ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია

ზუგდიდი 2023

წინასიტყვაობა

ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია საქართველოს ეპარქიებს შორის გამორჩეულია თავისი ისტორიითა და უნიკალური სიწმინდეებით.

2012 წელს გამოცემული პირველი წიგნის შემდეგ მრავალი სიახლეა ეპარქიაში, ამიტომ აუცილებელი გახდა წიგნის განახლება და მეორედ გამოცემა.

ზუგდიდისა და ცაიშის მიტროპოლიტ გერასიმეს ლოცვაკურთხევით მეორედ გამოცემულ წიგნში `ზუგდიდისა და 

ცაიშის ეპარქია“ მოთხრობილია ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის წარსული და დღევანდელობა, ასახულია სხვადასხვა 

საეკლესიო სიწმინდე. საუბარია ეპარქიაში ადრე და ამჟამად მოღვაწე სასულიერო პირებზე, განხილულია ყველა 

მოქმედი და მშენებარე ტაძრის ისტორია, დართულია ფოტოსურათები.

ეს წიგნი ერთგვარი გზამკვლევია ეკლესიის მსახურთა, მრევლთა და სხვა დაინტერესებულ პირთათვის.

ავტორ-შემდგენლებთან ერთად წიგნზე მუშაობდნენ: ისტორიკოსი ავთანდილ თორდია, დეკანოზი იოანე აკობია, 

ეპარქიის არქიტექტორი ელგუჯა გოგოხია, მარეხი თოდუა, ფოტოგრაფები _ ლევან გაბეჩავა, გოჩა ლემონჯარია, ირაკლი ქარჩავა,

ზუგდიდის დადიანების სასახლეთა ისტორიულარქიტექტურული მუზეუმის თანამშრომლები.

წიგნი გამოიცა წარმოშობით ზუგდიდელის, ქ. თბილისის საავიაციო ქარხნის გენერალური დირექტორის, ბატონი 

ვაჟა (პანტიკო) თორდიას დაფინანსებით. ეპარქიის მრევლთა 

სახელით უღრმესი მადლობა მას.

ჩვენი დიდი მცდელობის მიუხედავად, შეიძლება წიგნში დაშვებულია უნებლიე შეცდომა, რისთვისაც ვითხოვთ შენდობას.

ავტორები

გვ. 3

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II 

ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიაში. 2009 წელი.

ვლაქერნობა ზუგდიდში 90-იან წლებში

გვ. 4

ვლაქერნობა ზუგდიდში. 2012 წ

ვლაქერნობა ზუგდიდში. 2022 წ

გვ. 5

საქართველო წილხვედრია ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლისა!

ვლაქერნობა _ ეს დღე იქცა საერთო-სახალხო ეროვნულ ზეიმად.

მთელ ქართველ ერს და ყველა მართლმორწმუნეს გულითადად ვულოცავთ ღმრთისმშობლის საფარველის დადების დღეს.

ღმრთისმშობლისადმი ქართველ ადამიანს გამორჩეული სიყვარული და პატივისცემა აქვს, ეს აღიარებული ფაქტია, ჩვენი ქვეყანა ხომ წილხვედრია 

ყოვლადწმინდა მარიამისა. იგია ჩვენი დედა და დიასახლისი, მეოხი და მფარველი ჩვენი. ღმრთისმშობლის დავალებითა და ლოცვაკურთხევით I საუკუნეში საქართველოში

ქრისტიანობა იქადაგეს მოციქულებმა წმ. ანდრია პირველწოდებულმა და სვიმონ კანანელმა. ღმრთისმშობელმა დალოცა და უწინამძღვრა 

წმინდა ნინოს აქ გამოსამგზავრებლად.

ივერიის, აწყურის, ხახულის, წილკნის ღმრთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატების შესახებ არაერთხელ თქმულა 

და დაწერილა. ღმრთისმშობლის სახელობის ურიცხვი ეკლესიაა საქართველოში და მათ შორის თბილისის საპატრიარქო 

ტაძარიც მის სადიდებლადაა აგებული. ყოველივე ეს ჩვენი მოსახლეობისათვის ცნობილი ფაქტია, ბევრმა არ იცის, რომ 

საქართველოში _ ზუგდიდში დაცულია სამოსელი ყოვლადწმინდისა მარიამისა, რომელზეც, მეცნიერთა დასკვნებით, 

მაცხოვრის სახეა აღბეჭდილი.

უფლის საოცარი განგებულებით ღმრთისმშობლის წილხვედრ ივერიას ებოძა როგორც ყოვლადწმინდა მარიამის სამოსელი,

რომელიც ზუგდიდშია დაბრძანებული, ისე კვართი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, რომელიც პირველ 

საუკუნიდანვე სვეტიცხოვლის ტაძარშია დაკრძალული.

გვ. 6

ეს ჩვენი ერისთვის მომადლებული უდიდესი წყალობაა უფლისა, რაც დიდ პასუხისმგებლობასაც გვაკისრებს.

ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობელმა დაგლოცოთ თქვენ და სრულიად საქართველო!

უწმინდესი და უნეტარესი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, მცხეთა-თბილისის 

მთავარეპისკოპოსი და ბიჭვინთისა და ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტი ილია II

ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობელმა დაგიცვათ და დაგიფაროთ!

კიდევ ერთხელ ღირსგვყო ღმერთმა მართლმადიდებელი ეკლესიის ამ დიდ დღესასწაულს _ 

ყოვლადწმინდა დედოფლის პატიოსანი სამოსლის დადებას ვლაქერნას, რომელიც გამორჩეულად 

აღინიშნება ჩვენს ეპარქიაში, დედაღმრთისმშობლის იმ დიდი მფარველობისა და პატრონობისა გამო 

და ამავე დროს, ვიტყოდი, ნდობის გამოც, რომელსაც ავლენს ყოვლადწმინდა დედა საქართველოსა 

და განსაკუთრებით ჩვენი კუთხის მკვიდრთადმი, ვგულისხმობ იმ დიდ სიწმიდეს, რომელიც ჩვენთანაა დაბრძანებული 

_ სამოსელი ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლისა. ძალიან ბევრი ქრისტიანისათვის წარმოსადგენადაც კი ძნელია და საოცნებოდაც მიუწვდომელი, შეეხო სამოსელს, რომელიც მარად 

უხრწნელ დედას ემოსა და რომელსაც, ვინ იცის, რამდენჯერ შეხებია უფლის ხელიც, როგორც დედის სამოსელს. ჩვენ კი 

გვაქვს ბედნიერება, ასე ხშირად მივეახლოთ მას. 

დიდი სიწმინდე იცავს ჩვენს ერს, ჩვენს კუთხეს, განსაკუთრებით ჩვენს ქალაქს, მაგრამ ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ

გვ7

ვისაც მეტი მიეცა, მას მეტი მოეთხოვება. დიდი პასუხისმგებლობა გვაკისრია; გვმართებს მეტი მონდომებით, მეტი 

მოშურნეობით, მეტი ერთგულებით შევუდგეთ ღმერთს და ნდობით, წადილითა და სარწმუნოებით ჩავჭიდოთ ხელი მის 

ყოვლადწმინდა დედის კალთას და წრფელი გულით ვთხოვოთ შევრდომა ძისადმი, ვის მიმართაც, როგორც დედას, ყველაზე 

მეტი კადნიერება გააჩნია. ვთხოვოთ, დაიცვას, გაამთლიანოს და გააძლიეროს სრულიად საქართველო და მეოხ ეყოს ყოველ ქრისტიანს გადარჩენაში.

ღმერთმა დაგლოცოთ და მისმა ყოვლადწმინდა დედამ დაგიცვათ და დაგიფაროთ. მრავალ ვლაქერნობას დაგასწროთ უფალმა.

ზუგდიდისა და ცაიშის მიტროპოლიტი გერასიმე ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის მატიანე

ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის წინამორბედი იყო ცაიშის საეპისკოპოსო, რომელიც დღევანდელ დასავლეთ საქართველოს (ლაზიკა/ეგრისი) ტერიტორიაზე ერთ-ერთი

უძველესი საეკლესიო ცენტრია. ის იხსენიება VII ს-ის დამდეგს კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოსადმი დაქვემდებარებულ 

ეპარქიათა ნუსხებში, რასაც ცნობილი იტალიელი მისიონერი დონ არქანჯელო ლამბერტიც ადასტურებს.

ცნობილია, რომ წმინდა მოციქულებს _ ანდრია პირველწოდებულს, სვიმონ კანანელსა და მატათას I საუკუნეში კოლხეთში უქადაგიათ და ქრისტიანული ეკლესიისთვის დაუდვიათ 

საფუძველი. უკანასკნელი ორი გარდაცვლილა აქ. სვიმონი ნიკოფსიაში (ძვ. Lლაზიკა, დღევანდელი ნოვომიხაილოვკა), 

ხოლო მატათა აფსაროსში (გონია) დაუკრძალავთ. კანანელის საფლავი, როგორც ჩანს, გადმოუტანიათ XIV ს-ში ანაკოფიაში (ძვ. ტრაქეა, დღევანდელი ახალი ათონი).

VII-IX სს. კKონსტანტინოპოლის პატრიარქს დაქვემდებარებულ კათედრათა შორისაა ლაზიკის მიტროპოლია (ეპარქია), 

ფასიდის (ფაზისი, დღ. ფოთი) მიტროპოლიტით სათავეში,  

გვ8

რომელსაც ექვემდებარებოდა ოთხი საეპისკოპოსო: როდოპოლისის (ვარდციხე/დღ. ვარციხე), საისინთა (აბისსენთა) – 

საისის (ცაიში), პეტრათა/პეტრისა (პეტრა დღ. ციხისძირი ან ხოფა) და ზიგანევთა (ზიგანევი/გუდაყვა, დღ. გუდავა),

რომლის მონაცვლე X ს-ის მიწურულს გახდა ბედია.

უძველესი ცნობა ცაიშის საეპისკოპოსოს შესახებ დაცულია 602-610 წლებში, ფოკა უზურპატორის ზეობის დროს 

შედგენილ საეპისკოპოსო კათედრათა ნოტიციაში, სადაც ის იხსენიება ზემოთ ჩამოთვლილ ოთხ საეპისკოპოსოს შორის. 

ის, სავარაუდოდ, V-VI სს-ში არსებობდა, ხოლო ე.წ. ოცწლიანი ომის (542-562 წწ.) შემდეგ, უეჭველად, ზემოთ აღნიშნული 

სახით კონსტანტინოპოლის პატრიარქის დაქვემდებარებაშია. ეგრის-აფხაზეთის ბიზანტიისგან სრული პოლიტიკური 

თავისუფლების მოპოვების (ლეონ II) შემდეგ ეკლესიური დამოუკიდებლობისათვის გრძელდება ბრძოლა (ამ ,,ბრძოლის'' გზაზე მნიშვნელოვანი წარმატება იყო _ აფხაზეთის/

ბიჭვინთის საკათალიკოსოს შექმნა VIII ს-ში), რაც, როგორც ჩანს, IX ს-ის შუა წლებში დასრულდა (უკანასკნელად ლაზიკის 

ეპარქია, მათ შორის ცაიშის საეპისკოპოსო კონსტანტინოპოლის შემადგენლობაში იხსენიება 820-829 წლებში, ხოლო რიგით მომდევნო ნოტიციაში _ 901-907 წწ.

ლაზიკის მიტროპოლიაში დასახელებულია არა ფაზისის, არამედ ტრაპეზუნტის მიტროპოლიტი, სულ სხვა (7) ეპისკოპოსებთან ერთად). 

IX-X სს-ში ეგრის-აფხაზეთის სამეფოში ყალიბდება ახალი საეპისკოპოსოები ბიჭვინტის საკათალიკოსოს შემადგენლობაში. მათგან ცაიში ერთადერთია, რომელმაც არსებობა 

განაგრძო. რაც შეეხება ქართულ წერილობით წყაროებს, პირველი ცნობა ცაიშელის შესახებ დაცულია ცაიშის საწინამძღვრო ჯვრის 1001-1008 წლებს შორის შესრულებულ 

წარწერაში, სადაც ბაგრატ (III) `აფხაზთა~ მეფის და კურაპალატის გვერდით იხსენიება ეფრემ ცაიშელი, დაახლოებით 

X-XI საუკუნეთა მიჯნაზე მოღვაწე მღვდელმთავარი.

აქედან დაწყებული ცაიშის საეპისკოპოსო ეპარქია მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა დასავლეთ საქართველოს

გვ9

საეკლესიო ცხოვრებაში. ეპარქიის არსებობის ხანგრძლივ პერიოდში არაერთი მნიშვნელოვანი ცვლილება განიცადა და 

რთული გზა გამოიარა როგორც ცაიშელის სამწყსომ და საყმომ, ისე საკათედრო ტაძარმა. სამწუხაროდ, ცნობათა სიმწირიდან გამომდინარე, ბევრი რამ დღემდე უცნობი დარჩა, 

მაგრამ ის, ჩვენამდე მოღწეულიც, საკმარისია საეპისკოპოსოს ისტორიის ზოგადი სურათის აღსადგენად. ამისათვის 

მნიშვნელოვანი შრომა გასწიეს: მარი ბროსემ, ექვ. თაყაიშვილმა, პ. ზაქარაიამ, აბ. ტუღუშმა, გ. კალანდიამ…...

