იაშვილები - ქართული ეკლესიის სამსახურში
იაშვილი ერთ-ერთი უძველესი გვარია საქართველოში. ვახუშტი ბატონიშვილი თავის ცნობილ ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“-ში ამ გვარს მოიხსენიებს როგორც ერთ-ერთ წარჩინებულ თავადურ გვარს რაჭაში: `... ხოლო რაჭას წულუკიძე, იაშვილი, ჯაფარიძე...~ (იხ. `ქართლის ცხოვრება~, ტომი IV, თბილისი, 1973 წ.). იმერეთის მეფე ალექსანდრე V-ის დროს იაშვილთა გვარის წარმომადგენლებს საეკლესიო სფეროში დიდი წარმატებისთვის მიუღწევიათ: ერთ-ერთ იაშვილს ცაგერის ეპისკოპოსის ხარისხი დაუმსახურებია, შემდეგში კი მაქსიმე იაშვილი ჯერ ბედიის მიტროპოლიტი, ხოლო 1763-1769 წლებში ხონის მთავარი ეპისკოპოსი გამხდარა. წინმდებარე წერილში შევეხებით იაშვილების მხოლოდ ორ სასულიერო პირს,რომელთა შესახებაც ცნობები მოვიძიეთ წლების წინ საქართველოს საპატრიარქოს სხვადასხვა ჟურნალში გამოქვეყნებულ სამ წერილში.
არქიმანდრიტი გერმანე – ერისკაცობაში გრიგოლ იაშვილი 1861 წელს, აზნაურის ოჯახში დაიბადა. პირველდაწყებითი განათლება ოჯახში მიიღო. წერა–კითხვა, საღმრთო წერილი, გალობა და საეკლესიო ტიბიკონი თბილისის ფერისცვალების სახელობის მონასტერში ისწავლა. 1885 წლის 5 აგვისტოს ამავე მონასტერში მორჩილად მიიღეს. 1889 წელს ანაფორა უკურთხეს. 1892 წლის 29 ოქტომბერს ფერისცვალების მონასტერში არქიმანდრიტმა კესარიამ (ჩეკურაშვილი) ბერად აღკვეცა და სახელად გერმანე უწოდა. ამავე წლის 12 ნოემბერს დიაკვნად აკურთხეს. 1897 წლის 1 ოქტომბერს მღვლად დაასხეს ხელი. 1898 წელს მონასტრის ეკონომოსად დაინიშნა. 1901 წლის 5 მარტს მარტყოფის წმინდა ანტონის სახელობის მონასტრის მმართველად გადაიყვანეს და ამავე წლის 25 მარტს საგვერდულით დააჯილდოვეს. 1904 წლის 6 მაისს სამკერდე ოქროს ჯვარი უბოძეს. 1912 წლის 15 მაისს წმინდა ანას III ხარისხის ორდენი ეწყალობა. 1912 წლის 17 ნოემბრის წმინდა სინოდის ბრძანების საფუძველზე, ამავე წლის 11 დეკემბერს ქვათახევის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის მონასტრის წინამძღვრად დაინიშნა და არქიმანდრიტის წოდება მიენიჭა. მას დაწინაურებასა და წინსვლას ულოცავს სულიერი ძმა, მოწამეთას მონასტრის მღვდელმონაზონი პავლე: ,,თქვენო მაღალღირსებავ, დიდად პატივცემულო და ყოვლად პატიოსანო, მაღალღირსო არხიმანდრიტო გერმანე, მაკურთხე და შემინდევით. პირველ ყოვლისა სიმდაბლით გამოვითხომ შენდობას თქვენი მაღალ ღირსებისაგან და გეანბორებით წმიდა მსხვერპლის შემწირველის მარჯვენას და მოგილოცავ აღმატებული ხარისხის მიღებას და გისურვებ, რათა ურცხვენელად შეგესრულებიოს დედამან ღვთისამან და მიგაგებოსთ იესო ტკბილს. კეთილ საგზლოვანი თქვენი ბარათი მივიღეთ, რომლითაც ძლიერ განვიხარე. ეხლა ჩემს ამბავს იკითხამთ, ვარ თქვენი ლოცვით ჯერჯერობით გვარიანათ, აწი ღმერთმა უწყის. ექვთიმე იყო გუშინ აქა და მოკითხვა თქვენგნივ გარდავეცი. თუ შეგვექმნა ტფილისისკენ წამოსვლა გნახავთ. შემინდევი მაღალ ღირსო ასე ცირე ბარათისათვის, მაგრამ მე როგორი მოუცლელობა მაქვს ეხლა, ეს თქვენი მორჩილი მოგახსენებთ. ვრცელ ბარათს მერმეთ გაახლებთ. არხიმანდრიტმან და მისმან შვილებმა მოგიკითხესთ. თქვენი მაღალღირსებისათვის, მარადის მლოცველი, უღირსი მღვდელმონაზონი პავლე (ჯაფარიძე)“.
