წყარო 1811-1917წწ ეგზარქოსობისდროინდელი იმერეთის ეკლესიები და მღვდლები, ავტ. მერაბ კეზევაძე სრული სია 

1100-ზე მეტი წმიდა გიორგის ტაძარი საქართველოში, მოგვაწოდეთ რაც, გამოგვრჩა.

რაჟდენ ხუნდაძე (დ. 1845, კალაგონი ― გ. 1929, ქუთაისი) — ქართველი სასულიერო მოღვაწე, ქართული საეკლესიო საგალობლების ცნობილი შემკრები და შემსრულებელი, ლიტერატორი, დეკანოზი, გამოჩენილი პედაგოგის სილოვან ხუნდაძის (1860-1928) უფროსი ძმა.

ხუნდაძე რაჟდენ თომას ძე 1901-1917 წწ ქუთაისის წმ. გიორგის ეკლესია, 

დაიბადა ოზურგეთის მაზრის სოფელ კალაგონში, მღვდელ თომა ხუნდაძის ოჯახში. დაამთავრა თბილისის სასულიერო სემინარია. ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა ქუთაისში.

რაჟდენ ხუნდაძეს დიდი დამსახურება მიუძღვის ქართული საეკლესიო საგალობლების და ხალხური სიმღერების შეკრებასა და პოპულარიზაციაში. იყო ცნობილი ლოტბარი. საღვთო სჯულს და საეკლესიო გალობას ასწავლიდა ქუთაისის გიმნაზიებში. 1885-1912 წლებში ქუთაისში გამოსცა ქართული საეკლესიო საგალობლების 10-ზე მეტი მნიშვნელოვანი კრებული. მათგან აღსანიშნავია: „შემოკლებული საეკლესიო ტიბიკონი“ (ქუთაისი, 1887), „ღვთისმშობლის მიძინების სვინაქსარი“ (ქუთაისი, 1894), „ქართული საეკლესიო გალობა გურულ-იმერულ კილოზე“ (ქუთაისი, 1902), „ქართული გალობა (ლიტურღია იოანე ოქროპირისა, ვასილ დიდისა და გრიგოლ ღვთის-მეტყველისა. პარტიტურა, ნოტებზე გადაღებული გურულ-იმერულ სადა კილოზე)“ (ტფილისი, 1911), „საეკლესიო ტიბიკონი“ (ქუთაისი, 1910) და სხვა. რ. ხუნდაძე არჩეული იყო იმერეთის ეპარქიის სარწმუნოებრივ-საგანმანათლებლო ძმობის წევრად.

ეწეოდა აქტიურ ლიტერატურულ და პუბლიცისტურ მოღვაწეობას. „საჯავახოელის“, „საჯაოხელის“, „ქართველიშვილის“ ფსევდონიმებით ლექსებს და პუბლიცისტურ წერილებს აქვეყნებდა ქართულ პერიოდულ პრესაში („ივერია“, „მწყემსი“, „კოლხიდა“, „განათლება“, „ჩვენი ქვეყანა“ და ა.შ.). 1905 წელს ქუთაისში გამოიცა მისი ლექსების კრებული.

ხუნდაძეს ეკუთვნის, აგრეთვე, რამდენიმე მუსიკალური ნაწარმოები, მათ შორის ოპერა „უცნაური ქორწილი“.

რაჟდენ ხუნდაძე ეწეოდა აქტიურ საზოგადოებრივ მოღვაწეობას: არჩეული იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების და საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების წევრად. მას ახლო მეგობრობა აკავშირებდა ილია ჭავჭავაძესთან, აკაკი წერეთელთან, ნიკო ნიკოლაძესთან, იმერეთის ეპისკოპოს გაბრიელთან (ქიქოძე), ვასილ წერეთელთან, მამია გურიელთან და სხვა გამოჩენილ მოღვაწეებთან.

ხუნდაძე გარდაიცვალა 84 წლის ასაკში, დაკრძალულია ქუთაისში.