საკათალიკოსო ეპარქიის საზღვრები საუკუნეების განმავლობაში მნიშვნელოვნად იცვლებოდა, რაც განაპირობებდა მისი მნიშვნელობის ზრდას, თუ პირიქით, დამცრობას, 

რომელიც გარკვეულ როლს თამაშობდა ოდიშ-სამეგრელოს ცხოვრებაში. ვახუშტის (XVIII ს-ის I ნახევარი) ცნობით: `ხოფს 

ზეით, არს ეკლესია ჩაისს დიდი, გუმბათიანი, კეთილშენი და შემკული, ზის ეპისკოპოსი, მწყემსი ამ წყლის (ჭანისწყალი) სამხრეთის კერძოსი უნაგირამდე და რიონა-ზღვამდე~. 

მMიუხედავად საეპისკოპოსოს საზღვრების აღწერისას დაშვებული შეცდომისა თუ უზუსტობისა, ის მაინც ასახავს იმ რეალობას, რაც იყო XVII ს-ის 40-იანი წლებიდან XVIII ს-ის 60-იან 

წლებამდე, რაც ძირითადად ემთხვევა ვახუშტის მოღვაწეობის დროს, მანამდე კი ცაიშელის `სამწყსომ~ რამდენიმე ნიშნეული ტერიტორიული ცვლილება განიცადა:

1. საეპისკოპოსო, დაარსებიდან X ს-მდე, მოიცავდა ენგურიდან და ზღვიდან ცხენისწყლამდე და ე.წ. ეგრისის ქედიდან რიონამდე ტერიტორიას, რაც ძირითადად ემთხვევა დღევანდელ სამეგრელოს ფარგლებს.

2. როცა ეგრის-აფხაზეთის მეფე გიორგი II-მ ჭყონდიდში საეპისკოპოსო დააარსა და ტეხურის ხეობიდან ცხენისწყლამდე მხარე ჩამოსცილდა ცაიშელის სამწყსოს.

3. XIII-XIV სს-ის გასაყარზე სვანეთის ნაწილის (მესტია-სეტის ჩათვლით) დადიანების სამთავროს შემადგენლობაში გადასვლასთან ერთად, ე.წ. ,,ქვემო ხევი'' (,,ბალს ქვემო სვანეთი'') 

ეკლესიურად ცაიშელ ეპისკოპოსს დაექვემდებარა, რაც მტკიცდება როგორც ნარატიული, ისე დოკუმენტური წყაროე-

გვ10

ბით. 4. XIV-XV სს-ში ცაიშის ეპარქიას გამოეყო ხოფის (ხობის) საეპისკოპოსო. მართალია, ტერიტორიულ დაყოფაზე 

წერილობით წყაროებში ცნობა არ გვაქვს, მიუხედავად ამისა, 

შესაძლებელია ვივარაუდოთ, რომ მათ შორის საზღვარი ხობისწყალ-ჭანისწყალს შორის გამყოფზე გადიოდა (უკიდურეს 

შემთხვევაში, ხოფელი უსამწყსო ეპისკოპოსი იყო ?). თუ როდის გაუქმდა ხოფელის ეპარქია, ძნელი დასადგენია, თუმცა 

XVII ს-ის დასაწყისისათვის ის, რაც დოკუმენტურად მტკიცდება, აღარ არსებობდა. არქანჯელო ლამბერტი ხობს XVII 

ს-ის 30-40-იანი წლებისათვის ყოფილ საეპისკოპოსოებს შორის ასახელებს. 5. XVII ს-ის 40-იან წლებში ლევან II დადიანის 

ხელშეწყობითა და მაქსიმე I (მაჭუტაძე) კათოლიკოსის ხელდასხმით იქმნება წალენჯიხის საეპისკოპოსო, რომელიც XVIII 

ს-ის 50-იან წლებში გაუქმდა. გGაუქმებული ეპარქიის საყმო, ე.ი. მამულები, კაცია II დადიანმა `აფხაზეთის საკათალიკოსოს~ უწყალობა, რაც, ამ დროს,

ცაიშელის ეპარქიაში მძიმე ვითარებამ განაპირობა. წალენჯიხელის სამწყსოზე, ხოფისგან განსხვავებით, ვახუშტი მნიშვნელოვან ცნობას გვაწვდის: 

,,ამ ზუგდიდს აღმოსავლით, მთის ძირზედ, არს ჭელენჯიხი... ზის ეპისკოპოზი, მწყემსი ჭანის მდინარისა და დადის მდინარე შორისის ადგილთა, კავკასიდამ ზღვამდე''.

ამ ცნობისა და ვახუშტის რუკის მონაცემთა შედარებით, წალენჯიხელის სამწყსო დღევანდელი წალენჯიხისა და გალის რაიონის დიდ ნაწილს მოიცავდა, რომელიც,

როგორც ჩანს, 1777 წლიდან ცაიშელის იურისდიქციას დაუბრუნდა და ასე იყო ამ საეპისკოპოსოს გაუქმებამდე, ე.ი. 1823 წლამდე.

რაც შეეხება სვანეთს, პატრიარქი მაკარიოსი, რომელიც 1664 წელს იმყოფებოდა საქართველოში, წერდა: ,,სვანებს 

ჰყავთ ორი ეპისკოპოსი ცაგერელი და ცაიშელი, რომლებიც მხოლოდ ფორმალურად ითვლებიან მათ მწყემსებად'', ეს 

დოკუმენტურად მტკიცდება. არც `ცაგერის საყდრის მოსაკრებლობის დავთარში~ (XVI ს-ის ბოლო), არც ,,საცაიშლო 

გამოსავალი მოსაკრებლობის დავთარში'' (1616-1621 წწ.) სვანეთის სოფლები და მცხოვრებლები არ ჩანან.

გვ11

საუკუნეების განმავლობაში იცვლებოდა აგრეთვე ცაიშის კათედრალური ტაძრის და სხვა ნაგებობათა (გალავანი, სასახლე, სამრეკლო და ა. შ.)

არქიტექტურული იერსახე, თვითონ ტაძარი არაერთგზის არის გადაკეთებული, რაც ნათლად აღიქმება როგორც ექსტერიერის, ასევე ინტერიერის 

ხილვისას. დღეს ტაძარი არის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ტიპის ნაგებობა, აღმოსავლეთ მხარეს ხუთწახნაგა შვერილი 

აფსიდით. ტაძრის ფასადები შემკულია დეკორაციული მორთულობის ელემენტებით, შემორჩენილია რელიეფები, უმრავლეს შემთხვევაში, ძლიერ დაზიანებული ფიგურალური 

კომპოზიციებით. განსაკუთრებით აღსანიშნავია და თვალსაჩინო, ტაძრის აღდგენა-რესტავრაციის მეორე და მესამე 

პერიოდი, როცა ძლიერი და ხანგრძლივი მიწისძვრებისგან (1 _ XIII ს-ის 70-იანი წლები, 2 _ 1614 წ.), ორჯერ, თითქმის ბოლომდე განადგურებული ეკლესია ხელახლა აიგო. Pპირველი 

განეკუთვნება XIII-XIV საუკუნეების Mმიჯნას და განხორციელდა ოდიშის პირველი დამოუკიდებელი მმართველის გიორგი 

II დადიანის ბრძანებით, რომლის შესახებ თვით ტაძარში აღმოჩენილი მხედრული წარწერა გვამცნობს, ხოლო მეორედ 

აღადგინეს 1616-1619 წლებში, რამაც მნიშვნელოვნად შეცვალა წინა პერიოდის ტაძრის არქიტექტურა. ტაძარი აღადგინა ,,აფხაზეთის''

კათოლიკოს-პატრიარქმა მალაქია გურიელმა (რასაკვირველია, ლევან II დადიანის თანადგომითა და ხელშეწყობით). ხელოვნების ისტორიკოსების (პ. ზაქარაია 

და სხვ.) განსაზღვრით, ცაიშის კათედრალი სამ ძირითად სამშენებლო პერიოდს მოიცავს (1. ადრეფეოდალური, ე.წ. ბიზანტიური პერიოდი, 2. XIII-XIV საუკუნეთა მიჯნა და 3. 1616-

1619 წლები). 1777 წელს მომდევნო მიწისძვრის შედეგად ცაიშელ მიტროპოლიტ გრიგოლ ჩიქოვანის მიერ ჩატარებულ სამუშაოებს მნიშვნელოვან სამშენებლო პერიოდად არ 

მიიჩნევენ, რადგან თვლიან, რომ მას ძეგლისთვის არსებითი ფორმები არ შეუცვლია. 

გვიან შუა საუკუნეებში ქართულ ეკლესიას დიდი დანაკლისი ჰქონდა. განსაკუთრებით XVIII ს-ში როგორც მცხეთის, 

გვ12

ისე ბიჭვინთის საკათალიკოსოში გაუქმდა და დაცარიელდა არაერთი საეპისკოპოსო კათედრა. მათ შორის 1771 წელს 

ცაიშის ეპარქიამ არსებობა ხუთი წლით შეწყვიტა. თუმცა ცნობილია, რამდენიმე ათეული წლით ადრე (1738 წელს) ოტია 

დადიანმა ცაიშის საეპისკოპოსოს მთელი ყმა-მამული უწყალობა პეპუნა ჩიჩუას, რომელიც იმ დროს `დადიანის ტახტისა 

და საპატრონოს `გამგებელი იყო~. მხოლოდ 1768 წელს ჩამოართვა კაცია II დადიანმა ჩიჩუებს ცაიშის ეკლესიის `საყმო 

კაცი~ და ისევ ეკლესიას `დაუსაკუთრა~, როგორც ჩანს, 1738 წლიდან 1768 წლამდე საეპისკოპო მხოლოდ ფორმალურად 

ინარჩუნებდა თავს. როგორც კაცია II დადიანის 1777 წლის სიგელიდან ჩანს: ცაიშის ტაძარი და მამული ,,საეროდ ქმნილიყო'',

სამეგრელოს მთავარს `გამოძიების~ შემდეგ, როგორც თვითონ ამბობს _ ცაიშელად მიტროპოლიტი გრიგოლ ჩიქოვანი დაუდგენია,

რაზეც ჰყვება ცაიშის ღმრთისმშობლის ხატის წარწერაში: კაცია დადიანმა `დასდვა მრავალი ღვაწლი და აღმოიგო საყდარი ესე ხელითგან ერის კაცთასა 

და კვალად განაახლა საეპარხიოდ, რომელსა ზედ დაადგინა უღირსება ჩემი წელსა ჩღოზ~ ე.ი. 1777 წ-ს. ეს გრიგოლი იყო 

უკანასკნელი მმართველი ცაიშის უძველესი ეპარქიისა, სადაც 46 წლის განმავლობაში იჯდა მიტროპოლიტად.

ცაიშელ ეპისკოპოსთა ქრონოლოგიური რიგი:

1. ეფრემი X-XI სს-თა მიჯნა; 2. იოანე ფელაგისძე _ XI ან XII ს. (?); 3. Bბასილი იხსენიება (იხსნ.) 1300-1323 წლებს შორის; 

4. დანიელი იხსნ. 1446-1452 წლებს შორის; 5. იოვაკიმე იხსნ. 1470-1472 წწ. 6. …... ეპისკოპოსი (ნიკოლოზი ან ევდემოზი, ან 

მარკოზი) იხსნ. 1473-1475 წლებს შორის; 7. ბართლომე იხსნ. 1484-1488 წლებს შორის (?); 8. ექვთიმე იხსნ. 1490 წ-ს (?); 9. 

კირილე ჟვანიძე (ჟვანია) იხსნ. 1546-1547 წწ. და 1578-1582 წლებს შორის; 10. დავით I _ დაახლოებით XVI ს-ის 80-იანი 

წლები (?); 11. მაქსიმე I იხსნ. 1597-1605 წლებს შორის; 12. მალაქია გურიელი _ 1605-1639 წწ. 13. ანდრია იხსნ. 1639-

1640 წლებში; 14. დავით II ჯოლია _ დაახლოებით XVII ს-ის 50-იანი წლები; 15. მაქსიმე II აგიაშვილი პირველად _ 1669-

გვ13

1673 წლებიდან 1701 წ.; მეორედ _ 1709-1712 წლებს შორის; 16. სვიმონ ღოღაბერიძე პირველად _ 1701-1709 წწ.; მეორედ 

_ 1712 წლიდან ... უკანასკნელად იხსნ. 1759 წელს; 17. სოფრომ ღოღაბერიძე იხსნ. 1766-1771 წწ; 18. Qქრისტეფორე იხსნ. 

