მამიდა იღუმენი ნინო (ერობაში ანა ამილახვარი; დ. 16 იანვარი, 1816, გორის მაზრა, საამილახვრო ჭალა — გ. 30 დეკემბერი, 1904) — ქართველი სასულიერო მოღვაწე.
მშობლები ადრე გარდაეცვალა და მისი აღზრდა მამიდამ, მონაზონმა ნინო ამილახვარმა ითავა, რომელიც მცხეთის სამთავროს წმ. ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის წინამძღვარი იყო და ბუნებრივია ძმისწული მონასტრული წესით აღზარდა. 1839 წელს მამიდა გარდაიცვალა, მაგრამ ახალგაზრდა მორჩილმა მონასტერი არ მიატოვა. იგი მონაზვნებს საკუთარი ხარჯით აცხოვრებდა და წმინდა წერილსა და ხელსაქმეს ასწავლიდა.
2016 წლის 22 დეკემბერს ქართულმა მართლმადიდებელმა ეკლესიამ იღუმენია ნინო წმინდანად შერაცხა.
თავადის ასული ანნა ამილახვარი (მომავალში მონასტრის წინამძღვარი, იღუმენია ნინო) სამთავროში იმ დროს მივიდა, როდესაც საქართველოში თითქმის ყველა ეკლესია-მონასტერი დახურული იყო. სამთავროს მონასტერი ოფიციალურად ჯერ კიდევ არ იყო გაფორმებული, ხოლო საეკლესიო ქონება - განიავებული. თითქმის ორმოცწლიანი მმართველობის განმავლობაში ნინო ამილახვარმა შეძლო სამთავრო ექცია საქართველოს დედა-მონასტრად, მისი წინამძღვრობის პერიოდი კი, მონასტრის ისტორიაში „ოქროს ხანად“ შერაცხულიყო.
ნინო ამილახვრის ცხოვრება ადრეულ წლებშივე მჭიდროდ დაუკავშირდა მონასტერს. იგი დაიბადა 1815 წლის 26 იანვარს ქალაქ გორის სოფელ საამილახვრო ჭალაში. ადრე დაობლებულის აღზრდა მამიდამ, მცხეთის წმიდა ნინოს დედათა მონასტრის წინამძღვარმა ნინო ამილახვარმა ითავა. დედა ნინომ პატარა ანას მონასტერში საღმრთო წერილი შეასწავლა, მონასტრულად გაზარდა. ანა ამილახვარი მამიდის გარდაცვალების (1839 წლის 11 თებერვალი) შემდეგაც არ განშორებია მონასტერს; იგი აგრძელებდა მონოზვნებისთვის წმინდა წერილისა და ხელსაქმის შესწავლას და როგორც ერთ–ერთი საისტორიო წყარო მოგვითხრობს, „მონოზვნებმაც ძალიან შეიყვარეს იგი, რადგან ანა ამილახვარი იყო მათი დამრიგებელი და ხელმძღვანელი ჭირში და ლხინში, მაგალითი კეთილმსახურებისა, სიმშვიდისა და გამწვრთნელ–განმანათლებელი მათი გონებისა“
მამიდის გარდაცვალების (1839 წლის 11 თებერვალი) შემდეგაც არ განშორებია მონასტერს; იგი აგრძელებდა მონოზვნებისთვის წმინდა წერილისა და ხელსაქმის შესწავლას და როგორც ერთ–ერთი საისტორიო წყარო მოგვითხრობს, „მონოზვნებმაც ძალიან შეიყვარეს იგი, რადგან ანა ამილახვარი იყო მათი დამრიგებელი და ხელმძღვანელი ჭირში და ლხინში, მაგალითი კეთილმსახურებისა, სიმშვიდისა და გამწვრთნელ–განმანათლებელი მათი გონებისა“.