მისი დანიშვნის დროს ქვათახევის მონასტერი ძლიერ შეჭირვებას განიცდიდა, რის გამოც მონასტერში ბერების რიცხვი ერთობ შემცირებული იყო. საძმოს შემადგენლობა მღვდელმონაზონ ნეოფიტესა (ვარდოსანიძე) და ორი მორჩილისაგან: მათე კირვალიძესა და გიორგი წიკლაურისგან შედგებოდა. მონასტერს დაგროვილი ჰქონდა უამრავი ვალები, რომლის გადახდაც მას საკუთარი ძალებით არ შეეძლო. მამა გერმანემ დანიშვნისთანავე მონასტერში საძმოს შევსებაზე იფიქრა და ქართლ–კახეთის მონასტრების მთავარხუცესს არქიმანდრიტ ნაზარის (ლეჟავა) სთხოვა სხვადასხვა მონასტრებიდან მამები ქვათახევში განემწესებინათ. 1912 წელს ნათლისმცემლის მონასტრიდან – მღვდელმონაზონი სერგი (ძოწაძე), ხირსიდან – მღვდელმონაზონი ეფრემი (მენთეშაშვილი), ხოლო შიო–მღვიმედან –მღვდელმონაზონი დოდო (მარმარაშვილი) გადმოიყვანეს. 1913 წელს მამა გერმანემ მორჩილებად მიიღო და ანაფორები უკურთხა ბესარიონ კუხალაშვილს, საბა ვარდუაშვილსა (შემდგომაში მღვდელმონაზონი აბო) და სვიმონ ძამაშვილს (შემდგომში მღვდელმონაზონი აითალა). მან დახმარებისათვის მიმართა გორის ეპისკოპოს ანტონს (გიორგაძე) და სთხოვა, აღეძრა შუამდგომლობა წმინდა სინოდში, რათა მონასტრისათვის ვალები ეპატიებინათ. 1916 წლის 15 მარტს მეუფე ანტონი წერილს უგზავნის მამა გერმანეს: ,,მამაო არხიმანდრიტო! მოგიკითხავ ძმურის სიყვარულით და გისურვებ ყოველ კეთილს. 14 ამა მარტს გახლდით სახელმწიფო პალატაში ჩემი მონასტრის მამულის გარდასახადის შესახებ. სხვათა შორის, თქვენი მამულის თაობაზედაც ვკითხე პალატაში ერთ დიდ პირს და მან მითხრა, რომ უწმიდესი სინოდის ობერპროკურორმა აღძრა შუამდგომლობა, რომ ეს ფული ეპატიოს ქვათახევის მონასტერსაო. ამ დღეებში მოველით უქაზს ამ მონასტრის გათავისუფლებაზე, თანაც ის ფული, რომელიც შეუტანიათ ბერებსა (მგონი 1000 მანეთამდე), უკან დაუბრუნდებათო. ისთე გამიხარდა, თითქო ჩემთვის ეჩუქებიოსთ ეს ფული. ქვათახევის ღვთისმშობელი ისთე არ მოიძულებდა თავის მონასტერს, რომ ეს ფული გარდახდომოდათ. იყავით ბედნიერად და მხიარულად. თქვენი პატივის მცემელი ეპისკოპოსი ანტონი.“
1917 წლის 12 მარტს (ახ. სტილით 25 მარტს) სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო ტაძარში აღსდგა საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ავტოკეფალია. მამა გერმანე ამჯერად უკვე საქართველოს ეკლესიის დროებით მმართველს, გურია–სამეგრელოს ეპისკოპოს ლეონიდეს (ოქროპირიძე) მიმართავს დახმარების სათხოვნელად, რათა გაუმჯობესებულ იქნას მონასტრის ძმათა მდგომარეობა.
