გიორგი მაჩურიშვილი 

ალავერდის ეპარქია

1917-2007  წლეებში 

თბილისი 2009 წელი

ნაშრომი საარქივო მასალების საფუძველზე მოგვითხრობს  საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის ერთ-ერთ უძველეს, ალავერდის ეპარქიის ისტორიას 1917-2007 წლებში. იგი  განკუთვნილია ფართო საზოგადოებისათვის. 

რედაქტორი: ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი  სერგო ვარდოსანიძე 

რეცენზენტი: ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი ელდარ ბუბულაშვილი

ფოტოების მოწოდებისათვის მადლობას ვუხდით ლუარსაბ ტოგონიძეს 

დამკაბადონებელი: გიორგი კაკაბაძე

ISBN 978-9941-0-1177-1 

გამომცემლობა „ალილო”

სარჩევი

შესავალი  5 

ალავერდის ეპარქია 191730 წლებში 7

ალავერდის ეპარქია 1930-50 წლებში  43 

ალავერდის ეპარქია 1950:93 წლებში 64 

ალავერდისეპარქია 1993წლიდან  74 

ალავერდელი ეპისკოპოსები და სასულიერო მოღვანეები  88 

ალავერდის ეპარქიაში მოღვაწე გამორჩეული სასულიერო პირები 136 

ალავერდის ეპარქიის სამრევლოები და იქ მოღვაწე სასულიერო პირები 1910 წლის „კავკასიის კალენდრის“ მიხედვით  154 

ალავერდის ეპარქიის მონასტრებში დასაფლავებულ პირთა პანთეონი 236 

დამოწმებული წყაროები, ლიტერატურა  240

შესავალი  

ალავერდის საეპისკოპოსო კათედრა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ეპარქიაა საქართველოში. მისი ეს სახელწოდება დაკავშირებულია ეპარქიის საკათედრო ტაძართან და მონასტერთან, რომელიც VI საუკუნის შუა ხანებში დაარსა სირიელმა მისიონერმა წმინდა იოსებ ამბა ალავერდელმა, წმინდა იოანე ზედაზნელის ერთ-ერთმა მოწაფემ. ტერმინი ,,ამბა” სირიულია და მონასტრის წინამძღვრის ქართული სახელწოდების შესატყვის წარმოადგენს. ამ ზედწოდებას ალავერდელი ეპისკოპოსები იმის გამო ატარებდნენ, რომ ისინი მონასტრის წინამძღვრებადაც ითვლებოდნენ. 

XI საუკუნის დასაწყისში, კახეთ-ჰერეთის მეფემ, კვირიკე II-მ ალავერდის წმიდა გიორგის სახელობის ეკლესიის ადგილას ააგო დიდი საკათედრო ტაძარი, რომელიც ჯვართამაღლების სახელწოდებითაა ცნობილი.

1104 წელს, კახეთის შემოერთების შემდეგ, დავით აღმაშენებელმა საეპისკოპოსო სრულიად საქართველოს სამსახურში ჩააყენა. 

ალავერდის ეპარქიის საზღვრები იყო: ჩრდილოეთით და აღმოსავლეთით კავკასიონის ქედი და მდინარე სტორი, სამხრეთ-აღმოსავლეთით - მდინარე თურდო, დასავლეთით და სამხრეთ-დასავლეთით - კახეთისა და ცივ-გომბორის ქედები. თიანეთიდან ალავერდის ეპარქიაში შედიოდა ფშავხევსურეთი და თუშეთი. საეპისკოპოსოს ეკუთვნოდა: ძველი შუამთის ყოვლადწმინდის საწინამძღვრო ეკლესია, ორმეოც მოწამეთა საყდარი ოჟიოში, ყოვლადწმინდის საყდარი ხორხელში, მთლიანად ან ნაწილობრივ კაკაბეთი, ვარდისუბანი, არბუხი, ღანური, ჩიბინიანი, ალავერდული, წინანდალი, ველისციხე და სხვა სოფლები. 

XVI საუკუნეში ალავერდელმა ეპისკოპოსებმა მიტროპოლიტის წოდება მიიღეს. 1616 წელს, ალავერდი და მისი მამულები ირანის მმართველმა, შაჰ-აბას | დაარბია. XVII საუკუნის შუა ხანებში, თურქმანთა მომთაბარე ტომებმა ეპარქიის კუთვნილი ადგილ-მამულები საძოვრებად, ხოლო ალავერდის ტაძარი - ციხედ გადააქციეს.

1659 წელს აჯანყებულმა კახელებმა თურქმენები გარეკეს, მაგრამ მტრისაგან მიყენებული ზარალი იმდენად დიდი იყო, რომ XVII საუკუნის ბოლომდე საეპისკოპოსო ვერ აღდგა. XVII-XVIII საუკუნის მიჯნაზე ალავერდი ლეკებმა დაარბიეს. 1735 წელს კი ნადირ-შაჰმა ააოხრა. 

1784 წელს, საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, ანტონ I-ის ლოცვა-კურთხევით, ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავრად პეტერბურგში აკურთხეს ერეკლე II-ის შვილი - თეიმურაზი, ანტონ II-ის სახელით.

1788 წელს, ანტონ II-ე საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი გახდა და პატრიარქობასთან ერთად ალავერდის ეპარქიის მმართველობაც შეინარჩუნა. ამ ორი კათედრის გაერთიანებამ ხელი შეუწყო საეპისკოპოსოს სამეურნეოეკონომიურ დაწინაურებას, რაც გაგრძელდა 1811 წლამდე, ანტონე II-ე კათოლიკოსის რუსეთში გადასახლებამდე. ამავე წლის 14 ივლისს ალავერდის ეპარქია ჩააბარეს ბოდბელ მიტროპოლიტ იოანეს (მაყაშვილი), ხოლო 1814 წლის 30 აგვისტოდან 1817 წლის 14 მაისამდე სამწყსოს განაგებდა

გვ 5

ანტონ II (ბაგრატიონი) 1762-1827წწ აღმოსავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, მეფე ერეკლე II-ის მეოთხე ვაჟიშვილი. დაბ. თელავში. ხსენება 21 (03 იანვ) დეკემბერი  

მთავარეპისკოპოსი დოსითეოსი (ფიცხელაური). ამავე წლიდან, მისი გადასახლების შემდეგ, რუსეთის იმპერიამ ალავერდის ეპარქია გააუქმა და  დროებით შეუერთა ბოდბის ეპარქიას, რომელსაც გარდაცვალებამდე განაგებდა მიტროპოლიტი იოანე (მაყაშვილი), რომელიც 1837 წლის 24 სექტემბერს გარდაიცვალა. მას შემდეგ, მთელი 50 წელი, ეპარქიას მართავდნენ რუსი ეგზარქოსები. 1886 წლის 1 მარტს ეგზარქოს პავლეს (ლებედევი)  მმართველობის დროს, რუსეთის წმინდა სინოდმა ალავერდის საეპისკოპოსო კათედრა აღადგინა. ეპარქიის პირველი მღვდელმთავარი იყო  სამეგრელოს ქორეპისკოპოსი ბესარიონი (დადიანი), რომელიც მოღვაწეობდა 1898 წლამდე. მას შემდეგ, საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის  აღდგენამდე ეპარქიას მართავდნენ მღვდელმთაერები: 

1. ეპისკოპოსი კირიონი (საძაგლიშვილი) - 1898-1900, კირიონ II საძაგლიშვილი 1917 -1918წწ კათოლიკოს პატრიარქი დაბ. ქვ.ნიქოზი გორი ქართლი

2. ეპისკოპოსი დიმიტრი (აბაშიძე) - 1902-1903წწ. ანტონ (დიმიტრი, ერიკ. დავით) აბაშიძე 1867-1942წწ სქემმთავარეპისკოპოსი, დაბ. სოფ. ვეჯინი, გურჯაანი 

3. ეპისკოპოსი ექვთიმე (ელიაშვილი) - 1903-1905წწ, 1846-1918წწ დაბ. ქვემო ავჭალა, თბილისი.

4. ეპისკოპოსი პეტრე (კონჭოშვილი) - 1905-1907წწ, (ინწობელი) 1836-1909წწ მიტროპოლიტი დაბ. სოფ. საბუე ყვარელი 

5. ეპისკოპოსი დავითი (კაჭახიძე) - 1907-1912წწ, 1872-1935წწ  დაბ. დიდი ჯიხაიში, სამტრედია 

6. ეპისკოპოსი პიროსი (ოქროპირიძე) - 1916-1917წწ (მათე) იოანეს ძე 1874-1922წწ დაბ. სოფ. დისევი გორი 

გვ6

ალავერდის ეპარქია 1917-30 წლებში

1917 წლის 12 მარტს (ძე. სტ.) მცხეთაში, სვეტიცხოვლის თორმეტი მოციქულის სახელობის საპატრიარქო ტაძარში, ქართველმა სამღვდელოებამ აღასრულა საგანგებო ლიტურგია, სადაც წაიკითხეს საქართველოს სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის აქტი.

ამავე წლის 11-17 სექტემბერს გაიმართა | საეკლესიო კრება, რომელზედაც დებულების თანახმად, გადაწყდა ცამეტი ეპარქიის შექმნა. ერთ-ერთი იყო ალავერდის ეპარქიაც, რომლის სამწყსოს შეადგენდა შემდეგი ტერიტორიები: შიდა-კახეთი (ტერიტორია ძველი ეპარქიებისა: ალავერდის,ნეკრესისა და ხარჭაშენის), რასაც შეიცავს ეილანდელი თელავისა და თიანეთის მაზრები ხარჭიშოს უბნის მიმატებით და ამათ გარდა დიდოეთ-დურძუკეთი, მიწერილი თერგისა და დაღესტნის მხარეებზე. კათედრა - ალავერდში, რეზიდენცია მღვდელმთავრისა ქ. თელავში. პატივი მღვდელთმთავრისა არის ალავერდელი ეპისკოპოსი ანუ „ამბა ალავერდელი”.

1925 წლამდე ალავერდელი ეპისკოპოსები განაგებდნენ ბოდბის ეპარქიასაც. ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ ეპარქიას განაგებდენ მღვდელმთავრები:

1. ეპისკოპოსი პიროსი (ოქროპირიძე) - 1917-1922

2. ეპისკოპოსი დავითი (კაჭახიძე) - 1924-1925

3. მიტროპოლიტი იოანე (მარღიშვილი) -1925

4. ეპისკოპოსი მელქისედეკი (ფხალაძე) - 1925-1927

5. ეკისკოპოსი ეფრემი (სიდამონიძე) - 1927-1928

6. ეპისკოპოსი სტეფანე (კარბელაშვილი! - 1928-1930

7. კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტარტე (ცინცაძე) - 1930-1950

გვ. 7

8. ეპისკოპოსი გაბრიელი (ჩაჩანიძე) - 1950-1952

9. მიტროპოლიტი დიმიტრი (იაშვილი) - 1958

10. ეპისკოპოსი დავითი (ბურდულაძე) - 1958-1963

11. ეპისკოპოსი რომანოზი (პეტრიაშვილი) - 1967-1971

12. მიტროპოლიტი გრიგოლი (ცერცვაძე) -1976-1992

13. მიტროპოლიტი ათანასე (ჩახვაშვილი) - 1992-1993

14. მიტროპოლიტი დავითი (მახარაძე) - 1993 წლიდან

1917 წლიდან ახლად აღდგენილ ალავერდის ეპარქიაში შედიოდა სამი მაზრა: თელავის, თიანეთისა და სიღნაღის. ავტოკეფალიის აღდგენამდე ალავერდის ეპარქიაში, 1917 წელს გამოცემული „კავკასიის კალენდრის” ცნობარში ცხრა სამთავარხუცესოა ჩამოთვლილი:

სიღნაღის მაზრაში - 4

1. მაჩხაანის - მღდვდელი კირილე ღვთისავარიშვილი

2. სიღნაღის - დეკანოზი სვიმონ ბეგიაშვილი

3. ახაშენის - მღლვდელი ისიდორე ვაჩეიშვილი

4.კაკაბეთის - მლვდელი სვიმონ ექვთიმიშვილი

თელავის მაზრაში - 3

1. კურდღელაურის - მღვდელი ლეონტი ღვინიაშვილი

2. ნაფარეულის - მღლვდელი ლევან ვარდიაშვილი

3. წინანდალის - მღვდელი სამსონ იმნაიშვილი

თიანეთის მაზრაში - 2

1. საყდრიონის - მღვდელი გრიგოლ სონღულაშვილი

2. ბარისახოსი - მლვდელი ფარნაოზ ზაბახიძე

1918 წლის 17 ოქტომბერს, საკათოლიკოსო საბჭოში, ეპისკოპოსი პიროსი აგზავნის შემდეგი შინაარსის მოხსენებას: „სექტემბრის 24-ში დასრულდა ალავერდის ეპარქიის საეპარქიო კრება, რომელზედაც დაყენებული იყო ორი საკითხი.

1) თელავის სასულიერო სასწავლებლისა და ვაჟთა გიმნაზიის შეერთების საკითხი და 2) ეპარქიის საეკლესიო ოლქების გადამიჯვნა. მივიღეთ დადგენილებანი, რასაც წერილში მოგახსენებთ: კრებამ შეუძლებლად სცნო სასულიერო სასწავლებლისა და გიმნაზიის შეერთება, მხოლოდ დაადგინა, რომ სასულიერო სასწავლებელი გადაკეთდეს გიმნაზიად. სასწავლებლის შენობაში, როგორც სამღვდელოების საკუთრებაში დაეთმოს ბინა ალავერდის ეპისკოპოსს პიროსს, ხოლო რაც შეეხებათ მასწავლებლებს მარკოზაშვილსა და ედილაშვილს, რომელთაც უნებართვოდ დაიკავეს საცხოვრებლად სკოლის ოთახები, წინადადება მიეცათ დაუყონებლივ გაანთავისუფლონ სასწავლებლის შენობა. რაც შეეხება ოლქების გადამიგვნას, იგი ასეთნაირად გადანაწილდა: სიღნაღის მაზრაში დაწესდა ახალი - V ოლქი, რომელიც შეივსო | და II ოლქის სამრევლოებიდან, ხოლო თელავისა და თიანეთის მაზრებს 1 ოქტომბრიდან გამოეყო ახმეტის ოლქი. ასეთი დანაწევრება უფრო შეეფერება სამრევლოთა

გვ 8

ადგილმდებარეობას. ამჟამად სიღნაღის მაზრაში არის 5 ოლქი დამატებული ზაქათალის ოლქით, თელავის 3 ოლქი, თიანეთის 2  ოლქი და ახმეტის ოლქი. სულ 12 ოლქი. მოხდა ცვლილებები. სამთავართუხუცესოთა სახელწოდებებში და შეიცვალნენ მთავარხუცესნიც. აქვე მოგაწვდით სრულ სიას განახლებული ოლქებისა და მათი მთავარხუცესებისას:

და მათი მთავარხუცესებისას სიღნაღის მაზრა:

I ოლქი - მაჩხაანი - დეკანოზი აბრაამ ბაღაშვილი

II ოლქი - სიღნაღი - დეკანოზი ირაკლი ცინცაძე

II ოლქი – გურჯაანი - დეკანოზი იოსებ ახალშენიშვილი

IV ოლქი - კაკაბეთი - დეკანოზი სვიმონ ექვთიმიშვილი

V ოლქი - ლაგოდეხი - დეკანოზი მიხეილ მენთეშაშვილი

VI ოლქი - ზაქათალა – დეკანოზი დავით გოცირიძე

თელავის მაზრა:

I ოლქი - თელავი - დეკანოზი იოანე შოშიაშვილი

II ოლქი – კისისხევი - დეკანოზი ალექსანდრე ვარდიაშვილი

III ოლქი - ნეკრესი - დეკანოზი სევერიან გუგუტიშვილი

თიანეთის მაზრა:

I ოლქი - თიანეთი - დეკანოზი გრიგოლ ჯინჭველაძე

გვ9

II ოლქი – მატანი - მღვდელი ბესარიონ წიკლაური (სამწუხაროდ წერილი უკვე მზად იყო, როდესაც ავაზაკებმა ამა თვის დასაწყისში ზემო თიანეთში მხეცურად მოკლეს მამა ბესარიონი და მის ადგილზე დაინიშნა დეკანოზი იოსებ დალაქიშვილი).