1776 წელს (?); 19. გრიგოლ ჩიქოვანი _ 1777-1823 წწ. ამდენად, XI საუკუნიდან XIX საუკუნემდე, დაახლოებით 

1823 წლამდე, ჩამოთვლილ ცაიშელ ეპისკოპოსთა შორის გამოირჩევიან: იოვაკიმე, მომავალში აფხაზეთის (დას. საქართველო) კათოლიკოს-პატრიარქი. მის სახელს უკავშირდება 

საეკლესიო კანონმდებლობის მნიშვნელოვანი ძეგლი _ ,,მცნება სასჯულო'', სადაც პირველად აღინიშნა სამწუხარო 

ფაქტი _ ,,აფხაზები ქრისტიანობისგან სრულიად მიდრეკილ იყუნეს''. ასევე მალაქია გურიელი _ ცაიშელ-ჯუმათელხონელი, 1616 წლიდან კათოლიკოს პატრიარქი, ასევე 1625 

წლიდან გურიელი, ე.ი. გურიის მთავარი. იგი ცაიშელად იჯდა 1605-1639 წლებში. მან 1613 წელს დაასრულა ცაიშის ტაძრის 

აღდგენა, მოხატვა და შემკობა, მაგრამ 1614 წელს, ძლიერი მიწისძვრის შემდეგ, 1616-1619 წლებში, მეორედ აღადგინა

ძლიერ დანგრეული კათედრალი და ასევე დაასრულა ცაიშის ტაძრის ფრესკებით შემკობა და გამშვენება. ეს არის პერიოდი 

ლევან II დადიანის (1611-1657 წწ.) მმართველობისა, რომლის დროსაც სამეგრელომ მიაღწია არნახულ და განუმეორებელ 

ძლიერებას, კულტურულ-საგანმანათლებლო აღმასვლას.

ლევან II დადიანის დაკვეთით 1646 წელს მამუკა თავაქალაშვილმა გადაწერა შოთა რუსთაველის ,,ვეფხისტყაოსანი“, რომელიც 39 მინიატურით დაამშვენა.

ამ მინიატურებში ავტორმა XVII საუკუნის დასავლეთ საქართველო აღწერა. 

მამუკა თავაქალაშვილისეული ,,ვეფხისტყაოსანი“ ერთ-ერთი უძველესია სხვა რედაქციებს შორის. 

ცაიშელ მღვდელმთავართა შორის აგრეთვე ღვაწლმოსილად მოხსენიებულია გრიგოლ ჩიქოვანი, რომელიც 1777-1823 წლებში განაგებდა ცაიშის საეპისკოპოსოს.

მან ცაიშის ტაძარი აღადგინა და შეამკო, ააშენა სამრეკლო, ტაძარს შემოავლო გალავანი. 1823 წელს რუსეთის ხელისუფლებამ

გვ14

სამეგრელოს სხვა საეპისკოპოსოებთან ერთად გააუქმა ცაიშის საეპიკოპოსოც. ამის შემდეგ, 1879 წლამდე, აქ იყო მონასტერი, მოგვიანებით _ სადეკანოზო, რომელშიც ზუგდიდის 

მაზრის 20 ეკლესია შედიოდა. ცაიშის ტაძარი განათლების მძლავრ კერასაც წარმოადგენდა. ამ ეკლესიასთან არსებობდა სკოლა. 

როგორც აღვნიშნეთ, ცაიშელი ეპისკოპოსის სამწყსო მოიცავდა ენგურიდან და ზღვიდან უნაგირას ქედამდე მიწაწყალს. დრანდის, მოქვისა და ბედიის საეპისკოპოსოების გაუქმებით

სამურზაყანოც ცაიშელის სამწყსოდ იქცა და ენგურს გაღმა ტერიტორიებსაც ცაიშის ეპარქია იერთებს.

ცაიშის ეპარქიაში შემავალ ეკლესია-მონასტრებს შორის აღსანიშნავია წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების 

საკათედრო ტაძარი. გადმოცემის თანახმად, მისი მშენებლობა დაკავშირებულია თამარ მეფესთან. სვანეთში მიმავალ 

თამარს ეს ადგილი მოსწონებია და ეკლესიის აშენება განუზრახავს. სხვა წყაროების მიხედვით, წალენჯიხის ტაძარი გაცილებით ადრე _

არაუგვიანეს X-XI საუკუნეებშია აგებული.

XIX საუკუნეში მთელ დასავლეთ საქართველოში ძლიერ სალოცავად მიიჩნევდნენ ყულიშკარის წმინდა გიორგის, 

ობუჯის, ალერტისა და ოდიშის `უგურყელის“ ეკლესიებს, რომლებიც ილორის წმ. გიორგის ტაძარს უტოლდებოდნენ. 

აქ დღესასწაულებზე იკრიბებოდნენ დას. საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, მათ შორის აფხაზეთიდან ჩამოსული 

მომლოცველები.

ცაიშის ეპარქიაში საუკუნეების განმავლობაში ქართველი თუ უცხოელი ხატმწერების, მწერალ-კალიგრაფების, 

ოქრომქანდაკებლების შრომით ქართული ეროვნული საგანძური იქმნებოდა, რაც ოდიშ-სამეგრელოს მთავრებისა 

და სასულიერო პირების თანადგომით ხდებოდა. ეკლესიის 

კედლის მხატვრობამ, ჯვარ-ხატებისა და ხელნაწერი წიგნების წარწერებმა შემოგვინახა მათი სახელები: კირმანუელ 

ევგენიკოსი, მახარებელ ქვაბალია (ქობალია), ანდრონიკე გაბისულავა, გაბრიელ ბოკუჩავა, გიორგი ჯუბინიძე, ფარემუზ

გვ15 

ელბეგიძე, სეხნია გირგოლაძე, ბეჟია ტყავძუელიძე, მამუკა თავაქალაშვილი, სპარსი გიორგი, ხახუსი ჩარგიზისძე, პეპუ 

მეუნარგია და სხვა მრავალი. 

1803 წელს, სამეგრელოს სამთავროს რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შეზღუდული ავტონომიის უფლებით შესვლის შემდეგ,

სამთავროს ისტორიაში დაიწყო სრულიად განსხვავებული პერიოდი. 1857 წელს სამეგრელოში რუსეთის 

უშუალო მმართველობა დამყარდა, რომელიც შეეხო ყველა სფეროს, მათ შორის ეკლესიას.

რუსეთის მმართველობამ პირველი წლები ქართული საკათალიკოსოების გარდაქმნას დაუთმო. საეკლესიო რეფორმები საქართველოში 26 წელი გრძელდებოდა.

1810 წლის 3 ნოემბერს საქართველოს კათოლიკოსი ანტონ II რუსეთში გაიწვიეს და 1811 წლისთვის ქართული ეკლესიის ავტოკეფალია გააუქმეს, ხოლო ქართლ-კახეთის ეკლესიის

მმართველად დანიშნეს ეგზარხოსი (გარუსებული ვარლამ ერისთავი), რომელიც სინოდს ემორჩილებოდა. სწორედ მას შემდეგ იწყება ცვლილებები საეკლესიო ცხოვრებაში. 

საყურადღებოა XIX საუკუნის მეორე ნახევრისა და XX საუკუნის დამდეგის სამეგრელოში მოღვაწე სასულიერო პირების მოშურნეობა ქრისტიანობის დაცვის საქმეში. მართალია, 

კომუნისტებმა ყველა ტაძარი გააუქმეს, ზოგიც დაანგრიეს, მაგრამ მოსახლეობა `სულიერ შიმშილს“ საკუთარ სახლებში 

სამლოცველოების მოწყობით იკმაყოფილებდა.

XX საუკუნის ამ სისასტიკეს გადაურჩა ცაიშის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის მიძინების, წალენჯიხის მაცხოვრის 

ფერისცვალების, კორცხელის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის მიძინების, ზუგდიდის მაცხოვრის ფერისცვალებისა 

და დადიანების ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ეკლესიები. ამ ტაძრებს ,,პირველხარისხოვანი“ ძეგლის სტატუსი მიანიჭეს. 

ამით ეს ტაძრები, როგორც ქართული ხუროთმოძღვრების უნიკალური ძეგლები, დანგრევას გადაურჩა.

ცაიშის ეპარქიაში შემავალი ეკლესია-მონასტრების ძვირფასი ჯვარ-ხატები, ჟამთა ვითარებისგან, ნაწილი დაიკარგა, 

გვ16

ზოგს კი თავი მოუყარეს და დღემდე ინახება დადიანების სასახლეთა ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმის ფონდსაცავებში.

მათ შორის განსაკუთრებულობით გამოირჩევა:

1. ცაიშის საწინამძღვრე ხატი ბაგრატ აფხაზთა მეფის და კურაპალატის წარწერით (1000-1008 წწ.);

2. ცაიშის საწინამძღვრე ჯვარი ეფრემ ცაიშელის წარწერით (1001-1008 წწ.);

3. ჯვარი ბურდუხან დედოფლის წარწერით (XII ს.);

4. ცაიშის საწინამძღვრე ჯვარი კირილე ჟუანიძის (ჟვანია) წარწერით (1533-1572);

5. ცაიშის დიდი ჯვარცმის ანუ 12 საუფლო დღესასწაულის ხატი (1611-15 წწ.);

6. ცაიშის დიდი ჯვარცმის ხატი მალაქია გურიელის წარწერით (1619 წ.);

7. ჭაქვინჯის წმ. ნიკოლოზის ხატი (1640 წ.);

8. კორცხელის მაცხოვრის ხატი (1640 წ.);

9. ვერცხლის ბუდე ჯგალის ჯვარცმისთვის (1652 წ.);

10. წალენჯიხის საწინამძღვრე ჯვარი (1657-58 წწ.);

11. კორცხელის ღმრთისმშობლის ხატი (1770 წ.);

12. მაცხოვრის ხატი ლეშამუგეს ეკლესიიდან (XVIII ს.);

13. ცაიშის ღმრთისმშობლის ხატი (XVIII ს.);

14. ღმრთისმშობლის ხატი ჩვილედი ზუგდიდის (მაცხოვრის კარის) ეკლესიიდან (1811-46 წწ.);

15. ღმრთისმშობლის ჩვილედი ცაიშელ მიტროპოლიტ გრიგოლ ჩიქოვანის წარწერით (1811 წ.);

16. წმ. გიორგის ხატი ცაიშის ეკლესიიდან მახარებელ შელიას წარწერით (1816 წ.);

17. ოცინდალეს წმ. გიორგის ხატი (XIX ს.);

18. იოანე ოქროპირის ხატი ზუგდიდის ეკლესიიდან (XIX ს.);

19. ხატი ღმრთისმშობლისა დადიანების კარის ეკლესიიდან (1845 წ.);

20. წმ. ბარბარეს ხატი ფუქის ეკლესიიდან (1915 წ.);

21. ყულიშკარის ეკლესიის ჯვარი გაბრიელ როგავას წარწერით (XIX ს.);

22. ცაიშის სამწერობელი (XIX ს.);

23. გარდამოხსნა ცაიშის მონასტრიდან ლევან II დადიანის წარწერით (1653 წ.);

24. ქიაჩის სამწერობელი, ხატი და საცეცხლური `აფხაზთა მეფე~ გიორგი II-ის (920-957 წწ.) წარწერით.

ახლო ხანებში ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიას საჩუქრად გადაეცა: უფლის ჯვრის ნაწილი (სანტა-კროჩე, იერუსალიმი-რომი);

უფლის დაკრძალვის სუდარის ნაწილი (აახენის ეპარქიის აახენის საკათედრო ტაძარი); უფლის მოსასხამის 

გვ17

ნაწილი (ათონი, კონსტამანტის მონასტერი); უფლის წამების ღრუბელი (იტალია, იოანე ნათლისმცემლის სახელობის 

ტაძარი); ეკლის გვირგვინის ნაწილი (სენტ-შაპელი, პარიზის მონასტერი); უფლის წამების ჯოხის ნაწილი (ათონი, დიდი 

ლავრა); უფლის მოსასხამის ნაწილი (ესპანეთის ქალაქ ოვიედოს სან-სალვადორის ტაძარი); ქრისტეს ტუნიკის ნაწილი 

(გერმანია, ტრირის ტაძარი); ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის სამოსის ნაწილი (ქ. შარტრის საკათედრო ტაძარი); ღმრთისმშობლის სარტყლის ქსოვილის

ნაწილი (აახენის ეპარქიის აახენის საკათედრო ტაძარი); ღმრთისმშობლის ტუნიკის ნაწილი (აახენის ეპარქიის საკათედრო ტაძარი);

ღმრთისმშობლის სარტყლის ნაწილი (ათონი, ვატოპედის მონასტერი); ქვები ღმრთისმშობლის სახლიდან (იტალია, ლორეტო, ბაზილიკა ,,წმინდა ქოხი'');

ქვა ღმრთისმშობლის საფლავიდან (იერუსალიმი, ღმრთისმშობლის მიძინების გამოქვაბულის 

ტაძარი გეთსემანიაში). ასევე საჩუქრად ჩამობრძანდა: წმინდა გიორგის, წმინდა ნიკოლოზის, წმინდა ბარბარეს, წმინდა 

მატრონასა და ასეულობით წმინდანის ნაწილები. თითქმის 70-წლიანი შუალედის შემდეგ ეროვნულ მოძრაობას ეკლესიური გამოღვიძებაც მოჰყვა.

1980-იან წლებში ღვთისმსახურება აღდგა მაცხოვრის კარის, ცაიშის, დადიანების კარის, წალენჯიხის ეკლესიებში. უდიდესი ღვაწლი გასწიეს მიტროპოლიტებმა გიორგიმ

(შალამბერიძე) და დანიელმა (დათუაშვილი), რომლებიც აქ სხვადასხვა დროს მღვდელმთავრობდნენ.