1917 წლის 11–17 სექტემბერს, როგორც ერთ–ერთი მონასტრის წინამძღვარი მიწვეული იყო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პირველ საეკლესიო კრებაზე დელეგატად. 1918 წელს არქიმანდრიტი გერმანე მარტყოფის მონასტრის წინამძღვრად გადაიყვანეს.
1921 წელს საქართველოში დამყარდა კომუნისტური ხელისუფლება, რასაც მოჰყვა ტაძრებისა და მონასტრების დახურვა, სიწმინდეების შეურაცხყოფა, სასულიერო პირთა განუკითხავი დევნა–შევიწროება და ლიკვიდაცია. გამონაკლისი არც მარტყოფის მონასტერი იყო. 1923 წლის 12 მარტს მარტყოფის მონასტრის წინამძღვრი არქიმანდრიტი გერმანე კათოლიკოს–პატრიარქის ამბროსის (ხელაია) მიმართ გაგზავნილ წერილში ითხოვს ლოცვა–კურთხევას, თუ როგორ მოიქცეს კონკრეტულ შემთხვევაში: ,,თანამდებობისამებრ ჩემისა, ვაცნობებ რა თქვენს უწმინდესობას გარემოებას ჩვენი მონასტრისა შესახებ იმისა, რომ მარტყოფი–ნორიოს კომიტეტის წევრნი უპირებენ ჩამორთმევას ყოველნაირი ქონებისა და დათხოვნასა ჯეელი ბერებისა. დიდ ხუთშაბათს აღწერეს ყოველივე ქონება, ხოლო ეკლესიის შიგნით არსებული საგნები ვეღარ მოასწრეს. თხოვნა ჩემი დააკმაყოფილეს იმით, რომ საღმრთო მსახურებისათვის არ შემიშალეს ხელი. აღდგომის მესამე დღეს უნდა მოსულიყვნენ წასაღებად ქონებისა, მაგრამ ხალხი ურმებს არ აძლევს და არცა თანახმარი არიან მონასტრის გაძარცვაზე. არ ვიცი რით დამთავრდება ეს ჩვენი საქმე. დეკრეტი არა ჰქონდათ თან წამოღებული და შემპირდნენ მოტანას. უმორჩილესად გთხოვთ თქვენს განკარგულებას, თუ როგორ მოვიქცეთ ქონების ჩამორთმევის დროს“.
მართლაც, 1923 წლის 19 აპრილს მარტყოფის აღმასრულებელმა კომიტეტმა აღწერა მონასტერი. მეორე დღეს მამა გერმანე წერილს უგზავნის საკათოლიკოსო საბჭოს: ,,მონასტრის საძმო შესდგებოდა 12 კაცისაგან (ჩვენთვის ცნობილია ცხრა ბერის ვინაობა, ვინც იმ პერიოდში მარტყოფის მონასტერში მოღვაწეობდა, ესენი იყვნენ: არქიმანდრიტი გერმანე, მღვდელმონაზონი ევაგრე დიასამიძე, მღვდელმონაზონი ხარლამპი ხომასურიძე, მღვდელმონაზონი ანტონი ოროჟანდოვი, მღვდელმონაზონი იოანე მაისურაძე, ბერდიაკონი იოსები ხარაზიშვილი, ბერდიაკონი აითალა ძამაშვილი, ბერდიაკონი იოაკიმე რამაზაშვილი, ბერი იოსები მელაძე, გარდა საქონლის მწყემსისა და ერთი კურატი ბიჭისა. ამ 14 კაციდან დასტოვეს მონასტერში ბრმანი, მკელობელნი და მოხუცებულნი, სულ 6 კაცი და ერთი ჯეელი ბიჭი. ბერდიაკონი აითალა მომვლელად უძლურია. მწყემსი და კურატი სრულიად დაითხოვეს. დანარჩენთ, რომელთაც სიჯეელე შესწევთ ე.ი. სამ მღვდელმონაზონს, ერთ ბერს და ერთ მორჩილს გამოუცხადეს, თუ იგინი ისურვებდნენ მონასტერში დარჩენას, მაშინ უნდა გადაიხადონ სენაკების ნალოგი (ხარკი), ხოლო მოხუცებულნი კი – უხარკოდ იცხოვრებენ. მათი სიტყვით ნალოგი იქნება თვეში 2 მანეთი ოქროთი, რომლის გადახდა შეუძლებელია ჩვენი ბერებისათვის. შესანახად მოხუცებულთა ძმათა მონასტერს დაუტოვეს 2 დესიატინა მიწა და ძროხა, თავისი ხბოთი, ხოლო დანარჩენი 1 უღელი ხარი და 1 მოზვერი წაიყვანეს. გარდა ამისა, მორთულობა, რაც უკეთესი იყო თავისი სამართველოსათვის წაიღეს. აპირებენ სამზარეულოს ჭურჭლის წაღებასაც. უმორჩილესად გთხოვთ, დარიგება მისცეთ ამ ჩვენი მონასტრის ძმათ, თუ როგორ მოიქცნენ ამ შემთხვევაში“.