ახმეტის ოლქი - დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი

აქვე მოგაწვდით ალავერდის საეპარქიო საბჭოს მოსამსახურეთა სიას 1918 წლის მონაცემებით: თავჯდომარე ეპისკოპოსი პიროსი (ოქროპირიძე), დეკანოზი იოანე ისააკის ძე შიუკაშვილი, დეკანოზი ლეონტი ილიას ძე ღვინიაშვილი, პროტოდიაკონი გიორგი გულისაშვილი.

1921 წელს, საქართველოში კომუნისტური რეჟიმის ძალადობით დამყარების შემდეგ, საქართველოს ეკლესია-მონასტრები უნუგეშო მდგომარეობაში აღმოჩნდა. ძლიერ შეავიწროვეს ალავერდის ეპარქია და მღვდელთმთავარი პიროსი (ოქროპირიძე). ამავე წლის 15 აპრილის დეკრეტმა ,,სახელმწიფოსაგან ეკლესიისა და ეკლესიისაგან სკოლის გამოყოფის შესახებ” ბიძგი მისცა ისედაც მძიმე მდგომარეობაში მყოფი ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიების მასიურ დახურვას და სასულიერო პირთა დათხოვნას. დაიწყო ხელთუქმნელი ხატების, ძეგლების განუკითხავი ბარბაროსული ნგრევა, დაწვა, სატებისა და ძვირფასი ფრესკების განადგურება, საეკლესიო განძეულობის დატაცება, ჯვრების ჩამოყრა ეკლესიების გუმბათებიდან და სხვა. დაიხურა თბილისის სასულიერო სემინარია და ეპარქიებში მოქმედი სასულიერო სასწავლებლები, სადაც ხდებოდა სასულიერო კადრების მომზადება. ამასთან დაკავშირებით, 1921 წლის 27 დეკემბერს, ეპისკოპოსი პიროსი წერილით მიმართავს სიღნაღის მაზრის მეორე ოლქის

მთავარხუცესს, დეკანოზ ირაკლი ცინცაძეს, სადაც საუბარია თელავის სასულიერო სასწავლებლის დახურვასა და მის ნაცვლად სამოძღვრო კურსების გახსნაზე: „მისმა უწმიდესობამ, კათოლიკოს-პატრიარქმა ამბროსიმ მომმართა შემდეგი წერილით. როგორც მოგეხსენებათ II და III საეკლესიო კრებაზე მიღებულ იქნა დადგენილება სამოძღვრო კურსების დაარსების შესახებ. რა თქმა უნდა, საკათალიკოსო საბჭომ ყველა ღონე იხმარა, რომ განხორციელებულიყო ეს კეთილი განზრახვა, ეს კეთილი სურვილი მორწმუნეთა და სამღვდელოთა.

მაგრამ თვით საბჭომაც და საგანგებოდ დაარსებულმა სასკოლო კომისიამაც მიიღეს რა მხედველობაში დღევანდელი გაჭირვებული მდგომარეობა ჩვენი ერისა, განსაკუთრებით კი ეკლესიისა, რომელსაც ჩამოერთვა თითქმის მთელი ქონება და ნებართვაც

ახლის აშენებისათვის, ამ პირობებში შეუძლებელი გახდა სრული სემინარიის დაარსებისა. ამიტომ საბჭომ გადაწყვიტა, დაარსდეს ორწლიანი მოსამზადებელი კურსები, ნეტარხსენებული კათოლიკოს-პატრიარქის ლეონიდეს სახელზე. მინიმუმი პროგრამა ამ კურსებისა იქნება:

1. ა) საღმრთო სჯული ძველი და ახალი აღთქმისა.

    ბ) საღმრთო წერილის მიმოხილვა.

    გ) საეკლესიო ისტორია მსოფლიოში და ჩვენი ქვეყნისა

გვ10

დ) ღვთისმსახურება და ელემენტარული წესები კანონიკიდან.

ე) ღვთისმეტყველება: ელემენტარული ცნობები დოგმატიკიდან, ეთიკიდან, ჰომილეტიკიდან და უცხო სარწმუნოების მიმოხილვიდან.

ვ) მქადაგებლობა.

ზ) ქართული ენა.

თ) ძველი სამწერლობო ენა.

ი) საეკლესიო გალობა.

2. კურსები მოთავსებული იქნება ერთ-ერთ საეკლესიო შენობაში.

3. კურსებზე შემოსვლისათვის საჭირო იქნება:

ა) ასაკი არა უმცირეს 18 წლისა.

ბ) ცოდნა ერთკლასიანი სასწავლებლის კურსებისა, რომელიც უნდა გამოირკვეს ჯეროვანი გამოცდით.

4. კურსებზე მიღებულ მსმენელებს მიეცემათ უფასო ბინა, გათბობით და განათებით.

5. კურსების უფროსს დირექტორის სახელით ნიშნავს კათოლიკოს-პატრიარქი, ხოლო მასწავლებლებს და სხვა მოხელეთ იწვევს დირექტორი და ამტკიცებს პატრიარქი.

6. დირექტორის მიერ შემუშავებულ ხარჯთ-აღრიცხვას კათოლიკოს-პატრიარქი წარუდგენს საკათალიკოსო საბჭოს განსახილველად და დასამტკიცებლად. გაცნობებთ ამას და გავალებთ, თქვენდა რწმუნებულ ოლქში შეჰკრიბოთ უტყუარი ცნობები ამ საგნის შესახებ და საჩქაროდ მოგვაწოდოთ ინფორმაცია. აგრეთვე წარმოადგინოთ სია მსურველთა, მათი ვინაობის, მდგომარეობის, ცოდნისა და ხასიათ-მიმართულების აღნიშვნით”.

1922 წლის 9 მარტს ალავერდელმა ეპისკოპოსმა პიროსმა მოიწვია ეპარქიის მთავარხუცესთა კრება, სადაც მოქმედი თორმეტი მთავარხუცესიდან გამოცხადდა მხოლოდ ხუთი:

სიღნაღის მაზრიდან - IV ოლქის მთავარხუცესი დეკანოზი გიორგი ჯავახიშვილი, II ოლქის მთავარხუცესი მღვდელი მოსე დაქიშვილი, თელავის მაზრიდან - | ოლქის მთავარსუცესი დეკანოზი

გვ11

იოანე შოშიაშვილი, II ოლქის მთავარხუცესი დეკანოზი ალექსანდრე ვარდიაშვილი, III ოლქის მთავარხუცესი მღვდელი თომა ასათიანი. ამიტომ კრება კანონიერად არ იქნა ჩათვლილი. მხოლოდ თათბირის ხასიათი მიეცა. ესწრებოდნენ მისი ყოვლადუსამღვდელოესობა ეპისკოპოსი პიროსი, საგანგებოდ მოიწვიეს: დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი, რათა მას გაეცნო კრებისათვის ინფორმაცია საეკლესიო სანთლის ოპერაციის შესახებ და დეკანოზი მიხეილ ელიზბარაშვილი, როგორც საეპარქიო სასამართლოს თაეჯდომარე. პირველ საკითხად დეკანოზმა ეპიფანემ აღნიშნა, რომ „ზოგიერთ კრებულთ ალავერდის ეპარქიისა“ 1921 წლის განმავლობაში არ გაუტანიათ საეკლესიო სანთელი საწყობიდან. კრების თანახმად, რიგ პიროვნებებს გამოეცხადათ მღვდელმთავრული საყვედური და მიიღეს ზომები კერძო სანთლით ვაჭრობის წინააღმდეგ. მეორე საკითხად კრებამ მოისმინა იმავე დეკანოზ ეპიფანეს მოხსენება შემოსავალ-გასავალის წიგნის შესახებ, რომელსაც სწორედ არ აწარმოებდა რამდენიმე ეკლესია. როგორც ითქვა: „დავთრები არ არის ნაწარმოები 2-3 წლის განმავლობაში“. კრებამ საჭიროდ სცნო, ეცნობოთ, რომ მომავალში ყველა საეკლესიო შემოსავალ-გასავალის საბუთი წესისამებრ იყოს შედგენილი. მესამე საკითხი ეხებოდა იმ „კრებულთ“, რომელთაც ჯერ არ ჰქონდათ წარმოდგენილი გადასახადი, მარცვლეულის სახით, საეპარქიო დაწესებულებათა სასარგებლოდ. მეოთხე საკითხად კრებამ მოისმინა დეკანოზ მიხეილ ელიზბარაშვილის მოხსენება იმის შესახებ, რომ „მათი მეუფება მეტად შეწუხებულია უბინაობის გამო“. თელავის საკათედრო კრებულს კი აქვს მოსყიდული სასაფლაოს ადგილი ვინმე ჩხუბიანაშვილისაგან, რომელმაც უნდა ააშენოს ერთი ოთახი იმ ტაძრის გალავანში. სასურველი იქნებოდა იმ ოთახზე აშენებულიყო მეორე სართული, პატარა ოთახით, მღვდელმთავრისათვის. კრებამ გადაწყვიტა საკითხი ეცნობოს ოლქის სამღვდელოებას. მეხუთე საკითხად კრებამ დაადგინა, რომ ყველა მთავარხუცესს უნდა ჰყავდეს საკუთარი საბუთების დამტარებელი. საბოლოოდ გადაწყვიტეს, ყველა ზემოთ მოხსენებულ საკითხთა შესახებ სასწრაფოდ ეცნობოს ოლქის სამღვდელოებას, სათანადო ზომების მისაღებად. დოკუმენტს ხელს აწერს საქმის მწარმოებელი, არქიდიაკონი გობრონი (წკრიალაშვილი). ეპარქიის სამღვდელოების უნუგეშო მდგომარეობაზე შემდეგ ინფორმაციას გვაწვდის სიღნაღის მაზრის მეხუთე ოლქის მთავარხუცესი დეკანოზი მიხეილ მენთეშაშვილი. იგი კანცელარიისაგან ითხოვს განმარტებას, თუ როგორ უნდა მოიქცეს იმ შემთხვევაში, როდესაც მილიციის თანამშრომლები უხეშად ექცევიან სამღვდელოებას და ცდილობენ საეკლესიო საქმეებში ჩარევას. ამასთან დაკავშირებით, ალავერდის საეპარქიო კანცელარია დეკანოზ მიხეილ მენთეშაშვილს ატყობინებს: „ოლქის სამღვდელოების საცნობებლად

გვ12

და სახელმძღვანელოდ საეპარქიო მთავრობამ ამა  წლის 3 მარტს მიიღო საკათალიკოსო საბჭოსაგან შემდეგი ასლი ტელეგრამისა N612. ტელეგრამის თანახმად ყველა რაიონების უფროსებს მილიციის უფროსისაგან შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატში მისდის ცნობები, რომ ზოგიერთი ადგილობრივი რევკომი და მათი წარმომადგენლები ხშირად ერევიან ეკლესიის საქმეებში და არ ერიდებიან სამღვდელოების შეურაცხყოფას, იმ დროსაც კი, როდესაც ისინი ასრულებენ მორწმუნეთათვის სამსახურს. ამნაირი მოქმედება სცემს პრესტიჟს თანახმად საქართველოს რევკომის ბრძანებისა: რწმუნებული თანამშრომლები არ უნდა ერეოდნენ ეკლესიის საქმეებში და საერთოდ სამღვდელოების საქმეებში“. დოკუმენტი 1922 წლის 23 მარტით არის დათარიღებული და მას ხელს აწერს საეპარქიო საქმის მწარმოებელი, არქიდიაკონი გობრონი (წკრიალაშვილი). მიუხედავად რევკომის ბრძანებისა, მდგომარეობა კვლავ უნუგეშო იყო. 1922 წლის 30 მაისს წითელწყაროს ეკლესიიდან გამოიტანეს საეკლესიო ნივთები. 5 ივლისს ხირსის მონასტერს ჩამოართვეს წისქვილი და ვენახი. 

14 სექტემბერს თიანეთის ეკლესიას ჩამოართვეს დამხმარე შენობები. ამავე  დღეს გაიძარცვა იყალთოს ეკლესია. 29 სექტემბერს შინაგან საქმეთა კომისარიატმა მუკუზანს და ველისციხეს ჩამოართვა საეკლესიო შენობები, სოფელ ფშაველის ეკლესია გადაკეთდა კლუბად. ასევე ადგილი ჰქონდა სასულიერო პირთა მასიურ დაპატიმრებას. 11 სექტემბერს ახმეტაში დააპკატიმრეს დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი და მღვდელი არჩილ ფოფხაძე. ოქტომბრის დასაწყისში გურჯაანელი დეკანოზი მოსე დაქიშვილი. 13 დეკემბერს საქობაოს მღვდელი მოსე ხუციშვილი. ხირსის მონასტრის წინამძღვარი არქიმანდრიტი დიმიტრი (არაყიშვილი) აიძულეს დაეტოვებინა მონასტერი და თბილისში გადასულიყო. ეს მოხდა აგვისტოში. მის ადგილზე დაინიშნა ბათუმ-შემოქმედელი მიტროპოლიტი გიორგი (ალადაშვილი), რომელმაც უარი თქვა ეპარქიის მართვაზე და მოითხოვა ამავე მონასტერში ცხოვრება. 1922 წლის აპრილში ალავერდის მონასტერში დასვენებული წმინდა გიორგის ოქროს ხატი გაძარცვეს. თვალ-მარგალიტი და შეწირულობა მთლიანად იყო მოგლეჯილი და წაღებული. მილიციამ ტაძრის ხაზინადარს, მღვდელმონაზონ ზენონს (სუმბაძე) ბოროტმოქმედებთან თანამზრახველობაში დასდო ბრალი, რადგანაც გასაღები მასთან ინახებოდა. ბერი თელავის კომისარიატში წაიყვანეს და ოთხი დღე-ღამის განმავლობაში საპყრობილეში ამყოფეს, მეხუთე დღეს მისდა გასაკვირად, გაანთავისუფლეს. მამა ზენონი მაშინვე პიროს ეპისკოპოსის სანახავად გაეშურა, მაგრამ გზაზე მეტად შემაშფოთებელი პროცესია იხილა. ოცი შეიარაღებული საბჭოთა მილიციელი შვიდ ფაეტონს უკან მიჰყვებოდა და თან დატუსაღებული მღვდელთმთავარი მიჰყავდა. მათ მამა ზენონსაც უბრძანეს გაყოლა. ალავერდის ტაძარში მისულებს საშინელი ვითარება დახვდათ, საგანძურის სამალავის კედელი გამოენგრიათ და სიწმინდეებს იქვე

გვ13

მაგიდაზე ახარისხებდნენ. ამ პროცესს თბილისიდან ჩამოსულ პარტიულ ხელმძღვანელთა გარდა მიმდებარე სოფელთა კოლექტივის თავჯდომარეებიც ესწრებოდენ. შემდგომში მთელი ეს საგანძური თელავში გადაიტანეს და მეორე დღეს ეპისკოპოსს პიროსს მოსთხოვეს ხელი მოეწერა ამ სიწმინდეთა სახელმწიფოსათვის გადაცემის აქტზე, რაზეც ალავერდელი მღვდელთმთავრისაგან მტკიცე უარი მიიღეს.ალავერდის სიწმინდეები თბილისში გადააგზავნეს, ხოლო ეპისკოპოსი პიროსი ჯერ კომკავშირელებს აცემინეს, შემდეგ კი სისხლიანი და დასახიჩრებული, კიბის ქვეშ დაამწყვდიეს. ამბა ალავერდელი პიროსი, პატრიოტი და უაღრესად განათლებული პიროვნება - შეურაცხყოფილი და ნაგვემი კიბის ქვეშ აღესრულა. საქართველოს ეკლესიაში იგი იყო პირველი მღდელთმთავარი, რომელიც კომუნისტების

გვ14

ხელით საჯაროდ იქნა მოკლული ქრისტეს სარწმუნოებისა და ეკლესიის ერთგულებისათვის.პიროს ალავერდელის გარდაცვალებიდან ორი წელი ალავერდის ეპარქია მღვდელმთავრის გარეშე იყო დარჩენილი. 1924-1925 წლებში ეპარქიას მართავდა ეპისკოპოსი დავითი (კაჭახიძე). ამ დროისათვის ანტირელიგიური კამპანია სულ უფრო და უფრო ძლიერდება. სამღვდელოების დიდი ნაწილი დახვრიტეს ან გაკრიჭეს, ზოგი ციხეებში შეყარეს. ვითარების სისრულეს ადასტურებს სოფელ ახმეტის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვარის, დეკანოზ ლეონტი ღვინიაშვილის თხოვნა, ალავერდელი ეპისკოპოსის დავითისადმი: „ვინაიდან პირადი მტრების ინტრიგებით ისეთი მდგომარეობაა შექმნილი, რომ მე წამდაუწუმ მატუსაღებენ უმიზეზოდ, უმორჩილესად გთხოვთ, გადამიყვანოთ ახმეტიდან სოფელ შალაურში, რომელიც მღვდელ ქრისტეფორე ყოჩიაშვილის გარდაცვალების გამო ითვლება ამჟამად თავისუფლად და მომცეთ საშუალება ამ მოხუცობულობის დროს ჩემს სახლში დავბინავდე, რადგან თელავში საკუთარი სახლი მაქვს და სოფელი შალაური კიდევ, მოგეხსენებათ, თითქმის მიკრულია თელავზე - 1924 წლის 26 მარტი“. საქართველოს საპატრიარქო არქივში დაცულია მღვდელ მაქსიმე მარკოზაშვილის წერილიც: „მაქვს პატივი მოვახსენო თქვენს ყოვლადუსამღვდელოესობას, რომ მე დღეიდან ვიხდი ანაფორას და ვწყვეტ ყოველგვარ კავშირს სამღვდელოებასთან. მოგახსენებთ რა ამას, გთხოვთ მომცეთ ამის დამადასტურებელი ქაღალდი საერო მთავრობასთან წარსადგენად“ - სოფელ ნაფარეულის სამრევლოს მღვდელი მაქსიმე მარკოზაშვილი, 1924 წლის 9 სექტემბერი. გარდა ამისა, ხელისუფლების წარმომადგენლები აიძულებდნენ მღვდლებს ასეთი განცხადებით მიემართათ მღვდელთმთავრისათვის: „მივიღე რა მხედველობაში დღევანდელი გარემოება, ვსცან უკეთესად, დავანებო თავი ჩემს სამსახურს, მღვდლობას. ამის გამო გთხოვთ, მომცეთ შესაფერისი საბუთი, რომ განთავისუფლებული ვარ მღვდლობის თანამდებობიდან“. განცხადებას ხელს აწერს შილდის ჯვრის გამოჩინების სახელობის ეკლესიის წინამძღვარი მღვდელი სამსონ ასაბაშვილი.