საქართველოს ეკლესიის წმინდა სინოდის სხდომის საეკლესიო კრების 1995 წლის 13 მარტის (ახ. სტილით 5 აპრილი) განჩინებით აღადგინეს ცაიშის უძველესი საეპისკოპოსო 

კათედრა, სახელწოდებით ,,ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია“. 

რეზიდენცია კი განთავსდა ზუგდიდსა და წალენჯიხაში, რადგან იგი მოიცავს ორ რაიონს _ ზუგდიდსა და წალენჯიხას. 

1998 წლის 8 ოქტომბერს ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის ეპისკოპოსად ხელდასმულ იქნა იღუმენი გერასიმე (შარაშენიძე).

2007 წლის ივლისში უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-

გვ18

ის ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიაში ჩამობრძანებისას მთავარეპისკოპოსი გერასიმე აყვანილ იქნა მიტროპოლიტის ხარისხში.

ეპარქიაში არის: 5 დედათა (მათ შორის 2 მშენებარე) და 7 მამათა (მათ შორის 4 მშენებარე) მონასტერი, 49 მოქმედი და 

19 მშენებარე ტაძარი, რომლებსაც ემსახურება 75 სასულიერო პირი.

ეპარქიის პრესცენტრის მიერ პერიოდულად გამოიცემა სასულიერო ლიტერატურა, წიგნები, ბროშურები, ჟურნალები,

გამოდის ყოველთვიური გაზეთი ,,საფარველი“. ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიაში ფუნქციონირებს ახალგაზრდობის განათლებისა

და კულტურის ცენტრი, რომელიც სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით 2011 

წლის 19 მარტს ოფიციალურად გაიხსნა. ახალგაზრდობის განათლებისა და კულტურის ცენტრი აერთიანებს საკვირაო 

გალობისა და მედავითნეობის სკოლას, საღვთისმეტყველო ბიბლიოთეკას და სხვას.

XIX საუკუნის 90-იანი წლებიდან ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიაში განსაკუთრებულად აღინიშნება დიდი ქრისტიანული დღესასწაული ,,ვლაქერნობა“, ანუ ,,დადება პატიოსნისა 

სამოსელისა ყოვლადწმიდისა დედოფლისა ჩვენისა ღმრთისმშობელისა ვლაქერნას''. ყოველი წლის 15 ივლისს დადიანების 

სასახლიდან გამოაბრძანებენ ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის სამოსელს. საქართველოს ყველა კუთხიდან და სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსულ მორწმუნეებს საშუალება აქვთ 

ემთხვიონ ამ სიწმინდეს.

ზუგდიდი მართლმადიდებლობის მნიშვნელოვანი ქალაქია, სადაც დაბრძანებულია მსოფლიოში ერთ-ერთი უდიდესი სიწმინდე _ ღმრთისმშობლის წმინდა სამოსელი და აქ, 

როგორც ღმრთისმშობლის ქალაქში, ცენტრალურ მოედანზე აღიმართა ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის მოზაიკური პანო (ნიშა), რომელიც ზუგდიდში შემოსულ ყველა სტუმარს 

მიეგებება. 

გვ19

2021-2022 წლებში ვლაქერნობის დღესასწაული გამორჩეულად ჩატარდა. მომლოცველებმა მღვდელმთავრებთან ერთად 

დადიანების სასახლიდან გადმობრძანებული ღრმთისმშობლის წმინდა სამოსელი ლიტანიობით გადააბრძანეს ქალაქის 

ცენტრალურ მოედანზე, სადაც აღმართულია ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის მოზაიკური პანო (ნიშა). პარაკლისის გადახდის შემდეგ მღვდელმსახურებმა

და მომლოცველებმა გადაინაცვლეს ივერიის ღმრთისმშობლის მშენებარე ტაძარში, სადაც სადღესასწაულო წირვა-ლოცვა აღევლინა.

ბოლოს მომლოცველებს საშუალება მიეცათ მთხვეოდნენ ღმრთისმშობლის წმინდა სამოსელს და მიეღოთ სულიერი მადლი.

მომავალში გათვალისწინებულია, რომ ზუგდიდის ცენტრალურ მოედანს მარიამ ღმრთისმშობლის სახელი ეწოდოს.

ავთანდილ თორდია,

ისტორიკოსი

აკაკი ჭანტურია _ 

საეკლესიო საგანძურთა მცველი

1881 წლის 12 თებერვალს წალენჯიხის რაიონის სოფ. ჩქვალერში, მღვდელ ივანე ჭანტურიას ოჯახში, 

დაიბადა სამეგრელოს მუზეუმის (დადიანების სასახლეთა ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმი) დამაარსებელი და პირველი დირექტორი _ 

აკაკი ჭანტურია. მისი წინაპრები დეკანოზები იყვნენ, ხოლო ძმები _ სამსონი და ავქსენტი _ მღვდლები. 

აკაკი ჭანტურიამ პირველდაწყებითი განათლება ჯვარსა და სენაკში 

გვ20

მიიღო, შემდეგ ბათუმში გაემგზავრა და როტშილდის ქარხანაში დაიწყო მუშაობა. შრომისაგან თავისუფალ დროს ბევრს 

კითხულობდა, ახალ იდეებსა და უცხო ენებს ეუფლებოდა, ქართულსა და მსოფლიო ლიტერატურას სწავლობდა.

1904 წელს აკაკი ჭანტურია ლონდონში გაემგზავრა, სადაც წარმატებით დაამთავრა გეოლოგიის ფაკულტეტი. როგორც 

თავისუფალი მსმენელი, სწავლობდა არქეოლოგიას, ეთნოგრაფიას, ისტორიას, კარტოგრაფიას, სამუზეუმო საქმეს, 

ფილოლოგიას, ფოლკლორსა და ხელოვნებას. ბრიტანეთის უნივერსიტეტის სამეფო კოლეჯში ბაკალავრის სამეცნიერო 

წოდება მიიღო. იგი იყო დიდი ბრიტანეთის მუზეუმის სამეცნიერო-საძიებო ექსპედიციის მონაწილე და პირველი ქართველი,

რომელმაც მსოფლიოს გარშემო გემით იმოგზაურა 1904-14 წლებში.

აკაკი ჭანტურია თავისუფლად წერდა, კითხულობდა და საუბრობდა ინგლისურად, ბერძნულად, სლავიანურად, შოტლანდიურად, ფრანგულად,

რუსულად, პოლონურად, აკადემიურად ფლობდა ლათინურს. ასეთი განსწავლული ადამიანი, ოჯახთან ერთად, 1920 წელს დაბრუნდა სამშობლოში. 

მისი მეუღლე გახლდათ ინგლისელი, საოცრად მომხიბვლელი პიროვნება, ლორდთა პალატის წევრი ქეით უოლტერ ბოლი, 

რომელიც მეუღლისა და საქართველოს სიყვარულით ჩამოვიდა ზუგდიდში და იყო ბატონი აკაკის საქმიანობის აქტიური მონაწილე.

მაშინდელმა მთავრობამ აკაკი ჭანტურიას საგარეო საქმეთა მინისტრის თანამდებობა შესთავაზა. მან თავაზიანი უარი 

დაასაბუთა იმით, რომ სურდა, აქტიურად ემუშავა არქეოლოგიისა და გეოლოგიის მიმართულებით.

საქართველოში საბჭოთა წყობილების დამყარებას ეკლესია-მონასტრებისა და სიწმინდეთა განადგურება მოჰყვა. იგი 

ბოლშევიკების მიერ დევნასა და შევიწროებას განიცდიდა. 

ამ მძიმე ვითარებაში აკ. ჭანტურია კომუნისტური რეჟიმის წინააღმდეგ დადგა და დადიანებისა და მიურატების სასახ-

გვ21

ლეებსა და სამეგრელოს ეკლესია-მონასტრებში მიმოფანტულ ფასეულობათა მოძიებასა და დაუნჯებას შეუდგა.

სამეგრელოს უკანასკნელი მთავრის ოჯახის _ დადიანისეული ქონების ნაციონალიზაციის საფუძველზე მუზეუმის 

დაარსების საკითხი დადგა. მუზეუმი დაარსდა 1921 წ. სამაზრო რევოლუციური კომიტეტის ინიციატივით, უკანასკნელი 

მთავარ დავით დადიანის ძველ ნივთთა საცავ-საგანძურისა და სამეგრელოს ეკლესია-მონასტრებიდან გადმოტანილ 

ქართულ სიძველეთა ბაზაზე. მუზეუმის დაარსების მთავარი ინიციატორები იყვნენ მუზეუმის პირველი დირექტორი აკაკი ჭანტურია და პროფესორი

გიორგი ჩუბინაშვილი. დიდია აკაკი ჭანტურიას ღვაწლი ქართული ეკლესია-მონასტრების მრავალ განძეულობათა გადარჩენის საქმეში.

აკაკი ჭანტურიამ სამეგრელოს 34 თემში მნიშვნელოვანი ძეგლები გადაარჩინა. ზუგდიდის ისტორიული მუზეუმის დაარსების 

შემდეგ აკაკი ჭანტურიამ აღწერა დადიანების ქონება და ეკლესია-მონასტრებიდან მოტანილი ჯვარ-ხატები. მან სამეგრელოს ეკლესია-მონასტრებიდან მუზეუმში

თავი მოუყარა ძვირფას ხატებს, ლოცვანებს, კონდაკს, სახარებებს, ბარძიმებს, საცეცხლურებს, კანდელაბრებს, ფეშხუმებს, 

სანაწილეებს, მღვდელმთავართა მიტრებს, საწინამძღვრე ჯვრებს, ვერცხლის კოვზებს, ტრაპეზის გადასაფარებლებს, 

ენქერს და სხვა საეკლესიო ნივთებს. 

აკაკი ჭანტურია ორი ათეული წელი მუშაობდა ზუგდიდის მუზეუმის დირექტორად, უფროს მეცნიერ-მუშაკად და შეთავსებით საქართველოს სიძველეთა

დაცვის კომიტეტის რწმუნებულად.

1923-40 წლებში აკაკი ჭანტურიამ ერთგული თანამოაზრისა და მეუღლის თანადგომით შექმნილ ორიგინალურ 

მუზეუმში გამოამზეურა და მკვლევართათვის ხელმისაწვდომი გახადა ოდიშის მთავრის არქივი და წიგნსაცავი. მან 

ზუგდიდში პირველმა დაიწყო ინგლისური ენის სწავლება. 

ქართულად თარგმნა პერსი ბიში შელის დრამა ,,განთავისუფლებული პრომეთე“, ჩაიწერა ზეპირსიტყვიერების მრავალი 

გვ22

ნიმუში. იგი საოცრად თავმდაბალი, მიმზიდველი გარეგნობით, მშვიდი ხასიათითა და თავაზიანობით გამოირჩეოდა. მან 

დიდი სულიერი ტრავმა მიიღო მამაპაპისეულ სახლში ხანძრის გაჩენით, რომელსაც უმდიდრესი პირადი ბიბლიოთეკა 

და მემორიალური ნივთები შეეწირა.

აკაკი ჭანტურია გარდაიცვალა 1949 წლის 11 მაისს სოფ. ოდიშში. დაკრძალულია ზუგდიდში, ქაფათის სასაფლაოზე.

აკად. გ. ჩუბინაშვილი წერდა: ,,აკ. ჭანტურია იყო მოკრძალებული, გულისხმიერი, თავისი საქმისადმი მეტად ერთგული 

და მომთხოვნი ადამიანი. თავისი დაუცხრომელი ცხოვრება მან მოახმარა ჩვენი ქვეყნის კულტურული მემკვიდრეობის კვლევის,

დაცვის, აღმოჩენისა და აღდგენის საქმეს, რისთვისაც მის ღვაწლს არ დაივიწყებს მადლიერი შთამომავლობა“.

სოფიო ფიფია, ზუგდიდის მუზეუმის თანამშრომელი დადიანების სასახლეში დაცული სიწმინდეები

დადიანების სასახლეთა ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმი ეროვნული საუნჯის დაცვისა და მეცნიერული შესწავლის ერთ-ერთი

მნიშვნელოვანი კერაა საქართველოში. მის ფონდსაცავებში დაუნჯებულია საქართველოს ისტორიისა და კულტურის უაღრესად მნიშვნელოვანი ძეგლები.

მუზეუმის კოლექციები შეიქმნა სამეგრელოს მთავრების _ დადიანების საოჯახო საგვარეულო საგანძურის, 1922-1923 წლებში სახელმწიფოს მიერ

ეკლესია-მონასტრებისათვის ჩამორთმეული ქონების, არქეოლოგიური და ეთნოგრაფიული ექსპედიციების შედეგად მოპოვებული მასალების, მუზეუმის 

მიერ შესყიდული ხალხური ხელოვნების ძვირფასი ნიმუშებისა და შემოწირულობების საფუძველზე. ასევე მუზეუმში 

დაცულია უმნიშვნელოვანესი სიწმინდეები.

