დუშეთის რაინში გარდაცვლილი 54 მებრძოლი ბადრი პაპიაშვილისგან გადადი ლინკზე
ავთანდილ წიკლაური სიმონის ძე 1968-93წწ გარდ. სოფ. გუმისთა სოხუმი დ. სოფ. დიხჩო გუდამაყარი დუშეთი გარდ. 31 მაისი 1993წელი საარტილერიო ბატალიონი თეთრი არწივი, ლეინტენატი, მოხალისე დაკრძალულია 22 აგვისტო 1993წელი სოფელი დიხჩო
ავთო წიკლაური დივიზიონის მეთაური გარდაიცვალა 01.06.1993 ზემო კინდღიში საცხ. ადგილი ფასანაური გუდამაყარი
1992-1993 თეთრი არწივის საარტილერიო დივიზიონი წიგნი http://mematiane.ge/product-details.php?id=6165
ერთ დღესაც დივიზიონში ჯინსებში გამოწყობილი ბიჭი მოვიდა, რომელსაც ხელში რაღაც ფურცელი ეჭირა. ბატონი გიორგი ყარყარაშვილის წერილი იყო, რომელშიც გვთხოვდა, რომ ეს პიროვნება საარტილერიო დივიზიონის უფროსად დაგვენიშნა. ჩვენი მომავალი უფროსი ავთანდილ
წიკლაური პროფესიით არტილერისტი გამოდგა. ახალმოსულს განათლება ლენინგრადის (დღევანდელი სანკტპეტერბურგის) უმაღლეს საარტილერიო სასწავლებელში ჰქონდა მიღებული. წარმოშობით გუდამაყრის ხეობის შვილი იყო. ქცევა-მანერაშიც ეტყო-
- 15 -
ბოდა ეს კვალი. ძლიერი მკლავები და ფართო მხრები კი უტყუარად ადასტურებდნენ ამას. ვიგრძენით, რომ საკმაოდ სერიოზული სპეცშემადგენლობა გვემატებოდა. რომელი ჭკუათმყოფელი ეტყოდა ავთო წიკლაურისნაირ პიროვნებას უარს და სიხარულით მივიღეთ ჩვენს რიგებში
ავთომ ერთი სათხოვარი გაგვიმხილა: თუ წინააღმდეგები არ
იქნებით, ძმაკაცს მოვიყვანო.
ცოტა ხანში ჩვენთვის კარგად ნაცნობი გოჩა წულაია მოგვიყვანა. გოჩა უნივერსიტეტში კიბერნეტიკის ფაკულტეტზე სწავლობდა. ფაკულტეტიდან გამომდინარე ფიზიკოსებს და მათემატიკოსებს ბევრი საერთო ნაცნობ-მეგობარი გვყავდა. ასე რომ,
გოჩას, რომელიც უაღრესად მებრძოლი სულით ხასიათდებოდა,
უკვე ვიცნობდით და არ სჭირდებოდა ავთოს რეკომენდაციები.
„თეთრი არწივის საარტილერიო დივიზიონი“ ძალზე
საინტერესო პროფესიის ხალხით იყო დაკომპლექტებული.
დივიზიონის მეთაური ავთანდილ წიკლაური, როგორც
ზევით აღვნიშნე, პროფესიით არტილერისტი იყო და განათლება
- 32 -
ლენინგრადის (დღევანდელი სანკტ-პეტერბურგის) უმაღლეს
საარტილერიო სასწავლებლში ჰქონდა მიღებული.
ფიზიკოსებს შორის სამს: ირაკლი ქიმერიძეს, მამუკა კაჭკაჭიშვილსა და ბესარიონ კივილაძეს დამთავრებული ჰქონდათ
ასპირანტურა და უკვე მეცნიერ მუშაკებად მუშაობდნენ მეცნიერებათა აკადემიის სისტემის კვლევით ინსტიტუტებში.
დანარჩენი ფიზიკოსები მე-5 კურსის სტუდენტები ვიყავით.
გარდა ამისა, ჩვენ რიგებში იბრძოდნენ ლექტორი და მისი
სტუდენტი, რომლებიც ისტორიკოსები იყვნენ.
ორი მებრძოლი თეატრალური ჟანრის წარომადგენელი
ბრძანდებოდა.
ორი მებრძოლი - ყოფილი სსრკ-ს სადესანტო ბატალიონიდან.
ასევე გვყავდა: მათემატიკოსი, გეოფიზიკოსი, ექიმი,
ქიმიკოსი, ეკონომისტი, გეოლოგი - ჭაბურღილების სპეციალისტი, პროფესიით მძღოლები, სამხატვრო აკადემიის
კურსდამთავრებული და კიდევ ახალგაზრდები, რომელთაც
სკოლა ახალი დამთავრებული ჰქონდათ.
