) 

ეკლესიაში ხანგრძლივი და ერთგული სამსახურისათვის ოქროს 

ჯვრით დააჯილდოვა და დეკანოზის წოდება მიანიჭა· 

1966 წელს მამა თომას თბილისში შვილებმა და შვილიშვილებმა გადაუხადეს 100 წლის იუბილე. დეკანოზ თომას და მის მეუღლეს 

ეკატერინე გამყრელიძეს ჰყავდათ ექვსი შვილი: მარიამი, ქსენია, თამარი, ოლღა, გიორგი და ანდრია. დეკანოზი თომა გაჩეჩილაძე 

გარდაიცვალა 1967 წლის 2 თებერვალს. დაკრძალულია თბილისში, საბურთალოს სასაფლაოზე. სრულიად საქართველოს 

კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემ II-ის (სიდამონიძე) ლოცვა-კურთხევით მამა თომას წესი აუგო დეკანოზმა ალექსანდრე ერაძემ. 

ინფორმაციისა და ფოტოს მოწოდებისათვის მადლობას ვუხდით მამა თომას შვილიშვილს, ბატონ გოჩა არონიშიძეს

დეკანოზი მაკარი გაჩეჩილაძე

1859-1942

დეკანოზი მაკარი 1859 წლის 5 იანვარს იმერეთში, სოფელ წევაში მღვდლის ეფრემ იესეს ძე გაჩეჩილაძისა და ტელფა (ატატო) ბესარიონის ასულ ჩანკვეტაძის ოჯახში დაიბადა. 

1872-1876 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა. 

1876-1917 წლებში იგი იერეთის ეპარქიის სხვადსხვა სოფლებში არსებულ სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში საღვთო 

გვ218

სჯულის მასწავლებლად და გამგედ მუშაობდა. 

1880 წლის 8 დეკემბერს ილემის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 

1881 წლის 20 დეკემბერს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) დიაკვნად აკურთხა და ყვირილის (ახლანდელი ზესტაფონი) წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიის ღვთისმსახურად დანიშნა· 

1884 წლის 19 დეკემბერს მღვდლად დაასხა ხელი და წევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 

მამა მაკარი ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის დაჯილდოებული იყო: 1889 წლის 13 აპრილს საგევრდულით, 

1908 წლის 6 მაისს სკუფით; 1916 წლის 6 აგვისტოს კამილავკით; 1923 წლის 3 მაისს სამკერდე ოქროს ჯგვრით. 

1923 წლის 3 ივნისს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 

1929 წლის 30 სექტემბერს მთავარხუცესად დაინიშნა. 

1930 წლის 17 მარტს ენქერით დაჯილდოვდა. 

1934 წლის მარტში თბილისში, ჩუღურეთის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიის მღვდელმსახურად დაინიშნა. 

დეკანოზი მაკარი 1943 წლის 10 იანვარს გარდაიცვალა. 

მრავალი ადამიანი ჩუმად, უხმაუროდ მიდის ამ ქვეყნიდან, მაგრამ მთელი ცხოვრება ერთ, ჭეშმარიტ გზას მისდევს, ღვთისკენ 

მიემართება, მთელი მათი საქმიანობა რწმენის სიმტკიცეს ემსახურება. 

მაკარი ეფრემის ძე გაჩეჩილაძე იმერეთის სოფელ წევის ეკლესიის დეკანოზი იყო. XI საუკუნეში ნაგები ეს ეკლესია 1863 

წელს გაღდაუკეთებიათ. ტაძარი XVI-XVII საუკუნეში არის მოხატული. ეკლესიიდან 100 მეტრში სოფელ წევის რვაწლიანი სკოლა მდებარეობს. 

კონსტანტინე მაკარის ძე გაჩეჩილაძის ნაშრომში „წევის სკოლა 110 წლისაა“ ვკითხულობთ: ,ჯერ კიდევ 1860 წელს გაიხსნა აქ 

დაწყებითი სასწავლებელი ადგილობრივ ორშტატიან ეკლესიასთან. 

საკუთარი შენობის უქონლობის გამო, ახლადგახსნილი სკოლა სესია როსტომის ძე გაჩეჩილაძე-ოთიაშვილის კერძო სახლ

219

ში მოათავსეს.

1890 წელს ეკლესიის ტერიტორიაზე სკოლისათვის ორსართულიანი შენობა ააგო, რამაც ხელი შეუწყო 1900 წელს, სასულიერო უწყების განკარგულებით, 

სკოლას IV განყოფილება დამატებოდა და იგი ორკომპლექტიანად - (თავდაპირველად ერთკომპლექტიანი სკოლა იყო) გადაკეთდა. 

ამ სკოლის უხუცესი მასწავლებელი იყო დეკანოზი მაკარი ეფრემის ძე გაჩეჩილაძე, რომელმაც 1876 წელს დაიწყო მასწავლებლობა და 

41 წლის განმავლობაში ასწავლიდა ყველა საგანს, ხოლო 1902 წლიდან 1917 წლამდე ითვლებოდა მის უცვლელ გამგედ“. 

მამა მაკარის არქივში ინახება ვექსილები, რომლებიც მოწმობს მისი. როგორც წევის ეკლესიის დეკანოზის, საორგანიზაციო საქმეების

შესახებ, რასაც საეკლესიო იერარქიასთან მიმოწერაც ადასტურებს. წერილში, რომელიც 1925 წლის 25 თებერვლით არის დათარიღებული, 

ეპისკოპოსი დავითი (კაჭახიძე) მამა მაკარს სთხოვს, გაუგზავნოს წმინდა ნაწილები, რომლებიც მაკარის აქვს და მათ ,,ესაჭიროებათ“· ამ არქივშია 

სროლიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კირიონ III-ის (საძაგლიშვილი), იმერეთის ეპისკოპოს გაბრიელის (ქიქოძე), 

დეკანოზ დავით ღამბაშიძის ფოტოები, აგრეთვე მამა მაკარის ძმის, მღვდელ ექვთიმესა 

და დის მეუღლის, დეკანოს აბიათარ იაკობაშვილის ფოტოები. 

მნიშვნელოვანიაა აგრეთვე არქივში დაცული იონა მღვდელ-მონაზონის (ხოშტარია) მიერ დეკანოზ მაკარისადმი გაგზავნილი წერილი ათონის მონასტრიდან, 

რომელიც 1898 წლის 18 ივლისითაა დათარიღებული. 

გვ220

წერილიდან ირკვევა. რომ დეკანოზი მაკარი დიდად ეხმარებოდა ათონის მონასტერში ამ დროისათვის ბერძენთაგან უკიდურესად შევიწროებულ ძშებს და რითაც შეეძლო,

ამხნევებდა, მატერიალურად ხელს უმართავდა, რაზეც მღვდელ-მონაზონი იონა მადლობას უხდის მას... 

გასაბჭოების შემდეგ დეკანოზი მაკარი, როგორც სასულიერო პირი. შეზღუდეს. ძირულასთან გაჩერებული მატარებელში, რომელშიც დასახვრეტად განწირული ხალხი იყო 

ჩაკეტილი, დეკანოზი მაკარიც მოხვდა, რადგან მას ანაფორა ეცვა. „სიკვდილმისჯილთა“ დასათვალიერებლად ჩამოიარეს ,,სოციალისტებმა“ (როგორც 

მათ მაშინ უწოდებდნენ). ერთ-ერთმა მათგანმა დეკანოზი მაკარი იცნო. რადგან მისი ნამოწაფარი აღმოჩნდა და მხცოვანი მასწავლებელი გაათავისუფლა. 

XX ს-ის 30-იან წლებში წევის წმინდა გიორგის სასელობის ეკლესია დახურეს, მამა მაკარი იძულებული გახდა, თბილისში 

გადასულიყო· იგი ჩუღურეთის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიაში დაინიშნა. აი, რას წერდა თბილისის ოლქის მთავარხუცესი, 

დეკანოზი იოანე ცქიტიშვილი სრულიაღ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს (ცინცაძე): „სრული იმედი მაქვს, რომ დეკანოზი მაკარი, 

რომელიც მცირე შემოსავალს არ უშინდება და ეკლესიაში ცხოვრების მოსურნეც არის, როგორც ღირსებული მოძღვარი, ფხიზელი, საღვთო წერილის საკმაოდ 

მცოდნე მიუხედავად მოხუცებულობისა, ჯერ კიდევ ენერგიით სავსე, შესძლებს ეკლესიის მოვლას და მის გამოცოცხლებას“. 

წევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის დატოვებას ვერ ეგუებოდა მხცოვანი მოძღვარი. ერთი წლის შემდეგ იგი 

წერილობით სთხოვს კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს, რათა გაუწიოს შუამდგომლობა ქუთათელ-გაენათელ მიტროპოლიტ 

სიმონთან (ჭელიძე) – „აღმადგინოს ისთევე წევის წმიდა გიორგის ეკლესიაზე იმ წესით, როგორც ვიყავი ადრე“. 

კათოლიკოს-პატრიარქმა დეკანოზი მაკარი თბილისში, ჩუღურეთის წმინდა 

ნიკოლოზის სახელობის ეკლესიაში უშტატო მღვდელმსახურად

გვ221

დატოვა და მისცა მას წევაში ყოფნის დროს ღვთისმსახურების შესრულების უფლება. 

ამის შემდეგ იგი ყოველ საფხულს ჩადიოდა სოფელში, ოუვლიდა ტაძარს და თავის კარ–მიდამოს. 

დიდი სამამულო ომის პირველ წლებში იმდენად შეზღუდული იყო მოძღვრისა და მორწმუნეთა ყოფა, რომ დეკანოზ მაკარს 

1942 წელს კათოლიკოს-პატრიარქის სპეციალური ნებართვა დასჭირდა, რათა ეკურთხებინა მიცვალებულთათვის საფლავი 

ვაკისა და კუკიის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესიის სასაფლაოებზე. მსახურებასთან ერთად თბილისში მყოფი მამა მაკარი 

სიცოცხლის ბოლომდე ეწეოდა პედაგოგიურ მოღვაწეობას რკინიგზის სკოლაში. 

დეკანოზ მაკარ გაჩეჩილაძეს ჰყავდა მეუღლე – ანა იოანეს ასული არაბიძე და შვიდი შვილი: ნიცოლოზი, დავითი, გრიგოლი, 

კონსტანტინე, ვერა, გალინა და მარიამი. 

მიუხედავად საშინელი რეპრესიებისა, მას არასოდეს გაუხდია ანაფორა. სამშინელი გაჭირვებისა და შიმშილობის დროს, სამამოლო ომის პერიოდში, 

არც უფიქრია, გაეყიდა წიგნები ან საბუთები, რომლებიც გაჩეჩილაძეთა სასულიერო წოდების საგვარეულო 

ბიბლიოთეკაში ინახებოდა და რამდენიმე თაობას ეკუთვნოდა. 