1924 წლის გაზეთ „კომუნისტის“ M9233-ე ნომერში გამოქვეყნდა ასეთი შინაარსის სტატია - „13 მღვდელმა ანაფორა გაიხადა”, სადაც წერია: „ამ რამდენიმე ხნის წინათ თელავის მაზრაში 13 მღვდელმა თავის კრებაზე გამოიტანა ასეთი რეზოლუცია: რელიგიას და სამღვდელოებას მშრომელი ხალხისათვის არაფერი სარგებლობა, გარდა მავნებლობისა, არ მოაქვს. მეცნიერებამ შეარყია რელიგიის გავლენა. ჩვენ, 13 მღვდელი ჩვენის სურვილით, ძალდაუტანებლივ და გულწრფელად ვსტოვებთ მღვდლობას და საბჭოთა რესპუბლიკის ჩვეულებრივ მოქალაქეებად ვხდებით, რათა ვიმუშაოთ პატიოსანი შრომით. ეს გააკვირვებს ჩვენს ყოფილ ამხანაგებს,

გვ15

მაგრამ ჩვენ მათაც მოუწოდებთ: თავი დაანებონ არა შესაფერხელობას და ხელი მოჰკიდონ პატიოსან შრომას. დღეიდან ჩვენ ვიქნებით მკაცრი მოწინააღმდეგე ყოველვვარ ცრუმორწმუნეობისა. სჯობს გვიან ვიდრე არასოდეს. ძირს სიბნელე! გაუმარჯოს მეცნიერებას.  გაუმარჯოს ყოფილ ეკლესიებში კულტგანმანათლებელ მუშაობას. გაუმარჯოს ახალ ყოფა-ცხოვრებას!  ძირს ყოველგვარი ბრძოლა საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ. 

1. ალექსანდრე ვარდიაშვილი,

2. მიხეილ ელიზბარაშვილი,

3. სამსონ ასაბაშვილი,

4. ვასილ მაისურაძე,

5. გაბრიელ აივაზაშვილი,

6. რაჟდენ თურვაძე,

7. გრიგოლ ელიზბარაშვილი,

8. არჩილ გელდიაშვილი,

9. ვასილ ტყემალაძე,

10. მაქსიმე მარკოზაშვილი,

11. ილია აღნიაშვილი,

12. დიმიტრი დეკანოზიშვილი, 

13. ქრისტეფორე ეზეკიანცი 

ამავე წლის გაზეთ „კომუნისტში” დაიბეჭდა ბინძური სტატია სათაურით  „სხვები სადღა არიან?”, რომელშიც კათოლიკოს-პატრიარქის ამბროსისა  და საკათოლიკოსო სინოდის გასამართლების შემდგომ მომხდარ მოვლენებზეა საუბარი: „დღეს როცა საბჭოთა ხელისუფლებამ გაასამართლა კათალიკოსი ამბროსი და მისი ახლობელი თანამშრომლები, სად არიან სხვები? ამ შემთხვევაში ჩვენ ვგულისხმობთ სიღნაღის მაზრაში არსებულ ბოდბის მონასტრის ყოფილ იღუმენიას ნინო ვაჩნაძეს. ამ ბნელეთის მოციქულმა გაქურდა და გაძარცვა ბოდბის მონასტერი„ რომელიც ერთი მდიდარი „სავანეთაგანი“ იყო საქართველოში. სიღნაღის სამაზრო აღმასკომმა 1923 წლის მაისში შეადგინა  საგანგებო კომისია, რომელმაც საჭირო კვლევა-ძიების და ჩხრეკის შემდეგ აღმოაჩინა მონასტრის დანგრეულ ეზოში ბეღელის ქვეშ მიწაში დაფლული ყუთები, რომლებიც სავსე იყო განძეულობით – ოქრო-ვერცხლით, ძვირფასი ქვებით და სხვა ქონებით. აქვე იყო ჩამარხული ადგილობრივი პანსიონის ტანისამოსი, თეთრეული, ხალიჩები და სხვა, რაც დანესტიანებული და ნახევრად დამპალი აღმოჩნდა. იღუმენიას მძულვარება იქამდე დიდი და უსაზღვრო იყო მშრომელი ხალხისადმი, რომ სახალხო ქონებას ხალხისათვის არ იმეტებდა და მის მიწაში დალპობას არჩევდა. ქონება, რასაკვირველია, სრულად არ აღმოჩნდა. ბევრი ძვირფასი განძი დღესაც არ გვიპოვია. ამით იგი წინ გადაეღობა ჩვენს კულტურულ წინსვლას, მოგვისპო და გაგვინადგურა მრავალი კულტურულ-ისტორიული ნაშთები, მიწას შეაჭამა საუკუნოობით დაგროვილი მშრომელი ხალხის

გვ16

სიმდიდრე და ყოველ ხელსაყრელ მომენტისთვის ალბათ იგი მზად  იქნებოდა გადამალული ქონება საბჭოთა ხელისუფლების ნინააღმდეგ ბრმძოლაში გამოეყენებინა. და თუ ეს არ მოხდა – არ მოხდა იმიტომ, რომ საბჭოთა ხელისუფლება ძლიერია და მის მიერ დანიშნულმა კომისიამ დროზე  აღმოაჩინა ნაპარავი ქონება და ამით ბოროტგანზრახვა ძირშივე  ჩაკლა, ჩაახშო.

აქვე მოგვყავს სია იმ ქონებისა, რომელიც იქნა აღმოჩენილი. 

1. მეფე გიორგის მინიატურული ვერცხლის სახარება ძეწკვით, ვერცხლისავე სკივრაკით, შეწირული 1776 წელს,

2. სამი დიდი სახარება ვერცხლის ყდებში,

3. ვერცხლის კიდობანი ვერცხლისავე სანაწილით,

4. ტრაპეზის ჯვარი ოქროს ჩარჩოში,

5. ორი ვერცხლის ჯვარი,

6. ხუთი ვერცხლის ბარძიმი,

7. ბარძიმი ვერცხლისა 141 მისხალი წონით,

8. ოთხი ვერცხლის გვარი,

9. სამი ცალი ვერცხლის სურა,

10. ორი მდუღარების ჭურჭელი ვერცხლისა,

11.  ვერცხლის ფეშხუმი ხუთი,

12. ვერცხლის 14 თეფში,

13. ვერცხლის ლამპრები 22 ცალი,

14. ოთხი ვერცხლის საცეცხლური,

15. შვიდი ვერცხლის ვარსკვლავი,

16. ვერცხლის კოვზები რვა ცალი, 

17. რვა ვერცხლის შანდალი,

18. ვერცხლის თასი,

19. ტარიანი საცეცხლური ვერცხლისა,

20. ვერცხლის ქაფჩა,

21. ვერცხლის ჩაქუჩი,

22. ვერცხლის კიდობანი ვერცხლისავე სანაწილით,

23. ვერცხლის ლამპარი,

24. ხუთი ვერცხლის პანაღია,

25. საარქიმანდრიტო გულის გვარი,

26. ორი ვერცხლის ჭიქა,

27. ვერცხლის ლახვარი,

28. ოთხი თასი ზიარებისა,

29. ვერცხლის სანაწილე ჩარჩოში

გვ17

30. ვერცხლის ნამტვრევები ერთ ხვეულში,

31.ვერცხლის ჯვარი ჯვარცმის გამოხატულებით, ფართე ვერცხლის ძეწკვით,

32. სანაწილე წმინდა სტეფანეს ნაწილებით, ვერცხლის ძეწკვით 1515 წლის თარიღით,

33. ოქროს გული,

34. ხატის პერანგი ვერცხლისა მარგალიტებით,

35. ორი ვერცხლის ჯვარი,

36. სახარება მოვერცხლილი,

37. ხატი ვერცხლისა – ნინოს ვედრება ღვთისმშობლისადმი,

38. ჯვარცმის პერანგი ვერცხლისა, 1885 წლის,

39. დიდი ჯვარის პერანგი ვერცხლისა,

40. წმინდა ნინოს დიდი ხატის ვერცხლის პერანგი საბინინისეული,

41. წმინდა ნინოს დიდი ხატის ვერცხლის პერანგი (ღვთისმშობელი აძლევს ჯვარს წმინდა ნინოს). ამათში ბევრია ისტორიული ნაშთი, შეწირული წარსულ საუკუნეებში და ზოგიერთი XV საუკუნეშიც. 

ამრიგად ბოდბის მონასტრის ყოფილმა იღუმენიამ ჩაიდინა ისეთივე დანაშაული, როგორიც ამბროსის სხვა თანამშრომლებმა. ისიც უნდა დაისვას საბრალმდებო სკამზე და სასტიკად დაისაჯოს. საბჭოთა ხელისუფლების მართლმსაგულებამ რევოლუციონური კანონების მთელი სიმკაცრით უნდა დასაჯოს ყველა ასეთი პირები, როგორც საქართველოს მშრომელი ხალხის დაუძინებელი მტრები, ქურდები და ავაზაკები”. ვინმე გიორგი შიხაშვილი 1924 წლის გაზეთ კომუნისტში წერდა: „გლეხობაში თანდათან ძლიერდება ანტირელიგიური მიდრეკილებანი. ბევრია მაგალითები, როცა გლეხობა თვითონ თხოულობს დარჩენილ ეკლესიების დაკეტვას, ზიზღისა და კრულვის შეთვლით სამუდამოდ ზურგს აქცევს ყოველგვარ ცრუმორწმუნეობას. აღსანიშნავია სოფელ ტიბაანისა და ოზაანის საჯარო ყრილობაზე გამოტანილი დადგენილებანი, სადაც მოითხოვენ, რათა სასტიკად დაგმობილ და აკრძალულ იქნას დღეის შემდეგ ქელეხები, ეკლესიური ქორწინებები, გადალოცვები და ყოველგვარი სხვა რელიგიური წესები. თავიანთი ეკლესიები მიკეტეს და იქ ათავსებენ სამკითხველოებს. თვითონ მღვდლებიც ბევრ ადგილას სამსახურს თავს ანებებენ. აგერ მირზაანის ეკლესიის მოხუცმა მღვდელმა სანდრო (ანდრია) ჯამასპიშვილმა აღმასკომში განცხადება შემოიტანა, რომ ის იხდის ანაფორას და თხოულობს ეკლესიის ქონების გადმობარებას. ცრუმორწმუნეობასთან ბრძოლაში დიდი გავლენა იქონია იქ დაარსებულმა პოლიტწრემ, რომელიც თავის ხშირი ლექციების კითხვით ყურადღებას იქცევს ყველა მოქალაქისას“. 

1925 წელს 26 მარტს ალავერდის მონასტერში მისულა რევკომის თავჯდომარე, ანგარიში შეუტანია ისე, რომ არ შეატყობინა საეპარქიო საბჭოს და 40 თუმანი წაურთმევია ბერებისთვის. შეწუხებული ბერები კახეთის მაზრის

გვ18

პროკურორს წერდნენ, რომ ეს იყო ძირითადი კანონის უხეში დარღვევა და უფლებების გადამეტება, ასევე ფულის უკანონო მითვისება. ამავე პერიოდში შესულა | ოლქის მთავარხუცესის წერილი კახეთის მაზრის პროკურორთან: „გაცნობებთ ამბებს, რომლებიც დატრიალდა ამა წლის 18 მარტიდან 7 აპრილამდე. 18 მარტს გაუტეხიათ ღამე გრემის ეკლესია, წაიღეს ზოგიერთი ეკლესიის სამკაული და ძვირფასეულობა. მომხდარი ამბავი ადგილობრივმა მღვდელმა გიორგი ბალიაურმა მეორე დილით აცნობა თელავის მილიციას. 20 მარტს ღამე კვლავ განმეორდა ძარცვა. ამჯგერად მთლიანად იქნა დატაცებული მთელი ძვირფასეულობა, ხოლო საღვთისმსახურო წიგნები გარეთ გამოყარეს და დახიეს. ამაზეც მღვდელმა დაუყონებლივ განაცხადა თელავში. მილიციის უფროსმა არც მაშინ მიაქცია ყურადღება ამ ბარბაროსულ ფაქტს. პირიქით, მან მუქარის წერილი გაუგზავნა მღვდელს, გალანძღა უშვერი სიტყვებით და დაემუქრა. გამწარებულ მღვდელს მიუნებებია თავი ეკლესიისათვის და აწ მრევლი უმღვდელოდ არის დარჩენილი“.

1925 წლის 23 თებერვალს ეპარქიის დროებით მმართველად დაინიშნა  მიტროპოლიტი იოანე (მარღიშვილი), მაგრამ შერყეული ჯანმრთელობის  გამო უჭირდა სამწყსოს მართვა. ამიტომ მუდმივად თბილისში იმყოფებოდა  და იქედან ადევნებდა თვალყურს ეპარქიის მართვა-გამგეობას. მისი მმართველობის დროს, შექმნილი ვითარების შესახებ საინტერესო ინფორმაციას გვაწვდის სიღნაღის ოლქის მთავარსუცესი დეკანოზი ვასილ მაისურაძე.