1993 წლის 20 მარტს ტყვარჩელის ფრონტს წერტილი უნდა
დასმოდა. ყველა შეტევის დაწყების მოლოდინში ვიყავით, მაგრამ
იგი რატომღაც გაჭიანურდა და უეცრად 19:40 სთ-ზე ( რვას აკლდა
ოცი წუთი ) მივიღეთ შეტყობინება: „ყველა ბაზაზე დავბრუნებულიყავით.“
ვერ დავიჯერეთ, მაგრამ რამდენჯერმე გაგვიმეორეს: შეტევა
აღარ იქნებაო.
ჩვენს გაბრაზებას საზღვარი არ ჰქონდა. ხან ჩვენ ვამშვიდებდით ავთოს და ხან თვითონ აქეთ გვამშვიდებდა.
- 115 -
- ასეთ ადგილზე ამოვედით. ხელისგულზეა მთელი ფრონტი.
მარტო არტილერიით გავანადგურებთ მტერს,- იძახდა
გაბრაზებული ავთო წიკლაური.
- თან უკვე ჰაუბიცები გვაქვს, თან კვანტური მანძილმზომი,
სულ სანტიმეტრის სიზუსტით შეგვიძლია ყოველ წერტილს
დავარტყათ, - არ ცხრებოდა ჩვენი დივიზიონის მეთაური.
ტყვარჩელის აღების უნიკალური შანსი ხელიდან
გვეცლებოდა. ეგეც არ იყოს, ჩემი თავიც მეცოდებოდა, ეს ამხელა
ტვირთი მრავალი კილომეტრი
გვქონდა ნათრევი გაუვალ
ადგილებში. ახლაღა ვიგრძენი, რომ აკუმულიატორიდან
გადმოსხმულ მჟავას კისრის
მიდამოებში კანი საკმაოდ
სერიოზულად ჰქონდა დამწვარი. კიდევ ცოტა ხანი
გაბრაზებული გავყურებდით
მრავალ ათეულობით კილომეტრზე გადაჭიმულ ფრონტის
ხაზს. ყველამ ხელი ჩავიქნიეთ.
მთის წვერში, ტყეში, ყოფნის აუცილებლობა აღარ იყო.
ბაზაზე დავბრუნდით. გზად ისევ შევუარეთ აკუმულიატორის
პატრონს, მადლობა გადავუხადეთ დახმარებისთვის და
დავუტოვეთ თავისივე მძიმე ტვირთი. იმედგაცრუება მასაც
დაეტყო. სახლში დაგვპატიჟა: ამ ღამეში არსად არ გაგიშვებთო,
მაგრამ ჩვენი უკან დასაბრუნებელი ტრანსპორტი უკვე გზაში იყო
და წუთი წუთზე მოვიდოდა.
ყველაზე უფრო საინტერესო ბატონი თემურ (თამაზ)
ლომთათიძის გამოჩენა იყო ჩვენს რიგებში.
- 145 -
ახლადგაცნობილმა პოლკის მეთაურმა თემურ ლომთათიძემ
ბინა პირდაპირ ჩვენს პოზიციაზე დაიდო. უპირველესად, ალბათ,
უკეთ რომ გაგვეცნო ერთმანეთი, თანაც ჩვენთან არსებული
სიტუაციაც მოეწონა. გარდა ამისა, თუ ვინმეს ნახვა სურდა კაცს,
ყველა ჩვენთან იყო.
ხშირი სტუმრიანობა ჰქონდათ სატანკო და საზენიტო
ბატალიონის წევრებს. ქვეითი ჯარი კი, თუ ახლოში
მოხვდებოდა, აუცილებლად შემოგვივლიდა. ასე რომ, შტაბი ამა
თუ იმ პერსონის მოსაძებნად, ხანდახან პირდაპირ ჩვენ გვიკავშირდებოდა.
ბატონი თემური საბჭოთა ჯარშიც საარტილერიო პოლკს
მეთაურობდა და ამ საქმის ყველა წვრილმანი დეტალიც კარგად
იცოდა.
ეს იყო დევკაცი, რომელიც არა მარტო დიდი ფიზიკური
ძალითა და აღნაგობით გამოირჩეოდა, არამედ იყო შეუდრეკელი
- 146 -
და ლომგული. ამ გიგანტური კომპლექტაციის ადამიანს ტყვიის
შიში აბსოლუტურად არ ქონდა.
სულ ამბობდა: მე ტყვია ვერ მომკლავს, ჩემი მოკვლა მარტო
„გრანატამიოტით“ (ყუმბარმტყორცნით) თუ შეიძლებაო.
