ჩხაიძეთა გვარის ძირითად დასახლებად ლანჩხუთის რაიონის სოფელი აცანა ითვლება. აქ უცხოვრიათ ჩემს წინაპრებს – ბესარიონ ჩხაიძესა და ეკა შევარდნაძეს (XIX საუკუნის 20-იან წლებში).

ეკა წარმოშობით ოზურგეთის რაიონის სოფელ ასკანიდან ყოფილა. ბესარიონსა და ეკას შესძენიათ 12 შვილი, რომელთაგან სამი ბავშვობაშივე გარდაცვლიათ. აღუზრდიათ 8 ვაჟი და ერთი ქალი. ჩვენდა სამწუხაროდ, ამ უკანასკნელის შესახებ ვერანაირი ინფორმაცია ვერ მოვიპოვე. რვა ვაჟიდან ორი ერისკაცი ყოფილა – შევარდენი (ჩემი დიდი ბა- ბუის არტემის მამა) და ანტონი, ხოლო 6 დანარჩენი ძმა: გრიგოლი (გაბრიელ), მელიტონი, მელქისედეკი, სერაპიონი, სილიბისტრო და ნიკოლოზი – სასულიერო პირები ყოფილან და ღირსეულად ემსახურებოდნენ საქართველოს ეკლესიას, ძირითადად, დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ, იმერეთში, გურიაში, სამეგრელოსა და აფხაზეთში.

ფოტოზე გამოსახული არიან:

I რიგი – ბავშვები. მარცხნიდან: 1. პეტია ნიკიფორეს ძე ჩხაიძე; 2. პავლე ნიკიფორეს

ძე ჩხაიძე (მეგის მამა); 3. ნინა ნიკიფორეს ასული ჩხაიძე (თენგიზის დედა).

II რიგი – მარცხნიდან: 1. უცნობია; 2. მამა გრიგოლ ბესარიონის ძე ჩხაიძე (არტემის

ბიძა); 3. უცნობია; 4. მამა სერაპიონ ბესარიონის ძე ჩხაიძე (არტემის ბიძა).

III რიგი. – დგანან მარცხნიდან: 1. უცნობი ქალბატონი; 2. ლიზა რვალაძე (ნიკიფორე

ჩხაიძის II მეუღლე); 3. მამა არტემ შევარდენის ძე ჩხაიძე ( ჩემი დიდი ბაბუა);

4. ნიკიფორე შევარდენის ძე ჩხაიძე ( არტემის ძმა); 5. ანტონ ბესარიონის ძე ჩხაიძე

(არტემის ბიძა); შუაში შესაძლებელია იყოს მამა მაკარი ჩხაიძე (მღვდელი).

გრიგოლ ჩხაიძე, სერაპიონ ჩხაიძე ძმათა შორის განსაკუთრებული ავტორიტეტითა და მდგომარეობით გრიგოლ (გაბრიელ) ბესარიონის ძე ჩხაიძე გამოირჩეოდა. იგი ბერი იყო და

შთამომავლობა არ დარჩენია. სხვადასხვა დროს უმოღვაწია გელათის, კაცხის, ჯრუჭის მონასტრებში. იყო წმინდა მღვდელმთავარ გაბრიელ (ქიქოძე) ეპისკოპოსის „პირადი მოძღვარი, მესაიდუმლე და ეკონომოსი“ (მელიტონ კელენჯერიძე, „გაბრიელ ეპისკოპოსი იმერეთისა“). გარდაცვლილა. 1912 წელს ქალაქ ქუთაისის საავადმყოფოში, თებერვლის თვეში. დაკრძალულია გელათის მონასტერში. გარდაცვალებამდე იგი არქიმანდრიტის ხარისხში

გვ. 23

მღვდელი მელიტონ ბესარიონის ძე ჩხაიძე, ჩვენი მონაცემებით, 1900-1910 წლებში მღვდელმსახურებას ეწეოდა ქუთაისის მაზრის სოფელ გეგუთში. ჰყოლია ხუთი შვილი: აგრაფინა, სერაფიმა, ალექსანდრა, ილიადორი და კალენიკე. ეს უკანასკნელი 1914 წელს წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ქუთაისის განყოფილების წევრი ყოფილა, ამავდროულად უმუშავია ღარიბ სასულიერო პირებზე ეპარქიულ სამზრუნველოში.