ეს საეკლესიო წიგნები და საბუთები მან თავის ვაჟს, კონსტანტინეს გადასცა. მანაც, თავის მხრივ შეინარჩუნა დანატოვარი და ახლად მოპოვებული საბუთებით გაამდიდრა,

ომის შემდეგ კი, მუზეუმებსა და საცავებს უსასყიდლოდ გადასცა, რათა მომავალ თაობებს დარჩენოდათ წინაპართა ძვირფასი განძი. 

დეკანოზი მაკარი სამამულო ომის დროს გარდაიცვალა. 

სიკვდილის წინ მას საავადმყოფოში თავის სახელად „მარკოზი“ 

ჩაუწერინებია და უთქვამს, აქედან რომ გამოვალ, ბერად აღვიკვეცები მარკოზის სახელითო. 

მამა მაკარის გარდაცვალებიდან ოცი წლის შემდეგ მის შვილს, კონსტანტინე გაჩეჩილაძეს წერილი დაუწერია მამისადმი, სადაც 

მამა-შვილს შორის უსაზღვრო პატივისცემა და სიყვარული ღვთით განათებული მარადიული სინათლითაა გამთბარი. 

გვ222

„წერილი მამას ძვირფასო მამა! შენ მუდამ დანატრებული იყავი შვილების წერილს და გვსაყვედურებდი მის დაგვიანებას. 

ოცი წელია, რაც თვალს მიეფარე, მაგრამ იცოდე, ერთი წუთითაც არ გასულხარ მოგონებიდან. ღმერთმა იცის, მოგონებაში იყავი მუდამ. არ გაგიკვირდეს, 

„შენობით“ რომ მოგმართავ. ოცი წლის შემდეგ მე უკვე თმა შენსავით გამითეთრდა და ახლა გელაპარაკები, როგორც ტოლი 

ტოლს. მით უმეტეს, რომ შენ დროის მიღმა გახვედი, მე კი, სამწუხაროდ, დროის მარწუხებში ვიმყოფები ჯერჯერობით. თანაც 

დრონი იცვალნენ და ოდინდელი მორალიც ჩაბარდა წარსულს. დღეს შვილი მამას არამცთუ „თქვენობით“ არ ელაპარაკება, 

უბრძანებს კიდეც: ო, ტემპორა, ო, მორეს (ლათ· – „ო, დრონი, ო, ჩვეულებანი“) ესეც შენგან მაქვს ბავშვობისას გაგონილი (სანამ გიმნაზიაში მიმაბარებდი!). 

მამავ საყვარელო! მე შენით ვზომავ და ვამოწმებ ჩემს ქცევას და თანდათან ვრწმუნდები, რომ ნამეტანი დავშორდით საუკუნეს. ჩემი თავაზიანობა და გულისხმიერება დღეს ანაქრონიზმად 

ეჩვენებათ. არ შეშინდე, ძვირფასო, მე შენს სახელს არ ვუღალატებ. ბოლომდის ერთგული ვიქნები იმ პატიოსნების, შენ რომ ჩვენ, შვილებს, შეგვაზარდე. 

ალბათ, იცი, რომ შენი შვილებიდან მე დავრჩი მხოლოდ და ახლა მეც უმეგზურო მგზავრობისათვის ვემზადები... 

არასდროს მომნატრებია, მამა შენთან საუბარი, როგორც დღეს. 

უთუოდ, მალე ვნახავთ ერთმანეთს. ჩემო წამებულო, ყველასგან მივიწყებულო მშობელო.

 

გვ223

მე მჯერა, რომ შენ უთუოდ წმინდანთა შორის დაიმკვიდრე სასუფეველი, რადგან რწმენა შენი თავდებია ამისა. 

მაგონდება აღდგომის ღამე, ლიტანიობა, შენი გაბრწყინებული სახე, გულის სიღრმიდან ამოტანილი ლოცვა – „აღდგომასა შენსა, ქრისტე მაცხოვარ“..

ამ დროს შენს სულში თვითონ ქრისტე ჩამოდიოდა და შენ მას სასოებით აღსავსე სიტყვებს აგებებდი. მე დავეძებდი შენი თავის ირგვლივ შარავანდედს. 

მწამდა, რომ შენ ამ დროს არ იყავი მხოლოდ ადამიანი, შენ უფრო სპეტაკი, თუ გნებავს, სასწაულთმოქმედად მეჩვენებოდი. და უძრავით (წმინდა გიორგის ხატით) ხელში შენ ისე 

მიაბიჯებდი, თითქოს ფეხით მიწას არც კი ეხებოდი. 

აი, როგორია ბავშვის ფანტაზია. ეს ყველაფერი იყო. შენ, გასხეულებულ სიკეთეს, რა უკეთურად მოგექცნენ! 

არაფერი დამვიწყებია... შენი თვალით ვუყურებდი და ვუყურებ ყველას, ვინც შენ გაწამა, ჩემო გატანჯულო მამა. 

შენ არ აჰყევი ფეხის ხმას, არ გადაუდექი შენს რწმენას და ემსხვერპლე კიდეც მას. რათა და რისთვის? 

შენ ყველაფერს მარტვილის გამძლეობით იტანდი, რადგან შენი გაგება ცხოვრებისა ბიბლიიდან მოდიოდა. მე რა ვქნა, 

მამა? მე, რომელსაც არ მომყვება სიღრმე შენი რწმენისა და შენი სიმტკიცე ამტანობისა. 

ნეტავ რას ფიქრობდი, როცა შვიდი შვილის მამა, მარტოდმარტო მიტოვებული, სიკვდილს ებრძოდი საავადმყოფოში... 

ყველაფერი გავიგე. ყველაფერი მიამბო შენმა მედდამ. მითხრა, რომ შენს ბაგეს ღვთისმშობლის სახელი არ მოსცილებია და 

როცა სანიტრებმა დერეფანში გაიტანეს შენი საწოლი, უკანასკნელად დედაჩემის სახელი წარმოგითქვამს. 

ესაა ცხოვრება!.. ნუთუ მხოლოდ ესაა ცხოვრება? 

გვ224

იგი მხოლოდ მოჩვენებით ყოფილა გამოვსებული... ეს ხილული სამყარო მარტო ილუზიებით ყოფილა დასახლებული! 

სადაა ის სინამდვილე, რომლის ძიებაში აღმოხდება ადამიანს სული? 

იგი ამის მიღმაა და მხოლოდ!.. მამა, შენ, დიდი რწმენის ადამიანს, მითხრეს, გაგიძნელდა ამ 

ქვეყნის დათმობა და ახლა, შენ წარმოიდგინე, როგორია ჩემთვის სიკვდილი. 

არა, მამა, მე სიკვდილი არ მაშინებს, არა! მე მეშინია სიკვდილის წინა აგონიის! ო, როგორ მეშინია! 

შენც გეშინოდა, უთუოდ, მამა?! შენი საფლავიც კი მივივიწყეთ თითქოს, მამავ, ძვირფასო, 

მაგრამ ვისთვის ან რისთვისაა საჭირო საფლავის ცოდნა? რაც მიწისა იყო შენში, მიწას დაუბრუნე, ხოლო ღვთისმიერი – უფალს. 

სიცოცხლეს აზრს მხოლოდ სიკვდილი აძლევს, ხოლო სიკვდილი... ახლა შენ მიხვდი, თუ რა ყოფილა სიცოცხლე! 

მაპატიე, მამა, თუ დავარღვიე სიმშვიდე შენი. რა ვქნა, ცოცხალთა შორის მე ვერ ვნახე ადამიანი, რომ ტკივილი გულისა გავანდო... 

ცრემლით ვწერ ამ სტრიქონებს და შეიწირე შენც, როგორც აღსარება შენი შვილისა.. 1964 წელი. 

მასალა მოამზადა ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის უფროსმა

მეცნიერ-თანამშრომელმა მარინა ქადაგიძემ.

ეკლესიისა და ხალხის მოამაგე ექიმი ნიკოლოზ გაჩეჩილაძე

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ სიონის საპატრიარქო ტაძარში 

გაჩეჩილაძეძეთა გვარის დალოცვისას ბრძანა: „მათ ბევრი თვალსაჩინო და დიდი ადამიანი ჰყოლიათ და ამჟამადაც ჰყავთ, მათ 

გვ225

შორის,სასულიერო პირები, მეცნიერები და სხვ. ეს იმას ნიშნავს, რომ დიდი მადლი ტრიალებს ამ გვარში“. 

ამგვარ ადამიინებს შორის მოიხსენიება ხალხის შემწე და სიკეთის მთესველი პიროვნება, 

ექიმი ნიკოლოზ მაკარის ძე გაჩეჩილაძე, რომელსაც 1934 წელს 

კათოლიკოს-პატრიარქმა კალისტრატემ (ცინცაძე) ქართველთა განმანათლებლისა და მოციქულთა სწორის, წმინდა ნინოს ჯვრის 

შეწირულებისათვის სიგელი უბოძა და საგანგებოდ დალოცა. 

იმ პერიოდში საქართველოს ეკლესია მეტად შევიწროებული იყო,  საყოველთაო დევნისა და შიშის გამო, წირვა-ლოცვას ოციოდე კაცი თუ ესწრებოდა. 

თბილისის სიონის საპატრიარქო ტაძარში დასვენებული წმინდა ნინოს ჯვრის სახატე დაზიანებული იყო, კარედი და მინა აღარ ჰქონდა

და ტაძარში შემოსული ზოგიერთი ადამიანი ჯვარს თმებს- წმინდა ნაწილებს აწყვეტდა და თან მიჰქონდა. 

ეკლესიისათვის სწორედ ასეთ დროს ცნობილი ექიმის მიერ შემოწირულმა ახალმა  სახატემ ხელყოფისაგან იხსნა ქართველთა

უდიდესი სიწმინდე.

ნიკოლოზ გაჩეჩილაძე (1881-1959) ზესტაფონის რაიონის სოფელ წევაში, სასულიერო პირის ოჯახში დაიბადა. ბაბუას მღვღელ 

ეფრემ იესეს ძე გაჩეჩილაძეს ოთხი ვაჟი ჰყავდა, რომლებიც 

ასევე სასულიერო პირები იყვნენ - მაკარი, ლევანი (ბელოვანი), ეფთვიმე (ექვთიშე) და კასიანე. ნიცოლოზის მამა, დეკანოზი მაკარი 

(1859-1943) გაჩეჩილაძეების მფარველ სალოცავის - წევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი, ღვაწლმო-

გვ226

სილი პედაგოგი, მეტად ღვთისმოშიში, განსწავლული და პიროვნულად ძლიერი მოძღვარი ყოფილა. საინტერესოა, რომ ვახუშტი 

ბატონიშვილის თანახმად, ეს ტაძარი ოდითგანვე სასწაულთმოქმედი ყოფილა. აღსანიშნავია, რომ ნიკოლოზის დიდი ბაბუა, იესე (სესია)

როსტომის ძე გაჩეჩილაძეც საოცრად ქველმოქმედი და ხალხის შემწე პიროვნება იყო. მას გაუყვანია საქართველოს 

სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე რიკოთის უღელტეხილზე გამავალი სურამ-მორაპნის შარაგზა, რითაც საქართველოს აღმოსავლეთი და დასავლეთი 

მხარეები უმოკლესი გზით პირველად დაუკავშირდა ერთმანეთს. ამას გარდა, იესეს ბინაში წლების განმავლობაში უსასქძიდლოდ ფუნქციონირებდა დაწყებითი სკოლა. 