მაღალი ზნეობითა და სათნოებებით გამორჩეული ანა ამლახვარი 40 წლის ასაკში (1855 წლის 19 ივნისს) აღიკვეცა მონოზვნად სამთავროს წმიდა ნინოს დედათა მონასტერში, ნინოს სახელით. როდესაც ეგზარქოსმა იგი ერთ–ერთ დასთან ერთად შტატში აიყვანა, ნინო ამილახვარმა მადლობა გადაუხადა ყურადღებისთვის, ხელფასზე კი თავაზიანი უარი თქვა: „...ნიადაგ თითქმის შეპყრობილ უძლურებითა, არ ძალმიძს აღსრულება მონასტრულის სამსახურისა თანასწორ სხვათა დათა თანა. ამა მიზეზით სინდისი არ მაძლევს ნებას განცხადებად თანხმობისა მიღებასა ზედა მასსა“. 1863 წელს მონაზონ ნინოს წმინდა ნინოს მონასტრის გამგებლობა მიანდეს. იმ დროს მონასტერს ძალიან უჭირდა, ეკლესიას შეკეთება სჭირდებოდა. ნინომ მაშინვე ტაძრისა და მონასტრის რესტავრაციაზე დაიწყო ზრუნვა. ეგზარქოსის ნებართვით ნინომ მთელი თბილისი, მოზდოკი, პიატიგორსკი, ახალციხე და აბასთუმანი მოიარა და ქველმოქმედი ქრისტიანებისგან შემწეობა ითხოვა. შეგროვილი შემოწირულებით მან მონასტერი გაამშვენიერა, ტაძრისთვის კი საეკლესიო და სამღვდელმსახურო ნივთები შეიძინა.
იღუმენია ნინო სამთავროს მონასტრის რიგით მეოთხე წინამძღვარი (დადგინდა 1863 წლიდან) და მესამე იღუმენია იყო. ისევე როგორც მისი წინამორბედნი, იღუმენია ნინოც დიდად ზრუნავდა მონასტრის აღდგენა–გამშვენებისთვის. მის მიერ განახლდა „მაყვლოვანში“ წმიდა ნინოს მინიატურული ეკლესია, აიგო წმინდა ნინოს გუმბათიანი ტაძარი, აშენდა კარიბჭე. გაპარტახებული მონასტრის აღსადგენად ვის აღარ უხმობდა წინამძღვარი. ერთ-ერთი მინისტრისადმი მიწერილ წერილში, იგი ბრძნულად მოუწოდებს მთავრობას კულტურული სიწმინდეების გადასარჩენად: „მონასტერი არის არა მარტო ქართველ მონოზონთა თავშესაფარი-სავანე, არამედ ისტორიული და არქეოლოგიური ძეგლი ქართველი ერის ქრისტიანიზაციისა და ამიტომ მისი სათანადო მოვლა და დაცვა უნდა შეადგენდეს არა მხოლოდ წმიდა სარწმუნოებრივ საქმეს. ქართველი ერის წარსულის დიდებული სახელით კიდევ მოგმართავთ, დაიცავით ეს ისტორიული ღვაწლშემოსილი შესანიშნავი არქეოლოგიური ნაშთი. ნუ დაუშვებთ, რომ ადგილი, სადაც 1600 წლის წინათ ქართველთ განმანათლებელმა წმიდა ნინომ პირველად დადვა კერა მაყვლის ბუჩქნარში, რომლიდანაც შემდეგ მოეფინა ქრისტიანობის ნათელი უკუნეთში მყოფ საქართველოს, გადაიქცეს ძღარბთა და ქვემძრომთა საყოფელად“.
1866 წელს მონასტერში იღუმენიას მეცადინეობით დაარსდა დედათა სასწავლებელი, რომლის მმართველი და „პირველი წევრი რჩევისა“ თავად იყო. 1879 წელს განაახლა წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესია, 1883 წელს დედათა მონასტრის ტაძრის გუმბათი განაახლა და ეკლესია გადახურა, ხოლო მოგვიანებით მთავარი ტაძრის კედლებიც შეაკეთა.
იღუმენია ნინო ამილახვრის წინამძღვრობის პერიოდში მონასტერში განსაკუთრებით მოწესრიგებული იყო საფინანსო-ეკონომიკური საქმიანობა. სამონასტრო წესრიგის დამყარებისა და სამთავროში სამონასტრო ცხოვრების აღმავლობაზე ზრუნვისათვის უწმიდესმა სინოდმა ნინო ამილახვარი ოქროსჯვრიანი ბეჭდით დააჯილდოვა; 1865 წელს კი იღუმენიას ხარისხი ებოძა. ორი ჯვრის მატარებელი იღუმენია ნინო ამილახვარი თავისი დროის ტიტულოვანი დედაა დაჯილდოვებული ძვირფასი თვლებით შემკული კაბინეტის ჯვრით; 1883 წელს კი, ომში დაჭრილებისადმი გაწეული მზრუნველობისათვის - წითელი ჯვრით. იღუმენია ნინო ამილახვარი საქართველოს დიდი და სახელოვანი დედების საქმის ღირსეული გამგრძელებელია.