მეტად გაუჭირდათ ბერებს მონასტრის დატოვება, მაგრამ სხვა გამოსავალი აღარ იყო. მამა ევაგრე თბილისში გადავიდა, მამა იოანე ბეთანიის მონასტერში წავიდა, მამა იოაკიმე კაჭრეთში, თავის ძმის ოჯახს შეეკედლა, მამა ანტონი და ბერდიაკონი იოსები წარმოშობით მარტყოფელები იყვნენ და თავიანთ სახლებში განაგრძეს მოღვაწეობა. მონასტერში მხოლოდ მამები – გერმანე, ხარლამპი, აითალა და მოხუცი ბერი, ბრმა იოსები დარჩნენ. უკიდურესად მძიმე პირობებში განაგრძეს მოღვაწეობა ღვთის ნებას მინდობილმა მამებმა.
1923 წლის 4 სექტემბერს, არქიმანდრიტი გერმანე თხოვნით მიმართავს კათოლიკოს–პატრიარქ ამბროსის: ,,ჩემდამო რწმუნებულ წმინდა ანტონის მონასტერში მოდიან ზოგიერთ შემთხვევაში მორწმუნე პირნი თავიანთი მღვდლითურთ და სურვილისამებრ მათისა იწერენ ჯვარს მონასტრის ეკვდერსა შინა ღვთისმშობლის მიძინებისასა. მოსალოდნელია სოფელ მარტყოფიდანაც მოვიდეს მსურველი ჯვრის წერისა მონასტერში, მით უფრო, რომ მათ ამ ჟამად არ ჰყავთ მღვდელი, სარწმუნოებისა და ეკლესიისადმი დევნულობის წყალობით. უმორჩილესად გთხოვთ თქვენს უწმინდესობას შესაფერის განკარგულებას. შეიძლება მონასტრის წინამძღვრისა ან მღვდელმონაზვნის მიერ, დაკმაყოფილება მთხოვნელისა, რომ ჯვარი დასწეროს თუ არა“. საერთოდ, მღვდელმონაზვნები არ აღასრულებენ ქორწინების საიდუმლოს, მაგრამ იმ პერიოდში, მასობრივად ხდებოდა ეკლესიების დახურვა და თეთრი სამღვდელოების დაპატიმრება, და ამის გამო მორწმუნეებს თავისუფლად არ შეეძლოთ მიახლება საიდუმლოსთან. ამიტომ კათოლიკოსმა, გამონაკლისის სახით, დართო ბერებს უფლება დაეკმაყოფილებინათ მორწმუნეთა სულიერი მოთხოვნილებანი.
1927 წლის 21–27 ივნისს ჩატარდა საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის მეოთხე საეკლესიო კრება, სადაც ერთ–ერთ საკითხად მამა გერმანეს ეპისკოპოსის ხარისხში დადგენაზე იყო საუბარი. სამღვდელოების ნაწილმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ ქვემო ქართლში არსებული მძიმე სარწმუნოებრივი კრიზისის გამო, აუცილებელი იყო იქ ეპარქიის დაარსება, რომლის მღვდელმთავრადაც სწორედ არქიმანდრიტ გერმანეს კანდიდატურა წამოაყენეს. მაგრამ იმხანად ეკლესიაში მიმდინარე დაძაბულმა მოვლენებმა (საუბარია ე.წ. ,,რეფორმატორთა“ ჯგუფზე) არ მისცა საშუალება ამ კეთილ წამოწყებას თავისი ნაყოფი გამოეღო.