შემდგომში, რატომღაც, სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაუმთავრებია.

მღვდელი მელქისედეკ ბესარიონის ძე ჩხაიძე მღვდელმსახურებას ეწეოდა ქუთაისის მაზრის სოფელ ტყაჩირში. მის შესახებ სხვა ცნობები ვერ მოვიპოვეთ,

ისევე როგორც მღვდელ სილიბისტრო ბესარიონის ძე ჩხაიძის შესახებ, რომელსაც სამურზაყანოში, კერძოდ, სოფელ თაგილონში უმოღვაწია.

არ გაგვაჩნია სხვა ცნობები მღვდელი ნიკოლოზ ბესარიონის ძე ჩხაიძის შესახებაც, რომელიც 1909 წელს ოზურგეთის მაზრის სოფელ ფიჩხისჯვრის (დღევანდელი სოფელი მზიანი) ღვთისმშობლის ეკლესიის წინამძღვრადაა მოხსენიებული.

მეტად შთამბეჭდავია ერთ-ერთი ძმის სერაპიონ ბესარიონის ძე ჩხაიძის მოღვაწეობა. იგი ამ მიზნით აფხაზეთში, კერძოდ, ოჩამჩირის რაიონის სოფელ ჯგერდში, 1877 წელს სრულიად ახალგაზრდა, 25 წლის ასაკში ჩასულა.

ეს პერიოდი აფხაზეთის ისტორიაში უმძიმესია. მეორე მუჰაჯირობის შემდეგ, მართლმადიდებელი სასულიერო პირები სასტიკად იდევნებოდნენ და ახალგაზრდა სერაპიონის მხრიდან ასეთი ნაბიჯი მის უფლისადმი უდიდეს სიყვარულსა და თავდადებაზე მეტყველებს. ზუსტად 1877 წელს სოფ. ჯგერდში არსებული აღდგომის ეკლესია თურქებმა დაწვეს და გაანადგურეს. შემდგომში, 1886 წელს ხელახლა აშენდა ქვის ეკლესია სერაპიონის აქტიური მონაწილეობით. ამ ეკლესიაში იგი 1879 წლიდან მედავითნედ, ხოლო 1893 წლიდან 1912 წლამდე მღვდლად მსახურობდა.

რა მდგომარეობა იყო შექმნილი ამ რეგიონში სერაპიონის ჩასვლის წინ და რა ვითარებაში უნდა ემოღვაწა მას, ამაზე ნათელ წარმოდგენას გვიქმნის დეკანოზი იოსებ წერეთელი თავის მოგონებებში. იგი გაბრიელ ეპისკოპოსს ახლდა თან აფხაზეთში მოგზაურობისას. კერძოდ, ი. წერეთელი იგონებს: „1875 წელს გაბრიელს ვახლდი აფხაზეთში. მაისი იყო. ფოთიდან ბიჭვინტაში გავედით. იქიდან ხმელეთით, ცხენდაცხენ გამოვყევით აფხაზეთ-სამურზაყანოს... სოფ. ჯგერდში, საცა 300 კვამლი მოუნათლავი აფხაზი ესახლა, ერთი უსიამოვნება შეგვხვდა. მღვდლოთსას დავბინავდით. ჩვენთან იყო აფხაზეთის მისიონერ-ბლაღოჩინი დავით მაჭავარიანი. ღენ. გეიგმანი ახლო სოფელში დაბინავდა. შუაღამე იყო ატყდა საშინელი ხმაურობა. ჩვენს ბინას შემოერტყა 300 შეიარაღებულე აფხაზი. ჩვენ შევშინდით, გაბრიელი გვამხნევებდა. გამოვიდა აივანზე და ხალხს დაუწყო მშვიდება. არ სცხრებოდნენ და ყვიროდნენ: არ გვინდა ქრისტიანობა, გაგვშორდით, თვარა ამოგხოცავთ. მოჰყვა თოფის სროლა.