1993 წლის 28 მარტს სულ 9 დღე იყო გასული, რაც პოლკში
გაწევრიანდა ჩვენი საარტილერიო დივიზიონი. ეტყობა პოლკის
მეთაური დაინტერესდა, რა შესაძლებლობები ჰქონდა ახლად
შემოერთებულ შენაერთს. არაფერი უთქვამს ავთო წიკლაურისთვის, რაღაც საქმე მოიმიზეზა და ორივე ბაბუშარას მთავარ
ბაზაზე წავიდა. უკან დაბრუნებისას თემურმა ავთოს სთხოვა:
- გუშინ ქვეითმა ჯარმა შემომჩივლა, აფხაზები გამუდმებით
გვესვრიან და იქნებ დაგვეხმაროთო.
- მერე დავეხმაროთ, აბა რისთვის ვართ აქ ბატონო თემურ, -
მიუგო ავთომ.
გავიდნენ კორექტირებაზე. ქვეითმა ჯარმა მტრის გამაგრებული ობიექტები აჩვენა.
პოლკის მეთაური ავთოს მოუტრიალდა და მიმართა:
- აბა, გვაჩვენე ქვემეხების ძალა.
ავთო წიკლაური რაციით დაგვიკავშირდა და არტილერიის
ცეცხლი მოითხოვა.
ყველას გაგვიკვირდა, თემური და ავთო უეცრად კორექტირებაზე რომ აღმოჩდნენ. თანაც 122 მმ-იანი ჰაუბიცების მფლობელი
თემურ ლომთათიძე 85 მმ-იანნი ქვემეხების ცეცხლს ითხოვდა.
უდიდესი განსხვავებაა ამ ორ იარაღს შორის. ჰაუბიცა მრავალჯერ აღემატება ქვემეხს ყველა პარამეტრით. დამანგრეველ ძალაზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტია. ეს უპირატესობა კიდევ უფრო
შესამჩნევი ხდება მთაგორიანი რელიეფის შემთხვევაში.
1993 წლის 18 იანვარს უდიდესი ძალებით
ვერ შევძელით ამ ტერიტორიის აღება. მით უმეტეს, რომ მაშინ
შეტევაში ქვეითი ჯარის დიდი ნაწილი, სატანკო და არტილერიაც
იყო ჩართული. შეიძლება ითქვას, რომ ზემო კინდღი ქართული
შენაერთებისთვის აქილევსის ქუსლს წარმოადგენდა. ცხადი იყო,
ამ უბანზე მტრის დიდი ძალები იყო კონცენტრირებული.
მოვლენებს დავასწრებ და ვიტყვი, რომ ზუსტად ამ ადგილზე
ზუსტად ერთი თვის შემდეგ, ანუ 1993 წლის 1 ივლისს, ტამიშის
დესანტის დროს, მთლიანად განადგურდა დუშეთის ბატალიონი,
რომელიც ქართულ შენაერთებს შორის ერთ-ერთ უძლიერეს
ფორმირებას წარმოადგენდა. ეს კიდევ ერთი დასტურია, რომ ამ
ადგილს მტერი უდიდესი ძალებით იცავდა.
დივიზიონს პოლკთან შეერთების შემდეგ მსუბუქი არტილერიის დანადგარები აღარ ჰქონდა და მეომრები მხოლოდ
ავტომატებით იყვნენ შეიარაღებულნი. როდესაც ჩვენი დივიზიონის ბიჭების პირველმა 8 კაციანმა ჯგუფმა გადაკვეთა
ფრონტის ხაზი, დამატებითი უსაფრთხოებისთვის, ბოლო
წერტილში გამაგრებული ქართული შენაერთის ორი წევრიც
გაჰყვა მათ. რომელთაგან ერთ-ერთი ტყვიამფრქვევით იყო.
- 152 -
ჯამში 10 კაცმა შეძლებისდაგვარად დაათვალიერა
ტერიტორია. ეტყობა, ეს საკმარისად ჩათვალეს. ბიჭები ქვეით
ჯართან ერთად ხშირად იყვნენ ნაბრძოლნი და როგორ უნდა
მოქცეულიყვნენ ამ სიტუაციაში, კარგად იცოდნენ. თავდაცვის
მხრივ 10 კაცი 3-4 ჯგუფად გაიყო და 70 მეტრის სიგრძის
მონაკვეთზე გაიშალა.
ავთო წიკლაური მივიდა ურალთან და რაციით „ემ ტე ელ ბე“-
ს შემოსვლა მოითხოვა, რათა აფეთქებული ურალი ბუქსირით
წაეღოთ. ამ მომენტში ჩვენს ბიჭებს თითქმის ყველა მხრიდან
მასიური ცეცხლი გაუხსნეს.
(ბრძოლის ამ ეპიცენტრში მომხდარი ამბები ერთადერთმა
გადარჩენილმა პიროვნებამ გვიამბო, რომელიც ხელსა და
მუცლის არეში დაჭრილი, სასწაულებრივად გადარჩა.)