ნიკოლოზ გაჩეჩილაძემ 1903 წელს, ქუთაისის სასულიერო სემინარიის წარჩინებით დამთავრების შემდეგ. 

ყაზანის საიმპერატორო უნივერსიტეტის სამკურნალო ფაკულტეტზე ჩააბარა, 

რომელიც 1910 წელს დაამთავრა. 

1914 წლიდან იგი ქ. გორის ჰოსპიტალის მთავარი ექიმია. უანგარო ექიმი წლების განმავლობაში თავდაუზოგავად ემსახურებოდა ცხინვალისა 

და მთელი შიდა ქართლის მოსახ დეობას. 

1920 წლის ზამთარში გორი ძლიერმა მიწისძვრაშ დაანგრია, ნიკოლოზმა თავად შეიძინა კარვები 

და იქ განათავსა მიწისძვრისაგან დახარალებულნი, ასევე საკუთარი სახსრებით შემოსა გორის გიმნაზიის მოსწავლეები. 

1921 წლიდან იგი თბილისში ცხოვრობდა და მუუშაობდა. გასაბჭოებისას, მიუხედავად შემოთავახებისა, მას ქვეყანა არ დაუტოვებია. 

დააარსა მწერალთა, კოშპოზიტორთა და მხატვართა კავშირის პოლიკლინიკა. მკურნალთან შინ ხმირად მიდიოდნენ კულტურისა და ინტელიგენციის 

გვ227

წარმომადგენლები. ღვთისმოშიში ექიმი განსაკუთრებულასდ ზრუნავდა ბავშვებზე, უსასყიდლოდ მკურნალობდა და მატერიალურად 

ხელს უმართავდა გაჭირვებულ და ხელმოკლე ადამიანებს. 

ნიკოლოზი ყველაზე რთულ წლებშიც მუდამ ეკლესიის თანამდიომი იყო. მამის დესანოზ მაკარის გამოგზავნილ წირილში ვკითხულობთ,

რომ ნიკოლოზი თბილისიდანაც მუდმივად ეხმარებოდა წევის წმინდა გიორგის ეკლესიას, ამ პერიოდში ტაძარს 

მეტად ავიწროებდნენ ბოლშევიკები. ექიმის მეგობრები იყვნენ და მის სახლში სტუმრობდნენ კათოლიკოს-პატრიარქები 

ლეონიდე (ოქროპირიძე), ამბროსი (ხელაია), კალისტრატე (ცინცაძე), ეპისკოპოსი დიმიტრი (ლაზარიშვილი), დეკანოზი ხარიტონ 

დევდარიანი (შემდგომში – კათოლიკოს-პატრიარქი დავით V) და სხვები. 

1926 წელს ექიმის სახლში კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ მონათლა ნიკოლოზხის ქალიშვილი მზეთამზხე. 

მკვლევარი ვახტანგ გურგენიძე კათოლიკოს-პატრიარქ ამბროსი ხელაიასადმი მიძღვნილ ნარკვევში „ჩემი სული ღმერთს ეკუთვნის, 

გული - საქართველოს“ აღნიშნავს: ნკვდ-ს სააგენტურო მეთვალყურეობით გამოვლინდა. რომ კათოლიკოს–პატროარქ ამბროსი 

ხელაიასთან ყველაზე მჭიდრო კავშირი აქვთ: ეპისკოპოს ქრისტეფორეს... დოქტორ გაჩეჩილაძეს, მცხ. გრიბოედოვის ქ: N4-ში“. 

ექიმი ძალიან შეავიწროეს ბოლშევიკებმა. ნკვდ-მ საკუთარ სახლში შეუსახლა არაქართველი ჩეკისტები, ხოლო 1937 წელს 

ანტისახელმწიფოებრივი საქმიანობის ბრალდებით იგი დააპატიმრეს. შემორჩენილი ჩხრეკის ოქმების მიხედვით ვიგებთ, რომ 

წაუღიათ სახარება, 12 ძვირფასი ხატი, სხვადასხვა წერილები, დალუქეს ავეჯი და ოჯახს გადასახლება დაუპირეს. ექიმის 

შვილებმა მოასწრეს სიგელის, რამდენიმე ხატის, სასულიერო და სხვა წიგნების სარდაფში გადამალვა. ინტელიგენციის ჩარევით 

უდანაშაულო ექიმი გაათავისუფლეს. მიუხედავად ასეთი განსაცდელისა, ნიკოლოზი აგრძელებდა ეკლესიის თანადგომას, მან 

თავისი მეგობრის, აკადემიკოს შალვა ამირანაშვილის თანადგომით. წევის ტაძარი გადაახურვინა. 

გვ228

საქართველოს დამსახურებული ექიმის არქივში საინტერესო წიგნები, წერილები და ფოტოსურათებია შემონახული: ქუთაისის სემინარიის პირველკურსელთა

ფოტოსურათის უკანა გვერდზე ხელით მიწერილია მოსწავლეთა გვარები, ხოლო ინპექტორს, მამა დიმიტრი აბაშიძეს აწერია _ „გარუსებული“. მხატვარ გ. ზაზიაშვილის

დიდ მხატვრულ ფოტოსურათზე სემინარიის კურსდამთავრებულთა ფოტოები განლაგებულია დიდი მიტრის ფონზე, 

მიტრის თავზე კი შეფე ერეკლე II-ის, კათოლიკოსების - ანტონ I-ისა და ანტონ II-ის, ეპისკოპოსების - გაბრიელ ქიქოძის, ლეონიდე ოქროპირიძისა და 

სხვა სასულიერო პირთა სურათებია. აქვეა სემინარიის შენობის ფოტოც. აღსანიშნავია აგრეთვე კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს ნიკოლოზისადმი გამოგზავნილი წერილი.

წარწერით ნაჩუქარი წიგნები და „ვეფხისტყაოსანი“· 

მისივე ავტორობით რუსულ  ენაზე 1906 წელს გამოცემული „ისტორიული ცნობა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალურო-

გვ229

ბის საკითხისათვის“, ასევე დეკანოზ მარკოზ ტყემალაძის რუსულად გამოქვეყნებული წიგნი „თბილისის სიონის საკათედრო 

ტაძარი“ (1904 წ.) ამ წიგნში დაბეჭდილი სიონის ღვთისმშობლის ხატის ფოტოსურათით დადგინდა. როგორი იყო ხატის პერანგი, 

რომელიც რუსებმა მოხსნეს და დაიკარგა. აქვეა წმინდა ნინოს ჯვრისა და მისი კარედის ხატის, სხვა ხატების, პატრიარქების დღეს უკვე დაკარგული მიტრების, 

სიონის ეკლესიის დარბაზის ფოტოებიც. სიგელი და არქივი ნიკოლოზისავე სახლში ინახება, დღეს იქ მისი ქალიშვილი მზეთამზე (მზია) გაჩეჩილაძე 

შვილებთან, შვილიშვილებთან და მათ შვილებთან ერთად ცხოვრობს. ქალბატონი მზეთამზე წევის წმინდა გიორგის ეკლესიის სიყვარულით არის ანთებული, 

ახალგაზრდობიდან მოყოლებული, დღემდე, ყოველ წელს, ოჯახთან ერთად ადის წევაში სალოცავად და ცდილობს, გაჩეჩილაძეთა თანადგომით გვარის წმინდა 

საალოცავში წირვა-ლოცვა მუდამ ჩატარდეს· საბედნიეროდ, მარგვეთის ეპარქიის მღვდელმთავრის კურთხევით, დღეს ტაძარში 

ღვთისმსახურება უკვე ყოველ თვე აღევლინება. 

გოჩა არონიშიძე, ნიკოლოზ შურღაია- ნიკოლოზ გაჩეჩილაძის შვილიშვილები.

ტექსტი გამოყენებულია კ. ეკ. და გ. გაჩეჩილაძეების, რ. და გ. იაკობაშვილების, ს. კორძაიას, ნ. ფაილოძის და სხვათა მასალა

დეკანოზი გიორგი გეგეჭკორი

1861-1930

დვკანოზი გიორგი მერაბის ძე გეგეჭკორი 1861 წელს სამეგრელოში, სოფელ მარტვილში, შრავალშვილიანი გლეხის ოჯახში 

დაიბადა. მამა – მერაბ გეგეჭკორი სოფლის მეურნეობით იყო დაკავებული, დედა – მარიამ ფიჩხაია, 

სამეგრელოს მთიანი ადგილიდან, სოფელ კურზუდან იყო. გეგეჭკორების დიდ ოჯახში 

გვ230

გიორგი ყველაზე უმცროსი ყოფილა. სულ პატარა იყო, როდესაც მშობლები გარდაეცვალა. ობლობაში გაზრდილმა, თავისი 

ცხოვრება სიყრმიდანვე ეკლესიასა და ღვთის სამსახურს დაუკავშირა. მან წარჩინებით დაამთავრა სამეგრელოს სასულიერო 

სასწავლებელი, რის შემდეგაც იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე), რომელიც იმ პერიოდში სამეგრელოს ეპარქიასაც 

განაგებდა, ახალგაზრდა გიორგი მარტვილის საკათედრო ტაძარში მედავითნედ განამწესა· 

XIX საუკუნის 80-იან წლების დასაწყისში გიორგი დაქორწინდა ეკატერინე ქავთარაძეზე. მათ სამი ვაჟი აღზარდეს: 

ვლადიმერი (მეუღლე – თამარ გელოვანი). გრიგოლი (პროფესიით ინჟინერი, ცოლად ჰყავდა ალექსანდრა კაევუმიაგი) და ნიკოლოზი 

(პროფესიით ექიმი, ცოლად ჰყავდა ეკატერინე კოკაია). 1856 წელს გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა გრიგოლმა (დადიანი) იგი დიაკვნად აკურთხა და ქ.

ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის კრებულში დაადგინა. ამ ხარისხში მან 16 წელი ერთგულად იმსახურა და თავი-

გვ231

სი თავმდაბლობით, ნიჭიერებითა და გულწრფელობით ყველას სიყვარული და პატივისცემა დაიმსახურა.

