იოანე ბატონიშვილი თავის თხზულებაში „მცირე უწყება ქართველთა მწერალთათვის“ გერონტის შეცდომით ლეონტით იხსენიებს და მასზე წერს: „მღვდელ-მონაზონი ლეონტი სოლოღაშვილი: ესე იყო საფილოსოფოსო სწავლასა შინა გამოცდილი და მგალობლობასა შინა პირველი მგალობელი, რომელმან უწყოდა ვიდრე ხუთასამდის ჭრელი და სხვანი გალობანი. ამან განსწავლა მრავალნი მგალობელნი და კეთილად განვლო წელნი თვისნი“.
1785 წ. 27 აგვისტოს გერონტი უკვე ბერ-დიაკვნად იხსენიება. ამ წელს მან აღწერა მშვენიერი ხუცური ხელით საგალობელი ღვთისმშობლის მიცვალებისა, რომელსაც დართული აქვს მისი ანდერძი. 1786 წ. გადაწერა სრული „სძლისპირი“, – შემდეგ სადღესასწაულო. 1791 გერონტი უკვე მღვდელ-მონაზონია, რაც დასტურდება ამავე წელს გადაწერილ „კრებულზე“ მისივე ანდერძ-მინაწერით: „მე უღირსმან ხუცეს-მონაზონმან სოლოღაშვილმან გერონტი აღვაწერინე წიგნი ესე ჩემსა სულიერსა ძმასა ახლად მონაზონს ზაქარიას უდაბნოსა გარესჯისასა, ნათლისმცემლის მონასტერში, სულისა ჩემის საოხად და ძმათა ჩემთა აღათონისა და იოანესსა. ვინც მიემთხვეოდეთ ამას, ლოცვასა ჰყოფდეთ ჩემ ცოდვილისათვის, წმინდანო მამანო. მეფობასა მეორესა ირაკლისსა, პატრიარხობასა ძისა მისისა, მეორისა ანტონისსა ჟამსა ამას, მწყსიდა მონასტერსა ამას ყოვლად სამღვდელო ნინოწმიდელი მაყას ძე იოანე, მისთვისცა ხსენებასა ყოფდეთ, მამანო. დასაბამითგან წელთა ათშვიდიათას ორას ოთხმეოც და ათცხრამეტსა. ქრისტეს აქათ ჩღჟა, თვესა მაისსა ბ“.
1794 წ. საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა ანტონ II-მ გერონტის არქიმანდრიტის პატივი მიანიჭა და თბილისის კარის წმ. გიორგის ტაძრის წინამძღვრად დანიშნა, სადაც ერეკლე მეფის გარდაცვალებამდე იმსახურა. იგი რომ კარის წინამძღვარია, ჩანს 1796 წ. გარეჯის ბერის, მაკარის მიერ გადაწერილ საგალობლებზე მინაწერიდან, სადაც ვკითხულობთ: „მისი მღვდელ-ღირსება გერონტი, მეფის კარის წინამძღუარი, მობრძანდა დავით გარესჯის მონასტერსა, ქორონიკოს ჩღჟვ (1796), აპრილის კდ (24)“. 1798 წლიდან ისევ ნათლისმცემლის მონასტერშია. 1801 წ. გერონტიმ დაამთავრა თავისი ნაშრომი „ნაცვალსიტყვაობა (სიმეტნე), რომელზეც არის მისივე მინაწერი: „მრავალმთის ნათლის მცემლის მონასტერსა შინა, უდაბნოსა გარესჯისასა, წელთა ქრისტესითგან 1801, ჩყა თთვესა დეკემბერსა ათერთმეტსა. თქუენი უქვენაესი მონა, ოდესმე მისის სიმაღლისა, მეფის ირაკლის კარის არხიმანდრიტ ყოფილი, ყოვლად უხმარი და უღირსი გერონტი“.
1803 წ. მცირე ხნით იყო თავდაპირველად შუამთის, 1804-1805 წწ. კი შიომღვიმის მონასტრის წინამძღვარი. 1804 წ. 26 დეკემბერს შედგენილ შიომღვიმის მონასტრის ერთ-ერთ სიგელში აღნიშნულია მონასტრის წინამძღვარი „არხიმანდრიტი გერონტი“. 1805 წ. როგორც წინამძღვარი, მოიხსენიება ანტონ II-ის სიგელში.
1810 წ., კათოლიკოს ანტონ II-ის რუსეთში გადასახლების შემდეგ, გერონტი ისევ გარეჯის წმ. იოანე ნათლისმცემლის მონასტერში დამკვიდრდა და მშვენიერი სკოლა გამართა, სადაც მწერალ-მწიგნობრობასა და გალობას ასწავლიდა. მან აღზარდა მრავალი ახალგაზრდა, რომლებიც შემდგომში ცნობილი სასულიერო პირები გახდნენ. მათგან ორი საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ წმინდანთა დასში შერაცხა – სახელოვანი მგალობელი და მწერალ-მწიგნობარი წმ. გერასიმე (ერისკაცობაში თავადი გერონტი სვიმონის ძე ვაჩნაძე), 1851 წ. ლეკთაგან გარეჯში წამებული და წმ. ილარიონ ახალი ქართველი (ერისკაცობაში აზნაური იესე ხახულის ძე ყანჩაველი), იმერეთის წმ. მეფე სოლომონ II-ის მოძღვარი, ათონის მთაზე აღსრულებული და გაბრწყინებული (გ. 1864).