გვ19

„მის მაღალყოვლადუსამღვდელოესობას, მიტროპოლიტ იოანეს: ამით ვაცნობებ თქვენს მაღალყოვლადუსამღვდელოესობას,  რომ ამა წლის ოქტომბრის 20 და 21 მოვიარე ჩემდა რწმუნებული  ოლქის სამრევლოები და სამღვდელოება. ენისელში თავის ადგილზე არიან მღვდელი გიორგი ბალიაური და მედავითნე იოსებ ველიაშვილი. ეკლესია მოუწყობელი აქვთ, არა სწარმოებს წირვა-ლოცვა. მღვდელმსახურებას ასრულებენ მრევლის მოთხოვნით  კერძო სახლებში. მღვდელი ბინადრობს ერთ ოთახში, რომელიც დაქირავებული აქვს. განიცდიან დიდ გაჭირვებას. თუკი რაიმეს ასრულებენ, სულ ნისიად. ხორბალს აძლევენ წლიურად 5, 4 და 3 ლიტრას კომლზედ. როგორც განაცხადეს ენისელის სამრევლო ვერ აკმაყოფილებს მათ, რადგან ახლად არის მღვდელი გადაყვანილი ენისელში და მასთან მახლობელი გრემის სამრევლო არაფერს აძლევს, როგორც იქიდან გადასულს. ამ მხრივ მღვდელდიაკვანი არიან დასჯილნი. მრევლზე გავლენა იქონია ახლად დანიშვნამ გრემის სამრევლოში მღვდელ ევსევი ასაბაშვილისა. უთანხმოება სწარმოებს მღვდლებს შორის: ბალიაურს, გურგენიშვილსა და ასაბაშვილს შორის. მიზანშეწონილი და სასარგებლო იქნება, როგორც გამოსთქვა სურვილი სამღვდელოებამ ამა წლის 21 ოქტომბრის ოქმში, დაიკეტოს გრემის შტატი და მიეწეროს ენისელს, ხოლო სოფელი ალმატი სოფელ საბუეს. ვუერთდები რა ამ დადგენილებას კრებისას, ვშუამდგომლობ თქვენს წინაშე,  რათა მღვდელი ევსევი ასაბაშვილი გადაყვანილ ივნას სხვა სამრევლოში და კვლავ გთხოვთ აღარავინ განამწესოთ. სოფელ გრემში ვერ ვნახე მღვდელი. იგი ცხოვრობს სოფელ შილდაში. მედავითნის ადგილიც თავისუფალია. მრევლს არ შეუძლია აცხოვროს ისინი. ამისთვის, გთხოვთ, როგორც ზევით მოგახსენეთ სოფელი გრემი მისწერდეს ენისელს, ალმატი, საბუეს. უკეთუ მრევლი მოისურვებს შეინახოს მღვდელი და მედავითნე, გთხოვთ, განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციოთ, რომ მოწყობილ იქმნას სამწირველო ეკლესია, მიეცეთ ბინა მღვდელს და მედავითნეს და ნივთიერად უზრუნველყოფილნნი იქმნენ. სოფელ საბუეს მღვდელი იმყოფება სამრევლოში, ცხოვრობს ღარიბულ ოთახში (საკუთარია), ეკლესიაზედ მოშორებით. ეკლესია დაკმაყოფილებულია ნივთებით. მედავითნე თადეოზ ასაბაშვილი ვერ ვნახე, ცხოვრობს სოფელ შილდაში. დაევალოს სამრევლოში ცხოვრება. ნივთიერად კმაყოფილნი არიან სამრევლოსაგან. მღვდელი ლევან გურგენიშვილი თხოულობს სოფელ ალმატის მიწერას საბუეზე. ეკლესიის გასაღები ამორჩეული კაცებისგან გადაცემული აქვს მას, არ ანებებს ახალ განწესებელ მღვდელ  ევსები ასაბაშვილს. ველი თქვენს მაღალყოვლადუსამღვდელოესობისაგან ახალ განკარგულებას.

გვ20

შილდის მღვდლები და მედავითნე თეთრაშვილი დამიხვდნენ თავიანთ ადგილებზე. მხოლოდ როგორც გადმომცეს, მედავითნის ადგილზე მომსახურე მღვდელი ილია ქაჯაია ეახლა თქვენს მაღალყოვლადუსამღვდელოესობას, რისთვისაც არ დამხვდა სამრევლოში. ორივე ეკლესიები შესაფერისად არიან მოწყობილნი, წირვა-ლოცვა სწარმოებს, სანთლის ოპერაცია არა აქვთ, რაც დაევალათ შემდეგისათვის გამოსწორებულ იქნეს ეს ნაკლი. ორივე მღვდელი გამოსთქვამს ნივთიერ კმაყოფილებას, როგორც ფულით, ისე პურითაც. უკანასკნელს ეხლა ჰკრეფენ და ჰქონიათ შემთხვევა ე. ი. იპოვებიან ისეთი მორწმუნე ოგახები, რომელნიც აძლევენ მღვდელ-მედავითნეს 8 და 10 ლიტრა პურს, რაც სასიამოვნო მოვლენაა სასულიერო ცხოვრებაში. მიცვალებულზე აძლევენ ძველებურად 3 მანეთს, პანაშვიდზე 1 მანეთს, ჯვრისწერა - 5-7 მანეთი. დანარჩენი შემთხვევაც შესაფერისად ე. ი. ნათლობაშიც კი. ამას ვამბობ და ხაზს უსვამ იმისათვის, რომ სადაც კი შემოვიარე და გავიკითხე, სულ ყველა მღვდელმა განაცხადა, რომ ნათლობაში არავინ არაფერს არ გვაძლევსო. უნდა შევნიშნოთ, რომ წინათ ყველა სამრევლოში მღვდელს აძლევდნენ 50 კაპიკს, ეხლა კი სულ მოსპეს ეს წესი და უსირცხვილოდ წავლენ ხოლმე ნათლიები.ნაფარეულში წასვლა შეუძლებელი გახდა უამინდობის გამო.  21 ოქტომბერს შილდის კრებამ გაამზადა თავისი ოქმი, სადაც აღნიშნულია. რომ სოფელ ფშაველის სამრევლოს მიეწეროს სოფელი ართანა, ხოლო ნაფარეულს - სოფელი ლაფანყური (100 კომლი) ფშაველებით დასახლებული და შაქრიანი (60 კომლი). ამ რიგით დანაწილება კრებას მიაჩნია მიზანშეწონილად და მატერიალური მხრითაც კმაყოფილი იქნება კრებული. ახალი გავაზის მღვდელი სვიმონ კოლელიშვილი დამიხვდა თავის ადგილზე. თან წარმოადგინა მედავითნედ ნამყოფი ზაქარია სერდუმელაშვილი და ითხოვა ნაცვლად კეწელაშვილისა, რომელმაც უარი განაცხადა სამსახურზე. როგორც სანდო პიროვნება და პირადი ნაცნობი, (მამამისი - ბერი თეოდორე ალავერდის მონასტრის საძმოში იყო წლების მანძილზე) სერდუმალაშვილს ნება დავრთე და მასზე ვშუამდგომლობ თქვენი მეუფების წინაშე. ახალი გავაზის სამრევლოში მთლიანად დანგრეულია ეკლესია. წინადადება მივეცი ეცადონ დროზე გამოყონ სამლოცველო ოთახი. მღვდელი და მედავინთე დგანან ერთ ოთახში. ძლიერ შევიწროებული მრევლი აკმაყოფილებს მათ მცირედი საფასურით: მიცვალებული - 1 მანეთი, ჭვრისწერა - 5 მანეთი, პანაშვიდი - 50 კაპიკი, ნათლობა არაფერი. პური მუშა ხელზე - 1 ლიტრა. ძველი გავაზი (ახალსოფელი) წინათვე ითვლებოდა ორ სამრევლოდ, ორი ეკლესიით. ეხლა ნათლისმცემლის ეკლესია გადაკეთებულია სახალხო სახლად. ხალხმა ვერ გაბედა მისი მოთხოვნა.

გვ21

მეორე ეკლესია ღვთისმშობლის სახელობისა, ძველის-ძველი. მეცნიერთა გამოკვლევით IV-V ს-ის ძეგლი, სოფლის თავში მდებარე, ჩაიბარა 7 ამორჩეულმა კაცმა მთლიანად დანგრეული. ეკლესიის ქონება მთლიანად გაშანშლეს და დაფანტეს. კანკელი დაამტვრიეს, ვარაყით ნახატი ხატები იხმარეს სკოლის სკამების მასალად, რომელიც დღესაც ხმარებაში აქვთ. გაფანტული ქონებიდან შევკრიბე წიგნები, ფეშხუმი - ვარსკვლავით, განსაზავებლის ორი თეფში და სხვა არაფერი. ეკლესია უყურადღებოთ არის მიტოვებული. არავინ ფიქრობს მის შეკეთებას. გუმბათზედ ნახევრად ჟესტი აჭრილი აქვს, ზემოთ ქვა და ჯვარი ჩამოგდებული. რამდენჯერმე მივმართე სიძველეთა დაცვის გამგეს, მაგრამ ჩემი თხოვნა დღემდე დარჩა უშედეგოდ. ორივე მღვდელი ცხოვრობს დაქირავებულ ბინაზე, რომელზეც ეხარჯებათ არა ნაკლებ მესამედი შემოსავლისა. ამ მხრივ მედავითნენი უკეთეს პირობებში არიან. საკუთარი ბინა და მამული დასამუშავებლად აქვთ მინიჭებული საბჭოდან. 1 ლიტრა პურიდან, რომელიც ეძლევათ მღვდელს და მედავითნეს, მღვდელს ხვდება არა უმეტეს 80 ფუთისა. დღიური შემოსავალიც, ზოგიერთი პირების ზეგავლენით ამორჩეულმა პირებმა დაგვიკლეს და მით უფრო შეუძლებელი გახდა ცხოვრება. ამისთვის შილდის კრებამ, ამა წლის 21 ოქტომბერს დაადგინა: ძველი გავაზის სამრევლო დარჩეს ერთი შტატით. ამისთვის გთხოვთ თქვენო მაღალყოვლადღირსებავ, ერთ-ერთი მღვდელი გადაიყვანოთ შესაფერის სამრევლოში. მედავითნე იოსებ ფხოველიშვილი ეხლავე გადაყენებულ იქნას მედავითნის თანამდებობიდან, როგორც არა საიმედო პირი. მისი აგიტაციის მეოხებით ორივე მღვდელი არიან დასჯილნი ნივთიერად და ზნეობრივად. ერთი შტატის შემცირებით ოდნავ მაინც იქნება შემსუბუქებული მათი მდგომარეობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში ვიმეორებ დატოვებენ სამსახურს. რად გვინდა ვიყოლიოთ მღვდლები ისეთ სამრევლოებში, სადაც არც ეკლესიაა და არც სამლოცველო სახლი. გთხოვთ, აწი ამორჩეულ პირებს მოთხოვოთ საბუთი, რომ ეკლესია მომზადებული აქვთ და შემდეგ განამწესოთ იქ მღვდელი და მედავითნე.ამ ანგარიშის მიხედვით დიდ უსწორმასწორობას დაინახავს თქვენი მაღალყოვლადუსამღვდელოესობა პროვინციის სასულიერო ცხოვრებაში, რომელიც თანდათან უნდა გამოსწორდეს. პირველი და განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს როგორც  ზემოთ ვსთქვით ეკლესიების მოწყობას და აგრეთვე სასულიერო  მოსამსახურეთა დაკმაყოფილებას. მიეცეთ ეკლესიის მახლობლად  საცხოვრებელი ბინა, დღიური შემოსავლით დაკმაყოფილდეს  დაახლოებით შემდეგნაირად: ჯვრისწერა - 5 მანეთი, მიცვალებულის წესის აგება - 2 მანეთი, ნათლობა - 50 კაპიკი, პანაშვიდი - 1 მანეთი, წირვა შეკვეთილი - 1 მანეთი. დანარჩენი შეძლების

გვ22

მიხედვით. ესეთი საერთო დადგენილება იქონიებს მრევლის და სასულიერო პირთა ცხოვრებაზე დიდ გავლენას. ამისთვის გთხ-ოვთ, განკარგულება მოახდინოთ ამის შესახებ და დაუგზავნოთ მთავარხუცესებს ცხოვრებაში გასატარებლად. უკეთუ რომელიმე სამრევლო არ იკისრებს ამ ვალდებულების შესრულებას, იგი დატოვებულ იქნას უმღვდელოდ მოქცევამდის. ეხლა მოფერების დრო აღარ არის“. 1925 წლის 21 ოქტომბერს სოფელ შილდაში შეიკრიბა ნეკრესის ოლქის სამღვდელოება. მთავარხუცესი დეკანოზი ვასილ მაისურაძე, მღვდელი დავით ბურდულაძე, მღვდელი არჩილ მირიანაშვილი, მღვდელი ლევან გურგენიშვილი, მღვდელი ევსევი ასაბაშვილი და მედავითნე სვიმონ თეთრაშვილი. იქონიეს მსჯელობა ახლანდელ გაჭირვებულ ცხოვრებაზე, მოისმინეს მთავარხსუცესის მოხსენება სამრევლოების შეერთების შესახებ და დაადგინეს: „შეერთებულ იქნას შემდეგი სამრევლოები – სოფელი ფშაველი მიეწეროს სოფელ ართანას, სოფელ ნაფარეულს მიეწეროს ლაფანყური და შაქრიანი, სოფელ ენისელს მიეწეროს გრემი, სოფელ საბუეს - ალმატი. ძველი გავაზი დარჩეს ერთ შტატიან სამრევლოდ“. ხელი მოაწერა ყველა მღვდელმა, არ მოაწერა გრემის ეკლესიის სინამძღვარმა მღვდელმა ევსევიმ. ძველი ოდიკების შესახებ მოძღვრებმა დაადგინეს, შეიტანონ განცხადება საეპარქიო საბჭოში, რომ სადაც სწარმოებს წირვა, იმ ეკლესიებში დროებით დარჩეს ძველი ოდიკები დიდმარხვებამდეს, რადგან შემოდგომაა, წირვები საჭიროა და ეხლა ოდიკების ჩამორთმევით გამოიკეტება ეკლესიის კარები, ხოლო შემდგომში ჰპირდებიან შემოიტანონ ახალი ოდიკების საფასური, ჩაჰბარდეს ახალი და ჩამორთმეულ იქნას ძველი, რომ არ შეწყდეს წირვა. „დავეთანხმე და მოვახსენე თქვენს მაღალყოვლადუსამღვდელოესობას, რომ დამარხვებისას შესრულებულ იქნას საკათალიკოსო საბჭოს დადგენილება ოდიკების შესახებ“. 1925 წლის გაზეთ „კომუნისტის” ერთ-ერთ ნომერში დაიბეჭდა სტატია „ისტორიულ მნიშვნელობის ძეგლთა დაცვა“, სადაც აღწერილია კახეთის ეკლესია-მონასტრებში გადარჩენილი საგანძურის შესახებ, რომელიც განადგურებას გადაარჩინა პროფესორმა გიორგი ბოჭორიძემ (სოფელ კაჭრეთის ეკლესიის ყოფილმა მღვდელმა), რომელმაც მთელი თავისი მოღვაწეობა ამ საქმეს შესწირა: „ამ დღეებში კახეთიდან თბილისს დაბრუნდა სიძველეთა ხელოვნებისა და ბუნების ძეგლთა დაცვის განყოფილების ინსპექტორი გ. ბოჭორიძე, რომელმაც თან ჩამოიტანა მრავალი ისტორიული ნივთი, მათში აღსანიშნავია: ბოდბის მონასტრის ქონებიდან წამოღებული ორასზე მეტი XVIII-XIX საუკუნის ხელით ნაკერი ძვირფასი ქსოვილები, რომელთა შორის განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს ოქრომკედით და მარგალიტით ნაკერი ომოფორი XVIII საუკუნის. შემკული მარგალიტით ასხმული ხუთი ხატით, ძვირფასი ხელოვნება, ხელით ნაკერი დიდი ხატი „წმ. ნინოსი“, მშვენიერი ხელოვნება, აბრეშუმის სხვადასხვა ფერი ქსოვილები და სხვა.