სამწუხაროდ, საფარს მხოლოდ ირგვლივ მყოფი გაველურებული ჩაის ბუჩქები წარმოადგენდა, რომლებიც ტყვიისგან
ვერანაირად ვერ დაგიცავდა. მოწინააღმდეგე კი თითქმის
ყოველი მხრიდან ისროდა. ერთადერთი, რაზეც ამოფარება
სიღრმეში შესულ ჯგუფს შეეძლო, აფეთქებული ტექნიკა იყო,
მაგრამ მოწინააღმდეგემ მანქანა „ერ პე გე-7“-ის ყუმბარმტყორცნის წვიმაში გაახვია.
ატყდა უთანასწორო ბრძოლა. ბრძოლის ველზე ჯგუფებად
გაშლილი 10 კაცი უპირისპირდებოდა მტერს, რომელთანაც 18
იანვარს ასეულობით მეომარი ვერაფერს გახდა არტილერიისა და
სატანკო ბატალიონის თანხლებით. სიტუაციას უკიდურესად
ამძიმებდა ის გარემოება, რომ ბიჭები საფარის გარეშე იყვნენ
დარჩენილნი.
არ ვიცი რატომ, ეტყობა მოერიდათ, ან არ ჩათვალეს საჭიროდ,
მაგრამ პოლკის მეთაური თემურ ლომთათიძე ჩვენმა ბიჭებმა
საქმის კურსში არ ჩააყენეს, აფეთქებული ურალის გამოტანას რომ
აპირებდნენ. იმ მომენტში თემური თავის მობილურ ჯგუფთან
ერთად პოლკიდან იყო გასული ჰაუბიცის ჭურვების მოსატანად.
- 153 -
ირაკლი ქიმერიძე რაციით დაუკავშირდა საარტილერიო
პოლკს და ცეცხლით დახმარება სთხოვა.
საარტილერიო პოლკმა მყისიერად გახსნა ცეცხლი, მაგრამ
ჭურვების მცირე რაოდენობა, რომელიც ხელშეუხებელი მარაგის
სახით იყო, მალევე გათავდა და თემური როდის მოიტანდა, არ
იცოდნენ. ჩვენები არტილერიის დახმარების გარეშე დარჩნენ.
პოლკის ბიჭები იხსენებენ:
- ჩვენ არ ვიცოდით, იქ ბიჭები რატომ შევიდნენ, გააფთრებული
ბრძოლის ხმა კი გვესმოდა, მაგრამ ისე მშვიდად გველა-
- 154 -
პარაკებოდა ირაკლი, გვეგონა ჩვენები უტევენ და არტილერია, უბრალოდ, დამატებით ძალად მოითხოვესო.
ამის შემდეგ ირაკლი დაუკავშირდა დივიზიონის „ემ ტე ელ
ბე“-ს და მსუბუქი არტილერიის ერთადერთი შემორჩენილი
დანადგარით - 82 მმ იანი ნაღმმტყორცნით დახმარება მოითხოვა.
დატვირთეს ნაღმტყორცნი „ემ ტე ელ ბე“-ზე, რომელსაც
დამატებით ძალად დივიზიონის დარჩენილი 5 მეომარი და გორდას ერთი წევრი მოჰყავდა.
ადგილზე დისლოცირებული ქართული შენაერთის ნაწილი
უკვე წინ გარბოდა ჩვენი ბიჭების დასახმარებლად.
„ემ ტე ელ ბე“-მ გაასწრო ამ ხალხს. ბრძოლის ეპიცენტრი არც
კი მოჩანდა, რომ უეცრად ჩასაფრებული მოწინააღმდეგის კიდევ
ერთი კერა ამოქმედდა და „ემ ტე ელ ბე“-ს რამდენიმე „ერ პე გე7“-ის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარა ესროლა.
ნათელი გახდა, მტერმა ჩვენი ბიჭების ჩანაფიქრი წინა დღით
გაშიფრა და კარგად იყო მომზადებული. მათ კარგად დაგეგმილი
მრავალსაფეხურიანი ჩასაფრება მოგვიწყვეს.
- 155 -
ნასროლი ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარებიდან ორმა მიზანს
მიაღწია.
ერთი „ემ ტე ელ ბე“-ზე ზევიდან მსხდომ ხალხს მოხვდა. რის
შედეგადაც ადგილზე გარდაიცვალა დივიზიონელი გელა
შამანაური და გორდელი ზაზა კრიჭაშვილი. აფეთქების ტალღამ
საკმაოდ შორს გადააგდო დივიზიონის ერთი წევრი, რომელმაც
უძლიერესი კონტუზია და მრავლობითი ჭრილობა მიიღო.
მეორე ყუმბარა პირდაპირ „ემ ტე
ელ ბე“-ს მოხვდა. რის გამოც მანქანაშივე დაიწვა დივიზიონის კიდევ
ერთი წევრი პაატა არაბული. თიანეთის მახლობლად, სოფელ თრანში
გაზრდილმა უნიკალური სულისა
და შესაძლებლობის მეომარმა, ძმაკაცების გადარჩენას დაუფიქრებლად შესწირა თავი.