საპატრიარქოსუწყებანი N31 20-26სექტემბერი 2012წ გვ.17

დეკანოზი რაჟდენ ხუნდაძე 1845/48 -1929

 „ეს ხმები ჩვენი ერის ჰარმონიული შემოქმედებაა. ბევრს შეუგნებელს კი მიუღებელი და გადასაყრელი ჰგონია, რაკი ეკლესიური სიტყვებით არის დაწერილი“

დეკანოზი რაჟდენ ხუნდაძე 1845/48 წელს გურიაში, ჩოხატაურის რაიონის სოფელ კალაგონში  მღვდელ თომა ხუნდაძის მრავალშვილიან ოჯახში დაიბადა. ხუნდაძეთა  გვარი მუსიკალური ნიჭით გამოირჩეოდა და გამონაკლისი ამ მხრივ არც პატარა რაჟდენი ყოფილა, რომელმაც სიყრმიდანვე შეიყვარა ქართული საეკლესიო გალობა და შემდგომში მთელი თავისი ცხოვრება მისი გავრცელებისა და აღორძინების საქმეს შეალია. XIX საუკუნის 60-იან წლებში რაჟდენი სამეგრელოს ოთხწლიან სასულიერო სასწავლებელში მიაბარეს, სადაც მან მხოლოდ ერთი კლასი ისწავლა. 1871 წლის 31 იანვარს სამეგრელოს ეპარქიის დროებითმა მმართველმა, ხობის მონასტრის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა გრიგოლმა (დადიანი) იგი მარტვილის საკათედრო ტაძრის მედავითნედ დანიშნა, ხოლო 1873 წლის 8 აგვისტოს ამავე ტაძრის იპოდიაკვნად დაადგინეს. რაჟდენ ხუნდაძე წლების განმავლობაში აქტიურმოღვაწეობას ეწეოდა მარტვილის საკათედრო ტაძარში. აქ იგი თანამშრომლობდა ცნობილ ლოტბართან, დიმიტრი (დიტო) ჭალაგანიძესთან,  რომელმაც ზედმიწევნით იცოდა როგორც შემოქმედის, ასევე გელათის სკოლის საგალობლები. დიმიტრი ჭალაგანიძის მოწაფისა და მწერლის,  ლადო გეგეჭკორის გადმოცემით, ზეპირი შესწავლის გარდა რაჟდენი დიტოსაგან იწერდა კიდეც საგალობელთა ნიმუშებს.  1877 წლის 5 ივლისს იმერეთის ეპისკოპოსმა გაბრიელმა (ქიქოძე), რომელიც იმ პერიოდში სამეგრელოს ეპარქიასაც მართავდა, რაჟდენი დიაკვნად აკურთხა. 1878 წლის 1 იანვარს იგი მარტვილის საკათედრო ტაძრის მესამე დიაკვნად დაინიშნა. 1879 წლის 1 სექტემბერს მეორე დიაკვნის ადგილზე განამწესეს. ამავე პერიოდში რაჟდენი ცხენს გადმოუგდია, რის გამოც იგი ძლიერ დაშავდა. მძიმე მდგომარეობაში მყოფი მამა რაჟდენისათვის მატერიალური და მორალური დახმარება მომღერალ-მგალობელ თეიმურაზ გეგეჭკორს აღმოუჩე-

31-1  საპატრიარქოსუწყებანი N31 20-26სექტემბერი 2012წ გვ.18

დეკანოზი რაჟდენ ხუნდაძე 1845/48 -1929 (გაგრძელება)