1900 წლის 5 ნოემბერს ფოთის საკათედრო ტაძარში გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსმა ალექსანდრემ (ოქროპირიძე) დიაკონ 

გიორგის მღვდლად დაასხა ხელი და ამავე ტაძრის კრებულში დანიშნა. მის კურთხევას დიდი სიხარულით შეხვდა ქ. ფოთის 

საზოგადოება და მრევლი. კურთხევის დღეს მათ მამა გიორგის სამკერდე ვერცხლის ჯვარი აჩუქეს და სიტყვითაც მიმართეს:  

„მამაო გიორგი! დღევანდელი დღე სასიხარულოა ყველა ჩვენთაგანისთვის, რადგან თქვენ, ჩვენ შორის უმწიკვლოდ იმსახურეთ თხუთმეტი

წლის განმავლობაში დიაკვნად და დღეს დაინიშნეთ სულიერ მწყემსად. ჩვენ უმდაბლესად ვმადლობთ 

მის მეუფებას ყოვლადსამღვდელო ალექსანდრეს, რომ ასეთი ყურადღება მოიღო ჩვენზე და თქვენ დაგნიშნათ ჩვენ სულიერ 

მწყემსად. ჩვენც წინდად ჩვენი თქვენდამი ღრმა სიყვარულისა და პატივისცემისა გილოცავთ ვერცხლის მკერდის ჯვარს, რათა 

მადლი ჯვარისა გიძღოდეთ თქვენ ამ ახალ სამსახურში“· 

ახლად ნაკურთხი მოძღვარი დალოცა ეპისკოპოსმა ალექსანდრემაც და უსურვა მომავალშიც ერთგულად ემსახურა დედაეკლესიისათვის.

საპასუხო სიტყვაში მამა გიორგიმ მადლობა მოახსენა მეუფე ალექსანდრესა და ტაძარში შეკრებილებს დაფასებისა და კეთილი სურვილებისათვის.

მან დამსწრეთ მოკლე ქადაგებით მიმართა:

„შთამომავლობით კეთილშობილი და ერისკაცის ოჯახში აღზრდილი სიყრმიდანვე ვხედავდი მშობლების მუდამ ღვთისადმი ლოცვა-ვედრებასა. 

მეცა გული აღმევსო სათნოებითა და სიყვარულითა ღვთისათა და გავხდი მოშურნე სასულიერო 

წოდებისა. მსურდა, ვყოფილიყავი ქრისტეს ყანაში მწყემსად მისი ეკლესიისა. თავიდანვე სასულიერო უწყებასა შინა სამსახური ვიწყე მარტვილის საკათედრო ტაძარსა შინა.

განუსვენოს ღმერთმან ნეტარხსენებულთა გაბრიელ და ბესარიონ ეპისკოპოსთა, რომელთაც მე წამახალისეს ეკლესიის მსახურე-

გვ232

ბისადმი. აცოცხლოს და ადღეგრძელოს ღმერთმან ყოვლადსამღვდელო ეპისკოპოსი გრიგოლი, რომელმაც მე დიაკვნად დამასხა ხელი, მარტვილის 

ტაძრიდან გადმომიყვანა აქ ფოთის საკათედრო ტაძარში და აგერ თხუთმეტი წელი მიმდინარეობს, რაც აქ ვმსახურებ. 

დღიდან დიაკვნად კურთხევისა ვცდილობდი მღვდლად კურთხევასა და დღეს ვეღირსე სურვილის აღსრულებასა. 

დღეს, თქვენო მეუფებავ, აღმიყვანეთ თქვენ მღვდლობის ხარისხზედ. საკათედრო ტაძრებში ოცდაექვსი წლის სამსახურით დამაშვრალი, 

შემთხვევით შვილების მძიმე ავადმყოფობით მეტისმეტად დასჯილი და მორჩენის უიმედობის გამო თითქმის ხორციელ ძალა გამოლეული მდგომარეობასა შინა მყოფი, 

ამა წარსული წლის 22 სექტემბერს, თქვენ, მეუფეო, უეცრად გამომიზმეთ მე და დანახვისთანავე თქვენ თქვენის ოქროსპიროვან 

სიტყვებით, მსგავსად მთავარანგელოზ გაბრიელისა, მახარეთ ღვთის მიერი თქვენი მოსაზრება, მიბრძანეთ: თქვენ გსურთ 

გაკურთხოთ მე დრომდი ფოთის კათედრის მღვდლად? ადვილად წარმოიდგენთ თქვენ, მეუფეო, და ყველა აქ მსმენელნი, 

თუ ესრეთი მნებებლობა და აღრჩევა თქვენისთანა კეთილი მღვდელმთავრისაგან რა სულიერი სიხარულის გრძნობებს დაბადებდა ჩემში, 

გარნა ესრეთი მოულოდნელი მოვლენისათვის მადლობელ ღვთისა და თქვენის მეუფებისა სიმდაბლით მივიღე 

გამოცხადება იგი და დღეს კიდევაც განახორციელეთ. უმდაბლესად გმადლობთ, მეუფეო, ამ ყურადღებისათვის, ღმერთმან 

ორთავე ცხოვრებასა შინა თქვენცა მოგაგოსთ ყოველივე კეთილი. 

რასაკვირველია, მანამდინაც კრძალვით და სიმდაბლით მიგებებულ ვიყავ, მარა ეხლა მაინც, შემდგომ თქვენ მიერ ჩემზედ 

გვ233

სულიწმინდის გადმოწვევისა უმეტესად ვშიშობ და ვძრწი, მეუფეო,  

ამ მძიმე მოვალეობისადმი. რაღაცა ძალა მხილებას მიყოფს და აჩრდილივით წინ წარმომიდგება და მეუბნება: შენთვის ცა 

და ქვეყანა ახალიაო, ძრწოდე და გეშინოდეს მძიმე მწყემსებრივ მოვალეობისა! მასთანვე სიტყვა მოციქულისა: ეკრძალენით თავთა თქვენთა და ყოველსავე სამწყსოსა, 

რომელი ეგე დაგადგინა თქვენ სულმან წმინდამან მოღვაწედ და მწყსად ქრისტეს ეკლესიათა, რომელი მოიგო სისხლითა თვისითა. ამით 

აწ უნდა განვეკრძალო თავსა თვისსა სიტყვითა და საქმითა სულ სხვა უნდა ვიქნე, სიფრთხილით უნდა დავმწყსო ქრისტეს 

სისხლითეგამოხსნილი ქრისტეს ეკლესიის სამწყსონი ჩემნი ისე, რომ თუ არ შევმატებ სიკეთესა და მადლსა, ის დამწყსილი 

მაინც არ წარუწყმიდო და ისე წარუდგინო მეორედ მოსვლის დროს მაცხოვარსა ჩვენსა. უძლურება ჩემი, ყველა სამწყსოთა 

ჩემთა კეთილ მიმართულება და კეთილზნეობასა უნდა შეუფარდო ე. ი. მწუხარეთა და მგლოვარეთა ნუგეშინისმცემელ ვექნე, 

მოლხინეთა ულხინო, ქვრივ-ობოლთა და გაჭირვებულთა მივსცე ხელი შეწევნისა, უსწავლელთა და უვიცთა უნდა ვასწავლო და 

მრავალი მსგავსი ამისი... 

თქვენო მეუფებავ, რომ ესენი ჭეშმარიტად გავამართლო, მე უნდა ვიყო უმაღლესად საღვთისმეტყველო საგნებში განვითარებული დახელოვნებული, 

უმაღლესად ჭკვიანი, გონიერი და შორსგამჭვრეტი, უმაღლესად ჯანმრთელობის შექონი და გადამეტებულად ნივთიერი საშუალებით განბეჯითებული. 

მე თითქმის ყველა ამათთაგან ჩამოქვეითებულსა ვითარ ძალმიძს გამართლება ესრეთი მძიმე საპასუხისგებო დანიშნულებისა. 

ამისათვის მოვიქცევი თქვენი მეუფების წინაშე უმდაბლესი თხოვნით, რათა თქვენ, მეუფეო ჩემო, და მწყემსო ჩემო, აწცა მოიღებდეთ ჩემს უღირსებაზედ 

თქვენსა უხვსა ყურადღებასა. სიტყვითა და საქმით თუ ნივთიერებით აღმომიჩენდეთ ამ მოვალეობისადმი თქვენგან მოსალოდნელსა დახმარებასა და შემწეობასა. 

მამხელდეთ ნაკლულევანებათა ჩემთა და განმამტკიცებდეთ მო-

გვ234

ვალეობასა შინა ჩემსა. ილოცავდეთ ჩემს უღირსობაზედ, რათა გარდამატებულმან მადლმან და ლოცვამან თქვენის მეუფებისაგან გადაემატოს ცემტა ნაკლულევანებათა 

და უღირსებათა, რომ მსახურება ჩემი იქნეს სათნოდ ლვთისა და სასარგებლოდ 

ქრისტეს ეკლესიისა ისე, რომ მეორედ მოსვლის დროს შემეძლოს მაცხოვრის წინაშე თამამად წარდგომა და თქმა: აჰა! მე და 

სამწყსონი ჩემნი, რომელი მომცნა მე ღმერთმან“.

1901 წელს მეუფე ალექსანდრემ იგი საგვერდულით დააჯილდოვა.

1904 წლის 12 თებერვალს ეკლესიაში ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის  მამა გიორგი წმინდა ანას III ხარისხის 

ორდენით დაჯილდოვდა.

1905 წლის 14 თებერვალს მღვდელი გიორგი გურია სამეგრელოს ეპარქიის სანთლის ქარხნის წევრად  აირჩიეს. ამავე წლის 1 მარტს სკუფია უბოძეს.

1909 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 1913 წლის 15 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო.

გვ235 

XX ს-ის 20-იანი წლების დასაწყისში მამა გიორგის დეკანოზის წოდება მიენიჭა და ჭყონდიდის ეპარქიის. მარტვილის 

ოლქის მთავარხუცესაღ დაინიშნა. ეკლესიისთვის უმძიმესი წლები იდგა. სამღვდელოებას ურთულეს პირობებში უხდებოდა მღვდელმ- . 

სახურება. დეკანოზი გიორგი, როგორც ერთ-ერთი უხუცესი და გამოცდილი მოძღვარი დიდი ავტორიტეტითა და პატივისცემით 

სარგებლობდა სამღვდელოებასა და მრევლში. იგი ესწრებოდა საეკლესიო კრებებს, როგორც ჭყონდიდის ეპარქიის დელეგატი 

და აქტიურად მონაწილეობდა საეპარქიო საქმეებში. 

1926 წლის 10 მარტს შეიკრიბა ჯყონდიდის საეპარქიო კრება, დეკანოზ გიორგი გეგეჭკორის თავჯდომარეობით, რომელზეც  

განიხილეს 1921 წელს გელათში, საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის კრებაზე მიღებული ერთ-ერთი საკითხი, 

რომლის თანახმადაც ჭყონდიდის ეპარქიის მმართველს ჩამოერთვა მიტროპოლიტის პატივი. 