1934 წელს, კომუნისტებმა ხელახლა დაარბიეს მარტყოფის მონასტერი და მამა გერმანეც საძმოს სხვა წევრებთან ერთად იძულებული გახდა დაეტოვებინა იქაურობა. იგი ქირით დასახლდა სოფლის ზემო უბანში. ყაჩაღებად მიგზავნილ ჩეკისტებს დაურბევიათ მისი ოჯახი, თავად მამა გერმანე კი სასტიკად უგვემიათ, სამი მანეთი და სამღვდელო შესამოსელი წაურთმევიათ, თავმჯდომარის ძმისთვის ჩაუცმევიათ და ვირზე შემჯდარი სოფელში ჩამოუტარებიათ. თავად მოხუცი ბერისათვის ცალ–მხარეს წვერი ჩამოუპარსავთ (რითაც ცდილობდნენ ხალხში სარწმუნოების დამცირებას). ბერს ერთი სამდურავიც არ დასცდენია, რაც მის სიწმინდეს, ურისხველობას მოწმობს. სამრეკლოდან ჩამოუხსნიათ ზარები, გადმოცემით, ამ ზარებს ისეთი ხმა ჰქონია, რომ შორი მანძილის მიუხედავად, სხვა სოფლებშიც კარგად ისმოდა მათი რეკვა. ბერს არც ამაზე უთქვამს საყვედური, გარდა წინასწარმეტყველური სიტყვებისა: ,,დრომ მოიტანა ეკლესიებს რომ არბევენ, აბუჩად იგდებენ და ეს არავის არ შერჩება“–ო. მასში იმდენად დიდი იყო ღმერთისა და ხალხის სიყვარული, რომ ბერმა ყოველგვარი შევიწროების მიუხედავად არ დატოვა თავისი ადგილსამყოფელი, ერთი წამითაც არ შერყევია რწმენა, უწყვეტლივ აღასრულებდა ღმრთისმსახურებას: ნათლავდა, მიცვალებულებს წესს უგებდა და შეძლებისდაგვარად წირვა–ლოცვასაც აღასრულებდა.
ბერის თავდადებულმა მსახურებამ უფლის წინაშე, მისმა სიწმინდემ, მრევლში დღემდე შემოინახა თბილი და ტკბილი მოგონება. არქიმანდრიტ გერმანეს დღესაც იგონებენ, როგორც ღვთისნიერ, შესახედავად სათნო გარეგნობის, საშუალო ტანის ბერს. სამამულო ომში მიმავალ სამ მარტყოფელს უწინასწარმეტყველა ,,ყველანი ჯანმრთელად დაბრუნდებით“–ო, რაც ახდა კიდეც.ერისა და ეკლესიისათვის თავდადებულმა მოღვაწემ, არქიმანდრიტმა გერმანემ 1947 წელს, მშვიდად შეჰვედრა სული უფალს.
გთავაზობთ 1923 წლის 12 მარტს მარტყოფის მამათა მონასტრის მიერ საკათალიკოსო საბჭოსადმი მიწერილ წერილს:
,,თანამდებობისამებრ ჩემისა, ვაცნობებ რა თქვენს უწმიდესობას გარემოებას ჩვენი მონასტრისა შესახებ იმისა, რომ მარტყოფი–ნორიოს კომიტეტის წევრნი უპირებენ ჩამორთმევას ყოველნაირი ქონებისა და დათხოვნასა ჯეელი ბერებისა. დიდ ხუთშაბათს აღწერეს ყოველივე ქონება, ხოლო ეკლესიის შიგნით არსებული საგნები ვეღარ მოასწრეს. თხოვნა ჩემი დააკმაყოფილეს იმით, რომ საღმრთო მსახურებისათვის არ შემიშალეს ხელი. აღდგომის მესამე დღეს უნდა მოსულიყვნენ წასაღებად ქონებისა, მაგრამ ხალხი ურმებს არ აძლევს და არცა თანახმანი არიან მონასტრის გაძარცვაზე. არ ვიცი რით დამთავრდება ეს ჩვენი საქმე. დეკრეტი არა ჰქონდათ თან წამოღებული და შემპირდნენ მოტანას. უმორჩილესად გთხოვთ თქვენს განკარგულებას, თუ როგორ მოვიქცეთ ქონების ჩამორთმევის დროს“.