გვ23

საქართველოს სამოციქულო ეკლესია ოდითგანვე თაყვანს სცემდა და სათუთად ეპყრობოდა მონასტრებში დაცულ 

სიწმინდეებს, მაგრამ დროთა განმავლობაში, გარეშე მტრების შემოსევებისა და შინაგანი შუღლის გამო, ჩვენი ეკლესიის 

საგანძურთან ერთად სიწმინდეების უმეტესობა განადგურებულა, ნაწილი კი მუზეუმებსა და სხვა ადგილებში დამკვიდრებულა.

ამას ადასტურებს დადიანების სასახლეში დაცული სიწმინდეები, რომლებიც მუზეუმის საგანძურთა შორის 

დიდ იშვიათობას წარმოადგენენ. ეს არის სახელგანთქმული წმინდა სამოსელი ღმრთისმშობლისა, რომელიც თავის 

დროზე ყვავილებით ყოფილა მოჩითული, მაგრამ დროთა განმავლობაში იგი გადასულა და ამჟამად ის უფრო ტილოს 

ქსოვილს წააგავს, ზომით 150-180 სმ-ია. აქვეა დაცული წმინდა მარინეს მკლავი უსამკაულოდ, აკლია დიდი თითი და 

საჩვენებელი თითის სახსარი; წმინდა კვირიკეს ხელი, აკლია ორი თითი, პატარა და უსახელო; წმინდა გიორგისა და იოანე 

ნათლისმცემლის ძვლის ნაწილები.

საინტერესოა ფაქტი იმის შესახებ, დაკვირვების შედეგად თუ როგორ გამოჩნდა მაცხოვრის გამოსახულება სამოსელზე. 

კინოსტუდია `მემატიანეს“ ოპერატორებმა _ გურამ როგავამ და დავით ასათიანმა ღმრთისმშობლის სამოსელი ფირზე 

აღბეჭდეს, კინოფირის პოზიტივზე გამოჩნდა მაცხოვრის ხელთუქმნელი ხატის გამოსახულება და სხვა კონტურები, 

რომელთა დანახვა შეუიარაღებელი თვალით შეუძლებელია.

წმინდა ნაწილები მოთავსებულია ვერცხლით მოჭედილ პატარა ზომის ლუსკუმაში, რომლის ზედა ნაწილზე ოქროში 

გამოსახულია ღმრთისმშობელი. 

სანაწილეზე გაკეთებული წარწერა ლევან II დადიანს ეკუთვნის (1611-1657). წარწერა თარიღდება 1640 წლით: 

,,შევამკე და მოვაჭედინე კვართის კუბო ესე ვერცხლითა, ოქროთ დაფერვითა, თვალითა მარგალიტითა, მე ხელმწიფემან დადიანმა,

პატრონმა ლევან, მისთვის საოხად შეგიმკვეთ ყოვლადწმინდაო ქერაბინთა უმაღლესნო, სერაბინთა უაღმატებულესაო ქალწულო,

ყოვლად საგალობელო ლხინებაო 

გვ24

ყოველთა ქრისტიანეთაო, შეისმინე ვედრება ჩვენი და იხსენ და აცხოვნე, განუსვენე და აკურთხე სული დედოფლისა 

ნესტან დარეჯანისა და დაამკვიდრე სასუფეველსა, ამინ. 

მოიჭედა ყოვლადწმიდისა პერანგისა კუბო ესე ქ(რონი) კ(ონსა) სამას ოცდარვასა“.

ამ თემის კვლევისას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ბერძნულ-ბიზანტიურ წყაროებს, იმ ქრისტიანულ გადმოცემებს, 

რომლებიც მოგვითხრობენ პალესტინიდან ბიზანტიაში მარიამ ღმრთისმშობლის კვართის გადმოსვენებასა (627-672) და 

მე-12 საუკუნის ლათინურ წყაროებში აღწერილი კონსტანტინოპოლში დაცული სიწმინდეების შესახებ.

არსებობს ცნობები მე-14 საუკუნის მემატიანე ნიკიფორე კალისტასა და მიტროპოლიტ პიმენის. ნიკიფორე კალისტა 

ამბობს, რომ ,,ღვთისმშობლის კვართი ინახება ვლაქერნის ტაძარში, როგორც ქალაქის მფარველი, განკურნებისა და 

უამრავი სასწაულის წყარო“, ხოლო რუსი მიტროპოლიტი პიმენი მოგვითხრობს, რომ 1387 წელს, მარიამ ღმრთისმშობლის კვართის დასვენების დღეს,

იგი იმყოფებოდა ვლაქერნაში და თაყვანი სცა იმ კიდობანს, რომელშიც წმინდა კვართი და სარტყელი ესვენა. იმ პერიოდში, წმინდა ნაწილების გარდა, 

საინტერესოა ხატები, ტაძრები, რომლებიც ღმრთისმშობლის კვართისა და სარტყლის დადების დღის აღსანიშნავად იქმნებოდა, მათ შორის საყურადღებოა

მე-16 საუკუნის ნოვგოროდის სკოლის ხატები. ვახუშტი ბატონიშვილი მწირ ინფორმაციას გვაწვდის 

აღნიშნულ საკითხზე: ,,...ხოფის ეკლესიასა შინა მსუენარებს პერანგი ყოვლადწმიდისა ღვთისმშობლისა სასწაულმოქმედი...''

საინტერესოა ფედოტ ელჩინისა და პავლე ზახარიევის ელჩობა სამეგრელოში, რომლებმაც მნიშვნელოვანი მასალა 

დაგვიტოვეს სამეგრელოში დაცული სიწმინდეების შესახებ. 

ელჩები 1640 წლის გაზაფხულზე ლევან II დადიანს სტუმრობდნენ, მაშინ ისინი ხობის მონასტერსაც ეწვივნენ. ტაძრის 

არქიმანდრიტმა ნიკოლოზ ირუბაქიძე-ჩოლოყაშვილმა მათ 

გვ25

დაათვალიერებინა ტაძარი, უჩვენა ღმრთისმშობლის სამოსი და წმინდანების _ კვირიკესა და მარინეს წმინდა ნაწილები. 

სტუმრების კითხვაზე: ვის მიერ და საიდან იყო ჩამოტანილი ეს სიწმინდეები, არქიმანდრიტს განუმარტავს: ,,მე დიდი ხანი 

არ არის რაც აქ ვარ, ამ თანამდებობაზე, და არ ვიცი, საიდან და ვის მიერ არის ეს წმინდა ნივთები ჩამოტანილი“.

არქანჯელო ლამბერტი პირდაპირ იძლევა მითითებას წმინდა ნაწილების ხობის მონასტერში არსებობის შესახებ, 

მაგრამ ვის მიერ ან როდის იქნა ჩამოტანილი, ამაზე არაფერს ამბობს. იგი აღნიშნავს, რომ ხობის მონასტერში „აჩვენებენ 

ღვთისმშობლის პერანგს, რომელსაც იქაურები დიდ პატივსა სცემენ“.

სიწმინდეთა შესახებ საინტერესო ცნობას იძლევა ანტიოქიის პატრიარქი მაკარი, რომელმაც ღმრთისმშობლის კვართი მე-17 საუკუნეში ნახა.

მან და მისმა მხლებლებმა თაყვანი სცეს და შემდგომ მის თარგზე აჭრეს ახალი კვართი, რომელიც კურთხევის შემდეგ დიდი სიხარულით წაასვენეს თავიანთ 

სამშობლოში.

სამეგრელოში თეატინელთა მისიის პრეფექტი ჯუზეპე მარია ძამპი საქართველოდან რომში გაგზავნილ ერთ-ერთ 

მოხსენებაში უაღრესად საინტერესოდ აღწერს ხობის მონასტერში დაცულ სიწმინდეებს: ,,ამ ხალხს ბევრი რელიკვია აქვს, რომლებიც მათ, პირველ ყოვლისა,

მიიღეს იმ დროს, როცა აქ, საქართველოში, ქრისტიანობა ყვაოდა და მათ მთავრებს კავშირი ჰქონდათ კონსტანტინოპოლის იმპერატორებთან,

რომლებიც მათ რელიკვიებს უგზავნიდნენ საჩუქრად, შემდეგ ეს რელიკვიები მიიღეს აგრეთვე ამავე ქალაქის სასულიერო 

პირთაგან, რომლებიც ცდილობდნენ, ეს ხალხი ღვთისმოსაობაში განემტკიცებინათ, დაბოლოს, რელიკვიები მიიღეს იმ 

წმინდა მამათაგან, რომელნიც თურქების მიერ 1453 წელს, კონსტანტინოპოლის აღების შემდეგ, მაჰმადიანთა ტირანიისაგან თავის დასაღწევად

სამეგრელოში გადაიხვეწნენ და გაიფანტნენ მეზობელ ქვეყნებში''. ამბობენ, რომ კოლხიდაში ჩამოვიდა ერთი არქიეპისკოპოსი, თან ჩამოიტანა მტკაველი-

გვ26

სოდენა ნაჭერი ძელი ჭეშმარიტისა (ფრანგული ფუტის რვა დიუმზე რამდენადმე დიდი) და კვართი, რომელიც, მათი თქმით, 

ღმრთისმშობელს ეკუთვნოდა; ჩვენს პატრებს იგი უნახავთ. ტილო, რომლისგანაც ის არის შეკერილი, ყვითელი ფერისაა, 

აქა-იქ დაჩითული ყვავილებით და მოქარგულია ნემსით. სიგრძით რვა რომაული მტკაველისოდენაა, განით კი _ ოთხისა, 

აქვს ერთი მტკაველი სიგრძის მოკლე მკლავები და ვიწრო საყელო. მეც მინახავს იგი ხობის ეკლესიაში, სადაც ინახება; 

აქვე ძვირფასი თვლებით მოოჭვილ ოქროს ლუსკუმაში ვნახე გამხმარი მკლავი. როგორც ამბობენ, ეს არის წმინდა მარინეს 

მკლავი; ვნახე აგრეთვე წმინდა კვირიკეს მკლავი და ოქროვერცხლით შემკული წმინდანთა სხვა ნაწილები. კვართი, 

რომლის შესახებაც მე ვილაპარაკე, ინახება ვერცხლისგან გაკეთებულ ყვავილებით მორთულ ებანოზის ყუთში''.

უაღრესად საყურადღებოდ უნდა მივიჩნიოთ საანგარიშო მოხსენება რუსი ელჩების _ ალექსი იევლევისა და ნიკიფორე 

ტოლჩანოვის, რომლებიც იმერეთის სამეფო კარზე 1650-1652 წლებში იმყოფებოდნენ. ელჩებს ბერებმა, რომლებიც 

სამონასტრო გადასახადის ასაკრეფად ათონის მონასტრიდან იყვნენ გამოგზავნილი, უამბეს, რომ სადადიანოში ყოფნისას, ხობის მონასტერში,

რომელიც ღმრთისმშობლის მიძინების სახელობისაა და მარმარილოს ქვის საყდარია, 

ძველი დროიდანვე საბერძნეთის მეფის ჰერაკლეს მიერ აგებული, ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის კვართია დაცულიო, 

რომელიც კონსტანტინოპოლიდან ჩამოუტანია წიგნების მცველს მაშინ, როდესაც თეოფილე მეფის დროს წმინდა ხატების დევნა მიმდინარეობდა საბერძნეთში.

ღმრთისმშობლის კვართი ვერცხლის კიდობანში ყოფილა დაცული და საყდრის საკურთხეველთან დადგმული, მთავრის ლევან II დადიანისა 

და კათოლიკოსის ბეჭდით დალუქული.

ალექსი იევლევი აღნიშნავს, რომ მან ღმრთისმშობლის კვართის შესახებ ზაქარია მიტროპოლიტს ჰკითხა, ნამდვილად 

უხილავს თუ არა ღმრთისმშობლის კვართი. მიტროპოლიტს თურმე მრავალჯერ უნახავს და აღუნიშნავს, რომ იგი წიგნებ-

გვ27

ის მცველის მიერ ყოფილა მოტანილი იმ დროს, როცა წმინდა ხატები იდევნებოდა საბერძნეთში. ,,ის ნამდვილად ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის

კვართია და სნეულისგან კურნებაც მისგან ყოფილა“. თურმე ამ სიწმინდეებთან ერთად აქ ინახებოდა ძელიცხოველის ნაწილი და სხვა წმინდანთა ნაწილებიც. 

ისინი მივიწყებულნი და უყურადღებოდ ყოფილან მიტოვებულნი, არც სანთლებს უნთებდნენ და არც გალობდნენ.

რუს ელჩს ალექსი იევლევს ზაქარია მიტროპოლიტთან საუბრისას კვართის მოსკოვში წაბრძანების სურვილი გამოუთქვამს. მიტროპოლიტის განმარტებით:

,,მისი უდიდებულესობა მეფე, თუ ალექსანდრე მეფეს და კათოლიკოსს მისწერს, მეფის უდიდებულესობის ამ ბრძანებას შეასრულებენ“.

ასევე საინტერესოა ცნობა იტალიელი მისიონერის დონ ქრისტეფორე დე კასტელის. იგი აღნიშნავს: ,,უფლის დიდი დედა ხოფის მონასტერშია, სადაც ბერძნებმა მოიტანეს 

(სარკინოზების მიერ) კონსტანტინოპოლის აღების შემდეგ“.