სამწყსო მოითხოვდა თავისი უფლებების აღდგენას და კრებას შეახსენებდა, რომ უძველესი დროიდან, როდესაც 

საქართველო მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესია. დაყოფილი იყო 35 ეპარქიას, ჭყონდიღელ მიტროპოლიტს პირველი 

ადგილი ეჭირა კათოლიკოს-პატრიარქის შემდეგ და ასე იყო. საუკუნეების განმავლობაში, სანამ საქართველოში არ დამყარდა  

რუსული საეკლესიო მმართველობა. 1917 წლის პირვე ი საეკლესიო კრებაზე ჭეყონდიდელ მღვდელმთავარს დაუბრუნდა თავისი

პატივი, მაგრამ 1921 წლის კრებამ კი განმეორებით წაართვა მას. კრებამ დაადგინა: ეთხოვოს სრულიად საქართველოს საეკდესიო 

საბჭოს რწმენის აღდგენის ხანაში დაუბრუნდეს ჭყონდიდის კათედრას მიტროპოლიტის პატივი. 

ცხოვრებამ მძიმე ხვედრი არგუნა დეკანოზ გიორგის ოჯახს. 

მისი სამი ვაჟიდან ორი: გრიგოლი და ნიკოლოზი 1937 წლის რეპრესიებს შეეწირა. გადარჩა მხოლოდ ერთი – ვლადიმერი, 

რომლის შთამომავლობამაც თავისი წინაპრების სინათლე გამოიყოლა ერისა და ქვეყნის წინაშე მსახურებისათვის. 

გვ236

მისი უფროსი ვაჟის, ვლადიმერ გეგეჭკორის მოგონებებში ვკითხულობთ: „მამა გატაცებით მიყვებოდა ხოლმე ამბებს ჩვეწი ქვეყნის წარსულზე, 

კრწანისის ბრძოლაზე, სამასი არაგველის შემართებაზე, ცხრა ძმა ხერხეულიძეების გმირობაზე... 

ერთ დღეს მცხეთაში წამიყვანა და სვეტიცხოველი დამათვალიერებინა· სიძველეთადმი სიყვარულს მინერგავდა...“ 

ვლადიმერ გეგეჭკორის ვაჟი გახლდათ ცნობილი ქართველი მსახიობი და სახალხო არტისტი გიორგი (გოგი) გეგეჭკორი, 

ხოლო ძისი შვილია, მხატვარი გიორგი გეგეჭკორი, რომელმაც გიორგი ჭყონდიდლის პორტრეტისათვის მოდელად სწორედ თავისი 

დიდი წინაპრის – დეკანოხ გიორგი გებგეჭკორის პორტრეტი გამოიყენა. 

დეკანოზი გიორგი გეგეჭკორი 1930 წლის 20 მაისს მშობლიურ სოფელში, საკუთარ სახლში, ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა. 

24 მაისს ოჯახის წევრებმა, ნათესავებმა და ეპარქიის სამლვდელოებამ იგი დიდი პატივით მიაბარეს მარტვილის საკათედრო ტაძრის ეზოს, 

სადაც მან პირველად დაიწყო საეკლესიო მსახურება· 

დეკანოზი პანტელეიმონ გედევანიშვილი 

1858-1924

დეკანოზი პანტელეიმონ გედეონის ძე გედევანიშვილი 1858 წელს გორის მაზრაში, სოფელ კავთისხევში, ასნაურის ოჯახში 

დაიბადა. მამამისი – მღვდელი გედეონი წლების განმავლობაში საქართველოს მთიანეთში, კერძოდ, სოფელ ჩარგლის წმინდა 

გიორგის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა. მამამ პატარა პანტელეიმონი სასწავლებლად გორის საქალაქო სასწავლებელში 

მიაბარა. 

1877 წელს მან სწავლა თბილისის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო,

რომელიც 1883 წელს მეორე ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. სემინარიის დასრულებისთანავე პანტელეიმონი 

გვ 237

დაოჯახდა. მას ორი ვაჟი და ერთი ასული ჰყავდა: დიმიტრი (1884წ.), სერგი (1893 წ.) და მაკრინე (1895 წ.) მისმა ვაჟებმა თბილისის სათავადაზნაურო

გიმნაზია დაამთავრეს, ხოლო ასულმა - თბილისის ქალთა ეპარქიალური სასწავლებელი.

1883 წლის 7 სექტემბერს საქართველოს ეგზარქოსმა პავლემ (ლებედევი) პანტელეიმონი დიაკვნად აკურთხა,

მეორე დღეს კი მღვდლად დაასხა ხელი და ქსნის ხეობაში, სოფელ ახალგორის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა.

1885 წლის 1 ნოემბერს მღვდელი პანტელეიმონი ახალგორის სახალხო სამინისტრო სკოლაში საღვთო

სჯულის მასწავლებლად დაინიშნა. 1889 წლის 6 აპრილს კეთილსინდისიერი სამსახურისათვის საგვერდულით დაჯილდოვდა. 

1893 წლის 15 მაისს სკუფია უბოძეს. 

1899 წლის აღდგომას წმინდა სინოდმა მადლობის ფურცელი უწყალობა. 

მამა პანტელეიმონმა სამრევლოში ჩასვლისთანავე ახალგორის მოსახლეობის სიყვარული და პატივისცემა დაიმსახურა. იგი 

თავისი უბრალოებითა და თავმდაბლობით მრევლში დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა· სოფლის გლეხობამ მთელი გულით 

შეიყვარა ქრისტეს ერთგული მხედარი. 

1897 წელი მეტად მოუსავლიანი გამოდგა ქსნის ხეობაში. ხანგრძლივმა გვალვამ გააფუჭა მთელი წლის ნაშრომ-ნაჯაფი და ხალხი მოსავლის გარეშე 

დარჩა. მამა პანტელეიმონმა დაუყოვნებლივ გბათავისუფლა ახალგორის ტაძრის მრევლი იმ წლის საეკლესიო გადასახადისაგან და პირიქით, თავად გაუწია 

მატერიალური დახმარება მრევლის ყვყლაზე გაჭირვებულ ოჯახებს.

გვ238

დიდი შრომა და ამაგი გასწია მამა პამტელეიმონმა ახალგორის წმინდა გიორგის სახელობის ტაძრის გამშვენება-გალამაზებისათვის. 

მან მრევლის დახმარებით ეკლესია საჭირო ნივთებით შეამკო, შეიძინა ახალი საღვთისმსახურო წიგნები, საეკლესიო შესამოსელი, 

ბარძიმ–ფეშხუმი, ხატები. წამოიწყო ეკლესიის ეზოსა და გალავნის შეკეთება· აი, რას წერდა მისი მოღვაწეობის შესახებ 1899 წელს გაზეთი „ცნობის ფურცელი“ თავის 

ერთ–ერთ ნომერში სათაურით „კეთილი მოძღვარი“: „ახლად გასული წელიწადიც მწარე იყო წინანდელ წარსულ წლებივით ქსნის ხეობის გლეხებისათვის. 

თითქმის ერთადერთ კეთილ სახსოვრად დაგვრჩება ახალგორის მართლმადიდებელი ეკლესიის მღვდლის, მამა პანტელეიმონ გედევანიშვილის შრომა. 

ამ პატივცემულმა მღვდელმა თავს იდო ზევით ხსენებული ეკლესიის გალავნის გადიდება და კიდეც თითქმის სავსებით ამ მიზანს მიაღწია. განსაკუთრებით საყურადღებო ის არის, 

რომ ამ კეთილმა მწყემსმა თითქმის სრულიად გაათავისუფლა თავისი სამწყსო გალავნისათვის საჭირო არა მცირედი ხარჯისაგან. 

მამა პანტელეიმონმა თავისი მნათის დახმარებით კერძო პირებს სთხოვა შემწეობა. ცუდად არ ჩაუარა ცდამ და დახმარება 

აღმოუჩინეს. მოძღვარი, როგორც დღიური მუშა, გვერდში ედგა კალატოზთ და მუშაობდა, მხნეობდა და ამხნევებდა მათ. 

სამწუხაროდ, ასეთი მეცადინეობის მიუხედავად, გალავანს, რომელსაც არა მცირე სიგრძე-სიგანე აქვს, მაინც ვერ დაამთავრეს, 

ცოტაოდენი კიდევ დარჩა გასაკეთებელი, მაგრამ თუ ჩვენი მოძღვარი დღევანდელი გვეყოლა, საქმეს მალე მოეღება დასასრული· 

ამ საქმეს ბატონმა მნათემ შესწირა ათი თუმანი, ბაქარ მზარეულიშვილმაც კიდევ ხუთუ თუმანი და სხვა. ამ პირებთან 

ერთად გულითადი მადლობის ღირსია თავადი შალვა რევაზის ძე ერისთავი, რომელმაც ფულით შემწეობის გარდა, დაუთმო გალავნისათვის ძველი ნასახლარი ეკლესიის გვერდით“. 

1899 წლის 27 აგვისტოს მამა პანტელეიმონი ქვემო კავთისხევის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად გა-

გვ239

დაიყვანეს და გორის მაზრის მეორე ოლქის მთავარხუცესად დაინიშნა. ამავე წლის I სექტემბერს კავთისხევის სახალხო 

სამინისტრო სკოლის საღვთო სჯულის მასწავლებლად დაადგინეს. 

1901 წელს 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა, 1909 წელს კი სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. 

1913 წლის 15 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 

1918 წელს თავისი თხოვნის საფუძველზე უარი თქვა მთავარხუცესის თანამდებობაზე და მხოლოდ მის თანაშემწედ დარჩა. 

მამა პანტელეიმონი ესწრებოდა საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის პირველ და მეორე საეკლესიო 

კრებებს 1919 წელსს ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისათვის ურბნელმა ეპისკოპოსმა დავითმა (კაჭახიძე) 

მას დეკანოზის წოდება მიანიჭა. 

1921 წელს, საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ ეკლესიის მდგომარეობა ფრიად დამძიმდა. 

ბოლშევიკური ხელისუფლების შეწევნის შედეგად. ეკლესია-მონასტრები დახურეს ან სასტიკად დაარბიეს, სასულიერო პირებს აიძულებდნენ

გაეხადათ ანაფორა მიეტოვებინათ ეკლესიაში მსახუორება და საერო სამსახურში გადასულიყვნენ. ბევრი მართლაც ვერ უძლებდა შექმნილ ვითარებას 

და საერთოდ ტოვებდა სასულიერო ხარისხს. მეტად მძიმე ვითარება იყო მთელი საქართველოს მაშტაბით. 