1923 წლის 19 აპრილს მარტყოფის აღმასრულებელმა კომიტეტმა აღწერა მონასტერი. როგორც მამა გერმანე წერს, იმ დროს მონასტრის საძმო შესდგებოდა 12 კაცისაგან, გარდა საქონლის მწყემსისა და ერთი კურატი ბიჭისა. ესენი იყვნენ: არქიმანდრიტი გერმანე (იაშვილი), მღვდელმონაზონი ევაგრე (დიასამიძე), მღვდელმონაზონი ხარლამპი (ხომასურიძე), მღვდელმონაზონი იოანე (მაისურაძე), მღვდელმონაზონი ანტონი (ოროჟანდოვი), ბერდიაკონი იოაკიმე (რამაზაშვილი), ბერდიაკონი აითალა (ძამაშვილი), ბერდიაკონი იოსები, ბერი იოსები (მელაძე) და კიდევ სამი ჩვენთვის უცნობი ბერი. (მათი ვინაობა ჩვენთვის ცნობილი გადხა ფოტოდან, რომელსაც წაწერილი ჰქონდა მათი სახელები – რედ.). ,,ამ 14 კაციდან დასტოვეს მონასტერში ბრმანი, მკელობელნი და მოხუცებულნი, სულ 6 კაცი და ერთი ჯეელი ბიჭი. ბერდიაკონი აითალა მომვლელად უძლურია. მწყემსი და კურატი სრულიად დაითხოვეს. დანარჩენთ, რომელთაც სიჯეელე შესწევთ ე.ი. სამ მღვდელმონაზონს, ერთ ბერს და ერთ მორჩილს გამოუცხადეს, თუ იგინი უსურვებდნენ მონასტერში დარჩენას, მაშინ უნდა გადაიხადონ სენაკების ნალოგი (ხარკი), ხოლო მოხუცებულნი კი – უხარკოდ იცხოვრებენ. მათი სიტყვით ნალოგი იქნება თვეში 2 მანეთი ოქროთი, რომლის გადახდა შეუძლებელია ჩვენი ბერებისათვის. შესანახად მოხუცებულთა ძმათა მონასტერს დაუტოვეს 2 დესიატინა მიწა და ძროხა, თავისი ხბოთი, ხოლო დანარჩენი 1 უღელი ხარი და 1 მოზვერი წაიყვანეს. გარდა ამისა, მორთულობა, რაც უკეთესი იყო თავისი სამართველოსათვის წაიღეს. აპირებენ სამზარეულოს ჭურჭლის წაღებასაც. უმორჩილესად გთხოვთ, დარიგება მისცეთ ამ ჩვენი მონასტრის ძმათ, თუ როგორ მოიქცნენ ამ შემთხვევაში“.
ქუთაისის გუბერნიის რაჭის მაზრის ულამაზეს პატარა სოფელ სომიწოში ცხოვრობდა მღვდელი ბასილი (ერისკაცობაში ვასილი იაშვილი). იგი თავის ოჯახში წარმომავლობით მეშვიდე თაობის მღვდელი იყო. ამ ოჯახის წევრთა უმრავლესობას ევროპის სხვადასხვა ქვეყანაში ჰქონდათ მიღებული განათლება. ვასილი ბავშვობიდანვე ღვთისმოსაობით გამოირჩეოდა. მან ოჯახური, პირველდაწყებითი განათლების მიღების შემდეგ სასულიერო სემინარია დაამთავრა და თავის მშობლიურ მხარეში დაიწყო მოღვაწეობა. ბასილ იაშვილი დაქორწინებული იყო იმერელი აზნაურის პელაგია აბდუშელიშვილზე. სომიწოს გარდა მამა ბასილი ღვთისმსახურებას აღასრულებდა გვერდით მდებარე სოფლების ჟაშქვის და პიპილეთის ეკლესიებში.