იღუმენია ნინოს მეცადინეობითა და რუსეთის უწმიდესი სინოდის ბრძანებით, 1866 წლის 20 იანვარს სამთავროს დედათა მონასტერში სასულიერო წოდების გოგონათა სასწავლებელი გაიხსნა. მოგვიანებით, მცხეთიდან დედათა სასწავლებელი გადაიტანეს, წინამძღვარმა კი მის ნაცვლად მონასტერში დედათა სკოლა დააარსა.
წმინდა ნინოს ეკლესია
სასწავლებელმა სამაგალითო წესრიგით იმთავითვე მიიქცია საზოგადოების ყურადღება. „ბევრ ქართველ ქალს მიეცა ამ მონასტრის ქალთა სასწავლებელში ნამდვილი ქრისტიანული აღზრდა, დარბაისლური მიმართულება, რიგიანი განათლება, ცოდნა მშვენიერი ხელსაქმისა და მოუმზადა ჩვენს ქვეყანას შეგნებულნი მშობელნი, ჭეშმარიტნი დედანი“, - ბრძანებს იაკობ გოგებაშვილი სამთავროს სკოლის შესახებ. სასწავლებელში საქართველოს მომავალი დედები ეუფლებოდნენ: საღვთო სჯულს, ეკლესიის ისტორიას, საქართველოსა (ვრცლად) და რუსეთის (მოკლედ) ისტორიასა და გეოგრაფიას, ქართულ და სლავურ საეკლესიო გალობას, ხელსაქმეს, - ყველაფერს, რაც მათ ეროვნული თვითშეგნების ჩამოყალიბებაში დაეხმარებოდათ.
1890 წლის 2 ოქტომბერს ქართველმა საზოგადოებამ იღუმენია ნინოს მოღვაწეობის 25 წლის იუბილე აღნიშნა, რომელიც მცხეთის დედათა სავანეში გაიმართა. დღესასწაულს უამრავი ხალხი დაესწრო. წირვა აღასრულა ალავერდელმა ეპისკოპოსმა ბესარიონმა, არქიმანდრიტ კესარიოსისა და მღვდელ–მონაზონ ლეონიდე ოქროპირიძის თანამწირველობით. ცნობილია ამ დღეს მღვდელ–მონაზონ ლეონიდეს მიერ წარმოთქმული ქადაგება, რომელშიც ზუსტად იყო გადმოცემული იღუმენიას ღვაწლი.
იღუმენია ნინო იყო არა მარტო სამთავროს წმინდა ნინოს ეკლესიის შემნახველი და დამცველი, არამედ ქართველ ქალთა არაერთი თაობის აღმზრდელი და მათთვის კეთილი მაგალითის მიმცემი.
იღუმენია ნინო 1904 წლის 30 დეკემბერს 88 წლის ასაკში აღესრულა და დაიკრძალა წმინდა ნინოს მაყვლოვანთან თავისივე აგებულ ეკლესიაში. კომუნისტების დროს ეს ტაძარი დაინგრა და დღეს შემორჩენილია მხოლოდ ტაძრის იატაკი და საძირკველი.
ჯილდოები, პრემიები და პრიზები
1883 — წითელი ჯვრის ორდენი, მეომრების დახმარებისთვის
1880 — ძვირფასი თვლებით გამშვენებული ჯვარი, წმ. ნინოს ეკლესიის განახლება
1865 — ოქროს ჯვარი, მცხეთის დედათა მონასტრის განახლება
ინფორმაცია მოგვაწოდა ელიზავეტ დევაძემ
სამთავროს დედათა მონასტერი 1890-იანი წლები.
ფოტოს მარცხენა კიდეში ჩანს წმინდა ნინოს სახელობის მშენებარე ტაძარი, სადაც მოგვიანებით დაასაფლავეს იღუმენია ნინო (ამილახვარი). საბჭოთა პერიოდში ეს ტაძარი ხელისუფლებამ დაანგრია.