გორის მაზრის, მეტეხის ოლქის მდგომარეობის შესახებ საინტერესო ინფორმაციას გვაწვდის ამავე ოლქის მთავარხუცესი,

დეკანოზი იოანე ფილიპეს ძე ელისაბედაშვილი,რომელიც საკათოლიკოსო საბჭოს ატყობინებს ბოლო პერიოდში 

დატრიალებულ მოვლეენებს: „1923 წლის 4 მაისს, გორის მაზრის სოფელ კავთისხევის რევკომის ბრძანებით, 

იქაურმა კომსომოლისტებმა წაიღეს მთლიანად ზემო ნიჩბისის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ეკლესია და სახსორის წმინდა იოანე ნათლისმ– 

ცემლის ეკლესიები, ნივთები, ქონება და დაკეტეს ისინი. ჩემი თანაშემწის, დეკანოზ პანტელეიმონ გედევანიშვილისაგან შევიტყვე, 

რომ ქვემო კავთისხევის ეკლესია, მასთან ერთად ქვათახ-

გვ240

ევის მამათა მონასტერი, წინარეხის, ზემო კავთისხევის, ქვემო ხანდაკის და ძეგვის ეკლესიებსაც იგივე ბედი ეწიათ, თუმცა 

მათი წინამძღვრებისაგან არავითარი ცნობა არ მიმიღია“.

დადგა 1924 წელი. მცირე ხნით თავისუფლებანაგემი. მოსახლეობა ვეღარ ეგუებოდა კაცთმოძულე წყობილებას და ფარულად შურისძიებისათვის 

ემზადებოდა, რასაც უცხოეთში გადახვეწილი მთავრობის შემოგზავნილი ემისრებიც ხელს უწყობდნენ. 

მოსახლეობის იდუმალი მზადებისა და აგვისტოს აჯაჩყების შესახებ კარგად იცოდნენ საქართველოს ეკლესიაშიც· 

სასულიერო პირები თანაუგრძნობდნენ კიდეც მათ. ამხნევებდნენ და სულიერად განამტკციცებდნენ თავისუფლებამოწყურებულ ახალგაზრდებს. 

კავთისხეველმა დეკანოზმა პანტელეიმონ გედევანიშვილმაც ყოველივე კარგად უწყოდა, თუმცა ფრიად აწუხებდა ის 

ფაქტი, რომ აქაური ბიჭები ცუდად იყვნენ შეიარაღებულნი და მათი თავგანწირვა ამაო იქნებოდა. 

სწორედ ამ დროს მოხუცი მოძღვარი ავად გახდა. ხურვებაატანილი სხეული თანდათან  უსუსტდებოდა, მაგრამ შინაგანი ხმა, 

მოვალეობის გრძნობა სენსე ძლიერი გამოდგა.

გვ241

პანტელეიმონი ნათლად ხედავდა, სრულიად საქართველოსათვის რა უბედურება მოჰყვებოდა ნაჩქარევ, მოუმზადებელ გამოსვლებს და 

ქვათახევის მონასტრის მიდამოებში თავშეფარებულ აჯანყების მესვეურთ ევედრებოდა, ტყუილად ნუ დააღვრევინებთ 

ქრისტიანების სისხლს ადამიანობადაკარგულ უღვთო სატანის ნაშიერთ, რომელთაც არ იციან, რა არის შებრალებაო. 

მოძღვარი სჯფრანგეთიდან ჩამოსულ ქართველებს ბევრს ემუდარებოდა, როცა ქვეყანას მართავდით, ჯვარითა და იარაღით ვერ 

ივარგეთ და ახლა ფეხშიშველა გულად ბიჭებს ნუ გააუღლეტინებთ მოძალადეებს, მათთან ერთად ნუ დაიდებთ ათასთა ცოდვასო. 

მოსახდენი მოხდა.. ფილთა თოფებით აღჭურვილ ვაჟკაცებს მტერმა რეგულარული არმიის ნაწილები, არტილერია და ჯავშნოსანი მატარებელი დაუპირისპირა. 

კიდევ ერთხელ დადგა საქართველოში განუკითხაობის, ხისხლიანი წვიმების დრო. აჯანყებულთა მცირე ნაწილმა თავს უშველა,უმრავლესობა კი ლენინელი ჯალათების 

ხელში აღმოჩნდა, რომლებიც დამნაშავესა და უდანაშაულოს აღარ არჩევდნენ, მათ სისხლიანი გეგმა ჰქონდათ 

შესასრულებელი. 

გამარჯვებულთა მსახვრალმა ხელმა სოფელ კავთისხევსაც უწია. სექტემბრის ერთ წვიმიან დილას ჩეკისტებით გარშემორტყმული უდანაშაულო ადამიანების ერთი ჯგუფი 

წინ გაირეკეს. 

სოფელს გლოვისა და შიშის ზარი აძრწუნებდა· როდესაც ავადმყოფმა მამა პანტელეიმონმა ეს ამბავი გაიგო, 

ლოგინიდან წამოდგა, შეიმოსა, ჯვარი იწინამძღვრა და განწირულთა კვალს დაადგა. მრევლი ევედრა, მათ ვერას უშველი და 

ხიფათსაც გადაეყრებიო. მოძღვარმა თავისი არ დაიშალა და შეიარაღებული არაკაცებით გარშემორტყმული უმწეოთა ჯგუფს 

მაშინ წამოეწია, როდესაც იგი სოფელ კარგა შანძილით იყო გაშორებული. 

ანაფორიანი კაცის გამოჩენამ ბადრაგის მეთაურიც გააკვირვა და გაოცებულმა ჰკითხა ბერიკაცს, საით გაგიწევია ასეთ 

ამინდშიო. მამა პანტელეიმონმა აუხსნა, რისთვისაც ღაედევნა. 

გვ242

მოძღვარი ჭირშიც და ლხინშიც თავისიანებთან უნდა იყოს, რას გვერჩით, ვის რა დავუშავეთო. 

– შენ არას გერჩით, – ცივად მიუგო მეთაურმა, - ესენი მშრომელი ხალხის კლასობრივი მტრები არიან და კანონის წინაშე 

მთელი სიმკაცრით უნდა აგონ პასუხი. 

– არა. შვილო, არ დაიჯერო, ამ საცოდავებს რა მტრობა შეუძლიათ. მათი საქმე ხვნა-თესვა, 

მიწის მოვლა-პატრონობაა, – უმტკიცებდა მოძღვარი· 

– ამათ გორში ჩავიყვანთ. იქ გაირკვევა მტყუან-მართალი, უდანაშაულოებს ხვალვე დავაბრუნებთ, – დაჰპირდა ხელისუფლების წარმომადგენელი. 

მღვდელი მიხვდა, რომ მწარედ ატყუებდნენ, ტალახში დაიჩოქა და შეევედრა მთავარ ჯალათს – ესენი გაუშვი, შვილო, რადგან 

მართლები არიან ღმერთთანაც და კაცთანაც· თუ ცოდვა რამ აქვთ ჩადენილი, მე მაზღვევინეთ, ჩემი ბრალი ყოფილა და მევე 

უნდა დავისაჯო, როგორც ამათი მოძღვარი და ჩამგონებელიო. 

ბადრაგის უფროსმა ხელქვეითებს უბრძანა: „რა გააჭირა საქმე, თუ ასე სწადია, შეაგდეთ ესეც მაგ ვირიშვილებთანო“. 

ვინ ჩაიყვანა გორამდე პატიმრები?.. 

კარგად რომ ჩამობნელდა, სოფლიდან მოშორებით, ორწოხებში გაამწკრივეს ისინი და მშრომელი ხალხის სახელით სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს. 

გაფითრდა მამა პანტელეიმონი, წინ გამოიჭრა, პატიმრებს ანაფორის კალთა გადააფარა და აყვირდა: „ნუ მაყურებინებთ 

უდანაშაულო ადამიანთა დახვრეტასო!" რაზმის უფროსმა ორ-

გვ243

ჯონიკიძის ნაჩუქარი მაუზერით პირველად მღვდელი დაცხრილა.. ჯალათებმა მოძღვარს თხოვნა აუსრულეს – არ აყურებინეს მოძმეთა ჟლეტას. 

იმ დროს ეს ამბავი სოფელში ყველას პირზე ეკერა. ზოგი ამტყუნებდა მოძღვარს, ხომ ვეუბნებოდით, ნუ წახვალო... უფრო 

მეტი კი გულში იწონებდა, მაგრამ ხმამაღლა ვერაფერს ამბობდა.  

ეპისკოპოსი ალექსი (გერსამია)1865-1938

 

გასული საუკუნის 30-იან წლებში სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძრის ეზოში ცხოვრობდა წილკნელი ეპისკოპოსი ალექსი (გერსამია), 

რომელსაც ურთულეს დროში მოუწია ღვთისმსახურება. იმ პერიოდში, როცა მრავალმა სასულიერო პირმა გაიხადა ანაფორა და საერო სამსახურში გააგრძელა მოღვაწობა, 

მეუფე ალექსი ერთ-ერთი იყო მათ შორის. ვისაც არ უღალატია თავისი რწმენისა და საქმისათვის და სიკვდილამდე ერთგულად _ 

ემსახურა დედაეკლესიას. თუ გადავხედავთ მის წინაპართა გენეალოგიას, დავინახავთ, რომ, საუკუნეების განმავლობაში ისინი 

ღმერთსა და ჭეშმარიტებას პირნათლად ემსასურებოდნენ. 

მეუფე ალექსის დიდი ბაბუა – ბერ-დიაკონი გაიოზი (ერში – გიორგი გერსამია) 1773 წელს ლეჩხუმის მხარეში, აზნაურის 

ოჯახში დაიბადა. სასულიერო განათლება საირმის მონასტერში მიიღო. 1792 წელს შემოქმედელმა მიტროპოლიტმა იოსებმა 

(თაყაიშვილი) გიორგი დიაკვნად აკურთხა. მეუღლის გარდაცვალებიხ შეშდეგ ბერად შედგომის სურვილით იგი საირმის 

მონასტერში მივიდა, სადაც არქიმანდრიტმა გიორგიმ (კუხალაშვილი, შემდგომში – სამეგრელოს ეპისკოპოსი) გაიოზის სახელით ბერად აღკვეცა. 

მამა გაიოზმა რამდენიშე ათეული წელი იმსახურა საირმის მონასტერშო და მშვიდობით შეჰვედრა სული უფალს. 

გვ244

გაიოზს ჰყავდა ერთი ვაუჟი – ეგნატე, რომელიც 1811 წელს დაიბადა· 

მამის ლოცვა-კურთხევით მანაც სასულიერო გზა აირჩია. 

წერა—კითხვა, წმინდა წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიპიკონი საირმის მონასტერში ისწავლა. 

1830 წელს საპაიჭაოს მაცხოვრის ჯვარცმის სახელობის ეკლესიის მედავითნედ დაინიშნა. 