გასული საუკუნის 20–იანი წლებიდან დაწყებული რეპრესიების მიუხედავად მოძღვარი მამა ბასილი ხელისუფალთა მუქარასა არ შეუშინდა და ძველებურად აგრძელებდა ღვთისმსახურებას. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ რეპრესიების დროს 20–იანი წლებიდან დაწყებული 1937 წლამდე რაჭაში ასამდე სასულიერო პირი იძულებით განმოსეს , გაასახლეს ან დახვრიტეს. მამა ბასილს პიროვნული თვისებების გამო – უსაზღვრო კაცთმოყვარეობა, მიმტევებლობა, შემწყნარებლობა, განათლება -მრევლის მხრიდან უდიდესი სიყვარული და პატივისცემა დაიმსახურა, რასაც იმჟამინდელი კომუნისტურ–კომკავშირელი მოღვაწეებიც კი გვერდს ვერ უვლიდნენ .მათ მისთვის ცნობილი ბრალდების – ,,ხალხის მტრის“ მორგებაც კი ვერ შეძლეს. თუმცა ყოვლისშემძლე რეჟიმმა ბასილ იაშვილის საქმიანობაში მაინც შეამჩნია „საერთო–სახალხო ინტერესებიდან“ გადახვევის ფაქტი და სასჯელმაც არ დააყოვნა. ამის შესახებ წერდა 1937 წლის 13 სექტემბრის ონის რაიონის გაზეთ ,,სოციალისტურ მშენებლობა“: ,,სომიწოს კოლმეურნეობა ,,ახალ გზაში“ მიწათმომწყობმა ქიშვარდი ჯაფარიძემ განსაკუთრებული მზრუნველობა გამოიჩინა ზოგიერთი ინდივიდუალური გლეხის მიმართ, რომელთა მიწები მოქცეული იყო კოლმეურნეობის ფართობში. ჯაფარიძემ ვასილ იაშვილს კოლმეურნეობის ერთიან მასივში დაუტოვა თავისივე მიწა და ამით დაამახინჯა მიწათმოწყობის წესი. ვასილ იაშვილი ყოფილი მღვდელია. ის 1931 წელს შევიდა კოლმეურნეობაში და როცა კოლმეურნეობა არ მოეწონა და იქ ვერაფერი გააწყო, ისევ უკან გამოვიდა...“. რედაქცია მოითხოვს ,,პროკურორის, ამხ. გურგენიძის სასწრაფო ჩარევას ამ საქმეში და დამნაშავეების პასუხისგებაში მიცემას.“ როგორც ჩანს, პროკურორი ამხ. გურგენიძე სასწრაფოდ ჩარეულა აღნიშნულ საქმეში და ,,დამნაშავეები“ სათანადოდ დაუსჯიათ. მღვდელი ბასილი იაშვილი წერილის გამოქვეყნების შემდეგ ძალიან მალე დახვრიტეს. განაჩენის აღსრულებისას მისი ოჯახიდან უამრავი ოჯახური რელიკვია და საეკლესიო ინვენტარი – საღვთისმსახურო წიგნები, ხატები, ჯვრები, შანდლები და სხვა დაუყოვნებლივ გაზიდეს. რეპრესირებული მღვდლის ოჯახის წევრები იძულებულნი გახდნენ, გაცლოდნენ მშობლიურ კუთხეს და თბილისს შეხიზვნოდნენ. სომიწოში, პიპილეთსა და ჟაშქვაში მოხუცების მეხსიერებას დღესაც შემორჩათ მამა ბასილის სახელი.
დავით ილარიონის ძე იაშვილი კი კახეთში 1872 წელს საქობაოში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. მან ჯერ თელავის სასულიერო სასწავლებელი ხოლო შემდეგ თბილისის სასულიერო სემინარიაში დაამთავრა. 1896–98 წლებში სოფელ ჯუგაანის სამრევლო–საეკლესიო სკოლაში მასწავლებლად მუშაობდა. 1898 წლის თბილისის სიონის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის საკათედრო ტაძარში გორის ეპისკოპოსმა ლეონიდემ დიაკვნად აკურთხა, ერთი კვირის შემდეგ კი მღვდლად დაასხეს ხელი და საქობაოს წმინდა სტეფანე პირველდიაკონის სახელობის ეკლესიის წინაძღვრად დაინიშნა.