14 საპატრიარქოს უწყებანი N14 11-17 აპრილი 2003წ გვ.6
იღუმენია ნინო (ამილახვარი)
მცხეთის სამთავროს დედათა სავანეს უამრავი ქართველი ქრისტიანი ქალი და დედა გამოუზრდია, მრავალი მოამაგეც ჰყოლია, მაგრამ მათგან მცირედნი თუ არიან ცნობილნი. ასეთთა შორისაა სამთავროს დედათა მონასტრის იღუმენია ნინო (ამილახვარი), რომელმაც მთელი ცხოვრება მონასტრის აღორძინებას შეალია. იღუმენია ნინო (ერში თავადის ასული ანა ამილახვარი) 1816 წლის 26 იანვარს, გორის მაზრის სოფელ საამილახვრო ჭალაში დაიბადა. მშობლები მალე დაეხოცა და მისი აღზრდა მამიდამ, მონაზონმა ნინო ამილახვარმა იკისრა, რომელიც მცხეთის სამთავროს წმიდა ნინოს სახელობის დედათა მონასტრის წინამძღვარი იყო. მან წამოიყვანა ობოლი ანა და მონასტრული წესით, საღმრთო წერილის სწავლაში აღზარდა. . 1839 წლის 11 თებერვალს მამიდა გარდაიცვალა, მაგრამ ანა მონასტერს არ განეშორა. იგი მონაზვნებს თავისი ხარჯით აცხოვრებდა, საღვთო წერილსა და ხელსაქმეს ასწავლიდა. მონაზვნებმაც ძალიან შეიყვარეს, რადგან ჭირსა ძალიან შეიყვარეს, რადგან ჭირსა და ლხინში გვერდში ედგათ. ის იყო მათთვის კეთილმსახურებისა და სიმშვიდისა მაგალითი, მათი გონების გამწვრთნელი და განმანათლებელი. ხანგრძლივი მონასტრული ცხოვრების შემდეგ ანნა ამილახვარი მიტროპოლიტ ისიდორეს კურთხევით, არქიმანდრიტმა ტარასიმ 1855 წლის 19 ივნისს მონაზვნად აღკვეცა მცხეთის მონასტერში და სახელად ნინო (მამიდის სახელი) უწოდა. 1863 წელს წმიდა ნინოს მონასტრის განმგებლობა მიანდეს. იმ დროს მონასტერი და ეკლესია დიდ სიდუხჭირეს განიცდიდა და შეკეთებაც ესაჭიროებოდა. იღუმენია ნინომ მაშინვე ეკლესიისა და მონასტრის რესტავრაციაზე დაიწყო ზრუნვა, რისთვისაც ეგზარქოსს ნებართვა გამოსთხოვა, რათა ქველმოქმედი ქრისტიანებისაგან შემწეობა ეთხოვა. ამ მიზნით იღუმენიამ მთელი თბილისი, მოზდოკი, პიატიგორსკი, ახალციხე და აბასთუმანი მოვლო. შეგროვილი შემოწირულობით მონასტერი გაამშვენიერა, ეკლესიისთვის კი საეკლესიო და სამღვდელმსახურო ნივთები შეიძინა. ამ ღვაწლისათვის 1865 წელს ეგზარქოსის ევსევის მიერ იღუმენიის ხარისხში იქნა აღყვანილი. 1865 წლიდან მისი ღვაწლი უფრო თვალსაჩინო ხდება: 1866 წლის 29 მარტს მონასტერში იღუმენიას მეცადინეობით დაარსდა დედათა სასწავლებელი, რომლის მმართველი და „პირველი წევრი რჩევისა“ თავად იყო. 1879 წელს დედა ნინომ განაახლა წმიდა ნინოს ეკლესია. 1880 წელს იგი დააჯილდოეს ძვირფასი თვლებით მოჭედილი ჯვრით. 1883 წლის 23 იანვარს იღუმენიამ დედათა მონასტრის ეკლესიის გუმბათი განაახლა და ეკლესია თუნუქით გადახურა. იგი ომის დროს შესაწირავს გზავნიდა დაჭრილ მხედართათვის, რისთვისაც 1883 წლის 21 დეკემბერს წითელი ჯვრით იქნა დაჯილდოებული. 1884 წელს კი დედათა მონასტრის ეკლესიის კედლები შეაკეთა. მას შემდეგ, რაც 1880 წელს იღუმენია ნინოს მიერ დაარსებული სასწავლებელი საეპარქიო სასწავლებლის სახელწოდებით ქალაქ თბილისში გადაიტანეს, დედა ნინო მუდამ იმის საზრუნავში იყო, რომ მონასტერთან როგორმე ხელმეორედ დაეარსებინა დედათა სკოლა. 1888 წელს იღუმენიამ მოიარა რუსეთი, რათა შეგროვილი შემოწირულობებით ეკლესიაც შეეკეთებინა და განეხორციელებინა თავისი სანუკვარი აზრი სკოლის აღდგენა მცხეთაში. ღრმად მოხუცებულმა იღუმენიამ მეტად შორი მოგზაურობა იტვირთა, სამშობლოში დაბრუნებულმა კი სკოლის დაარსების საქმე დაიწყო.