უგონოდ კონტუზირებული იყო
16 წლის „ემ ტე ელ ბე“-ს მძღოლიც.
ერთადერთი კაცი ეკიპაჟიდან,
რომელიც რაღაც საოცრებით ბრძოლის უნარს ინარჩუნებდა, იყო მამუკა კაჭკაჭიშვილი
(ხუთკუნჭულა). მამუკა არ გახლდათ ის პიროვნება, რომელიც
ზურგში ტყვიას დასთანხმდებოდა. წამში ამოვიდა ცეცხლმოკიდებული მანქანიდან. შეატყო რა, დასამალი ადგილი არ
ჰქონდა, ერთი დაიღრიალა:
- „ოხ თქვენი . . . “- და ინტენსიური სროლით პირდაპირ
მტრისკენ წავიდა.
საშველად გამოქცეულმა ხალხმა, რომელსაც „ემ ტე ელ ბე“-მ
სულ ოდნავ გაასწრო, გარკვევით დაინახა, როგორ ყვიროდა და
სროლით მირბოდა პირდაპირ მტრისკენ ხუთკუნჭულა, იმასაც
პაატა არაბული
- 156 -
მკვეთრად არჩევდნენ, მკერდიდან ზურგში გამჭოლად გამოსული უამრავი ტყვია შადრევნად როგორ აფრქვევდა სისხლს.
ერთხელ ჩაიმუხლა. ბოლო ძალა მოიკრიბა, კვლავ წამოდგა,
წელში გაიმართა და...
და მამუკა კაჭკაჭიშვილი (ხუთკუნჭულა) ავტომატური
იარაღის ჯერმა შუაზე გაჰკვეთა.
ამაოდ ცდილობდა დამხმარედ მოსული ხალხი რამის გაკეთებას. ვერც ჩაის ბუჩქებამდე და ვერც ახლად აფეთქებულ „ემ ტე ელ
ბე“-მდე მათ ვერ მიაღწიეს.
გაიგეს რა არტილერიის გაჭირვება, ახლომდებარე პოზიციებიდანაც მოცვივდნენ დასახმარებლად ქართველი მეომრები.
გამოჩნდა „ბეემპე“-ს ტიპის ჯავშანტექნიკაც. კვლავ ატყდა
უშეღავათო ბრძოლა, მაგრამ ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარების
სეტყვაში ჯავშანტექნიკაც აგვიფეთქეს. მძიმედ დაჭრილი
მემანქანე ძლივს გამოიყვანეს ბრძოლის ველიდან.
ჩასაფრებული მტრის ბოლო ეშელონი დაუძლეველი ბარიერი
გამოდგა. მათთან ბრძოლას დამხმარე ძალის 4 წევრი კიდევ
შეეწირა. მაგრამ მაინც მოახერხა ამ ძალამ „ემ ტე ელ ბე“-მდე
მიღწევა და მის გარშემო დაღუპულები და „ემ ტე ელ ბე“-ს
აფეთქებიდან საოცრებით გადარჩენილი დივიზიონის ერთადერთი დაჭრილი წევრის გამოყვანა. ეს კაცი აფეთქების ტალღამ
საკმაოდ შორს, ჩვენების მხარეს გადმოაგდო.
სამწუხაროდ, აფხაზებმა დაასწრეს ჩვენებს და 16 წლის
კონტუზირებული მძღოლი ტყვედ ჩაიგდეს.
ამის პარალელურად, პირველ ეტაპზე შესული ჯგუფი
ბრძოლას განაგრძნობდა და თან ნელა უკან იხევდა. ჩაის ბუჩქებში
ჯგუფებად გაშლილი, ბოლო ძალებით ცდილობდნენ წინააღმდეგობა გაეწიათ ასეულობით მეტრზე გაშლილი მოწინააღმდეგისთვის. ორ საათზე მეტ ხანს იბრძოდნენ ბიჭები. დღესაც
- 157 -
ვერ ვხვდები, საფარის გარეშე, მხოლოდ ჩაის ბუჩქებში, ამდენი
ხანი როგორ გაძლეს.
ორივე მხრიდან უშეღავათო ბრძოლა მიდიოდა, პირველ
წუთებში ბარძაყის არეში უმძიმესად დაჭრეს რუდიკა. სისხლდენის გაჩერება ვერაფრით ვერ მოხერხდა. გაუვალ ჩაის ბუჩქებში
ხოხვით გამოყავდათ.
რუდიკა ეხვეწებოდა მეომრებს:
- «Зря стараетесь, я всё равно умру. Оставьте здесь, я их отвлеку
и не теряйте драгоценное время.»
(ტყუილად წვალობთ, მაინც დავიღუპები, მე აქ დამტოვეთ,
მტერს გავაჩერებ, თქვენ კი ნუ დაკარგავთ ძვირფას დროს )
მაგრამ მეომრებმა რუდიკა არ მიატოვეს!