ნია. მარტვილის სამღვდელმთავრო გუნდში დიაკონი რაჟდენი 1883 წლის ზაფხულის ჩათვლით მსახურობდა დიმიტრი ჭალაგანიძესა და თეიმურაზ გეგეჭკორთან ერთად. 1883 წლის 15 სექტემბერს ეპისკოპოსმა გაბრიელმა მამა რაჟდენი ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში ქართული საეკლესიო გალობის მასწავლებლად გადაიყვანა და ამავე სასწავლებლის კარის ეკლესიის ლვთისმსახურად დაადგინა. ამავე დროს იგი გალობდა ქუთაისის საკათედრო ტაძრის გუნდში ნიკო მეძმარიაშვილთან, ხინო კანდელაკთან და სხვა ცნობილ მგალობლებთან, რომელთაც ივლიანე წერეთელი (შემდგომში ასევე სასულიერო პირი) ხელმძღვანელობდა. 1893 წლის 15 სექტემბერს იმერეთის ეპარქიის ღარიბი სამღვდელოების სამზრუნველოს წევრად დაინიშნა. 1894 წელს გაიხსნა ქუთაისის სასულიერო სემინარიაში და მამა რაჟდენი აქაც პედაგოგად განამწესეს. იგი ასევე დაინიშნა სამღვდელო კანდიდატების საგამოცდო კომისიის წევრად. XIX საუკუნის 80-იან წლებში რაჟდენი დაოჯახდა. ცოლად მოიყვანა ოლღა გიორგის ასული (დაბ. 1861წ.),რომელთანაც 7 შვილი შეეძინა: ბარბარე (1889წ. პედაგოგი), თამარი (1890წ.), შალვა (1891წ. დაამთავრა ხარკოვის უნივერსიტეტი), ნინო (1893წ.), ელისაბედი (1895წ.), ელიზბარი და ქეთევანი. 1884 წელს გაბრიელ ეპისკოპოსისა და გალობის აღმადგინებელი კომიტეტის მიერ ქ. ქუთაისში მივლინებულ ფილიმონ ქორიძეს კომისიის წევრებმა გამოურჩიეს მცოდნე მგალობლები: რაჟდენ ხუნდაძე, დიმიტრი ჭალაგანიძე, ივლიანე წერეთელი, რომელთაც ანტონ დუმბაძე უწევდა მეთვალყურეობასა და ხელმძღვანელობას. ფილიმონის მიერ მათგან 1885-1886 წლებში ჩაწერილი საგალობლები მხოლოდ ათი წლის შემდეგ, 1895 წელს გამოიცა კრებულად. ეს კრებული საგალობელთა პირველ ისტორიულ გამოცემას წარმოადგენს. დეკანოზი რაჟდენი მრავალმხრივი ნიჭით იყო დაჯილდოებული. დიდია მისი დამსახურება საეკლესიო ლიტერატურის სფეროში. მან ზედმიწევნით იცოდა საეკლესიო ტიპიკონი, სახარებისა და სამოციქულოს კილოში კითხვა. 1890 წელს მან შეკრიბა და პირველად ქართულ ენაზე გამოსცა ტიპიკონის სახელმძღვანელო, რომელიც 1911 წელს ხელახლა გამოიცა. წიგნის წინასიტყვაობაში იგი წერს: „ვისაც უნდა კარგი მწირველი და მლოცველი იყოს, მან უეჭველად ტი- პიკონიც კარგად უნდა იცოდეს. ეკლესიის მსახურმა რაც არ უნდა ზედმიწევნით იცოდეს საღვთო და საეკლესიო წიგნების კითხვა, მისთვის უქმი და გამოუდეგარია იგი, თუ მან ტიბიკონიც კარგად არ იცის“. მამა რაჟდენს ასევე შეუდგენია ძველი ქართული სიტყვების ახსნა-განმარტებითი ლექსიკონი. რომელიც მისმა ქალიშვილმა ქეთევანმა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიას გადასცა. 1901 წელს იმერეთის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ (ოქროპირიძე) დიაკონ რაჟდენს მღვდლად დაასხა ხელი და ქუთაისის წმინდა გიორს გის სახელობის ეკლესიის კრებულში განამწესა. 1907 წელს მამა რაჟდენი ხელმეორედ დაინიშნა სამღვდელო კანდიდატების საგამოცდო კომისიის წევრად. ეკლესიაში ერთგული და პატიოსანი სამსახურისათვის მას სხვადასხვა წლებში მი1 ღებული ჰქონდა ჯილდოები: ოქროს მედალი, წმინდა ვლადიმერის ლენტით, ადამიანების სიკვდილის  გან გადარჩენისათვის. ასევე ვერცხლის სამახსოვრო მედალი 1859- 1864 წლებში ჩრდილოეთ კავკასიის ომის დასრულებასთან დაკავშირებით. ღარიბი სამღვდელოების სამზრუნველოში 12-წლიანი თავდადებული სამსახურისათვის იგი წმინდა ანას!III ხარისხის ორდენით დაჯილდოვდა. 1911 წელს სკუფია უბოძეს, ხოლო XX საუკუნის 10-იანი წლების ბოლოს კამილავკა და სამკერდე ოქროს ჯვარი მიიღო. ცალკე აღნიშვნის ღირსია დეკანოზ რაჟდენის დამსახურება ქართული გალობის გადარჩენის საქმეში,