ექვთიმე თაყაიშვილი თავის არქეოლოგიურ მოგზაურობაში ხობის ეკლესიაში დაცულ საგანძურთა შორის აღწერს 

სანაწილეს, რომელშიც ღმრთისმშობლის კვართი და სხვა ნაწილები ინახებოდა. იგი აღნიშნავს, რომ წარწერა, რომელიც გაკეთებულია ნესტან-დარეჯანის გარდაცვალების

შემდეგ (1639-1657),ეკუთვნის ლევან დადიანს.

ცხადია, რომ ზემოთ მოყვანილი ცნობებიდან შეიძლება გამოვყოთ მოსაზრება, რომ ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის სამოსელი საქართველოში ჩამოაბრძანეს მე-15 საუკუნეში,

კონსტანტინოპოლის დაცემისა და თურქთა დაპყრობის (1453) შემდეგ.

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი დადიანების უმთავრესი საგვარეულო სიწმინდე იყო. ამიტომ მას დიდი სასოებითა და მზრუნველობით ეკიდებოდნენ მთავრები. მისთვის ააგეს 

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ახალი ტაძარი, რომელიც შემდეგ დადიანების კარის ეკლესია გახდა. ხატი დიდი ზომისაა, ლამაზი კომპოზიციით, ამავე დროს, 

აქვს რუსული და ქართული ასომთავრული განმარტებითი 

გვ28

წარწერები ,,ხატი დიდებისა და პატიოსნისა სარტყლისა ყოვლისაწმიდისა ღვთისმშობლისა“. ამჟამად იგი ეროვნულ 

მუზეუმში ინახება. ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატთან ერთად იყო სარტყელი, რომელიც დაკარგულად ითვლება.

ცნობილია, რომ სიწმინდე სამეგრელოს სამთავროს გაუქმებამდე ინახებოდა დადიანების დედოფლისეულ სასახლეში. ამბროსი 

ხელაიას თქმით, სარტყელი შენახული ყოფილა ზუგდიდში, დადიანების სასახლის ეკლესიის სამალავში, ხოლო 1919 წელს 

მარიამ ღმრთისმშობლის სარტყელი უკვე დაკარგული იყო.

დადიანების სასახლეში სხვა სიწმინდეებთან ერთად ინახება ისეთი ხატები, რომლებშიც ჩამაგრებულია მართლმადიდებლური სამყაროს

სხვადასხვა მოღვაწეთა და წმინდანთა ნაწილები. ასეთი გახლავთ საქართველოს მეფე თამარის დედის _ ბორდოხან დედოფლის მრავალნაწილიანი ხატი, 

ფერწერული და ჭედური; ვერცხლი, მოოქრული, ზომა 47X39 სმ. ხატი დაყოფილია სხვადასხვა ზომის სანაწილე ბუდედ 

(სულ 52), რომელშიაც წმინდა ნაწილები ყოფილა შენახული; შუაში მოთავსებულია გრძელი ჯვარი ძელიჭეშმარიტისა, 

ზომით 25,5X14 სმ, რომელზედაც ჯვარცმული მაცხოვარია გამოსახული ასომთავრული განმარტებითი წარწერით, იგი 

ცუდად იკითხება. ხატს მცენარეული ორნამენტით შემოვლებული აქვს არშია. მრავალნაწილიანი ხატის ქვედა არშიაზე 

მოთავსებულ წარწერაში მოხსენიებულია ბორდოხან დედოფალი, თამარის დედა.

15 ივლისს ჩვენს ქალაქში ვლაქერნობის დღესასწაული აღინიშნება. უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის ლოცვაკურთხევით ვლაქერნობა

საერთო სახალხო ზეიმად იქცა და დადიანების სასახლიდან ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის სამოსელს გადააბრძანებენ ეკლესიაში, სადაც პატივს

მიაგებენ ამ უდიდეს სიწმინდეს.

ლილი ბერაია,

ზუგდიდის მუზეუმის ქრისტიანული 

ხელოვნების ფონდის მცველი

გვ29

ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიაში 

არსებული წმინდა ნაწილები

წმინდა იოანე ნათლისმცემლის ძვალი

წმინდა გიორგის მუხლის ძვალი

წმინდა მარინეს მკლავი

წმინდა კვირიკეს ხელის მტევანი

გვ30

გვ31

სახარებები დადიანების სასახლეში ქართულენოვანი ხელნაწერები ჩვენამდე მოღწეულია 

V საუკუნიდან, ოთხთავების ანუ ოთხივე კანონიკური _ მათეს, მარკოზის, ლუკასა და იოანეს სახარებების შემცველი წიგნების სახით.

ძირითადად ადრეული პალიმფსესტების სახელით გვხვდება ცალკეულ სახარებათა ფრაგმენტებიც. მკვლევართა დიდი ნაწილის მოსაზრებით, ქართლში 

ქრისტიანობის გავრცელების საწყის ეტაპზე ეკლესია უპირატესად მრევლის განათლებისა და ღვთისმსახურებაში წიგნიერი ჩართვისაკენ იყო მოწოდებული;

ამ მიზნისათვის განსაკუთრებული ყურადღება ექცეოდა ბიბლიას, უპირველესად კი სახარებებს ახალი აღთქმიდან. 

სახარებები სხვადასხვა ეპოქაშია გადაწერილი, ე.წ. სკრიპტორიუმებში. ეს უკანასკნელი კი წარმოადგენდა მონასტრებში განთავსებულ ცალკე გამოყოფილ

საწერ ოთახს ანუ ხელნაწერთა დასამზადებელ სახელოსნოს. მსგავსი სახელოსნოები არა მარტო საქართველოს მონასტრებში, არამედ მის 

ფარგლებს გარეთ არსებულ სამონასტრო კომპლექსშიც მრავლად იყო და აქტიურ სამწიგნობრო კერებს წარმოადგენდნენ. ჩვენამდე მოღწეულია არაერთი

ხელნაწერი სახარება როგორც სინას მთის მონასტრიდან, ისე ტაო-კლარჯეთის სკრიპტორიუმებიდან. 

ქრისტიანული საზოგადოებისათვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა სახარების თარგმანს, ძველი აღთქმის 

წიგნებიდან „დავითნის“ თარგმანს, რადგან ძველად ღვთისმსახურება უმეტესად ფსალმუნთა გალობისაგან შედგებოდა. აქედან გამომდინარე ქართველებსაც, პირველ რიგში, 

უდავოა, სწორედაც სახარება უნდა ეთარგმნათ. ეს უნდა მომხდარიყო ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადების შემდეგ. ყოველ შემთხვევაში,

V საუკუნიდან ჩვენ მოგვეპოვება უტყუარი ცნობები ქართულ ენაზე სახარებისა და სხვა „საღმრთო წიგნთა“ თარგმანის არსებობის შესახებ.

მაგალითად, პეტრე იბერის (ქართველის) ცხოვრებაში ნათქვამია, რომ იგი ბავშვობაშივე, ბიზანტიაში გამგზავრებამდე (424 

გვ32

წლამდე), წმინდა წერილებს კითხულობდა, ხოლო „შუშანიკის მარტვილობაში“ ვკითხულობთ, რომ დედოფალმა „ხელთა 

აღახუნა (აიღო) დავითნი და მცირეთა დღეთა შემდგომად იგი ფსალმუნნი დაისწავლნა“, ხოლო ვარსქენ პიტიახშთან ძალ-

გვ33

ად დაბრუნებულმა შუშანიკმა თანა წარიტანა (თან წაიღო) ევანგელიე თვისი, აგრეთვე „წმინდანი იგი წიგნნი მოწამეთა“. 

საგულისხმოა ის ფაქტიც, რომ იაკობ ცურტაველს ციტატები მოჰყავს პავლეს ეპისტოლეებიდან. მემატიანეს ცნობით, 

ვახტანგ გორგასალს მდიდრულად შეუმკია ერთი სახარება, 

რომელიც შემდეგ ფარსმან მეფეს შიომღვიმის მონასტრისთვის შეუწირავს. VI საუკუნის დასაწყისს ეკუთვნის საბა განწმენდილის ცნობა,

რომ ქართველებს მის მონასტერში ნება ჰქონდათ, თავიანთ ენაზე წაეკითხათ სახარება-სამოციქულო და „დავითნი“. 

1708-1709 წლებში, ვახტანგ VI-ის მიერ პირველი სტამბის დაარსების შემდეგ, ხელნაწერზე მოთხოვნილებამ იკლო, 

თუმცა ოთხთავები XX ს-ის დასაწყისამდე ინარჩუნებდნენ არსებობას. უახლოეს პერიოდში, 1984-2004 წლებში, თბილისის სამების საკათედრო

ტაძრისათვის ხელით გადაიწერა სამების ოთხთავი, თუმცა მისი გამოყენება ყოველდღიურ ღვთისმსახურებაში არ ხდებოდა.

სამეგრელოს მთავართა ყოფილი რეზიდენცია _ დადი-

გვ34

ანების სასახლე, ამჟამად ზუგდიდის ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმი, საქართველოს ერთ-ერთი უმდიდრესი 

სიძველეთსაცავია. ამ მუზეუმში დაცულია ძვ. წ. I და ახ. წ. XIX სს. ოქრომჭედლობის ნიმუშები, სახარებები, ხატები და 

საეკლესიო დანიშნულების სხვა ნივთები.

დადიანების სასახლეთა ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმის ფონდსაცავებში დაცული საღმრთო სახარებები 

იმპერატორების, იმპერატრიცებისა და მათი შვილების სულის მოსახსენიებლად არის დაბეჭდილი, უწმინდესისა და 

უმართლესისა ,,სრულიად როსიისა სინოდისათა, ქალაქსა თბილისს, კაუკასიის ნამესტნიკის უპირატესის გამგეობის 

სტამბასა შინა, დასაბამითგან სულლისა (1770) წ. განხორციელებითგან სიტყვისა ღმრთისა ინდიკტიონსა 12 იუნისსა''.

სახარება (ოთხთავი) _ ქართულ-რუსული, ნაბეჭდი ქაღალდზე, ზომით 28X43, ნუსხა-ხუცურით, ჩასმულია შვინდისფერ

ბარხატგადაკრულ ყდაში,რომელზეც დამაგრებულია ხუთი ლითონის ფირფიტა, ერთ-ერთ ფირფიტაზე მოცემულია 

„აღდგომის“ კომპოზიცია, ფონი კი შევსებულია ფოთლოვანყვავილოვანი ორნამენტებით, აქვს ორი ჩასაკეტი, სახარების 

შემკულობას წარმოადგენს აბზაცების დასაწყისში სინგურით შესრულებული მთავრული ასოები, სახარებას პირველ 

და ბოლო გვერდზე დართული აქვს წარწერა: „ესე რუსული და ქართული სახარება მამიჩემის დადიანის გრიგოლისსგან 

ოჯახში დადებული ყოფილა გაუცემია და მე დადიანს ლეონს ამომიღია და ისრევ საოჯახოთ დამიძს. ვინც ამ ოჯახს 

ეს განმსწიროს ამ ოთხი მახარობლის მადლი გაუწყრა. ამინ, ამინ, ამინ წელს 1816-სა 31 სეკტენბერს.

სახარების ბოლო გვერდზე იკითხება შემდეგი წარწერა: „მე რუსული სახარება და ჩუენაშევ სახარება სამოციქულო 

ერთად დაბეჭდილი ჩუნ ვიყიდეთ დადიანმან გრიგოლმან და დედუფალმან ნინამ და ვინც ეს ამ ოჯახს გამოახვათ ამათგან

შეჩუენებული იყოს ვით ხელით და ხორცით, ამინ, ამინ, და ამინ“.

ამ წარწერიდან ვგებულობთ, რომ ოდიშის მთავარ გრიგოლ 

გვ35

დადიანსა და მის თანამეცხედრე ნინო ბაგრატიონს შეუსყიდიათ ეს წმინდა სახარება. ამ სახარების შეურაცხმყოფელი 

დაუწყევლიათ. მათი გარდაცვალების შემდეგ სახარების ბედი უცნობია. როგორც ჩანს, წიგნი დადიანების ოჯახის პირადი 

სახარება ყოფილა, რომელიც მათს ძეს _ ლევან V დადიანს (1811-1840) კვლავაც განუახლებია და დაუბრძანებია თავის 

სასახლეში.

საზოგადოებისთვის ცნობილია, რომ დადიანებს არაერთი სასახლე ჰქონდათ, მათ შორის სალხინოს საზაფხულო რეზიდენცია

და მასთან არსებული ღმრთისმშობლის სახელობის კარის ეკლესია. სწორედ ამ ეკლესიიდან არის შემოტანილი 

ერთ-ერთი სახარება, რომელიც დაცულია დადიანების სასახლეში: სახარება (ოთხთავი) ქართული, ნაბეჭდი ქაღალდზე, 

ზომით 28X43, ნუსხა-ხუცურით, მთლიანად ჭედურ ყდაში ჩასმული, ყდის ცენტრალურ ნაწილში მოცემულია „აღდგომის“ 

კომპოზიცია, გვერდებზე გამოსახულია ოთხი მახარობელი, ფონი შევსებულია ფოთლოვან-ყვავილოვანი ორნამენტებით,

ქვედა ფრთაზე დამაგრებულია ლითონის ოქროსფერი ფირფიტა მხედრული წარწერით: „საუკუნო მოსახსენებლად 

განსვენებულის იაგორ არღულიანის დანაშთთა მისთაგან სყიდული და შეწირული სალხინოს სასახლის ეკლესიისადმი,

11 თებერვალს 1874 წელსა. სახარების შემკულობას წარმოადგენს სინგურით შესრულებული სათაურები და ოთხი მახარობლის ფერადი მინიატურები.