მღვლად კურთხევის შემდეგ დავითი განაგრძობდა პედაგოგიურ მოღვაწეობას. იყო სიღნაღის სასულიერო სასწავლებლის ზედამხედველი და ეპარქიალური სასწავლებლის საბჭოს თავმჯდომარე. 1912 წლის თბილისში, ავლაბრის წმინდა მიქაელ მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესიის წინაძღვრად გადაიყვანეს. მალე მას დეკანოზის წოდება მიენიჭა. უნდა აღინიშნოს რომ რომ ავლაბრის მთავარანგელოზთა სახელობის ტაძარში მამა დავითის გვერდით მეორე მღვდელი რუსული წარმოშობის მოძღვარი მსახურებდა და მრევლიც დიდძალი ჰყავდა. ისინი ძლიერ ავიწროებდნენ ქართულ სამრევლოს და მამა დავითსაც ბევრჯერ შეურაცხყოფაც მიაყენეს. როდესაც აღსდგა საქართველოს მართლმადიდებლური სამოციქულო ეკლესიისარ ცნობდა ქართული ეკლესიის ავტოკეფალიას და ცდილობდა შეენარჩუნებინა თავისი ძველი პრივილეგიები ჩვენ ეკლესიაში.
ერთ დღეს დილით ეკლესიაში მისული მამა დავითი რუსმა მრევლმა ტაძარში არ შეუშვა. ამის შესახებ წერდა გაზეთი ,,საქართველო“ (1917 წლის თავის ერთ–ერთ ნომერში): ,,კვირას, თიბათვის 18–ს საღამოთი დეკანოზ დავით იაშვილთან მივიდა დეპუტაცია შვიდი კაცისგან და ავლაბრის წმიდა მარინესა და მთავარანგელოზის ქართველ მრევლთა კრების დადგენილების თანახმად მხურვალე თანაგრძნობა გამოუცხადა იმ ინციდენტების და უსიამოვნების გამო, რომლებიც მას ამ ბოლო დროს გადახდა თავს. ამ დღეს დილით მთავარანგელოზის ეკლესიაში მწირველი იყო ახლად დანიშნული რუსის მღვდელი. ქართველი მრევლის თხოვნით დეკანოზი დავითიც სამწირველოში შეიმოსა, რომ რუსის მღვდელთან ერთად ეწირნა, მაგრამ ამ უკანასკნელმა ნება არ დართო....
დიდი უსიამოვნება ჩამოვარდა წირვის დამთავრების შემდეგ ქართველ და რუს მრევლთა შორის იმის შესახებ, ვის უნდა ჩაბარებოდა ეკლესიის გასაღები. მოწვეულ იქმნა ადგილობრივი კომისარი, რომელმაც ორივე მხრის თანხმობით საყდრის გასაღები ნეიტრალურ პირს გადასცა, ვიდრე საყდრის საკითხი გადაწყდებოდეს, საყდარი დაკეტილი იქნება“. ამ დაპირისპირებამ კიდევ რამოდენიმე თვე გასტანა და საბოლოოდ მამა დავითის მტკიცე ქმედებების შედეგად ტაძარი ისევ ქართველებს დარჩათ.
თბილისის პირველ საავადმყოფოში მამა დავითმა 1934 წლამდე იმუშავა. 1934–48 წლებში იგი თვალის დისპანსერში საქმის მწარმოებლად და ბუღალტრად მუშაობდა.1949 წლის 30 ივნისს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქმა კალისტრატემ კვლავ აღადგინა მღვდლის ხარისხში და თბილისის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დანიშნა. 1952 წლის 14 ივნისს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს–პატრიაქმა მელქისედეკ III–მ ბერად აღკვეცა და სახელად დიმიტრი უწოდა. მეორე დღეს ნინოწმიდელ ეპისკოპოსად დაასხა ხელი და კათოლიკოს–პატრიარქის ქორეპისკოპოსად დაინიშნა. 1953 წლიდან მასვე დაევალა ბოდბის ეპარქიის მართვა–გამგეობა. 1957–58 წლებში ალავერდის ეპარქიასაც განაგებდა. 1958 წელს ეკლესიაში ერთგული და დამსახურებული მოღვაწეობისთვის მიტროპოლიტის წოდება მიენიჭა. მიტროპოლიტი დიმიტრი (დავით იაშვილი) 1961 წლის 22 ივლისს გარდაიცვალა და თავისი ანდერძის თანახმად, თბილისის წმინდა მოციქულთა პეტრესა და პავლეს სახელობის ეკლესიაში იქნა დაკრძალული.
ნუგზარ (ზაზა) იაშვილი