რასაც იგი დიდი სიყვარულითა და მონდომებით უძღვებოდა. მას გურულ-იმერული გალობის პირვანდელი სახით აღდგენის საუკეთესო საშუალებად მიაჩნდა სადა კილოს ჩაწერა, რაც მან განახორციელა 1911 წელს, როდესაც გამოსცა სამ ხმაზე ჩაწერილი საგალობელთა კრებული. მამა რაჟდენის ჩაწერილი ეს საგალობლების კრებული გამოცემამდე, 1903 წელს სპეციალისტების დახმარებით შეუმოწმებია დეკანოზ მელიტონ კელენჯერიძეს. აი, რას წერდა იგი ამ ნაშრომის წინასიტყვაობაში: „ცდამ გვიჩვენა, რომ ფილიმონ ქორიძის გამოცემა თავისი სირთულით საკმაოდ ძნელი შესათვისებელია, რადგან იქ გადაღებული არ არის სადა კილო, არამედ ეგრედ წოდებული განვითარებული, გრძელი და გადაკრიმანჭულებული გალობა. მაგრამ საქმე ისაა, როდესაც გურულ-იმერულ გალობას შეურყვნელად დაცვის საკითხზეა ლაპარაკი, მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ სადა კილო, რაც არა მარტო ნაციონალური ხასიათის მასალაა, არამედ პირვანდელ მარტივ კილოსაც წარმოადგენს, რომელზედაც შენდება ყოველი შემდეგი ნაწარმოები. და თუ პირველი დაიკარგა – მეორე ვერაფერს გვეტყვის პირველზე. ამ გარემოებათა გამო აუცილებელი შეიქმნა ამ სადა კილოს ნოტებზე გადაღება და გამოცემა. ამ ნაშრომის მიზანი ისიც არის, რომ შემონახული იქნას ქართული გალობა, როგორც უშრეტი წყარო მომავალი ნიჭიერი მუსიკოსების შე

31-2  საპატრიარქოსუწყებანი N31 20-26სექტემბერი 2012წ გვ.19

დეკანოზი რაჟდენ ხუნდაძე 1845/48 -1929 (გაგრძელება)