სახარების მინაწერში მოხსენიებული პირი იაგორ არღვლიანი შესაძლოა ყოფილიყო სასულიერო პირი. ის დაკრძალულია ზუგდიდის მაცხოვრის კარის,

კვირაცხოვლობის ეკლესიის ჩრდილო-დასავლეთის სვეტთან. 

სახარება (ოთხთავი) ქართული, ნაბეჭდი ქაღალდი, ზომით 28X43, ნუსხა-ხუცურით, ოქროსფერ ჭედურ ყდაში ჩასმული, 

გვერდზე ორი ჩასაკეტით, ყდის ზედაპირზე ცენტრალურ ნაწილში მოცემულია ტრადიციული თემა „აღდგომის“ კომპოზიცია,

ფონი შევსებულია ფოთლოვან-ყვავილოვანი ორნამენტებით, გვერდებზე კი გამოსახულია ოთხი მახარო-

გვ36

ბელი, მეორე მხარეს ვხვდებით „ღვთისმშობლის შობის“ კომპოზიციას. სახარების ყდის ქვედა ფრთაზე, ლითონზე 

ამოტვიფრულია შემდეგი წარწერა: „შემოვწირე ნაკიფოვოს ღვთისმშობლის შობის ეკლესიას მღვდელ-მონაზონ გაბრიელ 

ბელქანიამ მოსახსენებლათ მიცვალებულთათვის კონსტანტინე, ელისაბედ, სამსონ, ათანასი, კესარია, ანტონ, ანდრია 

ათას ცხრას ხუთსა წელს მარტის ოცდახუთს“. 

ამ წარწერაში მოხსენიებული მღვდელ-მონაზონი გაბრიელ ბელქანია, შეიძლება ვივარაუდოთ, მოღვაწეობდა ნაკიფუს ღმრთისმშობლის შობის ეკლესიაში,

სხვა ინფორმაცია ამ პიროვნებაზე არ მოგვეპოვება, მაგრამ სხვადასხვა საეკლესიო დოკუმენტიდან გამომდინარე, ბელქანიები სასულიერო 

პირები ყოფილან.

საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ მღვდელ-მონაზონმა გაბრიელ ბელქანიამ, ნაკიფუს ღმრთისმშობლის შობის სახელობის ეკლესიას შემოსწირა ისეთი სახარება,

რომლის ყდაზე გამოსახულია ღმრთისმშობლის შობა, რაც ადასტურებს, რომ ნაკიფუს ხის პატარა ეკლესია ღმრთისმშობლის შობის 

სახელზე აუგიათ სოფელ ნაკიფუში.

პროფესორი დავით ჭითანავა აღნიშნავს, რომ წალენჯიხის რაიონის სოფ. ნაკიფუში, ადგილი სადაც ეკლესია იყო აგებული, დღეს შემაღლებულ ბორცვს წარმოადგენს.

ბორცვის კონტურის მიხედვით, აქა-იქ შემორჩენილი რიყის ქვით ნაგები კედლების მცირე ფრაგმენტების საშუალებით, შესაძლოა 

სქემატური გეგმის დადგენა. რიყის ქვის კედლების ფრაგმენტები თითქმის ნაგებობის ოთხივე კუთხეში შემორჩა, მისი ზომა დაახლოებით 10X15, მცირე ზონდაჟის გაკეთების დროს 

შესაძლოა ეკლესიის საძირკვლის გამოჩენა. 

ამ ნაშრომში აღწერილი წმინდა სახარებები, რომელთა უდიდეს მადლს არაერთხელ გადაურჩენია ჩვენი კუთხე, დაცულია დადიანების სასახლეთა ისტორიულ-არქიტექტურული 

მუზეუმის გამოყენებითი ხელოვნების ფონდში. 

მზისადარ ჭაფანძე, 

ზუგდიდის მუზეუმის გამოყენებითი 

ხელოვნების ფონდის მცველიკომპოზიცია, ფონი შევსებულია ფოთლოვან-ყვავილოვანი ორნამენტებით, გვერდებზე კი გამოსახულია ოთხი მახარო-

გვ37

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატის 

ისტორია

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი VII საუკუნეში საქართველოში იერუსალიმიდან ჩამოუბრძანებიათ. ისტორიკოს 

პლ. იოსელიანის აზრით, ეს ხატი ქრისტეშობიდან VII საუკუნეში საბერძნეთის კეისარმა ჰერაკლემ ქართველ ერს მისცა, 

ხოლო იტალიელი მისიონერის დონ ჯუზეპე მარია ძამპის თქმით, ქართველებმა ეს სიწმინდე მიიღეს იმ წმინდა მამათაგან,

რომელნიც თურქების მიერ კონსტანტინოპოლის აღების შემდეგ მაჰმადიანთა ტირანიისაგან თავის დასაღწევად სამეგრელოში გადმოიხვეწნენ.

სამეგრელოში ჩამობრძანებამდე ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი ესვენა ძველ კონსტანტინოპოლში, ქალაქის 

ჩრდილო ნაწილის ვლაქერნის გარეუბანში, 451 წელს აგებულ ღმრთისმშობლის სახელობის ტაძარში.

XVIII საუკუნის ბოლოს ოდიშის მთავარმა გრიგოლ დადიანმა ვლაქერნის სასწაულმოქმედი ხატი განარიდა სამთავროში არსებულ პოლიტიკურ ამბებს

და მიაბარა სიმამრ გიორგი XII-ს. ბატონიშვილმა დავით გიორგის ძემ ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი პეტერბურგში გადასახლებისას თან 

წაიღო. მიუხედავად სამეგრელოს დედოფლის, გიორგი XII-ის ასულის, გრიგოლ დადიანის თანამეცხედრის _ ნინო ბაგრატიონის არაერთგზის თხოვნისა,

ბატონიშვილი დავით გიორგის ძე თავს არიდებდა სიწმინდის უკან დაბრუნებას.

ოდიშის ჭკვიანმა და წინდახედულმა დედოფალმა ნინომ ვლაქერნის ხატის სამეგრელოში დაბრუნებისათვის გამონახა გზა და ოდიშის სამთავრო კარის

საგანგებო დეპუტაცია, რომლის შემადგენლობაში იყვნენ: სამეგრელოს სამთავრო სახლის მსახურთუხუცესი ნიკოლოზ (ნიკო) დადიანი,

სასახლის კარის დეკანოზი იოანე იოსელიანი, თავადები ბეჟან და მანუჩარ დადიანები, გააგზავნა რუსეთის იმპერატორთან 

თხოვნით, ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატის სამეგრელოში დაბრუნების მიზნით.

იმპერატორმა ალექსანდრე I-მა ვლაქერნის ხატი შეამკო-

გვ38

ბინა, ჩაასვენებინა საგანგებოდ დამზადებულ ლუსკუმაში და 1806 წელს დეპუტაციას გამოატანა სამეგრელოში. მან იმპერატორისავე სურვილით,

ხატის სახელზე ეკლესიის ასაშენებლად 2000 ჩერვონეცი გამოჰყო. ამ ადგილისთვის, გარდაცვლილი მთავრის გრიგოლ დადიანის პატივსაცემად, უნდა 

ეწოდებინათ ,,გრიგოლიოპოლი“ _ ,,გრიგოლის ქალაქი“.

1806 წელს რუსეთის იმპერატორი ალექსანდრე I ნინო ბაგრატიონ-დადიანს სწერდა: ,,ვიცი რა, რომ მეგრელებს 

ძველთაგანვე აქვს სასოება და რწმენა ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატისადმი, მე ვუბრუნებ მას საჩუქრად თქვენს 

ოჯახს და მთელს მეგრელობას, ,,გარნა ვინათგან უწყოდით ჩვენ, რომელ ერი მეგრელიისა ძველთაგანვე სცხოვრობდა 

წმიდისა ამისა ხატისადმი ფ(რია)დ აღმატებულთა კეთილის წამის ყოფითა...“

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ტაძარი ზუგდიდში მოგვიანებით ლევან V დადიანმა 1825-1830 წლებში ააგო. ამ 

დროიდან ის დადიანთა სამთავრო სახლის სალოცავი გახდა.

XIX საუკუნის ბოლოს სამეგრელოს დედოფალ ეკატერინე ჭავჭავაძეს ქალაქ სანკტ-პეტერბურგში თავის სამლოცველოსთან დაბრძანებული ჰქონდა

,,უმეტესას შესანიშვნელი ისტორიული ვლაქერან ყოვლად წმინდა ღვთისმშობლის ხატი, პატიოსნის მისის სარტყლის ნაწილით, 

რომელიც არის ძვირფასის, ბრილიანტ-ალმასის და სხვა _ მრავალი სხვადასხვა თვალმარგალიტით შემკობილი ოქროს 

გვირგვინით და ოქროს არშიით შემორტყმული“.

XX საუკუნის დასაწყისში სამეგრელოში მყოფმა ექვ. თაყაიშვილმა ზუგდიდში მოინახულა ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ეკლესია და სამეგრელოს

მთავართა დადიანების სასახლე. ამ დროისათვის ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი განჯინაში საგანგებოდ გადამალული ჰქონდა დადიანების 

სასახლის მოურავს ვლადიმერ ალშიბაიას, რომელმაც ხატი მეცნიერს თბილისში გაატანა. განჯინაში გადამალულ ნივთებს შორის ინახებოდა 

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი, რომელიც ჩაბრძანებული 

გვ39

იყო კიოტში (კიდობანში). `ვლახერნის ხატი“ სხვა ნივთებთან ერთად თბილისში გადააბრძანეს. ეს ის უძვირფასესი ღმრთისმშობლის ხატი იყო,

რომელიც მთელ სამეგრელოში ძლიერ სალოცავად ითვლებოდა. ვლაქერნის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატი ამჟამად

ინახება თბილისის შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმში. ვლაქერნის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის ტაძარი 

დღეს ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის ცენტრია, სადაც დავანებულია ვლაქერნის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის 

ხატის ასლები. ყოველი წლის 2 (15) ივლისს საქართველოს პატრიარქის ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით ზუგდიდის 

ვლაქერნის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის ტაძარში აღინიშნება ქრისტიანთა საყოველთაო, ბრწყინვალე დღესასწაული ,,ვლაქერნობა“.

ფერიდე აფაქიძე,

ზუგდიდის მუზეუმის ფონდის მცველი

გვ40

ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის 

მიტროპოლიტი და მღვდელმსახურები

მიტროპოლიტი გერასიმე ეპარქიის მღვდელმსახურებთან

გვ41

მიტროპოლიტი გერასიმე იღუმენებთან, ბერებთან და მორჩილებთან

გვ42

მიტროპოლიტი გერასიმე იღუმენიებთან, მონაზვნებთან და მორჩილებთან

გვ43

ზუგდიდისა და ცაიშის მიტროპოლიტი გერასიმე (გიორგი შარაშენიძე)

დაიბადა 1958 წლის 20 მაისს ქ. თბილისში. 

1985 წელს დაამთავრა საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი. წლების განმავლობაში მუშაობდა სპეციალობით.

1997 წელს უწმინდესისა და უნეტარესის, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის ლოცვაკურთხევით განაწესეს

ურბნისისა და რუისის ეპარქიაში. იმავე წლის 28 ივლისს ხაშურის იოანე ნათლისმცემლის სახელობის საკათედრო ტაძარში მთავარეპისკოპოსმა

იობმა ბერად აღკვეცა და სახელად უწოდა გერასიმე.

1997 წლის 20 ივლისს ხელი დაასხეს იეროდიაკვნად, ხოლო იმავე წლის 10 აგვისტოს _ მღვდელ-მონაზვნად და 

დაინიშნა წრომის ამაღლების სახელობის საკათედრო ტაძრის წინამძღვრად. მისი უწმინდესობის ლოცვა-კურთხევით, 1998 წლის 17 

მიტროპოლიტი გერასიმე (შარაშენიძე)

გვ44

იანვარს მღვდელ-მონაზონი გერასიმე საგარეჯო-გურჯაანის ეპარქიაში, სოფელ პატარძეულის ღმრთისმშობლის შობის 

ტაძრის მოძღვრად დაინიშნა.

1998 წლის 18 თებერვალს საგარეჯო-გურჯაანის მთავარეპისკოპოს აბრაამის მიერ დაინიშნა საეპარქიო საბჭოს 

მდივნად.

1998 წლის 29 მარტს კათოლიკოს-პატრიარქმა ილია II-მ მღვდელ-მონაზონი გერასიმე ეკლესიაში ერთგული მსახურებისთვის

სიონის საპატრიარქო ტაძარში აღამაღლა იღუმენის ხარისხში და დააჯილდოვა ოქროს ჯვრის ტარების უფლებით.