ჩაის გაველურებულ ბუჩქებში, ტყვიისა და ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარების წვიმაში უწევდათ ბიჭებს ბრძოლით
უკან დახევა. დაჭრილების რაოდენობაც მატულობდა.
დააფიქსირეს „ემ ტე ელ ბე“-ს აფეთქებაც და ჩვენი პოზიციის
მისადგომებთან მტრის ახალი საფარიც, რომელიც არნახული
ცეცხლით ებრძოდა მაშველად წამოსულ ხალხს. ეს იმის
მაუწყებელი იყო, რომ იგივე გზით უკან ვეღარ დაბრუნდებოდნენ. დაჭრილების რაოდენობა და ხარისხი შემოვლითი
გზით გამოსვლის საშუალებას არ იძლეოდა. ბიჭებმა ერთმანეთი
არ მიატოვეს! გადაწყვიტეს, ბრძოლა მიეღოთ და რაც
შეიძლებოდა, ძვირად გაეყიდათ საკუთარი სისხლი.
პლანტაციაში იმ მანძილზე გაიშალნენ, რომ ერთმანეთისთვის
ხმა მიეწვდინათ. სურდათ, კორდინირებულად ებრძოლათ. არც
დაჭრილებს შეუწყვეტიათ ბრძოლა. რუდიკამ იგრძნო, რომ
სისხლისგან იცლებოდა, ცოტა ხანში გონებასაც დაკარგავდა.
აიხსნა საკუთარი ტყვია-წამალი და ბიჭების მხარეს გადააგდო.
- «Ребята патроны возьмите и обо мне не волнуйтесь»-
- 158 -
(ტყვიები აიღეთ და ჩემზე ნუ ინერვიულებთ), - დაემშვიდობა
ძმებს რუდიკა.
- პულიმიოტჩიკი მოგვიკლეს - გაისმა პირველი სიკვდილის
მაუწყებელი ხმაც.
ანალოგიური შინაარსის შეძახილები მტრის ბანაკიდანაც
დაიძრა. მიხვდა მოწინააღმდეგე, რომ მარტივად ვერ აიღებდა
ჩვენებს. გამწარებულებმა ან შეშინებულებმა სრული ძალით
გახსნეს ცეცხლი. სავარაუდოდ, მათაც ვერ გაიგეს სად ან როგორ
იყვნენ ჩვენები მიმოფანტულნი და მთელი პლანტაცია ტყვიაში
გაახვიეს. არანაირი გამიზნული სროლა არ ყოფილა. მტერი
ტყვიით თიბავდა გაველურებულ ბუჩქებს. არც ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარებს აკლებდნენ ბრძოლას.
- მშვიდობით ბიჭებო! – „ვაი დედას“ მაგივრად შესძახა ავთო
წიკლაურმა და დაემშვიდობა თავის ძმებს.
- ბენო, როგორ ხარ? ბენო?-კითხულობდნენ ბიჭები მაგრამ ბენო
ვაშაკიძე ხმას აღარ იღებდა.
სადღაც 2 საათი გრძელდებოდა ეს ბრძოლა. თავი იჩინა
ტყვიის სიმცირემაც, ამიტომ ინტენსიურ ცეცხლს ჩვენები ვეღარ
ხსნიდნენ. დაჭრილი და დახოცილი ხალხის გამო საბრძოლო
მანევრმაც იკლო.
ტყვია სულ გაუთავდათ.
იღუპებოდა არტილერია, რომელსაც ანალოგიური სიტუაციიდან ბევრჯერ უხსნია ქართველი მეომრები, მაგრამ ახლა თავად
ჩავარდა გასაჭირში. მაშველი ძალის იმედიც არსაიდან ჩანდა.
ციტრუსამ სიმღერა დაიწყო. ცოცხლები აჰყვენ.
კიდევ უფრო დიდი სიმძლავრის ცეცხლი გახსნა მოწინააღმდეგემ. ბიჭების სიმღერა ნელ-ნელა გაჩერდა.
მტრის რამდენიმე ჯარისკაცი ფრთხილად შემოვიდა ჩაის
ბუჩქებში. შეშინებულები საკონტროლოდ შორიდან ესროდნენ
- 159 -
ტყვიას ჩვენი დაღუპული მეომრების ცხედრებს. გაველურებულ
პლანტაციაში მიმოფანტული დაჭრილი და დახოცილი მეომრები
საკმაოდ რთული მოსაძებნი იყო. ერთი აფხაზი პირდაპირ
შეეფეთა ზუსტად იმ დივიზიონელს, რომელიც სასწაულებრივად
ცოცხალი გადარჩა. ორივემ ერთდროულად ესროლა ერთმანთს.
ჩვენი ხელში და მუცელში დაიჭრა, აფხაზი კი უეჭველად მოკვდა,
თორემ ეტყოდა თავის ხალხს, ჩვენი არტილერისტის სამალავს.