მოქმედებისათვის“. წმინდა ფილიმონ ქორიძის გარდაცვალების შემდეგ, წმინდა ექვთიმე კერესელიძემ ამ საქმის დამთავრება (დანარჩენი ორი ხმის შეწყობა) გურულ-იმერული საგალობლების შესანიშნავ მცოდნეს – მამა რაჟდენ ხუნდაძეს მიანდო: „ამ დროიდგან დავიწყე ნოტის საგალობლებზე ზრუნვა, დავიწყე წეს-რიგზე და გადავარჩიე ცალ ხმიანი საგალობლები, რომ სამ ხმაზე დავაწერინო ვისმეს. 1912 წელს ქორიძე უკვე ცოცხალი არ იყო, აღარ იყვნენ არც დუმბაძეები. ამისათვის გელათიდგან ქუთაისს, მღვდელ რაჟდენ ხუნდაძესთან მივედი და შევეკითხე: მე მაქვს ცალ ხმაზე ქორიძისგან დაწერილი ათასამდე საგალობელნი და ვეძებ იმისთანა მცოდნე მგალობლებს, რომ ის ცალფა ხმაზე დაწერილი საგალობლები სამ ხმაზე გაიწყოს და ნოტებზე გადაღებულ იქმნას მეთქი. მან მითხრა: რაღა შორს ეძებ მგალობლებს და გადამღებს, ესენი მე თვითონ კარგად შემიძლია ვიგალობო, სამ ხმაზე გავაწყო, დავსწერო და გამზადებული გადმოგცე და გადმოცემის დროს ორივემ ვიგალობოთ ნოტებით, რომ კარგად მოწონებულად იყოს ნოტებზე დაწერილი და გადაღებული...“ – გადმოგვცემს წმინდა ექვთიმე კერესელიძე თავის ნაშრომში – „ისტორია ქართული საეკლესიო საგალობლების ნოტებზე გადაღებისა“.

დეკანოზმა რაჟდენმა რამდენიმე წლის განმავლობაში სამხმიანი გუნდისათვის გააწყო 3100 სიმღერაგალობა. მუსიკალური მემკვიდრეობის სახით შემორჩენილია მისი სანოტო რვეულები, რომელშიც მრავალი სიმღერა-გალობაა თავმოყრილი. ამ რვეულებს თან ახლავს მოძღვრისავე წარწერა: „დიდი ხანია მცოდნე მგალობლები მიიცვალნენ და დღეს აღარავინ არის! საუკუნოდ იყოს მათი ხსენება! ეს ხმები ჩვენი ერის ჰარმონიული შემოქმედებაა. ბევრს შეუგნებელს კი მიუღებელი და გადასაყრელი ჰგონია, რაკი ეკლესიური სიტყვებით არის დაწერილი“. სწორედ ასეთ გულგრილ დამოკიდებულებას ებრძოდა მთელი თავისი ცხოვრებითა და მოღვაწეობით იგი. დეკანოზი რაჟდენი მწვავედ განიცდიდა ქართული საეკლესიო გალობის სავალალო მდგომარეობას და

ბევრი იღვაწა კიდეც, როგორც პედაგოგმა და მოღვაწემ: ასწავლიდა ქართულ გალობას, სკოლებში აყალიბებდა მომღერალთა გუნდებს, მართავდა საჯარო კონცერტებს. ამის მაგალითია 1916 წელს ქუთაისში გამართული კონცერტი, რომელიც მისი ლოტბარობით

ჩატარდა. ამ კონცერტზე შესრულდა ის საგალობლები, რომლებიც ბოლო70 წლის განმავლობაში არ აჟღერებულა. ყველა ეს საგალობელი რაჟდენმა ნოტებზე ჩაიწერა. აი, რას წერდა იგი ქართული გალობის შესახებ: „გალობა და სიმღერა ორივე ეროვნული საქმეა, მაგრამ, რადგან გალობა, უფრო

ეკლესიის კუთვნილებას შეადგენს, ამის ყოფნა-არყოფნის შესახებ, სამღვდელოება უფრო უნდა ზრუნავდეს. ის უფრო ახლოს სდგას ამ საქმესთან, ვიდრე ერისკაცები. ერისკაცები კი საერო