XIX ს-ის 30-იანი წლებში იგი დაოჯახდა, ჰყავდა ორი ვაჟი - ილარიონი და დავითი (მღვდელი დავითი იყო 1867-1913 წლებში 

გადიდის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი). 

XIX ს-ის 40-იანი წლების დასაწყისში იმერეთის მთავარეპისკოპოსმა  სოფრონმა (წულუკიძე) იგი დიაკვნად აკურთხა. 

1846 წელს იმერეთის მიტროპოლიტმა დავითმა (წერეთელი) მღვდლად დაასხა ხელი და გადიდის წმინდა გიორგისა და ონჯოხეთის 

მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის ეკლესიების წინამძღვრად განაშწესა· 

1870-1881 წლებში მამა ეგნატე ზენობნის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიის წინამძღვარია. 

1881 წლიდან პენსიაზეა. გარდაიცვალა 1889 წლის 1 მარტს. 

მღვდელი ილარიონ გერსამია 1839 წელს დაიბადა. სწავლობდა ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში, რომლის დასრულების შემდეგ, იმერეთის საეპარქიო

კანცელარიაში საქმის მწარმოებლად მუშაობდა. წლების განმავლობაში წიგნის მკითხველად და 

დიაკვნად მსახურობდა· XIX ს-ის 60—იან წლებში იგი დაქორწინდა ლეჩხუმში ეცხოვრებ ქსენია ჩაჩხიანზე. 

1867 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე) ილარიონს მღვდლად დაასხა ხელი და

სვანეთში, მესტიის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინმძღრად განამწესა. 

1874 წელს

 

გვ245

ლეჩხუმში, ლაილაშის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს. 

1876 წელს ლაილაშის ოლქის მთავარხუცესად. დაინიშნა. 1880 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა. 

1886 წელს სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს. 

1888 წლის 7 მარტს ეპისკოპოს გაბრიელის ლოცვა-კურთხევით მამა ილარიონი ქუთაისის 

წშინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძრის მღვდელმსახურად დაინიშნა. ამავე წლის აღდგომას ეკლესიაში 

ერთგული და ნაყოფიერი მოღვაწეობისათვის წმინდა ანას III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა.

1888 წლის 31 ივლისს მღვდელი ილარიონი თავის სახლში ავაზაკებმა სასიკვდილოთ დაჭრეს. დეკანოზი დავით ღამბაშიძე

ჟურნალ ,,მწყემსის'' ფურცლებზე დიდი გულისტკივილით გამოეხმაურა ამ ამბავს. იგი წერდა:

„31 ივლისს, ნაშუაღამევს ორ საათზე, ქუთაისში მოხდა საზიზღარი მკვლელობა, რომელმაც თავზარი დასცა მთელ 

ქალაქს. მოჰკლეს ბლაღოჩინი მღვდელი საკათედრო სობოროსი მამა ილარიონ გერსამია. განსვენებული ცხოვრობდა არქიერის ქუჩაზე, 

წმიდა გიორგის ეკლესიის მხალობლად. 

აი, როგორ მოხდა ეს საზიზღარი მკვლელობა. ღამის ორ საათზე გორაზე მცხოვრებნი გამოაღვიძა კაცის არაჩვეულებრივმა ყვირილმა,

რომელიც მოისმოდა მამა გერსამიას სახლიდან. 

ყვირილზე გამოცვივდნენ ახლომახლო მეზობლები და გაექანენ გერსამიას ბინისაკენ, საიდანაც განსვენებულის ძმისწული საზარელის ხმით გაიძახოდა: 

ბიძაჩემი მოჰკლესო“. როცა მეზობლები შეიკრიბნენ, მამა ილარიონი ნახეს სახლის ბალკონზე მთლად 

გასისხლიანებული და ფერმიხდილი. განსვენებული საბრალო ხმით გაიძახოდა: მიშველეთ რამეო. მაშინვე მამა გერსამიას 

ოთახიდან გამოიტანეს კრაოტი და ზედ დააწვინეს ავადმყოფი. 

რომა მას გასისხლიანებული პერანგი გახადეს, აღმოჩნდა, რომ ავაზაკებს მისთვის ხანჯალი ჩაეკრათ მარჯვენა ბეჭის მახლობლად. 

ნახევარ საათში მთელი პოლიციის წარმომადგენელნი მოვიდნენ და გამოჰკითხეს მამა გერსამიას, თუ ვინ იყვნენ 

ავაზაკები. მათ შეკითხვაზე მამა ილარიონი იძლეოდა ერთსა 

გვ246

და იმავე პასუხს - მე მეძინა, როცა ავაზაკები დამაწვნენ თავზე, პირზე ხელი დამაფარეს და მეუბნებოდენ: ჩუმად იყავიო. 

მე გაუძალდი მათ და ამიტომ ხანჯალი ჩამკრეს ზურგში და გაიქცნენ. ძალიან კი ვიომე. ფული მათ არ უთხოვნიათ. 

კაცი კი სულ სამი ან ოთხი იქნებოდაო. ოთახის უკანა კარი დაუკეტელი მქონდა და იქიდან შემოვიდნენ ავაზაკები. ამ დროს 

მოვიდა ქალაქის ექიმი, რომელმაც სთქვა, რომ ჭრილობა 

სასიკვდინეაო და დაიბარა, რომ ყინული ადევით ჭრილობაზე, რომ სისხლის დენამ იკლოსო და წავიდა. 

მოვიდა გამომძიებელიც, რომელსაც მამა გერსამიამ იგივე ჩვენება მისცა. ნაშუაღამევის 4 საათზე, მთელი პოლიცია და ქუთაისის მაზრის 

უფროსის თანაშემწე, ბატონი ზ. ყიფიანი ჩაფრებით გამოუდგნენ ავაზაკებს. დილის შვიდ საათზე მოვიდა პოლიციის ბოქაული 

თ. წულუკიძე, რომელსაც დამტვრეული ყუთები ენახა ქალაქს, გარეთ. ოღასკურაზე და იკითხა: ყუთები ხომ არაფერია წაღებულიო. 

მამა გერსამიამ დაუძახა მოსამსახურეს და ყუთები მოაძებნინა. აღმოჩნდა, რომ ორი პატარა ყუთი, რომელშიაც 

ფულები ჰქონდა შენახული, წაღებული იყო. მაშინ ამოიოხრა მამა გერსამიამ და პირჯვარი გამოისახა, მხოლოდ მაშინ დარწმუნდა საბრალო, 

რომ ავაზაკები ფულისათვის იყვნენ მოსულნი. 

მეორე დღეს ექიმის მოსვლამდე მოიყვანეს ბ.თურმანიძე, რომელმაც დააიმედა მამა გერსამია და წამლების მოსატანად 

წავიდა. თურმანიძე მალე მობრუნდა და ჭრილობა გაუზომა. ჭრილობის გაზომვის შემდეგ სთქვა, სასიკვდინე არ არისო და 

წამალი დაადო მასზე. ამ დროს მოვიდა ექიმიც, რომელმაც დაათვალიერა ჭრილობა და მერე გაუკერა იგი. გაათავეს თუ 

არა ჭრილობის აკერვა, მამა გერსამიამ, რომელსაც აქობამდე სრული მეხსიერება და ცნობა ჰქონდა, დაიყვირა: სული შემეხუთაო და განუტევა სული. 

იმავე დღეს პოლიციამ ორი ავაზაკი დაატუსაღა, რომელთაც ჯიბეში უნახეს ზოგიერთი საბუთები მამა გერსამიასი. საბ

გვ247

ოლოდ დადგინდა, რომ ავაზაკები ექვსნი ყოფილან. მათ ეს საქმე განზრახული ჰქონებიათ ექვსი თვის წინ. ზოგიერთი მათგანი თურმე სშირად დადიოდა 

მამა ილარიონთან, როცა განსვენებული ახალ სახლს აშენებდა. ავაზაკებმა იცოდნენ, თუ სად ეწყო მას ფულიანი ყუთები გაირკვა ისიც, რომ მათ არ 

სდომებიათ მამა ილარიონის მოკვლა. როცა განსვენებულის ძმისწულმა ყვირილი დაიწყო, მაშინ მამა გერსამიას ორი ავაზაკი 

ხელში ჰყოლია დაჭერილი, ამ დროს ერთ ავაზაკს ამოუღია ხანჯალი, ჩაუკრავს ზურგში და გაქცეულან“. 

ეპისკოპოსი ალექსი, ერისკაცობაში – ალექსანდრე ილარიონის ძე გერსამია, 1865 წლის 14 აპრილს იმერეთში, ქუთაისის 

მაზრის სოფელ გადიდში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა· 

1878-1882 წლებში ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში სწავლობდა. 

1882 წელს მან თბილისის სასულიერო სემინარიაში ჩააბარა, სადაც მხოლოდ ოთხი კლასი ისწავლა. ორივე სასწავლებელში

მასთან ერთად სწავლობდა მომავალი კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე (ცინცაძე),რომელთანაც სიციცხლის ბოლომდე დიდი მეგობრობა აკავშირებდა.

1886 წელს ალექსანდრე მესტიის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მასწავლებლად დაინიშნა. 

ამავე პერიოღში დაოჯახდა თეოლინა პავლეს ასულ ბერუჩაშვილზე. მათ 

სამი შვილი გაუზარდეს სამშობლოს: პარასკევა, დომნიკა და დავითი. 

1890 წელს ფოთის წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის საკათედრო ტაძარში გურია-სამეგრელოს 

ეპისკოპოსმა გრიგოლმა (დადიანი) მღვდელი ალექსანდრე იგი დიაკვნად აკურთხა და მესტიის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესი

გვ248

ის ღვთისმსახურად დანიშნა. 1891 წლის თებერვალში ამავე ტაძარში მღვდლად დაასხა ხელი და ლაილაშის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად განამწესა. 1893 წელს 

ცაგერის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიაში გადაიყვანეს და ცაგერის ოლქის მთავარხუცესად 

დაინიშნა. მასვე დაევალა ლეჩხუმ-სვანეთის სამრევლო-საეკლესიო სკოლების მეთვალყურეობა და იმერეთის საეპარქიო საბჭოს ლეჩხუმიხ განყოფილების თავმჯდომარეობა. 

1895 წლის აღდგომას მეუფე გრიგოლმა საგვერდულით დააჯილდოვა. 

1900 წლის 6 მაისს სკუფია უბოძეს. 

1904 წლის 6 მაისს კამილავკა ეწყალობა· 

1906 წლიდან მღვდელი ალექსანდრე ქუთაისის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვარია. პარალელურად იგი 

ქუთაისის სამუალო სასწავლებლის მოსამზადებელ კლასებში საღვთო სჯულის მასწავლებლად მუშაობს. 