გვ23

სიღნაღის მაზრის აღმასკომის თავჯდომარის პ. ჩახნაშვილის მიერ გადმოცემული, სოფელ კარდენახის ყოფილი მცხოვრების ილია აფხაზის სახლიდან წამოღებული ძველი ტალიანი თოფები 9 ცალი, შემკული ვერცხლითა, სადაფითა, ძვლითა და ზოგიერთი ოქროს ზარნაშითა და წარწერითაც (სიგრძე ერთი თოფისა 2 არშინი და 14 ვერშოკი).კარდენახიდან - წყლის გამოყვანის დროს საბას მონასტერთან აღმოჩენილი განძიდან გადარჩენილი 8 ცალი არაბული ვერცხლის ფული. საგარეჯოდან - „მადლის ქვა” დავით გარეჯელისა. მისივე კვერთხის გიორგი ბოჭორიძე თავი, რომელიც წარმოადგენს ჯვარს ათონის ხელოვნებისას და სხვა. ნინოწმინდიდან - ძველი ზარბაზანი (მე-18 საუკუნის), შემკული ლომების ქანდაკებით და სხვადასხვა სახეებით. ხაშმის წმინდა გიორგის ეკლესიის ქონებიდან – ხურჯინი ფიცრისა ტყავგადაკრული, რომლითაც გადმოცემით მტრის შემოსევის დროს გახიზნავდნენ ხოლმე ეკლესიის განძეულს, წიგნებს და სხვა. იგი აქლემზე ასაკიდებელია და შემოტანილი უნდა იყოს სპარსეთიდან ალბათ რომელიმე გამარჯვების შემდეგ. მარტყოფიდან – ნინოწმინდელ-რუსთველ მიტროპოლიტის დროშა, შინდის ფერი, რომლითაც იგი წინ უძღოდა გჯარს ომის დროს, მე-18 საუკუნის, მისივე პანაღია ბაჯაღლო ოქროსი, შემკული ძვირფასი თვლებით და სხვა.ყველა ეს ნივთი გადაეცემა ერთ-ერთ მუზეუმს ეპარქიაში შექმნილი მძიმე ვითარების გამო ალავერდის სამღვდელოების და მორწმუნეთა ერთმა ნაწილმა 1925 წლის 6 ოქტომბერს თხოვნით მიმართა საკათოლიკოსო საბჭოს: ,,ალავერდის ეპარქიის დაქვრივების შემდეგ პიროს ალავერდელის გარდაცვალების გამო, 1922 წლის 30 აპრილს, თანახმად სრულიად საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობისა, 1922 წლის 9 დეკემბერს მოიწვიეს საეპარქიო კრება ალავერდელი მღვდელმთავრის კანდიდატის ასარჩევად, მაგრამ კრება არ შესდგა. შემდეგ კი ჟამთა ვითარების გამო ვერ მოხერხდა საეპარქიო კრების მოწვევა ამავე საკითხის გადასაჭრელად. ამ ხნის განმავლობაში სამწყსოს განაგებდნენ საკათალიკოსო საბჭოს მიერ დანიშნული პირები, მათ შორის დღევანდელი მმართველი - მიტროპოლიტი იოანე. ალავერდის ეპარქიის სამღვდელოთა და მორწუნეთა ერთი ნაწლი, მოახსენებს რა ამას საკათალიკოსო საბჭოს, უმორჩილესად

გვ24

სთხოვს მას ალავერდის ეპარქიის  მმართველად მომავლისათვის, თანახმად დებულების 24-ე პუნქტისა, დანიშნოს ალავერდის კათედრაზე ისეთი პირი, რომელიც არჩეული იქნება ალავერდის ეპარქიის სამღვდელოებისა და მორწმუნეთაგან. ამასთან დავსძენთ შემდეგს: ხმებია ვითომ ალავერდის ეპარქიაში უნდა დანიშნულ იქმნენ ქორეპისკოპოსები. დღეს ალავერდის ეპარქიაში ნორ-მალურად მოქმედებს არა უმეტეს 6-7 ეკლესიისა და ირიცხება სამსახურში არა უმეტეს 60 მღვდლისა, ხოლო ასეთ რიცხვს სამღვდელოებისას არ ძალუძს არა თუ ორი და სამი, არამედ ერთი მღვდელმთავრის შენახვაც კი.ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ალავერდის ეპარქიას ძალიან ადვილად მოუვლის ერთი მღვდელმთავარი, თუ მას სარწმუნოებისა და ეკლესიისათვის გული შესტკივა და მარად უძლური არ არის და ცოტაოდენი მოძრაობაც ეხერხება. ამისთვის ვაცხადებთ, რომ ჩვენ ერთი მღვდელთმთავრის მეტს ვერ შევინახავთ და ისიც იმ პირობით, თუ ის ჩვენთან ერთად გაიზიარებს ჭირსა და ლხინს ე. ი. შევა ჩვენს მდგომარეობაში და არ მოითხოვს, როგორც ზოგიერთები  თვეში 200- 300 მანეთს. უმდაბლესად გთხოვთ, მომავალში ეს ჩვენი განცხადება იქონიოთ მხედველობაში ალავერდის ეპარქიისათვის მღვდელმთავრის დანიშვნის დროს” - ხელს აწერენ, სამღვდელონი: თელავის ფერისცვალების ეკლესიის წინამძღვარი დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი, მთავარხუცესი დეკანოზი ლევან ვარდიაშვილი, მთავარხუცესი დეკანოზი იოანე შოშიაშვილი, დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი, მღვდელი ალექსანდრე მთვარელიშვილი, მთავარდიაკონი პეტრე დეკანოზიშვილი. ერისკაცნი: ილია სვიმონის ძე ერისთავი, დავით ივანეს ძე პეტრიაშვილი, დავით სოლომონის ძე გაგუნაშვილი, ვასილ აპოლ ონის ძე რაზმაძე, გიორგი ისააკის ძე ჩხუბიანაშვილი, გიორგი გრიგოლის ძე ნარეკლიშვილი, ალექსი ჯიბღაშვილი.1925 წლის 14 ოქტომბრის საკათოლიკოსო საბჭოს გადაწყვეტილებით, ალავერდის ეპარქიის მმართველად დაინიშნა ეპისკოპოსი მელქისედეკი (ფხალაძე). მეუფე მელქისედეკი ამავე წლის 18 ნოემბერს ჩავიდა ეპარქიაში, სადაც მას სამღვდელოება თელავის ფერისცვალების სახელობის საკათედრო ტაძარში დახვდა. ახლად ჩამოსულ ეპისკოპოსს სიტყვით მიმართა ტაძრის წინამძღვარმა, დეკანოზმა ეპიფანე ჯაოშვილმა:

გვ25

დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი

„თქვენო ყოვლადუსამღვდელოესობავ, მოწყალეო მეუფეო. ნება მიბოძეთ რამდენიმე სიტყვით მოგესალმოთ. „თქუენ ყოველნი  დაბრკოლებად ხართ ჩემდა მომართ ამას ღამესა, რამეთუ წერილ არს: დავსცე მწყემსი, და განიბნინენ ცხოვარნი სამწყსოისა  მისისანი“ (მთ. 26. 31.). ამ სიტყვით მაცხოვარმა ჩვენმა იესო  ქრისტემ ჯვარცმის წინ მიმართა თავის მოწაფეებს და ამით  წინასწარ ამცნო მათ, რომ როდესაც მე შემიპყრობენ და განმაშორებენ თქვენგან, თქვენ ყველანი შეშინდებით, დაიფანტებით, შესცთდებით ამით (დაბრკოლდებით) მართლაც, როდესაც შეიპყრეს იესო ქრისტე, მოწაფენი მისნი აქეთ-იქეთ გაიქცნენ, მხოლოდ ორმა თუ სამმა მათგანმა გაბედა შორიახლოდან თვალყურის დევნება „ხილვად აღსასრულისა“ (მთ. 26. 58) - თუ რას უზამდნენ მას და როდესაც ეჭვი აიღეს მათზედ ავაზაკებმა, - გაისმა შემაძრწუნებელი ხმა უარის ყოფისა „არა ვიცი კაცი იგი“ (მთ. 26. 72.), არ ვიცი რას ლაპარაკობთ და სხვა.

ეს სურათი მთელი თავისი სიმკაცრით და სავსებით მეორდება ჩვენს ცხოვრებაში. დღეს ქართველი მწყემსი დაცემულია. ცხოვარნი სამწყსოისა მისისანი აქეთ-იქეთ უგზო უკვლოდ დაეხეტებიან. წმინდა ტაძარნი ჩვენი, სადაც აღევლინებოდა ღვთისადმი ლოცვა-ვედრება ერისათვის, წაბილწულნი არიან, სარწმუნოება შერყვნილია, ზნეობა სრულიად დაცემულია. მე არ მინდა შავი ფერებით დაგიხატოთ მდგომარეობა, გული გაგიტეხოთ, თუმცა დღეს ეს მართალია, მაგრამ მდგომარეობა უნუგეშო არ არის. 

დღეს ქართველი მორწმუნე არც ნამდვილი მორწმუნეა და არც სრულიად ურწმუნო. ის ეჭვიანობს, მაშასადამე ძიების ხანაშია. მას სურს გაიგოს რომელი ამბობს მართალს, ის, რომელიც ამტკიცებს, რომ ღმერთი არის, მაშასადამე მას უნდა ვემსახუროთ, თუ ის, რომელიც ამტკიცებს, რომ ღმერთი არ არის, მაშასადამე რწმენაც ქარის მონაბერია და ქარივე წაიღებს - გაფანტავს?! აი, ასეთ ძიებაში მყოფი ერი ელის ისეთ ხელმძღვანელს, რომელიც მას დაარწმუნებს-დააჯერებს ღვთის არსებობაში. ელის ასეთ ხელმძღვანელს მისი დაცემული და შერცხვენილი მოძღვარიც და 

ელის თქვენი სახით, როგორც უმაღლესი სასულიერო ხელმძღვანელისა. მაშ, მოვედ მეუფეო და როგორც უმაღლესი სწავლითა და ხანგრძლივი გამოცდილებით აღჭურვილმან და კარის ეზოსა ცხოვართასა შემომავალმან, გვიხელმძღვანელე, გვითანამშრომლე, დაცემულნი აღგვადგინენ, ურჩნი დასაჯე, სუსტნი განამტკიცენ, მუშაკნი განამხნევენ და ისეთი მართლმკვეთელობით წარმართე საჭე ჩვენი საეკლესიო ცხოვრებისა, რომ კვლავ ვიხილოთ ეკლესია ჩვენი გაბრწყინებული და ერი ჩვენი მაღალსა ზნეობასა შინა განმტკიცებული. ,,კურთხეულ არს მომავალი სახელითა უფლისათა“.

გვ26

თუ რა მძიმე მდგომარეობაში იყო ალავერდის ეპარქია, როგორც ამას თავის ქადაგებაში აღნიშნავდა დეკანოზი ეპიფანე, კარგად ჩანს მეუფის მიერ გაკეთებულ მოხსენებაშიც. წერილი ამ გარემოების ანალიზით მან გაუგზავნა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქს, მის უწმინდესობასა და უნეტარესობას ამბროსის (ხელაია) 1925 წლის 26 იანვარს: „ალავერდის ეპარქიაში შევედი 1925 წლის 18 ნოემბერს და ამნაირად ეპარქიაში 1925 წელს მე ვიმსახურე თვენახევარი. მღვდელთმთავრის რეზიდენციად ითვლება ქ. თელავი, სადაც ამჟამად არის 

ერთი ეკლესია - ფერისცვალებისა. ამიტომ ჩემს მისვლისას ამ ეკლესიაში შემხვდა სამღვდელოებაც და ხალხიც. წინამძღვარმა დეკანოზმა ეპიფანე ჯაოშვილმა მომმართა სიტყვით, სადაც დახატულია თანადროული მდგომარეობა ეკლესიისა. საპასუხო სიტყვაში მე სამღვდელოებას მიუთითე ამ მდგომარეობაზე და ვსთქვი, რომ ასეთი მდგომარეობა ეკლესიისა ბრძანებით გვიკარნახებს სასტიკ და მტკიცე დისციპლინის დაცვას, როგორც სამღვდელოებაში ისე მორწმუნე მრევლში. 

ალავერდის ეპარქია 1925 წლის 10 ოქტომბრის დადგენილებით გაიყო ორად - ბოდბისა და ალავერდის ეპარქიებად. ბოდბის ეპარქიაში შევიდა სიღნაღის მაზრა და საინგილო, ხოლო ალავერდის ეპარქიაში თელავის მაზრა და თიანეთის მაზრა. 1925 წლის ბოლოს და 1926 დასაწყისში ეპარქიაში მოქმედი იყო 42 ეკლესია და მსახურობდა 44 მღვდელი. ამათში იგულისხმება მონასტრებიც და ბერებიც. ეპარქიაში 5 სამთავარხუცესოა. მდგომარეობა სამღვდელოებისა მძიმეა. ხალხს მღვდელი უნდა, მაგრამ მისი მატერიალურად უზრუნველყოფა ეძნელება, თანაც ეშინიათ 

მღვდელს მისცენ რაიმე, რადგან მაშინვე მას სარწმუნოების უარმყოფელნი შეავიწროებენ. 

ჯერჯერობით მე მივაქციე მთელი ჩემი ყურადღება ორ საკითხს: 1) ჩვენი სანთლის გასაღების შესახებ და 2) აკრძალული და ანაფორა გახდილი მღვდლების მრევლში სიარულისა და წესების შესრულების შესახებ. ორივე საკითხი უსაჭიროესად მივიჩნიე. პირველი საკითხის მოწესრიგება გვაძლევს მატერიალურად მოძლიერების საშუალებას და ხალხში შეაქვს ერთგვარი შეგნება, რომელიც ყველა ერს გააჩნია, გარდა ქართველებისა. მეორე საკითხის დაძლევა იქნება სრული განმტკიცება დისციპლინისა. მე ხალხს ვუხსნიდი, რომ მოვალეა, იხმაროს ეკლესიაშიც და სახლშიც სარწმუნოებრივი საჭიროებისათვის მხოლოდ ჩვენი სანთელი. აკრძალული მღვდლების შესახებ ვუხსნიდი ხალხს, რომ ამ მღვდლების მიერ შესრულებულ წესებს - ჯვრისწერას, ნათლობას, წესის აგებას და სხვას, არა აქვს მადლი და არ ითვლება შესრულებულად. სანთლის შესახებ ხალხს მივმართე საგანგებო მოწოდებითაც, რომელიც დავუგზავნე მთავარხუცესებს და მივწერე, წაეკითხათ მღვდლებს ეს მოწოდება თავიანთ ეკლესიებში ყოველი წირვის შემდეგ, ქადაგების წინ.

გვ27

სამწუხაროდ, უნდა აღინიშნოს, რომ თვითონ მღვდლებს არ ესმით ამ საკითხის მნიშვნელობა და არა აქვთ უნარი ხალხში მოქმედებისა. მიუხედავად ამისა, ხალხმა მაინც დაიწყო სანთლის გარჩევა, ერიდება ბაზრის სანთელს და ცდილობს ჩვენის ყიდვას. 

ეს შევატყვე იმ სოფლებს, რომლებშიც მე მომიხდა ყოფნა და სიტყვის თქმა. გთხოვთ, თქვენი უწმინდესობის სახელითაც იქნას მთელ საქართველოსათვის საერთო მოწოდება როგორც სანთლის შესახებ, ასევე აკრძალული მღვდლების შესახებ. ასეთ მოწოდებას ექნება დიდი გავლენა ხალხზე“. 

აკრძალული და ანაფორა გახდილი მღვდლების შესახებ საკათოლიკოსო საბჭომ ეპისკოპოსს მელქისედეკს და საეპარქიო საბჭოს შემდეგი ინფორმაცია გაუგზავნა: „მოისმინა რა თბილისის ოლქის კრების ოქმიდან ამონაწერი სამღვდელო პირთა მიერ სამოქალაქო ტანისამოსის ტარების შესახებ განაჩინა შემდეგი:

]1) მიღებულ ივჭნას სახელმძღვანელოდ საკათალიკოსო საბჭოს 1922 წლის 26 ოქტომბრის განჩინება;

2) მას განსავითარებლად დაემატოს შემდეგი. ნება დაერთოს სამღვდელო პირთ სამოქალაქო ტანსაცმელში სიარულისა მღვდელმსახურების გარეშე, თუკი ამის წინააღმდეგი არ არის სამრევლო და იგი აღძრავს ამ საგნის შესახებ სათანადო შუამდგომელობას ეპარქიის მღვდელმთავრის წინაშე. 

ამასთან, კანცელარია დასძენს, რომ საკათალიკოსო საბჭოს 1922 წლის ოქტომბრის განჩინება შეიცავს შემდეგს: სამლვდელო პირთ, რომელთაც იძულებით უხდებათ თავი დაანებონ მღვდლად ან დიაკვნად სამსახურს, ნება აქვთ საერო ტანისამოსი ატარონ და ითვლებოდნენ ისევ სამღვდელო ხარისხში, თუ ისინი ანაფორის გახდისას უწინარეს წერილობით განუცხადებენ ადგილობრივ მღვდელმთავარს, რომ ისინი არ უარყოფენ სამღვდელო ხარისხს, მიეწერებიან რომელიმე ეკლესიას ეპისკოპოსის ნებართვით და დროგამოშვებით ეზიარებიან საიდუმლოს. ღვთისმსახურების დროს სავალდებულოა მათთვის ანაფორის ტარება, მათი მიღება სამსახურში მიენდოს ადგილობრივი მღვდელმთავრის კეთილგონიერებას. 

წინადადება მიეცეს ეპარქიის მმართველთ მოახდინონ მთავარხუცესთა მეშვეობით აღრიცხვა ეკლესიას ჩამოშორებულ მღვდელთა და დიაკონთა, შეკრიბონ დაწვრილებითი ცნობები მათ შესახებ, სავსებით გაემიჯნენ მღვდლობას თუ დროებით. აქვთ თუ არა მათ ნებართვა სამღვდელო ტანისამოსის გახდისა, რომელ ეკლესიას არიან მიწერილნი, ასრულებენ თუ არა დროგამოშვებით საღვთო ლიტურგიას, აქვთ თუ არა სურვილი მღვდლის ხარისხში დარჩენისა და სხვა. განაწესონ მათზე სათანადო სასულიერო ზედამხედველობა“. 

ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა, რაზედაც ეპისკოპოსმა მელქისედეკმა გაამახვილა ყურადღება, იყო საეპარქიო სასამართლოს გაუქმების საკითხი, რაც 1926 წლის 12 იანვარს მოწვეულ საეპარქიო კრებაზე განიხილეს და

გვ28

საკათოლიკოსო საბჭოში შემდეგი დადგენილება გააგზავნეს:

1) სასამართლო თხოულობს ხარჯებს და ეპარქიას კი სახსარი არაფერი არა აქვს, ამიტომ ვერავითარ ხარჯს სასამართლოსათვის, როგორც დაწესებულებისათვის ვერ იკისრებს. ეს უმთავრესი.

2) სასამართლო თელავში უნდა იყოს და თელავში კი ორი მღვდელია მარტო.

3) სასამართლო საქმეებს აჭინაურებს და დრო კი მოითხოვს ჩქარ მოქმედებას და განკარგულებას.

4) ეპარქია ისეთი პატარაა რომ იგი უფრო სამთავარხუცესო ოლესა ჰგავს, ვიდრე ეპარქიას, ამიტომ საჭიროება სრულიად არ მოითხოვს, რომ ასეთ პატარა ეპარქიაში იყოს სასამართლო, როგორც ცალკე დაწესებულება. უკეთესია მღვდელმთავარმა პირადად მოიწვიოს თავისთან დამნაშავე და იქონიოს მასზე პირადი გავლენა. ეს მღვდელმთავრისათვის არ იქნება მძიმე ტვირთი, რადგან ეპარქია პატარაა.

5) სასამართლოს დადგენილება საბოლოოდ მაინც მღვდელმთავარმა უნდა დაამტკიცოს.

6) მლღვდელმთავრის მსჯავრით თუ უკმაყოფილო იქნება ვინმე, საქმეს გადაიტანს საკათალიკოსო საბჭოში იმ შემთხვევაში, რომელშიც ეს შეიძლება კანონით. მოგახსენებთ რა ზემოთ აღნიშნულს, თანახმად კრების დადგენილებისა, გთხოვთ საკათალიკოსო საბჭოს დაამტკიცოთ კრების დადგენილება“.

ეპისკოპოსი მელქისედეკი დიდ ყურადღებას უთმობდა კომუნისტური ხელისუფლების მიერ გაუქმებული და დარბეული ეკლესიების კვლავ გარემონტებისა და აღდგენის საკითხს. 1926 წლის გაზაფხულის თვეში, მორწმუნეთა დაყინებული თხოვნითა და ხელშეწყობით, მეუფემ აკურთხა სოფელ აკურას წმინდა ილია წინასწარმეტყველისა და ვანთის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის ეკლესიები. 

1926 წლის 17 ნოემბერს ალავერდის ეპარქიას ჩამოერთვა ფშავ-ხევსურეთი და გადაეცა წილკნის ეპარქიას. ამასთან დაკავშირებით ეკისკოპოს მელქისდეკს დაევალა მიეწოდებინა ინფორმაცია თუ რამდენი სამრევლო მოქმედებდა აღნიშნულ მხარეში და რამდენი მოქმედი სასულიერო პირი იყო დარჩენილი. მეუფე მელქისედეკმა ამ ოლქის მთავარხუცეს, მღვდელ მიხეილ მთიბელაშვილს დაავალა შეედგინა მოხსენებითი ბარათი წილკნის ეპარქიაში გასაგზავნად. მანაც შემდეგი შინაარსის წერილი მოამზადა: 

„ძველი რეჟიმის დროს ფშავ-ხევსურეთი შეადგენდა ერთ სამთავარხუცესოს და იყოფოდა 11 სამრევლოდ: ფშავის მხარე - გომეწრის, ჩარგლის, შუა ფხოვის, მუქოსა და უკანა ფშავის და ხევსურეთის მხარე - ბარისახო, როშკი, ბაცალიგო, ახიელი, ხახმატი და შატილი. კომუნისტების შემოსვლისთანავე დაიხურა უკანა ფშავის სამრევლო და მიეწერა მუქოს. ასე, რომ დარჩა 10 სამრევლო. სამთავარხუცესო ცენტრია ბარისახო. 

შემდეგ როდესაც მოხდა ცვლილება ქვეყანისა, ფშავ-ხევსურეთის სამრევლოები თვალსაჩინოდ შემცირდა. ძველი დროის გადატრიალებისთანავე, როგორც ძალაუნებურად ქრისტიანობის

გვ29

მიმდევარმა ერმა - ხევსურებმა, იერიში მიიტანეს თავიანთ ეკლესიებზე, გაძარცვეს ისინი და დაანგრიეს. აღნიშნული ბოროტმოქმედების მსხვერპლი გახდა შემდეგი ეკლესიები: ბარისახოს ეკლესია, რომლის დანგრევასთან ერთად მოკლეს იმავე ეკლესიის მღვდელი მთავარხუცესი ბესარიონ წიკლაური, ასევე როშკის, ბაცალიგოსა და ხახმატისა. ამ ეკლესიათა გარდა, როგორც გადმოცემით ვიცით, კიდევ არსებობს 2 ეკლესია - ახიელისა და შატილისა. ეს არ იკმარეს მძარცველებმა და ფშავის ეკლესიებიც შეარყიეს. ორჯერ გაძარცვეს ჩარგლის ეკლესია, სამჯერ შუა ფხოვისა და ერთხელ მუქოსი. სამგზის გაიძარცვა თამარისის მონასტერი უკანა ფშავში. შეურყეველი დარჩა მხოლოდ გომეწრის სამრევლო. სხვა საშინელი შემთხვევები კიდევ მოახდინეს ხევსურებმა. მუქოს ეკლესიის მღვდელი ლავრენტი ქრისტესიას ძე შიოშვილი, ახალგაზრდა, 4 თვის გადმოყვანილი მოკლეს მეუღლესთან ერთად საკრებულო სახლში 1919 წელს. ამჟამათ სიტუაცია ასეთია: გომეწრის მღვდელ მიხეილ ქისტაურს მედავითნე არ ჰყავს და არც ეკლესიური ღვთისმსახურება ტარდება. ჩარგლის სამრევლოს ჰყავს მღვდელი თეოდორე ჟამიაშვილი, მედავითნე არც იქ არის, ამიტომ იქაც არ სრულდება წირვა-ლოცვა. ახიელის სამრევლოში არის მღვდელი გიორგი ჯაბუშანაური (ხევსური) და როგორც პირადად გადმომცეს წირვა-ლოცვას ატარებს. შატილის სამრევლოს მართავს მღვდელი იოსებ ოჩიაური, მაგრამ ეკლესიური ღვთისმსახურება არც იქ ტარდება. მუქოსა და შუა ფხოვის სამრევლოების მღვდლებმა, ძმებმა - ალექსი და მიხეილ ოჩიაურებმა გაიხადეს ანაფორები და მიატოვეს სამსახური. უნდა აღინიშნოს

გვ30

 ისიც, რომ გომეწრისა და ჩარგლის მორწმუნე პირნი . განიცდიან სულიერ საზრდოს მოკლებას და მწუხარებაში არიან, მით უმეტეს, რომ მოკლებულნი არიან წირვა-ლოცვას, წმინდა საიდუმლოთა მიღებას და ზოგიერთ სხვა ქრისტიანულ წესებსაც“. 

1927 წლის 17 ოქტომბერს ეპისკოპოსი მელქისედეკი გადაიყვანეს ცხუმაფხაზეთის ეპარქიაში. ამავე წლის 22 ოქტომბერს ალავერდის ეპარქიის დროებით მმართველად დაინიშნა ნინოწმინდელი ეპისკოპოსი ეფრემი (სიდამონიძე), ხოლო 1928 წლის 26 მარტს განამწესეს სტეფანე ბოდბელი 

(კარბელაშვილი). 1928 წლის 27 სექტემბერს გაკეთებულ განცხადებაში სტეფანე ალავერდელი წერდა: „ძალმომრეობის თვითნებობითი მიღწევით ჩამოყენებულ ვიქენი ბოდბის ეპარქიის მართვა-გამგეობიდან 10 იანვრის სინოდის განჩინებით. 25 მარტამდე დამტოვეს უჯამაგიროდ, გადაყვანილი ვარ ზედმეტი ხარჯების მიყენებით ალავერდის ეპარქიაში, სადაც უარესი პირობებია ჩემთვის და უკეთესს არც მოველიო”. 

ამავე დღეს, სინოდის კრებაზე, ურბნელმა ეპისკოპოსმა სვიმონმა (ჭელიძე) განაცხადა და გულწრფელად აღიარა: „ჩვენ უსამართლოდ დავსაჯეთ ყოვლადსამღვდელო სტეფანე უღირს მღვდელთა საჩივრით, რომელნიც უნდა დასჯილიყვნენ. აწ გარეშე დეტალურად საქმის გაცნობისა დავჩაგრეთ ყოვლადსამღვდელო სტეფანეო“. 

მეუფე სტეფანეს მღვდელმთავრად დანიშვნის დროს ეპარქიაში მოქმედი იყო ოცდათხუთმეტი ეკლესია (ზედმიწერილებით), ხოლო უმოქმედო იყო ცხრამეტი ეკლესია. მღვდელი მოქმედი იყო 37; ამათ რიცხვში 7 ბერმონაზონი; თავდანებებული მღვდელი - 10; დიაკვნები მოქმედი - 11; 

თავდანებებული - 7. აქვე გთავაზობთ ამ ეკლესიებისა და იქ მომსახურე მღვდელმსასურთა სიებს:

| ოლქი (თელავისა) - მთავარხუცესი დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი: 

1.თელავის „ღვთაების“ სახელობის საკათედრო ტაძარი - დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი, დეკანოზი ლევან ვარდიაშვილი, მთავარდიაკონი პეტრე დეკანოზიშვილი, დიაკონი იოსებ მაზმანაშვილი. 

2.კურდღელაურის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი ნიკოლოზ გაგუნაშვილი 

3,ვარდისუბნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი ალექსანდრე მთვარელიშვილი 

4.ვარდისუბნის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - მღვდელი რომან მთვარელიშვილი 

5.გულგულას ფერისცვალების სახელობის ეკლესია - მღვდელი გიორგი გულისაშვილი 

6.იყალთოს „ღვთაების” სახელობის ეკლესია - მღვდელი იოანე ენუქიშვილი 

7.აწყურის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - იღუმენი მელქისედეკი (ცელაძე)

გვ31

8.ქისტაურის წმინდა ნინოს სახელობის ეკლესია - მღვდელთმონაზონი კირილე (ცინცაძე) 

9.ხორხელის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - მღვდელი გიორგი მეზვრიშვილი-ბლაგაშვილი 

10.ოჟიოს წმინდა თომა მოციქულის სახელობის ეკლესია - მღვდელი გიორგი მეზვრიშვილი-ბლაგაშვილი 

11.ალავერდის ჯვართამაღლების სახელობის საკათედრო ტაძარი მღვდელმონაზონი სტეფანე (გიგოლაშვილი) 

12.რუისპირის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესია - იღუმენი  ნიკოლოზი (მიქელაძე) 

13.რუისპირის „ახატელის“ ამაღლების სახელობის ეკლესია მღვდელმონაზონი იოსები (ლაგაზიშვილი) 

14.ქვემო ალვანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი ბაგრატ ცოცანიძე 

II ოლქი (კისისხევისა) - მთავარხუცესი მღვდელი ნიკოლოზ ბაკურაძე: 

1.შალაურის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი 

2.კონდოლის წმინდა თომა მოციქულის სახელობის ეკლესია - დეკანოზი ვასილ კანანაძე 

3.კონდოლის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი თომა ჭიკაძე, მედავითნე ზაქარია ოქროცვარიძე 

4.კისისხევის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია მღვდელი ნიკოლოზ ბაკურაძე, მედავითნე თეიმურაზ ყარასაშვილი. 

5.წინანდლის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - დეკანოზი სამსონ იმნაიშვილი 

6.ქვემო ხოდაშენის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი ნესტორ ბაკურაძე, მედავითნე მიხეილ ამირანიძე. 

7.ბუშეტის სვეტიცხოვლის სახელობის ეკლესია - მღვდელი ილია ქაჯაია 

8.ვანთის ხელთუქმნელი ხატის სახელობის ეკლესია - მღვდელმონაზონი პიმენი (ფარსადანიშვილი) 

9.აკურას წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია - მღვდელი აბრაამ ტარიელაშვილი 

10.შაშიანის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სასელობის ეკლესია - დეკანოზი თომა ასათიანი

III ოლქი (ნეკრესისა) - მთავარხუცესი დეკანოზი ვასილ მაისურაძე: 

1.ყვარლის წმინდა თომა მოციქულის სახელობის ეკლესია - დეკანოზი ვასილ მაისურაძე, დიაკონი ვასილ სეფაშვილი

გვ32

2.ძველი გავაზის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია - მღვდელი კონსტანტინე დარჩია, მღვდელთმონაზონი თორნიკე (აჭაიძე), მედავითნე იოსებ ფხოველიშვილი 

3.ახალი გავაზის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი სვიმონ კოლელიშვილი 

4.ენისელის მთავარანგელოზთა სახელობის ეკლესია - მღვდელი გიორგი ბალიაური, მედავითნე იოსებ ველიაშვილი 

5.გრემის წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს სახელობის ეკლესია - მღვდელი ევსები ასაბაშილი 

6.ჭიკაანის წმინდა თომა მოციქულის სახელობის ეკლესია - მღვდელი სვიმონ პეტრიაშვილი 

7.კუჭატნის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი სვიმონ პეტრიაშვილი. 

8.შილდის ჯვრის გამოჩინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი დავით ბურდულაძე, მედავითნე სვიმონ თეთრაშვილი. 

9.შილდის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესია - მღვდელი არჩილ მირიანაშვილი 

10.საბუეს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესია მღვდელი ლევან გურგენიშვილი, მედავითნე ონისიმე თათიაშვილი 

11.მატანის წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესია - მღვდელი იასონ ასათაშვილი

სტეფანე ალავერდელმა ეპარქიაში დანიშვნისთანავე მოიწვია საეპარქიო კრება, რომელიც ჩატარდა ქალაქ თელავის „ღვთაების“ სახელობის საკათედრო ეკლესიაში, 15 მაისს. შესრულდა პარაკლისი, რის შემდეგაც კრება გახსნილად გამოცხადდა. თავჯდომარეობდა ეპისკოპოსი სტეფანე. 

მდივანი - მღვდელი აბრაამ ტარიელაშვილი. განიხილეს სამი საკითხი: 

„1) კრებამ განიხილა საეპარქიო ხარჯთაღრიცხვა და აღმოჩნდა, რომ წინა წელს საეპარქიო შემოსავალი ყოფილა: სანთლის - 480 მანეთი; კრებულებიდან - 35 მანეთი; სამრევლოებიდან - 210 მანეთი; ეკლესიებიდან - 150 მანეთი; შემოსავლიანი ეკლესიებიდან: აწყურის თეთრი გიორგიდან - 200 მანეთი; ალავერდის ტაძრიდან - 100 მანეთი; თელავის ღვთაებიდან - 50 მანეთი; ძველი გავაზიდან 30 მანეთი; მატნის დიდბატონიდან - 30 მანეთი; კრებულის გადაყვანა-გადმოყვანა - 100 მანეთი; საგამომცემლო - 30 მანეთი. გასავალი ყოფილა ეპისკოპოსისაგან - 60 მანეთი; მისივე ბინის დასაქირავებლად - 120 მანეთი; კანცელარიის მდივანი - 120 მანეთი; საკანცელარიო ხარჯები - 10 მანეთი; მღვდელმთავრის ბინისა და კანცელარიის გათბობა-განათება - 30 მანეთი; კანცელარიის შიკრიკის ჯამაგირი - 5 მანეთი; მგალობელთა გუნდი - 120 მანეთი; სანთლის გამყიდველი - 60 მანეთი; მოულოდნელი ხარჯები - 30 მანეთი. სულ მთელი შემოსავალი 1430 მანეთი და გასავალიც ამდენივე. კრებამ დაადგინა ეს ხართჯაღრიცხვა და ერთხმად დაამტკიცა მიმდინარე 1928 წლის შემოსავალიც და გასავალიც.