1998 წლის 8 ოქტომბერს საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის წმინდა სინოდის კრებაზე იღუმენი გერასიმე გამორჩეულ იქნა ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის ეპისკოპოსად.

2002 წლის 9 ივნისს ზუგდიდისა და ცაიშის ეპისკოპოსი გერასიმე დაინიშნა საქართველოს საპატრიარქოს საფინანსოეკონომიკური საბჭოს თავმჯდომარედ, შემდგომ _ საგარეო 

საქმეთა ურთიერთობების თავმჯდომარედ.

2006 წელს მისმა უწმინდესობამ აიყვანა მთავარეპისკოპოსის ხარისხში.

2007 წლის 15 ივლისს, ვლაქერნობის დღესასწაულზე, მიანიჭა მიტროპოლიტის ხარისხი. ამავე წელს დაჯილდოვდა წმინდა გიორგის ოქროს ორდენით.

2017 წლიდან დროებით არის გერმანიისა და ავსტრიის მმართველი მღვდელმთავარი.

დაჯილდოებულია საქართველოს, საბერძნეთის, სერბეთის, ჩეხეთისა და სლოვაკიის საეკლესიო ორდენებით. 

არჩეულია ქ. ზუგდიდისა და ქ. ვანის საპატიო მოქალაქედ.

გვ45

დეკანოზი ფრიდონ ასათიანი

დაიბადა 1961 წლის 9 ოქტომბერს ქ. ოჩამჩირეში.

1977 წელს დაამთავრა ოჩამჩირის N3 საშუალო სკოლა. 

1981-83 წლებში მოიხადა სამხედრო სამსახური.

1984 წელს დაამთავრა მცხეთის სასულიერო სემინარია.

1985 წელს მანგლელმა მთავარეპისკოპოსმა თადეოზმა ხელი დაასხა დიაკვნად.

1986 წელს გადაიყვანეს ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქიაში. იმავე წელს ცხუმ-აფხაზეთის მიტროპოლიტმა დავითმა (ჭკადუა) ქ. სოხუმში ხელი დაასხა მღვდლად და დანიშნა 

ქალაქ ოჩამჩირის ილორის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესიის მოძღვრად, შემდგომ _ წინამძღვრად. 

1990 წელს ოჩამჩირეში, წმ. გიორგის ეკლესიაში, გიორგობის დღესასწაულზე მისმა უწმინდესობამ დააჯილდოვა მოოქრული ჯვრის ტარების უფლებით.

1993 წელს, აფხაზეთში კონფლიქტის შემდეგ, დაინიშნა ქ. ზუგდიდის ვლაქერნის ტაძრის მოძღვრად, შემდგომ _ წინამძღვრად. 

1995 წელს გადაიყვანეს ზუგდიდში მაცხოვრის ტაძრის მღვდელმსახურად, 1996 წელს _ ზუგდიდის წმ. გიორგის 

ტაძრის წინამძღვრად. იმავე წელს დაბრუნდა ზუგდიდის ვლაქერნის სახელობის ტაძარში, სადაც მსახურობს დღესაც. 

2001 წელს მიტროპოლიტმა გერასიმემ აიყვანა დეკანოზის ხარისხში. 

2003 წელს მისი უწმინდესობის ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით დაუსწრებლად ჩაირიცხა მოსკოვის სასულიერო აკადემიაში, რომელიც დაამთავრა 2009 წელს.

აქვე დაიცვა დისერტაცია და მიენიჭა ღვთისმეტყველების სამეცნიერო ხარისხი. 

2009 წელს ზუგდიდის ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ტაძარში მისმა უწმინდესობამ ილია II-მ დააჯილდოვა გამშვე-

გვ46

ნებული ჯვრის ტარების უფლებით, 2011 წლის 9 ოქტომბერს _ მიტრის ტარების უფლებით, ხოლო 2016 წლის 20 მარტს 

მეორე ჯვრის ტარების უფლებით.

2021 წელს დეკანოზი ფრიდონი აირჩიეს ქ. ზუგდიდის საპატიო მოქალაქედ.

ჰყავს მეუღლე და ორი ქალიშვილი.

ქ. ზუგდიდი, სინწა.

ტელ.: 599 74 88 15

დეკანოზი ანდრია კემულარია

დაიბადა 1969 წელს ქ. თბილისში. 

1975-1983 წლებში სწავლობდა ზუგდიდის N4 საშუალო სკოლაში; 1983-

1987 წლებში _ ზუგდიდის პოლიტექნიკურ ტექნიკუმში ჩაის ტექნოლოგიის 

ფაკულტეტზე.

1987 წელს სწავლა განაგრძო საქართველოს სუბტროპიკული მეურნეობის ინსტიტუტში (ქ. სოხუმი) ჩაისა 

და სუბტროპიკული კულტურების გადამუშავების ტექნოლოგიის ფაკულტეტზე.

1988-1989 წლებში მსახურობდა არმიის რიგებში. იქიდან დაბრუნების შემდეგ 

სწავლა გააგრძელა და დაამთავრა ზემოთ აღნიშნული ინსტიტუტის ტექნოლოგიის ფაკულტეტი. 

1989 წლიდან იწყება მისი საეკლესიო მოღვაწეობა. იყო სტიქაროსანი და მედავითნე ზუგდიდის ვლაქერნის ყოვლადწმინდა

ღმრთისმშობლის ხატის სახელობის საკათედრო და კვირაცხოვლობის (მაცხოვრის კარის) ტაძრებში.

1994 წლის 15 (28) აგვისტოს მიტროპოლიტ გიორგის (შალამბერიძე) მიერ ხელდასხმულ იქნა დიაკვნად; იმავე წლის 

10 (23) ნოემბერს კი _ მღვდლად და მსახურობდა ზუგდიდის კვირაცხოვლობის, ვლაქერნის ყოვლაწმინდა ღმრთისმშობ-

გვ47

ლის ხატის სახელობის საკათედრო და კორცხელის ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის მიძინების ტაძრებში.

1999 წლიდან მსახურობს წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების საკათედრო ტაძარში წინამძღვრად. ამავე 

დროს არის წალენჯიხის მთავარხუცესი.

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით 2001 წელს დაჯილდოვდა ოქროს 

ჯვრის ტარების უფლებით და აიყვანეს დეკანოზის ხარისხში. 

2009 წელს უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ დააჯილდოვა გამშვენებული ჯვრის, ხოლო 2013 წლის ვლაქერნობაზე _ 

მიტრის ტარების უფლებით.

ჰყავს მეუღლე და სამი შვილი.

ქ. ზუგდიდი, ლევან ქობალიას ქ. N7.

ტელ.: 558 12 17 87

დეკანოზი გიორგი ჯგუშია

დაიბადა 1966 წლის 9 ივნისს ქ. თბილისში.

1972 წელს შევიდა ქ. ზუგდიდის N1 საშუალო სკოლაში, რომელიც დაამთავრა 1983 წელს.

1984 წელს ჩაირიცხა თბილისის სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტის მექანიზაციის ფაკულტეტზე.

ამავე წელს გაიწვიეს სავალდებულო სამხედრო სამსახურში.

1986 წელს სწავლა გააგრძელა ზემოთ აღნიშნულ ინსტიტუტში.

1988 წელს დაოჯახდა და გადავიდა დაუსწრებელი სწავლების განყოფილებაზე და მუშაობა დაიწყო ჩაის საწნეხ ფაბრიკაში ინჟინრად.

1991 წელს დაწყებული და შემდეგ განვითარებული ცნობილი მოვლენების გამო ვერ მოახერხა ინსტიტუტის დამთავრება.

1989 წლიდან იყო ზუგდიდის მაცხოვრის კარის ეკლესიის

გვ48

მრევლი, 1996 წლიდან _ სტიქაროსანი. 1998 წლის 26 აპრილს 

ცხუმ-აფხაზეთის მთავარეპისკოპოსმა დანიელმა აკურთხა 

დიაკვნად, იმავე წლის 19 დეკემბერს კი ზუგდიდისა და ცაიშის ეპისკოპოსმა გერასიმემ _ მღვდლად.

2001 წლის 15 ივლისს მიენიჭა დეკანოზის ხარისხი.

2009 წელს ზუგდიდ-ცაიშის მიტროპოლიტმა გერასიმემ დააჯილდოვა გამშვენებული 

ჯვრით, ხოლო 2014 წელს, კვირაცხოვლობის დღესასწაულზე, 

მიენიჭა მიტრის ტარების უფლება. ამჟამად არის ზუგდიდის მაცხოვრის კარის ტაძრის წინამძღვარი.

ჰყავს მეუღლე და ექვსი შვილი.

ქ. ზუგდიდი, რუსთაველის ქ. N34. 

 ტელ.: 597 45 46 86

დეკანოზი ზაბულონ ქობალია

დაიბადა 1971 წლის 30 აპრილს ზუგდიდის რაიონის სოფ. ცაიშში. 

დაამთავრა ცაიშის საშუალო სკოლის რვაწლედი, შემდეგ სწავლა განაგრძო 

აკ. ბუკიას სახ. პროფტექნიკუმში.

1988 წელს გაიხსნა ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის მიძინების ცაიშის საკათედრო ტაძარი და მამა ამირანის ხელმძღვანელობით შეუდგა ეკლესიურ 

ცხოვრებას. 

1989 წელს ჩაირიცხა სასულიერო სემინარიაში, რომლის დასრულების შემდეგ დაუბრუნდა თავის მშობლიურ სოფელს 

და მამა ამირანის გვერდით სტიქაროსნად მსახურობდა. თავდაპირველად იყო მედავითნე, შემდეგ კი 1998 წ. ცხუმ-აფხაზეთისა და ზუგდიდ-ცაიშის მთავარეპისკოპოსმა, მეუფე 

დანიელმა (დათუაშვილი) ხელი დაასხა დიაკვნად.

1998 წლის 30 დეკემბერს ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის ეპისკოპოსმა, მეუფე გერასიმემ (შარაშენიძე) მღვდლად აკურთხა 

1989 წლიდან იყო ზუგდიდის მაცხოვრის კარის ეკლესიის 

გვ49

ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ტაძარში.

2003 წელს, ვლაქერნობის დღესასწაულზე, აიყვანეს დეკანოზის ხარისხში.

2009 წ. 19 სექტემბერს დაჯილდოვდა გამშვენებული ჯვრით, ხოლო 

2013 წლის ვლაქერნობაზე _ მიტრის ტარების უფლებით.

ჰყავს მეუღლე და სამი შვილი. 

ქ. ზუგდიდი, მეუნარგიას ქ. N1. 

ტელ.: 579 88 98 88 

დეკანოზი ანდრია მარღანია

დაიბადა 1973 წლის 10 იანვარს ოჩამჩირის რაიონის სოფ. ოხურეიში.

1990 წელს დაამთავრა სოფ. ოხურეის საშუალო სკოლა. ამავე წელს გაიწვიეს სამხედრო სამსახურში. სოხუმის 

დაცემის შემდეგ საცხოვრებლად გადავიდა ქ. ჯვარში.

1998 წლის 22 აპრილს ცხუმ-აფხაზეთისა და ზუგდიდისა და ცაიშის მთავარეპისკოპოსმა დანიელმა (დათუაშვილი) წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების საკათედრო

ტაძარში ხელი დაასხა დიაკვნად, ხოლო 1999 წლის 26 სექტემბერს ზუგდიდისა და ცაიშის მიტროპოლიტმა გერასიმემ ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატის სახელობის

საკათედრო ტაძარში მღვდლად აკურთხა და ლეშამუგეს მაცხოვრის შობის ტაძრის წინამძღვრად დაადგინა.

2005 წლის 15 ივლისს, ვლაქერნობის დღესასწაულზე, ზუგდიდისა და ცაიშის მიტროპოლიტმა გერასიმემ დააჯილდოვა 

ოქროს ჯვრის ტარების უფლებით და მიენიჭა დეკანოზის ხარისხი.

2009 წლის 18 სექტემბერს წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების ტაძარში საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა,

უწმინდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ დააჯილდოვა გამშვენებული ჯვრის ტარების უფლებით, ხოლო 2014 

გვ50

წლის 13 დეკემბერს _ მიტრის ტარების უფლებით. ამჟამად მსახურობს ქ. ჯვარის ყოველთა წმინდათა და ყოვლადწმინდა 

ღმრთისმშობლის ,,მსწრაფშემსმენელის“ ხატის სახელობის ტაძრებში წინამძღვრად.

ჰყავს მეუღლე და სამი შვილი.

წალენჯიხა, ქ. ჯვარი. 

 ტელ.: 599 17 04 26

დეკანოზი მალხაზ ჭანტურია 

დაიბადა 1962 წლის 14 ოქტომბერს აბაშაში.

1979 წელს დაამთავრა ქუთაისის ანდრია რაზმაძის სახელობის ფიზიკამათემატიკის სკოლა-ინტერნატი.

1984 წელს წარჩინებით დაამთავრა აფხაზეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტი, რადიო-ფიზიკოსის სპეციალობით