წმ. ილარიონ ახალის (ყანჩაველი) ცხოვრებაში ვკითხულობთ: „იხილა რა თავადმა გიორგი წერეთელმა აღსაზრდელში სულიერი საგნებისადმი ძლიერი სწრაფვა, ცოდნის გასაღრმავებლად ჯრუჭის წმ. გიორგის მონასტერში მცხოვრებ არქიმანდრიტ გერონტის, ერისკაცობაში თავად სოლოღაშვილს მიანდო“ (არ არის ზუსტად ცნობილი, როდის მოღვაწეობდა გ. ჯრუჭის მონასტერში). გერონტი ცდილობდა თავის მოწაფეში უმეტესად ლოცვის სიყვარული გაეძლიერებინა და მას მკაცრი მონაზვნური სულისკვეთებით ზრდიდა. შემდგომში მამა ილარიონი გაოცებით იხსენებდა, თუ როგორ იდგა ბერი ღამისთევის ლოცვაზე მწუხრიდან მზის ამოსვლამდე და მასაც აიძულებდა იგივე ეკეთებინა.
გერონტი არა მხოლოდ ნაყოფიერი კალიგრაფი, არამედ მწერალიც იყო. ცნობილია მისი იამბიკოები. განსაკუთრებით საყურადღებოა ზემოთ აღნიშნული 1801 წ. დაწერილი თხზულეება – „ნაცვალსიტყვაობა“ („წარმოთქმა მართლისა სარწმუნოებისა, ესე იგი ღვთისმეტყველებისათა და განგებულებითთა, ხოლო პირველად არსებისა და ბუნებისათვის, პირისა და გვამისათვის, კითხვა-მიგებით განკარგულნი, რომელსა ეზედწოდების ნაცვალსიტყვაობა“), რომელსაც უძღვის ავტორის წინასიტყვაობა მიმართვა ნინოწმინდელი მიტროპოლიტისა და ექვთიმე არქიმანდრიტისადმი. აღნიშნული ნაწარმოები გერონტის დაუწერია ქართველ სასულიერო პირთა განათლების საქმეში მცირეოდენი წვლილის შეტანის მიზნით. მისი სიტყვით: „იმიტომ, რომ ჩვენში ბევრი იყო სოფლის მღვდელი, რომელთაც არ იცოდნენ არც საღმრთო წერილი, არც ფილოსოფია და არც ღვთისმეტყველება. მიზეზი ამისა არის უკანონობა და წესუდებლობა ჩვენი და მრავალგზის აოხრება ჩვენი სპარსთა და ლეკთაგან“. თხზულება შედგება სამი ნაწილისგან: გუამი და ბუნება იესო ქრისტესი, შვიდთა საიდუმლოთათვის და შვიდთა მსოფლიოთა კრებათათვის.
1792 წ. გერონტის დაკვეთით, ბეჟან მდივანბეგის ძის, ბერ-დიაკონ პანტელეიმონის მიერ გადაწერილ ძლისპირ-გულანზე არის გადამწერის მინაწერი: „არხიმანდრიტი გერონტი მიიცუალა იანვრის იბ, წელთა ჩყიგ, დღესა კვირიაკესა პირველ განთიადისა“. დაკრძალულია დავითგარეჯის მონასტერში.
დიაკ. გ. მაჩურიშვილი
წყაროები და ლიტერატურა
ვახუშტი, აღწერა სამეფოსა საქართველოსა, წგ.: ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოც.: ტ. 4, თბ., 1973;
იოანე ბატონიშვილი, წგ.: მცირე უწყებანი ქართველთა მწერალთათვის XVI-XIX სს, თბ., 1982;
მისივე, „შემოკლებით აღწერა საქართველოს შინა მცხოვრებთა თავადთა და აზნაურთა გვარებისა“, თბ., 1997.
კარბელაშვილი პ., „ქართული საერო და სასულიერო კილოები, ისტორიული მიმოხილვა“, ტფ., 1898;
კეკელიძე კ., ქართული ლიტერატურის ისტორია, ტ. 1, ძველი მწერლობა, თბ., 1960;
ლომინაძე ბ., შიომღვიმე, თბ., 1953; მ
ენაბდე ლ., ძველი ქართული მწერლობის კერები, ტ. 1, ნაკვ. 2, თბ., 1962;
მღვდელ-მონაზონი ანტონი (მთაწმინდელი) „მღვდელსქიმმონაზვნის ილარიონ ქართველის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ნარკვევები“, თბ., 1993;
საქართვ. სახელმწ. მუზეუმის ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა, H-1, თბ., 1946; A-4, თბ., 1954; Q-2, თბ., 1961.
წყარო
საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია:ენციკლოპედია