გვ33

მხოლოდ თუ ვინიცობაა შემოსავალში აღნიშნული ჯამი ვერ შესრულდა, მაშინ დაკლებულ იქმნეს რომელიმე გასავლის მუხლებს. გასავალი ნავარაუდევია 1430 მანეთი, მაგრამ რახან უფრო მოსალოდნელია აწინდელი მდგომარეობის მიხედვით, დიდად შემცირებულ იქნას ნავარაუდევი შემოსავალი, ამიტომ დეფიციტის ასაშორებლად ალავერდის საეპარქიო კრება გამოსთქვამს სურვილს, რათა შეერთებულ იქნას ალავერდისა და ბოდბის ეპარქიები. 

2) მოხსენებულ იქნას წინადადება საეპარქიო საბჭოს ახალი წევრების ამორჩევაზე, კრებამ დაადგინა: შეიქმნას საეპარქიო საბჭო ახალი წევრებით: დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი, დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი, დეკანოზი ლევან ვარდიაშვილი. მათი კანდიდატები მღვდელი ნიკოლოზ ბაკურაძე და მღვდელი ალექსანდრე მთვარელიშვილი. ერისკაცნი - თინათინ ბურჭულაძე, მისი შემცვლელი პელაგია სამხარაძისა. 

3) მოხსენებული სანთლის ოპერაციის გასაძლიერებლად სამღვდელოების მხრიდან მიღებულ იქნას შესაფერისი ზომები, კრებამ დაადგინა: ყველა მღვდელმა მიიღოს ენერგიული ზომები ჩვენი ქარხნის სანთლის ხალხში ფართოდ გავრცელებისა და ყოველგვარი გარეთ ნაყიდი სანთლის აკრძალვისა მღვდელმოქმედების დროს და ყველა მღდელს ჰქონდეს სამნათეო წიგნი. ყველა ნაკურთხ ეკლესიას უნდა ჰქონდეს თავისი სანთლის წიგნი, სადაც აღნიშნული იქნება გაყიდული სანთლის რაოდენობა”.

1928 წლის ნოემბერში საკათოლიკოსო საბჭოდან ალავერდის ეპარქიაში მივიდა წერილი, სადაც აღნიშნული იყო თიანეთის სამთავარხუცესოს გამოყოფის საკითხი. ამით აღშფოთებული ეპისკოპოსი სტეფანე საკათოლიკოსო საბჭოს წერდა: „ალავერდის ეპარქიის შემადგენლობიდან 

გამოყოფილია მისი დიდი ხნის მიკუთვნებული შიდა ნაწილები და დღეს გაჭირვებული მდგომარეობა ალავერდის ეპარქიისა არ ნიშნავს იმას, როცა მოეხასიათება საქართველოს საკათალიკოსო საბჭოს მაშინ ჩამოაშოროს მას მისი კუთვნილი ისტორიული ნაწილი. მე მხედველობაში მაქვს თიანეთის სამთავარხუცესოს ტერიტორია. ხსენებული ნაწილის ჩამოშორება მე მიმაჩნია საეკლესიო სჯულის კანონმდებლობის დარღვევად და ზეაღმატებულად თვისთა უფლებათა (VI მსოფლიო კრების 25 აქტი). ამიტომ მოვითხოვ თიანეთის სამთავარხუცესო ისევ დაუბრუნდეს ალავერდის 

ეპარქიას, რომლის შემადგენლობაშიც იყო საუკუნეების განმავლობაში, თუ საკათალიკოსო საბჭო არ მოიპრიანებს ამას, მაშინ მოხსენდეს ეს საკითხი V საეკლესიო კრებას“. საკათოლიკოსო საბჭომ არ გაითვალისწინა მეუფე სტეფანეს სამართლიანი მოთხოვნა და აღნიშნული ოლქი, წინა წელს გამოყოფილ ფშავ-ხევსურეთის ტერიტორიასთან ერთად, წილკნის ეპარქიას გადასცა. 

მდგომარეობა კვლავ დაძაბული რჩებოდა. ეს განსაკუთრებით იგრძნობოდა

გვ34

 ეპარქიის განაპირა მხარეებში. კერძოდ, ახმეტის მაზრაში, სადაც არაქართული მოსახლეობა ცხოვრობდა. 1928 წლის 26 დეკემბერს. საკათოლიკოსო საბჭოს კანცელარიაში მივიდა ცნობა ალავერდის ეპარქიიდან: უმდაბლესად მოგახსენებთ საკათალიკოსო სინოდს შემდეგს, ა. წ. აგვისტოში პანკისის მღვდელი სვიმონ დაქიშვილი, როდესაც ის ღამით ბრუნდებოდა სახლში მღვდელთმოქმედების შესრულების შემდეგ, გამთენიისას იპოვეს მდინარე ალაზანში დამხრჩვალი. 

მიმდინარე წლის 9 დეკემბერს კი სოფელ მატანის მღვდელი იასონ ასათაშვილი ღამე გაუწვევიათ ავადმყოფის საზიარებლად და როდესაც სახლში ბრუნდებოდა, ბოროტმოქმედებს გზაში მოუკლავთ. ამის გამო ალავერდის საეპარქიო საბჭომ მიიღო რა მხედველობაში აღნიშნული შემთხვევები, მიმდინარე თვის 25-ში სხდომაზე გამოიტანა შემდეგი განჩინება. აღძრულ იქნას შუამდგომლობა საკათალიკოსო სინოდის წინაშე, რათა სამღვდელოებას მიეცეს უფლება დაბინდებიდან გამთენიამდე არ შეასრულოს არავითარი მღვდელთმომქმედება. ძმაო მიხეილ, (ლაპარაკია დეკანოზ მიხეილ ნაცვლიშვილზე), სიჩქარით მაცნობე წმინდა სინოდის გადაწყვეტილება ამ საქმის შესახებ. სამღვდელო კანდიდატიც გვყავს პანკისში გასაგზავნი, თორემ მოლები აგვიკლებენ. მატანშიც მღვდელი აღარ არის, რადგან როგორც წეღან ავღნიშნე ორი კვირის წინ მოკლეს. გვინდა შობის დღესასწაულზე მღვდელი გვყავდეს, დროზე გვირჩიეთ როგორ მოვიქცეთ“. დოკუმენტს ხელს აწერს დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი.

ქვეყანაში არსებული მძიმე მდგომარეობის გამო საკათოლოკოსო საბჭოს ხშირად უხდებოდა ამგვარ დათმობებზე წასვლა, რადგანაც შევიწროებულ და შეშინებულ სამღვდელოებას ისედაც მძიმე პირობებში უწევდა სამსახური და იძულებული ხდებოდა საერთოდ დაენებებინა თავი მღვდლობისათვის. მოკლული მღვდლების ადგილზე კი 1929 წლის იანვრის პირველ რიცხვებში აკურთხეს მედავითნე პავლე ბორჩაშვილი, რომელიც პანკისის ხეობაში მიავლინეს მსახურებისათვის, ხოლო მატანში განამწესეს მღვდელი იოანე მაღრაძე. 

1929 წლიდან მორწმუნეთა და ღვთისმსახურთა დევნამ მწვავე ხასიათი მიიღო, რაც გამოიხატებოდა არა მხოლოდ იდეურ, ანტირელიგიურ პროპაგანდაში, არამედ უმთავრესად ადმინისტრაციულ დევნასა და ფიზიკურ შევიწროებაში ღვთისმსახურთა და მორწმუნეთა მიმართ. ზოგიერთ სოფელში ადმინისტრაცია არ უშვებდა მღვდელს და არ აძლევდა ღვთისმსახურების ჩატარების უფლებას, ართმევდენ მიწის ნორმას და ხელწერილის საშუალებით პირობას ადებინებდნენ სასულიერო პირებს უარი ეთქვათ ღვთისმსახურებაზე, თვითნებურად და გადამეტებულად ბეგრავდენ სამღვდელოებას და ეკლესიაში მოსიარულე მრევლს. მაგალითისათვის მოვიყვანთ 1929 წლის დასაწყისში თელავის მაზრის პროკურორთან შესულსსიას, სადაც ეპარქიის ზედმეტად დაბეგრილი მღვდლები და დიაკვნებია აღწერილი:

1. მღვდელი ბაგრატ ცოცანიძე - ქვემო ალვანის ღვთისმშობლის

გვ35

მიძინების ეკლესიის წინამძღვარი. ოჯახობით 5 სული. ცოლ-ქმარი ფიზიკურ შრომას მოკლებული, ძარღვების მოშლილობისაგან. არც მიწა, არც სახლი, არც სხვა ქონება. ჰყავთ ერთი ფური და ერთი ცხენი. გადაახდევინეს 173 მანეთი. კიდევ მოსთხოვეს 120 მანეთი. მისი წლიური შემოსავალი შეადგენს 500 მან. ადმინისტრაციამ ჯერ 800 მანეთი შეაწერა, შემდეგ კი 1277 მანეთი, რისი გადახდაც მას არ შეუძლია.

2. ალავერდის ტაძრის სამრევლო საბჭოს თავჯდომარე დავით დავიდოვი თხოულობს განთავისუფლებას ზედმეტი ხარჯების შეჩერებისათვის, შავ სიაში შეტანისათვის და საბჭოს წევრობისათვის.

3. დეკანოზი ვასილ კანანაძე - კონდოლის წმინდა თომა მოციქულის ეკლესიის წინამძღვარი. დაავალეს გადაეხადა 49 მანეთი. შემოსავალი აჩვენეს შეცდომით 457 მანეთი. სინამდვილეში კი მისი შემოსავალი 1928 წელს ჩატარებული აღწერით შეადგენს 80 მანეთს, თუ შეღავათი არ  იქნება, იძულებული გახდება თავი დავანებოს ღვთისმსახურებას. 

4. მღვდელი კონსტანტინე დარჩია - ძველი გავაზის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის ეკლესიის წინამძღვარი - თავი დაანება სამსახურს დიდი გადასახადების გამო, 1928 წლის ოქტომბერში.

5. მღვდელი სვიმონ პეტრიაშვილი - ჭიკაანის წმინდა თომა მოციქულის ეკლესიის წინამძღვარი - თავი დაანება სამსახურს დიდი გადასახადების გამო, 1928 წლის ნოემბერში.

6. მღვდელი დავით

გვ36

ბურდულაძე - შილდის ჯვრის გამოჩინების ეკლესიის წინამძღვარი - 1928 წელს გადაიხადა 60 მანეთი, კიდევ შეაწერეს 130 მანეთი, 1929 წლის იანვარში თავი დაანება ღვთისმსახურებას.

7. მღვდელი გიორგი ბალიაური - გადაიხადა 8 მანეთი.

8. მღვდელი ევსები ასაბაშვილი - გრემის წმინდა პეტრესა და პავლეს ეკლესიის წინამძღვარი - 1927 წელს გადაიხადა 45 მანეთი, 1928 წლის ბოლოს უარი თქვა სამსახურზე.

9. დეკანოზი ვასილ მაისურაძე - ყვარლის წმინდა თომა მოციქულის ეკლესიის წინამძღვარი - გადაიხადა 9 მანეთი. დიაკონმა ვასილ სეფაშვილმა უარი თქვა სამსახურზე.

10. მღვდელი არჩილ მირიანაშვილი - შილდის ღვთისმშობლის ეკლესიის წინამძღვარი - შეაწერეს 100 მანეთი, 4 დღის დაგვიანების გამო კიდევ გადაახდევინეს 7 მანეთი.

11. მღვდელი ლევან გურგენაშვილი - საბუეს ეკლესიის მღვდელი. 1926 წელს გადაიხადა 60 მანეთი, 1927 წელს 80 მანეთი, 1928 წელს 65 მანეთი”. 1929 წლის 27 ივნისს, თელავის „ღვთაების” სახელობის საკათედრო ტაძარში შესდგა ალავერდის საეპარქიო კრება. დაწყებამდე შესრულდა 

პარაკლისი და კრება გახსნილად გამოცხადდა.

თავჯდომარეობდა ეპისკოპოსი სტეფანე, თანაშემწე - დეკანოზი ეკიფანე ჯაოშვილი, მდივანი - მღვდელი იოანე ქააძე. მოისმინეს დეკანოზ ეპიფანე ჯაოშვილის განცხადება, ეპარქიის მდგომარეობის შესახებ: „დარჩეს ალავერდის ეპარქია დღევანდელ ფარგლებში თუ აღდგენილ იქნას ძველ ფარგლებში. ძველად ალავერდის ეპარქიის მღვდელმთავარს ინახავდა ხაზინა. ახალ დროში მღვდელმთავრის შესანახი ხარგები დააწვა სამლვდელოებას, რომელიც თვითონ ჩავარდა მძიმე მდგომარეობაში. ამას დაერთო ისიც, რომ ალავერდის ეპარქიას ჩამოშორდა გარე კახეთი, 

თიანეთის ოლქი და შემდეგ ეპარქია შუა გაიყო (ალავერდისა და ბოდბის ეპარქიებად). ამასთან სამღვდელოების 2/3 თავი დაანება სამსახურს, ასე რომ, დღეს ალავერდის ეპარქიაში ირიცხება 25-26 მღვდელმსახური, რომელთაგან შეტანილ გადასახადს არ შეუძლია შეინახოს მღვდელმთავარი და მისი კანცელარია. ასეთი მდგომარეობის გამო ალავერდის ეპარქიის საბჭომ შარშან დეკემბერში აღძრა შუამდგომლობა საკათალიკოსო სინოდის წინაშე, რათა ან გაუქმებულიყო ალავერდის კათედრა ან გაერთიანებულიყო ძველ ფარგლებში, მაგრამ ეს არ იყო დაკმაყოფილებული. ამასთან მიუხედავად, საქართველოს საეკლესიო დებულებისა, უკანასკნელი ხუთი წლის განმავლობაში 5 მღვდელმთავარი გამოიცვალა და არც ერთხელ არ მისცემია საშუალება ეპარქიის სამღვდელოებას თვითონ აერჩია მღვდელმთავარი. მიუხედავად ამისა, აუცილებელ საჭიროებას წარმოადგენს, რომ ალავერდის ეპარქიაში იმყოფებოდეს მღვდელმთავარი იმ შემთხვევაშიც კი, თუნდ სამღვდელოების რიცხვი კიდევაც შემცირდეს,

გვ37

ვინაიდან მღვდელმთავარი არის ერთადერთი ნუგეში და ხელმძღვანელი როგორც მორწმუნეებისა, ისე სამღვდელოებისა. 

ყოველივე ზემოთ ნათქვამიდან კრებამ საჭიროდ მიიჩნია: . 

1. ა) გაერთიანებულ იქნას ალავერდის ეპარქია ძველ ფარგლებში; ბ) კათედრა დარჩეს ქ. თელავში; გ) მომავალში არ იქნას განწესებული მღვდელმთავარი ალავერდის ეპარქიის სამღვდელოების დაუკითხავად ე. ი. საშუალება მიეცეს თვითონ აირჩიოს თავისი მღვდელმთავარი; დ) წინააღმდეგ შემთხვევაში ალავერდის ეპარქია მიეწეროს მცხეთა-თბილისის ეპარქიას. 

2. კრებამ განიხილა სანთლის გასაღების საკითხი ეპარქიაში და აგრეთვე სანთლის ქარხნის შესახებ და დაადგინა: ა) დაევალოს ალავერდის ეპარქიის სამღვდელოებას მიიღოს მისგან დამოკიდებული ყოველივე ზომები წმინდა სანთლის გავრეცელების შესახებ სამღვდელოებაში; ბ) დაევალოს ალავერდის საეპარქიო საბჭოს მიიღოს ყოველივე კანონიკური ზომები, რათა დაცულ იქნას ალავერდის ეპარქიის უფლება თბილისის წმინდა სანთლის ქარხნის ქონების განაწილებაში;

3. კრებამ მოისმინა საკითხი მორწმუნეთა და სამღვდელოების მდგომარეობის შესახებ. დამსწრე პირთაგან მოყვანილ იქნა მრავალი შემთხვევა სამღვდელოებისა და მორწმუნეთა შეურაცხყოფადამცირების, ზედმეტად დაბეგვრის, დაშინების, ეკლესიების დაწვის-დანგრევის, მუქარის წერილების, სამსახურის თავდანებების მოთხოვნილებით და სხვა. გამოთქმულ იქნა კრების წევრთაგან აზრი სამსახურის სრულიად თავგანებების შესახებ, ვინაითგან დღითი-დღე აუტანელი ხდება მდგომარეობა მორწმუნეთა და სამღვდელოებისა, კრებამ დაადგინა: ეთხოვოს საკათალიკოსო სინოდს აღძრულ იქნას უმაღლესი მთავრობის წინაშე შუამდგომლობა, რათა დაცულ იქნეს ის კანონმდებლობა, რომელიც არსებობს მორწმუნეთა და კულტის მსახურთა შესახებ. წინააღმდეგ შემთხვევაში იძულებული იქნებიან სამსახურს სრულიად გაანებონ თავი“. 