დღესაც არავინ იცის როგორ, მაგრამ პირველ ეტაპზე შესული
ბიჭებიდან ორი კაცი ირაკლი ქიმერიძე და ალექსანდრე
პაპაშვილი კიდევ ინარჩუნებდნენ ბრძოლის უნარს. ეტყობა, ისიც
კარგად დააფიქსირეს, რომ ბიჭები დაიღუპნენ. ერთადერთი, ვისი
ეჭვიც ჰქონდათ, სწორედ ეს დაჭრილი იყო. ამის უტყუარი
დასტურია ის, რომ მხოლოდ მას მიმართეს სახელით:
- წასვლას ვაპირებთ და თუ ცოცხალი ხარ, ნიშანი მოგვეციო.
ირაკლი და პაპიკა
- 160 -
სამწუხაროდ, რამე რომ ენიშნებინა, მას ამის შანსი არ ჰქონდა,
რადგან ბოლო სამი ტყვია აფხაზს დააცალა და თან ბუჩქებში
ჩამალულ მტერსაც კარგად უყურებდა, რომელსაც, სავარაუდოდ,
ვერ გაეგო, საიდან ან ვინ მოკლა მათი მებრძოლი.
ირაკლი ქიმერიძემ და ალექსანდრე პაპა-შვილმა ბრძოლის ველი
დატოვეს. დღესდღეო-ბით ცნობა არ გვაქვს, იყვნენ თუ არა ისინი
დაჭრილები, მაგრამ შემ-დეგმა მათმა ქმედებამ მტერს თავზარი
დასცა.
არც მტერი და არც ბრძოლის ამ ეპიცენტრში მყოფი ჩვენი
ერთადერთი გადარ-ჩენილი არტილერისტიც არ მოელოდა იმ
ქმედებას, რაც ამ ორმა კაცმა ჩაიდინა.
ირაკლი და ალექსანდრე იმ ადგილებში ნაბრძოლები იყვნენ.
გამოსვლაც კარგად იცოდნენ როგორ შეეძლოთ და ჩასაფრებაც.
ასევე ორივემ იცოდა გზა, რომლითაც მტერი უკან დაბრუნდებოდა. იმის მაგივრად, რომ ცოცხლები გამოსულიყვნენ, ირაკლი
და პაპიკა მტერს პირიქით ჩაუსაფრდნენ.
ამასობაში მოგებულმა მხარემ აკრიფა ჩვენი ბიჭების იარაღი.
რამდენჯერმე ჩაუარეს გვერდი ჩვენს დაჭრილ არტილერისტს,
მაგრამ გაველურებულ ჩაის პლანტაციაში ერთი რიგის გამოტოვებით გაიარეს და ვერ შენიშნეს.
მტერი მოგებული ბრძოლიდან სახლში ნადავლით დაიძრა.
სავარაუდოდ, ნახევარი საათის შემდეგ 700-800 მეტრის
მოშორებით კვლავ განახლდა ბრძოლა. ორმა ავტომატმა მასიური
ცეცხლი გახსნა. ეს იმის მაუწყებელი იყო, რომ ირაკლიმ და
ალექსანდრემ უკვე თავის მოწყობილ მახეში გააბა მოწინააღმდეგე. ბრძოლა სადღაც ნახევარი საათი გაგრძელდა. ნელ-ნელა
მტრის მხარეს იარაღის რაოდენობამ იმატა. შემდეგ ჯერ ერთი
ავტომატი გაჩერდა ჩვენი მხრიდან, მერე - მეორე. მტრის იარაღი
კი კვლავაც ინტენსიურ სროლას განაგრძობდა. ბრძოლის ბოლო
ეტაპზე ორი ხელყუმბარის ხმა მოისმა. ბოლოს მესამეც აფეთქდა.
- 161 -
უტყუარი ინფორმაციით ბიჭებს ზუსტად სამი ხელყუმბარა
ჰქონდათ.
საარტილერიო დივიზიონმა კიდევ ერთხელ აუხსნა მტერს,
თუ ვისთან ჰქონდათ საქმე. ბიჭებმა თავისი სიცოცხლის ფასად
ძმების სისხლი აიღეს.
როდესაც ირაკლიმ და ალექსანდრემ ბრძოლა განაახლა,
მტერმა ჩაის პლანტაციები მიატოვა და იმ უბნისაკენ დაიძრა,
სადაც ბრძოლის ახალმა კერამ იფეთქა. ამან შანსი მისცა ჩაის
პლანტაციაში დარჩენილ ერთადერთ მებრძოლს, ჩვენი პოზიციებისკენ გამოსულიყო. ასე რომ, იმ დარტყმასთან ერთად,
რომელიც ბიჭების ქმედებამ აფხაზებს მიაყენა, ერთ მებრძოლს
კიდევ გადარჩენის შანსი მისცა.