26 გვერდი

რიოდში ჩავიდა სოფელ ჯგერდში სერაპიონი და ოჯახიც შეუქმნია. ცოლად შეურთავს იქაური აფხაზი ეროვნების ქალი, გვარად ამიჩბა, რომლის მშობლებს ვაჟი არ ჰყოლიათ. ქორწინების შემდეგ სერაპიონს ახალშერთული მეუღლე ქუთაისში წაუყვანია ახლო ნათესავებთან (სავარაუდოდ, ძმებთან) და მთელი წელიწადი იქ ყოფილა ქართული ენისა და გიტარაზე დაკვრის შესასწავლად. შემდგომში მათ ოთხი ვაჟი შესძენიათ: სანდრო, გიორგი, კუტია და კიდევ ერთი, რომელიც ახალგაზრდა გარდაცვლილა.

ოთხივე ვაჟი დედის გავლენით თუ თხოვნით აფხაზებად დაწერილან ჩხეიძის გვარით. კუტია ჩხეიძეს ჰყოლია ორი შვილი: ელენე და პავლე. ეს უკანასკნელი აფხაზეთში ცნობილი პიროვნება იყო, ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში მუშაობდა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის სახელმწიფო ბანკის მმართველის თანამდებობაზე. ამჟამად გარდაცვლილია და ანდერძის თანახმად დაკრძალეს სოფ. ჯგერდში, თავისი ბაბუის – სერაპიონის გვერდით, რომლის ხსოვნასაც დიდი მოწიწებითა და სიყვარულით ატარებდა თურმე.

ბ-ნი პავლეს მეუღლემ ქალბატონმა ზინა ფანცულაიამ, რომელიც ქ. სოხუმში ცხოვრობდა, ბევრი საინტერესო ცნობა მოგვაწოდა. სამწუხაროდ, ცნობილი მოვლენების გამო მასთან შეხვედრა ვერ მოვახერხეთ.

მკითხველისათვის საინტერესო იქნება ალბათ ბ-ნი ლორენცო შარანგიას მონათხრობი „სისხლის ძახილი“, რომელიც 2007 წლის 15 მაისს გამოქვეყნდა გაზეთ „სვაბოდნაია გრუზიაში“.

გიორგი სერაპიონის ძე ჩხეიძე, ანა ჩხეიძე, გურამ ჩხეიძე, ზინა ფანცულაია, პავლე ჩხეიძე, ქალბატონი ხანა

27 გვ.

მიხეილ ჩხაიძე სასულიერო პირი ყოფილა და დუშეთის მაზრის სოფელ ბოდავში უმოღვაწია. ცოლად ივანიშვილის გვარის ქალი ჰყოლია, სახელად სოფია. მათ სამი შვილი შესძენიათ: ანტონი, მინადორა და ნინა, ეს უკანასკნელი ადრე გარდაცვლილა „ცნობის ფურცლის“ მიხედვით, თბილისის საეპარქიო დედათა სასწავლებლის ახალ კურსდამთავრებული ნინო, მღვდლის, მიხეილ ჩხაიძის, ასული, 1906 წელს დუშეთში დაკრძალეს. ანტონის მეუღლეს მაშო რქმევია, გვარად ქართველიშვილი. მინადორას ოჯახი ლევან მესხიძესთან შეუქმნია და სამი შვილი შესძენიათ: ლადო, არჩილი და ნუცა. ჩემდა საბედნიეროდ ახლო ნაცნობობა და ურთიერთობა გამაჩნია ბატონი ლადოს შვილთან, ქალბატონ ლამარა მესხიძესა და მის მეუღლე ბატონ ლევან გეგეშიძესთან. პირადად ვიცნობდი ქალბატონი მინადორას შვილს, უსათნოეს ადამიანს, ქართული ფოლკლორული კოლექტივების დირიჟორსა და დამსახურებულ პედაგოგს არჩილ მესხიძეს (1912-1999) და მის ძვირფას მეუღლეს, კოტე მარჯანიშვილის სახელობის თეატრის მსახიობსა და რეჟისორს, ანიკო ავლოხაშვილს (1917- 1994 წწ.). ორივე მათგანი ჩემს ქორწილშიც ბრძანდებოდა და თავიანთი უმშვენიერესი სიმღერით წარუშლელი მოგონებები დაგვიტოვეს იქ დამსწრე საზოგადოებას.