1907 წლის 19 იანვარს მამა ალექსანდრეს უბედურება დაატყდა თავს, გარდაეცვალა ცხოვრების თანამგზავრი, ერთგული მეუღლე თეოლინა, 

რომელიც დიდი დანაკარგი იყო მოძღვრისათვის. თუმცა იგი სულით არ დაცემულა, პატარა შვილების აღზრდა მარტო იტვირთა, 

რაც ღირსეულად აღასრულა კიდეც. სამივე შვილს მან პეტერბურგში მიაღებინა უმაღლესი განათლება. 

1911 წლის 6 მაისს მამა ალექსანდრე სამკერდე ოქროს ჯვრით, ხოლო 1916 წლის 6 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის 

ორდენით დაჯილდოვდა. 

1918 წელს დეკანოზის წოდება მიენიჭა. 1920 წლის 27 ივნისს, როგორც იმერეთის ეპარქიის დელეგატი, იგი მონაწილეობდა საქართველოს მართლმაღიდებელი სა- 

მოციქულო ეკლესიის მეორე საეკლესიო კრებაზე. 

საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ დეკანოზი ალექსი ძველებური შემართებით განაგრძობდა მღვდელმსახურებას. 

მისი ერთგულება და დამსახურება შეუმჩნეველი არ დარჩენილა უმაღლესი საეკლესიო მმართველობისათვის· 

1925 წლის 8 ნოემბერს სვეტიცხოვლის თორმეტი შოციქულის სახელობის საპატრიარქო

გვ249

ტაძარში ბერად აღკვეცის შემდეგ, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ (ხელაია),

ნინოწინდელ მიტროპოლიტ კალისტრატეს (ცინცაძე), წილკნელ ეპისკოპოს პავლესა 

(ჯაფარიძე) და ბოდბელ ეპისკოპოს სტეფანეს (კარბელაშვილი) თანაშწირველობით ეპისკოპოსად დაასხეს ხელი და ცაგერის ეპარქიის  მმართველად

დაადგინა. ეკლესიისათვის უმძიმესი წლები იდგა. სვანეთში ჩასულ მღვდელმთავარს ადგილობრივი ხელისუფლება 

მტრულად დახვდა. მეუფე ალექსი იძულებული გახდა, თბილისში დაბრუნებულიყო და იქიდან ემართა ეპარქია,

თუმცა მაშინ სხვა გამოსავალი არ იყო.

1928 წლის 2 მარტს კათოლიკოს—პატრიარქმა ქრისტეფორემ ემისკოპოსი ალექსი ჭყონდიდის ეპარქიაში გადაიყვანა და მასვე 

ჩააბარა ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიაც. 

ჭყონდიდის ეპარქიაში მღვდელმთავრობის პერიოდში ეპისკცოპოსი ალექსი, თავის კრებულთან ერთად, დააპატიმრეს. ცნობილი 

საეკლესიო მოღვაწე. დეკანოზი ნიკიტა თალაკვაძე თავის მოგონებებში ამასთან დაკავშირებით აღნიშნავს: 1928/29 წელს მენავთობე ხოშტარიას 

ირანიდან მალულად მისთვის ტაძრის აღსადგენად ფული გამოუგზავნია, რის შემდეგაც ალექსი და კიდევ 

სხვები დბაპატიმრეს. მეუფე ალექსის შვილიშვილი„ ნათელა გერსამია იგონებს: „მახსოვს, როგორ იგონებდა თვალცრემლიანი 

დედაჩემი ამ ამბის შემდეგ ბაბუაზე ერთ-ერთ მაშინდელ გაზეთში 

დაიბეჭდილ ვრცელ წერილს სათაურით „ეჰისკოჰ ვორ“... უმძ-

გვ250

იმესი ცხოვრება ჰქონდა, მახსოვს, ქუჩაში რომ გავდიოდით, ხან ქვებს ესროდნენ, ხან ლანძღავდნენ, გამუდმებით შეურაცხყოფდნენ.

ჩემთვის ეს კოშმარული მოგონებებია. საბრალო ბაბუას კი ჯიბის რომელიღაც კუნჭულში უპოვრებისთვის და ყველასთვის, 

ვისაც ძალიან უჭირდა, ყოველთვის ჰქონდა გადანახული ხურდა. ძალიან მძიმე, სამარცხვინო და საშინელი წლები იყო და 

ეს საშინელება მტელი მისი ცხოვრების მანძილზე გრძელდებოდა. სასულიერო წოდების გამო ხომ ჯოჯოხეთი გამოატარეს, 

ჩვენც დაბეჩავებულები დავდიოდით. სიკვდილის წინ, აგონიაში თურმე სულ იმეორებდა: არაფერი დამიშავებია და არც არაფერი მომიპარავს, 

ნუ დამაპატიმრებთო – ისე იყო კაცი ტრავმირებული“.

1930 წლის 29 აგვისტოს ეპისკოპოსი ალექსი წილკნის ეპარქიაში დაინიშნა. 1931 წლის 20 იანვარს სრულიად საქართველოს 

საკათოლიკოსო სინოდის მიმართ გაგზავნილ წერილში იგი შემდეგნაირად გადმოგვცემს წილკნის ეპარქიის მძიმე მდგომარეობას: 

„1930 წლის ბოლოს დაიხურა I ოლქი, რადგან არც ერთი მღვდელი აღარ არის ამ ოლქში. II ოლქში არის 5 მოქმედი ეკლესია და ამდენივე მღვდელი.

III ოლქში არის 7 მოქმედი ეკლესია და ამდენივე მღვდელი, ხოლო IV ოლქში კი - ერთი ეკლესია და ერთი მღვდელი. 

უკანასკნელი მოხსენებებით მთავარხუცესები მატყობინებენ, რომ ისეთი დიდი გადასახადები დაადეს მღვდლებს, რომ ერთიც ვეღარ დარჩება სამრევლოშიო.

საეპარქიო მმართველობას შემოსავალი ჰქონდა 199 მანეთი, დახარჯულია 194 მანეთი“.

როგორც დასაწყისში ვახსენეთ, ეპისკოპოსი ალექსი მუდმივად მცხეთაში. სვეტიცხოველის საპატრიარქო ტაძრის ეზოში 

ცხოვრობდა. აქვე აღასრულებდა ის სამღვდელმთავრო წირვა-ლოცვებს, აქედან განაგებდა წილკნის ეპარქიას და სულიერად 

განამტკიცებდა თავის სამწყესოს. კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე თავის მოგონებებში მის შესახებ წერდა: მეუფე ალექ— 

სი ღვთისმსახურებას, განსაკუთრებით კი წმინდა ლიტურგიას,

გვ251 

საოცრად გულისამაჩუყებელი მომწიწებით აღასრულებდა. მეუფე ალექსის შვილიშვილი, ნათელა გერსამია ერთ ასეთ ისტორიას 

იხსენებს: „ჩვენთვის მცხეთაში ყოფნა უდიდესი სიხარული იყო, მე ყველაზე უმცროსი ვიყავი და ბაბუა განსაკუთრებით მანებივრებდა. 

ერთხელ, იქ ყოფნისას, წითელა დამემართა. ბაბუა ზალიან შეწუხდა, თუმცა არაფერი უთქვამს, ისე წამოვიდა თბილისში. 

მალე დაბრუნდა. ჩამოიყვანა ჩემი უფროსი მამიდაშვილი – ნანა ღამბაშიძე. თურმე გადაუწყვეტია ჩემი მონათვლა. 

დედაჩემს შეეშინდა სიცხიანი ბავშვის გაციების, მაგრამ იმღენად პატივს სცემდა მამამთილს, უარი ვერ უთხრა. 

ნათლობას ესწრებოდნენ ბაბუა, მღვდელი სიკო (სიმონ მონასელიძე) და ბერი ალექსი (ჩხეტიანი). მე მთელი რიტუალის დროს თურმე საშინლად ვტიროდი.

საღამოს სიცხეს დაუწევია, ბაბუა კმაყოფილი დარჩენილა. აი, რომ არაფრის გჯერათო – უთქვამს შვილებისათვის“. 

სამთავროს წმინდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის მონაზვნების ნაამბობიდან ვიცით, რომ წილკნელი მღვდელმთავარი

ალექსი ყოფილა მეტად გულკეთილი, ღრმადმორწმუნე, ყველა ებრალებოდა, თავად უჭირდა და მაინც სხვებს ეხმარებოდა.

სვეტიცხოვლის საპატრიარქო ტაძარში მკითხველ-მგალობელი ჭირდა და მონაზვნებს სთხოვდა ხოლმე  დახმარებას.

გვ252

მონაზვნები ყოველთვის ვერ უსრულებდნენ თხოვნას. რადგანაც თვითონ იყვნენ მოწადინებულნი სამთავროს მონასტერში წირვალოცვისა.

ამის გამო გული კი წყდებოდა ეპისკოპოს ალექსის, მაგრამ იმდენად დიდბუნებოვანი იყო, ამ წყენინებას არავის შეამჩნევინებდა. 

ეპისკოპოსი ალექსი 1938 წლის 7 თებერვალს თბილისში, N1 საავადმყოფოში გარდაიცვალა. შთამომავლების გადმოცემით, 

ოპერაციის დროს ექიმებს სისხლის გადასხმისას სისხლის ჯგუფი შეშმლიათ. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა 

კალისტრატემ სამღვდელოებასთან ერთად, სიონის ტაძარში მეუფე ალექსის წესი აუგო. დაკრძალულია სიონის საპატრიარქო ტაძრის 

ეზოში, ჩრდილოეთ კარიბჯესთან.

მიტროპოლიტი ანტონი (გიგინეიშვილი)

1882-1956

მიტროპოლიტი ანტონი, ერისკაცობაში - სვიმონ შევარდენის ძე გიგინეიშვილი, 1882 წელს აფხაზეთში, ქ. სოხუშში, გლეხის 

ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება პატარა სვიმონმა სოხუმის სამრევლო-საეკლესიო სკოლაში მიიღო, 1902- 1906 წლებში კი 

სტავროპოლის სასულიერო სემინარიაში სწავლობდა, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 

1906-1912 წლებში სვიმონი გუდაუთის ორწლიანი სამრევლო-საეკლესიო სკოლის მასწავლებელია, ხოლო 1912-14 წლებში ქ. 

სოხუმის საქალაქო დუმაში მდივნად მუშაობდა. 

1914 წელს დიაკვნად აკურთხეს, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და თბილისში მდგარი ერთ-ერთი 

სამხედრო პოლკის მღვდელმსახურად დანიშნეს. ამავე წელს დაიწყო I მსოფლიო ომი და მღვდელი სვიმონიც მოქმედ არმიაში სამხედრო მღვდლად დაინიშნა. 

1918 წელს იგი სტავროპოლის ეპარქიაში განამწესეს და სოფელ ბეშპაგირის ეკლესიის 

გვ253