სიმღერებზე უფრო უნდა ზრუნავდნენ და ორივე კი, ორივეზე. გალობა-სიმღერის დიდი მნიშვნელობა ყოველმა შეგნებულმა ადამიანმა იცის. მოკლედ რომ ვსთქვათ: გალობის გარეშე საღვთო მსახურება მკვდარია და ერიც „ უსიმღერო -- უსუსური და უკულ- ტუროა“. დიდი სიხარულით შეხვდა 1917 წელს მამა რაჟდენი საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის ავტოკე- ფალიის აღდგენას. იგი აქტიურად 4 მონაწილეობდა პირველი საეკლესიო კრების მუშაობაში. იგი ასევე მიესალმა გორის ეპისკოპოს ანტონის (გიორგაძე) ქუთათელ კათედრაზე დანიშვნას და გაზეთ „ჩვენი ქვეყნის“ ფურცლებზე მისალოცი წერილიც გამოაქვეყნა: „მთელმა საქართველომ იდღესასწაულა პირველ ოქტომბერს განუსაზღვრელის აღტაცებულის სიხარულით სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის კურთხევა. უძველესმა მცხეთის ტაძარმა კვლავ იხილა 117 წლის შემდეგ მისი განახლება, მისი დიდების აღდგენა, რომელიც მას უღვთო ტლანქმა ძალამ წაართვა. დღეს კი დასავლეთ საქართველო, კერძოდ კი, ქუთაისი განიცდის უაღრეს სიხარულს. დღეს ქუთაისი ეგებება თავის საყვარელ მღვდელმ- თავრის, მაღალყოვლადუსამღვდელოესს, ქუთათელ მიტროპოლიტს. ეს სახელი ქუთაისთან შესისხლხორცებული იყო ამ ასი წლის წინეთ. დღეს კი ჩვენს ყურს უცხოდ ეჩვენება. 117 წელია მას შემდეგ, რაც უწყალო, უსამართლო, უღვთო მსაჯულმა ქუთათელი მიტროპოლიტი ფეხშიშველი და თავშიშველი თავის სახლიდან გაათრია და რუსეთში წაიყვანა, რომელმაც გაჭირვებას ვერ გაუძლო და გზაში გარდაიცვალა. აი, სწორედ ამ დროს ახადეს ჩვენს სამოციქულო ქრისტეს ეკლესიას წმინდა მსოფლიო კრებისაგან მინიჭებული უფლება და უფლებამოსილი, უუფლებო, რუსის ეკლესიას დაუმორჩილეს.

ბატონპატრონად მას მიუჩინეს რუსის სინოდი, რომელმაც ის „სიწმინდე“ და მზრუნველობა გამოუჩინა, რომ 150 მილიონის შემოსავლიანი მამულები წაართვა, შინაგანი ეკლესიის სიმდიდრე, ფასდაუდებელი თვალ-მარგალიტები გაზიდა. ქართველ მეფეთაგან შემკობილ ხატებს აუარებელი ძვირფასი ალმასები

ააცალა, ქართული წიგნები გამოყარა და შიგ სლავიანური შემოზიდა. „ღმერთო, ღმერთოს“ მაგიერ „ბოჟე, ბოჟე“ გვაძახა, მღვდლები ჩინოვნიკებად გადააქ- ცია, მრევლი და მოძღვარი ერთი მეორეს შეაძულა და გადაკიდა. ყველა ამას და მრავალ სხვა უბედურებას დღეს

31-3 საპატრიარქოსუწყებანი N31 20-26სექტემბერი 2012წ გვ.20

დეკანოზი რაჟდენ ხუნდაძე 1845/48 -1929 (დასასრული)

ქართველი ერი შხამ-ნაღველით იგონებს და ისტორიის შხამიან ფურცლებს აბარებს, დაკარგულ დიდებას იბრუნებს, გონებას სცილდება და თავისუფალ ხანაში გადადის და რა გასაკვირველია, რომ