14-1 საპატრიარქოს უწყებანი N14 11-17 აპრილი 2003წ გვ.7
იღუმენია ნინო (ამილახვარი) ( გაგრძელება)
ოცნება მალე შეუსრულდა 1889 წლის 1 ოქტომბერს _ ეგზარქოსმა პალადიმ მონასტერში აკურთხა ქალთა სასწავლებელი. თანამედროვენი აღტაცებით იხსენებენ ამ სასწავლებელსა და მის მზრუნველ დედა-ბურჯს - იღუმენია ნინოს. 1890 წლის 2 ოქტომბერს ქართველმა საზოგადოებამ საზეიმოდ აღნიშნა მისი მოღვაწეობის 25 წლის იუბილე, რომელიც მცხეთის დედათა მონასტერში გაიმართა. დღესასწაულს უამრავი ხალხი დაესწრო. წირვა შეასრულა ეპისკოპოსმა ბესარიონმა, არქიმანდრიტების კესარიოსისა და ლეონიდეს (შემდგომში გურია-სამეგრელოს ეპისკოპოსი) თანამწირველობით. წირვაზე ქართულ საგალობლებს ასრულებდა წინამძღვრიანთ სკოლის მოწაფეთა გუნდი, რომელიც 5-6 კაცისაგან შედგებოდა. წირვის შემდეგ წარმოთქმული სიტყვები და მილოცვები ნათლად მეტყველებს იმ დიდ სიყვარულზე, რაც ქართველ საზოგადოებაში სუფევდა დედა ნინოს მიმართ.
14-2 საპატრიარქოს უწყებანი N14 11-17 აპრილი 2003წ გვ.8
იღუმენია ნინო (ამილახვარი) (დასასრული)
მართლაც, საოცარი და სამაგალითოა იღუმენია ნინოს ცხოვრება. სამწუხაროდ, მისი ხანგრძლივი და დაუღალავი მოღვაწეობიდან მხოლოდ მცირე რამაა ცნობილი, მაგრამ ის მცირეოდენიც კი, რაც დრომ შემოგვინახა, ნათლად გვიჩვენებს ქართველი ქალის სახეს, რომელიც ქრისტიანული სარწმუნობის ერთ-ერთი ბურჯი შეიქმნა საქართველოში.იღუმენია ნინოს ღვაწლი თვალსაჩინოა. იგი გვევლინება, არამარტო როგორც სამთავროს წმიდა ნინოს ეკლესიის შემნახველი და დამცველი, არამედ ქართველ ქალთა არაერთი თაობის აღმზრდელი და მათთვის კეთილი მაგალითის მიმცემი ნათელი სვეტი. იღუმენია ნინო თავისთვის, მშვიდად და წყნარად მოღვაწეობდა იმ ასპარეზზე, რომელიც სიყრმიდანვე აირჩია და პირნათლად მისდევდა იესო მაცხოვრის მცნებას
_„რაჟამს ჰყოფდე ქველის საქმესა, ნუ ჰქადაგებ წინაშე შენსა, ვითარცა-იგი ორგულთა ყვიან შესაკრებელთა მათთა... ნუ სცნობნ მარცხენე შენი, რასა იქმოდის მარჯუენე შენი“.საბედნიეროდ, სამთავროს დედათა მონასტერში სულიერი ცხოვრება გრძელდება და იღუმენია ნინოს სახელი და საღვრთო საქმეები თანამედროვე მონაზონთათვის მისაბაძი და სანუგეშოა.