არჩილსა და ანიკოს ერთი ქალიშვილი ჰყავდათ. 1936 წლის 13 მარტს ქალაქ თბილისში დაბადებული ნანა (ნანული) მესხიძე. ნანამ კულტურისადმი სწრაფვა ადრეულ ასაკში გამოავლინა. იგი საშუალო სკოლის უკანასკნელ კლასებში გატაცებული იყო კლასიკური მუსიკით, მაგრამ შემდგომში უპირატესობა სახვით ხელოვნებას მიანიჭა. თბილისის იაკობ ნიკოლაძის სახელობის სამხატვრო ტექნიკუმის დამთავრების შემდეგ, 1957 წელს სწავლა გააგრძელა თბილისის სამხატვრო აკადემიაში (სახვითი ხელოვნების ფაკულტეტზე – პედაგოგი უჩა ჯაფარიძე), რომელიც წარმატებით დაამთავრა 1963 წელს და შეუდგა აქტიურ შემოქმედებით საქმიანობას. 1965 წელს იგი საბჭოთა კავშირის მხატვართა კავშირის წევრი გახდა, ხოლო 1977 წელს მიენიჭა საქართველოს დამსახურებული მხატვრის წოდება. ქორწინებაში იყო 1936 წელს, აბაშაში დაბადებულ ცნობილ მხატვარ რადიშ თორდიასთან. ეს უკანასკნელი არის საქართველოს პედაგოგიურ მეცნიერებათა

აკადემიის აკადემიკოსი, საქართველოს დამსახურებული მხატვარი (1979წ.), სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1980წ.), საქართველოს სახალხო მხატვარი (1990წ.), ღირსების ორდენის კავალერი (1996წ.). მისი ნამუშევრები დაცულია მსოფლიოს ცნობილ და უდიდეს მუზეუმებში.

ნანა 1997 წლის 31 აგვისტოს გარდაიცვალა და დაკრძალულია თბილისში, მუხათგვერდის სასაფლაოზე.

ნანასა და რადიშს ორი ვაჟი ჰყავდათ. საბა ძალზე ახალგაზრდა ტრაგიკულად დაიღუპა, რატი კი მშობლების კვალს გაჰყვა, მხატვარ-დიზაინერია, ცხოვრობს ქ. თბილისში.

36 გვ.

იმავე პერიოდში მისი ერთადერთი ვაჟი შალვაც (ბაბუაჩემი) ბოლშევიკებს მეორედ თუ მესამედ ჰყავდათ გამწესებული „გულაგში“, როგორც ხელისუფლებისათვის არასანდო პიროვნება. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, შალვამაც სასულიერო განათლება მიიღო და მამის, ბიძისა და პაპის ძმების დარად ღვთის სამსახური აირჩია. 1913 წლის მონაცემებით შალვამ ოზურგეთის სასულიერო სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ მსახურება ფოთის საკათედრო ტაძარში დაიწყო. ცოლად შეურთავს ლანჩხუთის რაიონის სოფ. ნიგოითისა თუ შუხუთის მკვიდრი ფედოსი ზურაბის ასული მგელაძე. საცხოვრებლად ისინი სოფელ ბახვში მამისეულ სახლში დამკვიდრებულან. მათ ოთხი შვილი შესძენიათ: მარგალიტა, გივი, ზეინაბი და ვახტანგი (მამაჩემი). გასაბჭოების შემდეგ მღვდელ შალვა ჩხაიძეს მკაცრად გაუსწორდნენ.

1927 წელს იგი ანტისაბჭოთა საქმიანობის ბრალდებით დააპატიმრეს და სასჯელად ციმბირში გადასახლება მიუსაჯეს, სადაც მან 7 წელი გაატარა. რთული წარმოსადგენი არ არის როგორი ტანჯვა-წვალების გადატანა მოუხდა მთელი ამ ხნის განმავლობაში ოთხი მცირეწლოვანი შვილის დედას, ქალბატონ ფედოსისა და მამა არტემს.

გვ. 68