დღეს ქუთაისი სულითა და გულით ამას დღესასწაულობს? ჩვენ მარტოის კი არ გვახარებს, რომ ქუთათელმიტროპოლიტობა განახლდა. ჩვენი სიხარული ის არის, რომ ჩვენი საყვარელი მიტროპოლიტი ანტონი თავისი მეთაურობით ჩვენს ეკლესიას დაუბრუნებს იმ ქართველურ ელფერს, რაც წინეთ ჰქონდა, სანამ მას არ გადააგვარებდნენ და გადააუკუღმართებდნენ. ვიმედოვნებთ, მათი მეუფება იქნება მტკიცედ ძლიერი დარაჯი მისდამი ღვთივმონიჭებული სამწყსოისა. სიხარულს კვლავ გვიასკეცებს ის, რომ ამ ჩვენი ეკლესიის თავისუფლებას მოჰყვება მთელი საქართველოს თავისუფლება, სრული ბედნიერება და მაშინ, მხოლოდ მაშინ იდღესასწაულებს სრულის გამარჯვებით მთელი საქართველო ბრწყინვალე აღდგომას“. 1923 წელს ქუთათელმა მიტროპოლიტმა ნაზარმა

(ლეჟავა) მამა რაჟდენს ეკლესიაში 50-წლიანი ერთგული და თავდადებული სამსახურისათვის დეკანოზის წოდება მიანიჭა. 80 წელს გადაცილებული მოძღვარი სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში ხშირად ავადმყოფობდა. კომუნისტების მიერ შევიწროებული სამღვდელოებისა და ეკლესიის დევნამ ძლიერ იმოქმედა მის შინაგან სამყაროზე. 1929 წლის 30 ოქტომბერს ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ დეკანოზი რაჟდენი დილით, საკუთარ სახლში გარდაიცვალა. ოჯახის წევრებმა და ნათესაობამ მისი ცხედარი 3 ნოემბერს ქუთაისის საერო სასაფლაოზე დაკრძალეს.

გარდა ძველი ქართული მუსიკალური შემოქმედების სწავლებისა და სანოტო სისტემაზე დაფიქსირებისა, დეკანოზი რაჟდენი აქტიურად თანამშრომლობდა იმჟამინდელ პრესასთან. სისტემატურად აქვეყნებდა წერილებს ჟურნალ-გაზეთებში: „დროება“, „ივერია“, „კვალი“, „კოლხიდა“, „მწყემსი“, „ფარი“, „შინაური საქმეები“, „ჩვენი ქვეყანა“, „განათლება“

და სხვა პერიოდულ გამოცემებში. იგი რაჟდენ საჯავახოელის და ბეკო ქართველიშვილის ფსევდონიმე- ბით წერდა. აქვეყნებდა სტატიებს ქართული სიმღერა-გალობის დავისა და გავრცელების შესახებ.  ესარჩლებოდა ცარიზმის მიერ დევნილ ქართულ ენას. განსაკუთრებით იმ დროს, როდესაც მეფის მთავრობამ ქართულ ენაზე წირვა-ლოცვა აკრძალა და ქარულ ეკლესიაში სლავური საეკლესიო ენა შემოიღო. იგი აქტიურად იყო ჩაბმული საზოგადოების საპროტესტო გამოსვლებში, რომელიც უკავშირდებოდა 1893 წელს მეფის მთავრობის განზრახვით ბაგრატის ტაძრის ნანგრევების აღებას და მის ადგილას სემინარიის შენობის აგებას. მოძღვარი თავისი პატრიოტული ლექსებითა და პუბლიკაციებით, სხვა ქართველ მოღვაწეებთან ერთად, მხურვალე მონაწილეობას იღებდა ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში. დღეს ჩვენთვის ცნობილია დეკანოზ რაჟდენ ხუნდაძის მიერ ნოტებზე გადაღებული 1641 საგალობელი და 277 ხალხური სიმღერა. ეს უნიკალური მასალა რუსეთის მიერ საქართველოს ხელმეორედ ოკუპაციის შემდეგ მამა რაჟდენმა ზედაზნის მონასტრის ბერებს გადასცა შესანახად, სადაც მხოლოდ

1937 წელს რაჟდენის უფროსმა ვაჟმა - შალვა ხუნდაძემ შემთხვევით მიაკვლია და საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირისა და ხალხური შემოქმედების სახლს (ამჟამად ფოლკლორის სახელმწიფო ცენტრი) გადასცა.