ჩვენი მხრიდან ამ ბრძოლას 17 მეომარი შეეწირა.
საარტილერიო დივიზიონი
1) ავთო წიკლაური.
2) ბენო ვაშაკიძე.
3) რუდიკ ხაჩატრიანი.
4) გიორგი ლურსმანაშვილი (ციტრუსა)
5) ვანო სააკიანი.
6) ირაკლი ქიმერიძე.
7) ალექსანდრე პაპაშვილი (პაპიკა).
8) მამუკა კაჭკაჭიშვილი (ხუთკუნჭულა).
9) პაატა არაბული.
10) გელა შამანაური.(გველეშაპა)
- 162 -
გორდა
11) ზაზა კრიჭაშვილი (სპილო).
12) მამუკა პატარაია.
13) ნიკალაი ობერტინსკი (მიკოლა ხახოლი)
14) გელა ცირეკიძე (მოსე).
გოჩა ყარყარაშვილის სახელობის ცალკეული სადაზვერვო
ასეული
15) ავთო ფინცაკია (სტეკლოვატა)
16) ოლეგ გრიგორიანი (სომეხა)
17) დათო ლომსაძე (კოდალა)
ხალხის საკმაოდ დიდი რაოდენობა ეძებდა გარდაცვლილებს,
მაგრამ ავთო წიკლაურის, რუდიკ ხაჩატრიანისა და ვანო
სააკიანის გვამი არ ჩანდა. ცოტა ხანში აფხაზური მხარე გამოვიდა
კონტაქტზე და გვითხრა:
- ეგ ბიჭები 16 წლის ბავშვთან ერთად ტყვედ გვყავს აყვანილიო.
ბევრი ამტკიცა ჩვენმა ცოცხლად დარჩენილმა დივიზიონელმა:
- წმინდა წყლის სიცრუეს ამბობენო.
მაგრამ ბოლო ხავსს ჩავეჭიდეთ და დავუჯერეთ აფხაზებს.
არ ვიცი რატომ, მაგრამ სანამ აფხაზეთში ვიყავი, ჩემამდე არ
მოაღწია ამბავმა, რომ რუდიკ ხაჩატურიანისა და ვანო სააკიანის
გვამები უპრობლემოდ ამოიცნეს, ხოლო ავთო წიკლაურის გვამის
სიზუსტეში ოჯახმა ეჭვი შეიტანა. ეს რომ მცოდნოდა, არაფრით
არ წამოვიდოდი აფხაზეთიდან. ან ნეტა არ დაესწროთ ჩემთვის ამ
გვამების გამოტანა. ორ დღეში მისიის უფროსის თანხლებით
მაინც შევდიოდი და, სავარაუდოდ, უფრო ამომწურავ
ინფორმაციას გავიგებდით ავთო წიკლაურზეც.
სამშვიდობო ხელშეკრულებით არტილერია ფრონტის
ხაზიდან გაიტანეს და ბიჭების გადმოსვენებაც მოხდა, ჩემს
აფხაზეთში ყოფნას აზრი აღარ ჰქონდა. მივმართე სადამკვირებლო მისიის ქართული მხარის ხელმძღვანელობას და შეცვლა
რამდენიმე დღეში გამოაგზავნეს.
ყველა სახლში დავბრუნდით.
- 215 -
აფხაზეთის დაკარგვა.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, 1993 წლის 27 ივლისის შეთანხმებით ცეცხლი ორივე მხარემ შევწყვიტეთ და დავზავდით.
მშვიდობიანი თანაცხოვრების მზაობა ქართულმა მხარემ
იმითაც გაამყარა, რომ დევნილ მოსახლეობას ლტოლვილის
სტატუსი მოუხსნა, სახლში დააბრუნა და აფხაზეთში სასწავლო
პროცესი 1993 წლის 1 სექტემბერს ჩვეულებისამებრ დაიწყო.
მიუხედავად ამისა, 1993 წლის 16 სექტემბერს აფხაზებმა
დაარღვიეს დადებული ხელშეკრულება და უიარაღო სოხუმზე,
რომელიც მშვიდობიანი მოსახლეობით იყო სავსე, იერიში
მიიტანეს. შეტევა საარტილერიო და საჰაერო დაბომბვებით
დაიწყო. კანონით რუსეთის ხელში მყოფი იარაღი როგორღაც
აფხაზების ხელში აღმოჩნდა. მოგეხსენებათ, ხელშეკრულების
პირობებით ფრონტის ხაზიდან გამოყვანილი იყო არტილერია და
მძიმე ტექნიკა. მდინარე გუმისთაც გაინაღმა. სოხუმი აბსოლუტურად დაუცველი აღმოჩნდა. ქვეითი ჯარი მყისიერად დაიძრა
აფხაზეთის დასაცავად, ხოლო ჩვენი საქმე ცოტა რთულად
აღმოჩნდა.