კრებას ხელს აწერენ: კრების თავჯდომარე ეპისკოპოსი სტეფანე ალავერდელი, მოადგილე დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი, მდივანი მღვდელი იოანე ქააძე. დამსწრენი: დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი, დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი, დეკანოზი ვასილ კანანაძე, იღუმენი მელქისედეკი (ცელაძე), მღვდელმონაზონი კირილე (ცინცაძე), მღლვდელმონაზონი სტეფანე (გიგოლაშვილი), მღვდელმონაზონი პიმენი (ფარსადანიშვილი), მღვდელი აბრაამ ტარიელაშვილი, მღვდელი ალექსანდრე მთვარელიშვილი, მღვდელი რომან მთვარელიშვილი, მღვდელი მათე ჭიკაძე, მღვდელი ნიკოლოზ გაგუნაშვილი, მღვდელი სვიმონ კოლელიშვილი, მღვდელი არჩილ მირიანაშვილი, მღვდელი იოანე მაღრაძე, მღვდელი ბაგრატ ცოცანიძე, მთავარდიაკონი პეტრე დეკანოზიშვილი, დიაკონი იოანე მორბედაძე, მედავითნე იოსებ დეკანოზიშვილი, ფირუზა წიბალაშვილი, პეტრე ექვთიმიშვილი, დათიკო ბურნაძე. 

გვ38

ამ კრებასთან დაკავშირებით, საკათოლიკოსო სინოდმა გააჩინა

,,1. განემარტოს ალავერდის საეპარქიო მმართველობას, რომ საკათალიკოსო სინოდის სრული შემადგენლობის 1928 წლის 29 მარტის განჩინებით, ყოვლადსამღვდელო სტეფანე ალავერდელს დაევალა ალავერდის ეპარქიის მართვა-გამგეობა, მისი უნეტარესობის უშუალო ხელმძღვანელობით.

2. ალავერდის საეპარქიო კრების მოსაზრებანი - ეპარქიების მიწერის შესახებ მიღებულ იქნას სახეში შესაფერისი გარემოების დროს.

3. ყოფილი თბილისის საეპარქიო ქარხანა ფაქტიურად გაუქმდა 1921 წელს.

4. ამავე წელს ახლად გამართულ იქნა წმინდა სანთლის სახელოსნო III საეკლესიო კრების მიერ, რომელზეც იყვნენ ალავერდის ეპარქიის წარმომადგენლებიც, რომლებსაც გადაეცათ საკათალიკოსო სინოდის განჩინება, რომლის თანახმად ყოველ ცალკე ეპარქიას ეკუთვნის ის თანხა, რომელიც გროვდება ადგილობრივ საეპარქიო საბჭოში იმ ეპარქიის ეკლესიებში გაყიდული ანარიცხის სახით, 20% გამოკლებით.

5. ალავერდის საეპარქიო კრების ოქმის მესამე მუხლში აღნიშნული საკითხის შესახებ საქართველოს სინოდის სრული შემადგენლობის მიერ, ეპისკოპოს სტეფანეს თანდასწრებით აღძრულ იქნა 1929 წლის მარტში სათანადო შუამდგომლობა, რომლის შედეგიც მოეხსენება ყოვლადსამღვდელო ალავერდელს 1929 წლის 23 ოქტომბერს“.

გვ39

ეპარქიაში მდგომარეობა მაინც მძიმე რჩებოდა. ადგილობრივი ხელისუფლება თანმიმდევრულად უხეში ძალით, ადმინისტრაციული მეთოდებითა თუ სააგიტაციო მუშაობის გაშლით კიდევ უფრო ავიწროვებდა ეკლესიის პოზიციებს. ხელისუფლების ორგანოები ცდილობდნენ მოქმედი ეკლესიები რეგისტრაციაში გაეტარებინათ, რათა უფრო ზუსტი ცნობები შეეკრიბათ რელიგიურ საზოგადოებათა, სამრევლო საბჭოების შემადგენლობის, ეკლესიის შემოსავლის შესახებ. ამის შემდეგ კი ხდებოდა მათი დაბეგვრა. 

ადგილობრივი აღმასკომები ისაკუთრებდნენ ეკლესიის ეზოებს და სარგებლობდენ მათი შემოსავლით. იღებდენ დღეობების დროს გამართული დუქნების ქირას და სხვა. სამღვდელოება ვერ იხდიდა გადასახადებს და მეუფე სტეფანეს ხშირად უხდებოდა ამ საქმეებში ჩარევა. მაგალითად, სოფელ საბუეს მღვდლის ლევან გურგენიშვილის მიმართ გაგზავნილ წერილში მეუფე სთხოვს გადასახადი გადაიხადოს სრულად და მოერიდოს კონფლიქტს მთავრობის წარმომადგენლებთან: „გადასახადი შეგიტანია 150 მანეთი, რაც არ არის საკმარისი. გთხოვ, აიღო კრებული N1 გვ. 11, დადგენილება 124, მუხლი 6 და განუცხადო მილიციის უფროსს. მამულს თუ გართმევენ წაუყენე მთავრობის დადგენილება (გაზეთი ,,კომუნისტი” N231, 19-25, გვ. 10). რიღასთვის გინდა ეგ კრებული, დებულება ან კალენდარი, თუ არ გამოიყენებ. უნდა ეცადო ყოველთვის სიყვარულით, სიმშვიდითა და კანონიერი გზით მოარიგო ყოველი საქმე და უკანონობას ერიდე. 

რაც კანონით გეკუთვნის გადაიხადე, რაც არა და კანონით ეძიე. მანდ იქნებ იკითხო და იშოვო 1929-1930 წლის ,,სასოფლოსამეურნეო გადასახადის კანონი“ - გ. ლომთათიძესი, თუ მანდ არავის არ მოეპოვება, იყიდე, წაიკითხე და გამოიყენე კანონიერად”.

გვ40

მეტად მძიმე სიტუაცია იყო სოფელ ახალსოფლის (ყოფილი ძველი გავაზის) სამრევლოში. მღვდელ ბაგრატ ცოცანიძეს, რომელიც მეუფქემ ქვემო ალვანიდან გადაიყვანა აღნიშნულ სამრევლოში, გაუსაძლის პირობებში უხდებოდა ღვთისმსახურება. ადგილობრივი ახალგაზრდობა მტრული თვალით უყურებდა ეკლესიის არსებობას და ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ცდილობდა შეურაცხყოთა მიეყენებინა მოხუცი მოძღვრისათვის. გამწარებულმა მღვდელმა თხოვნით მიმართა ეპისკოპოს სტეფანეს, ისევ გადაეყვანა თავის უწინდელ ადგილას. აქვე მოვიყვანთ ამ წერილის შინაარს: ,,თქვენო მეუფებავ! მე დავემორჩილე თქვენს ბრძანებას და არც შემიძლია არ დავემორჩილო, და აი, უკვე 1 ნოემბრიდან მე ვიმყოფები ახალსოფელში, მაგრამ უნდა მოგახსენოთ, რომ თავს ისე ვგრძნობ, როგორც ცხვარი მგლებში, მე როგორც ნერვებით სუსტს და ავადმყოფს არ შემიძლია ავიტანო ამ გათავხედებული ბიჭ-ბუჭების ბრბოს სისაძაგლე, რომლებიც ხშირად მგმობენ. მე ჩემი შეურაცხყოფა კი არ მწყინს, არამედ ის, რომ ეს უბედური ხალხი რამ დასცა პირუტყვის ხარისხამდე? რამ დაუკარგა გულში სარწმუნოებრივი გრძნობა? ორში ერთი - ან უნდა სამაგიერო გადაუხადო სიტყვით, ხელით, ჯოხით, სამართლით, ან უნდა დავწყევლო ეს თავზეხელაღებულნი და გავიქცე სად? არ ვიცი! ალბათ ისევ იქ სადაც ვიყავი. მე თუშებში სარწმუნოების აშკარა შეურაცხყოფას შეჩვეული არ ვარ და ჩემთვის იქვე სჯობია, თუმცა მორწმუნენი აქაც მრავლად არიან. მაგრამ მე გული მიფუჭდება, გინდაც ათას მორწმუნეში ერთი გამოერიოს ზემოხსენებული წყეულთაგანი და ვხდები ავად. აქ ყოფნა მართლაც მღვდელმონაზონ თორნიკეს (აჭაიძე) მოუხდებოდა, მაგრამ აბა რას ვიზამ, ის არის საამათოდ ჩამოსხმული, ძელქვა კაცი, ვერაფერს დააკლებენ. ამიტომ გთხოვთ, რაც შეიძლება საჩქაროდ გამოგზავნოთ ვინმე აქ, სააქაოდ ზედგამოჭრილია მღვდელი იოანე მაღრაძე. აი, ის იქნება აქ კარგი, ყოჩაღი კაცია. ეხლა გიორგობისთვის გვინდა 10 გირვანქა სანთელი და ეგებ გამოგზავნოს დეკანოზმა ეპიფანემ ფოსტით. ამ ხელად გიგზავნით 20 მანეთს და დანარჩენს გიორგობის შემდეგ. 

ვეცდები შეწერილი საეპარქიო გადასახადიც გაგინაღდოთ, მხოლოდ უარს ამბობენ იმ სამოგზაურო ხარჯზე, რომელიც მოგივიდათ მღვდელმონაზონ თორნიკეს გამო. ბინასაც მაძლევენ თავისი საფასით ე. ი. საბჭოს ხარჯზე, ეკლესიის შემოსავლიდან მპირდებიან პურის აკრეფას და სხვა, მაგრამ მე აქ ვერ გავსძლებ, ჯავრი მკლავს ამ ურჯულო ლაწირაკებისგან“.

1930 წლის 17 იანვარს გაძარცვეს აკურის წმინდა ილია წინასწარმეტყველის სახელობის ეკლესია. დაწვეს მთელი შიდა ეკლესია თავისი ქონებით. 

მთლიანად განადგურდა კანკელი, ტრაპეზი, ოდიკი, სახარება და საღვთისმსახურო წიგნები. ამავე წელს მღვდელმა აბრაამ ტარიელაშვილმა მრევლის დახმარებითა და ხელშეწყობით კვლავ აღადგინა ტაძარი და ეპისკოპოს სტეფანეს ლოცვა-კურთხევით ეკლესია ხელახლა აკურთხა.

გვ41

ქრისტეფორე III ციცქიშვილი 1927 – 1932წწ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი სოფ. ვერტყვიჭალა ხარაგაული იმერეთი

1930 წლის აგვისტოში ეპისკოპოსი სტეფანე მიმართავს სრულიად საქართველოს საკათოლიკოსო სინოდს: ,,ვინაიდან განვლილი 5 წელი და უმეტესად უკანასკნელი წლების განმავლობაში საკმაოდ დავრწმუნდი, რომ საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობის საქმეში სრული დეზორგანიზაცია სუფევს, სრულიად გაქარწყლდა საერთოდ ღვთისმსახურება და კერძოდ, მღვდელმთავართა პრესტიჟი და ავტორიტეტი, მოსპობის გზაზეა დამდგარი საქართველოს ეკლესია და მორწმუნეთა სასოება, რისი მთავარი მიზეზიც ჩემის ღრმა რწმენით ბრძანდება კათოლიკოს-პატრიარქი ქრისტეფორე და მის გარშემო დაჯგუფებულ პირთაგან რამოდენიმე, ამიტომ დღეიდან სათანადო მომენტამდე თავს ვიკავებ მასთან თანამდებობა-სამსახურისაგან, განსაკუთრებულ ხელმძღვანელობისაგან, 

რომლისაგან ვითხოვ განმანთავისუფლოს საკათალიკოსო სინოდმა ღვთისმსახურების წესის შესრულების უფლების დატოვებით“. 1930 წლის სექტემბრის დასაწყისში კათოლიკოს-პატრიარქმა ქრისტეფორემ ეპისკოპოსი სტეფანე თბილისში გადმოიყვანა და კარის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიის წინამძღვრად დაადგინა.

გვ42

ალავერდის ეპარქია 1930-50 წლებში

ალავერდის ეპარქიის დაქვრივების გამო, 1930 წლის 24 სექტემბერს საკათოლიკოსო სინოდმა განაჩინა: „ალავერდის ეპარქიის დროებითი მართვა მიენდოს ყოვლადსამღვდელო მიტროპოლიტ კალისტრატე მანგლელს”. მიტროპოლიტმა კალისტრატემ ალავერდის საეპარქიო საბჭოს წევრებთან მუშაობას წარუმძღვარა სამი პუნქტი: 1) ყოველივე თხოვნა თუ განცხადება, რომელიც შემოვა საეპარქიო საბჭოში ან ჩემთან (გარდა სასწრაფოსი), წმინდა მირონისა და ოდიკის მიცემა და სხვა, უნდა განიხილებოდეს დაჩქარებით საბჭოს სხდომაზე. 2) იმ შემთხვევაში, როდესაც მე ვერ დავესწრები სხდომას, საბჭოს წევრთა მიერ განხილული საქმე, დასაბუთებული ჟურნალური დადგენილებით უნდა წარმომეგზავნოს მე. 3) ეპარქიის საჭიროებისათვის შემოსული თანხა მხვედრი ნაწილის, საკათალიკოსო სინოდის წარდგენის შემდეგ, უნდა გაყოფილ იქნას სამ თანაბარ ნაწილად, რომელთაგან ერთი დარჩება საეპარქიო საბჭოს განკარგულებაში, კანცელარიის ან მღვდელმთავრის ეპარქიაში წასვლა-წამოსვლის ხარჯების დასაფარავად, მეორე გაეგზავნება ყოვლადსამღვდელო სტეფანეს თბილისში, საკათალიკოსო კანცელარიის მეშვეობით, ხოლო მესამე მიეცემა გასამრჯელოდ ეპარქიის დროებით მმართველ მღვდელმთავარს“. 

მიტროპოლიტ კალისტრატეს ალავერდის ეპარქიის მართვა უხდებოდა  თბილისიდან. ამიტომ ის თხოვნას უგზავნის იქაურ საეპარქიო საბჭოს, წარუგზავნონ ცნობები, რამდენი იყო ალავერდის ეპარქიაში 1931 წლის 1 იანვრისათვის: „1) სამთავარხუცესო; 2) მოქმედი სამრევლო; 3) ზედმიწერილი ეკლესია; 4) მოქმედი მღვდელი; 5) მოქმედი დიაკონი; 6) მოქმედი წიგნისმკითხველი; 7) რამდენი ფუთი სანთელი გაიყიდა ეკლესიაში 1930 წელს; 8) 1930 წლის ეკლესიის შემოსავალი, გასავალი და ნაშთი. 9) მღვდელმთავრის ვიზიტს რომელ სამრევლოში ჰქონდა ადგილი; 10) საეკლესიო დისციპლინას ჰქონდა თუ არა ადგილი. ჩემს მოთხოვნილ სამღვდელო სიას დაერთოს ცნობა, ვინ, რა და როდის მიიღო უკანასკნელი ჯილდო“.

ორ კვირაში მეუფე კალისტრატესთან გასაგზავნი მონაცემები მზად იყო: 

„1931 წლის 1 იანვრისათვის ხსენებულ ეპარქიაში იყო 3 სამთავარხუცესო 16 მოქმედი სამრევლოთი, 15 მასზე მიწერილი ეკლესიით, 4 იღუმენი, 1 მლვდელმონაზონი, 13 მღვდელი, 1 დიაკონი და ორი წიგნისმკითხველი. 1930 წელს შემოვიდა და სრულიად გაიყიდა 12 ფუთი და 19 გირვანქა სანთელი, ხოლო განსაზღვრული არ ყოფილა თუ რამდენი გაიყიდა ეკლესიებზე ან კერძოდ, რადგან ასეთი მოთხოვნილება არ ყოფილა დაყენებული. ამავე წელს საეპარქიო საბჭოს შემოსავალი იყო 885 მანეთი

გვ43

გასავალი 825 მანეთი. ნაშთი 60 მანეთი. მღვდელმთავრის  ვიზიტი არ ყოფილა არც ერთ სამრევლოში. საეკლესიო დისციპლინის დარღვევას ადგილი ჰქონდა საკრებულო ტაძარში, რომელიც გამოწვეული იყო ყოფილი მღვდელმთავრის მიერ. ამ სამწუხარო მოვლენას ადგილი ჰქონდა 1929 წლის დეკემბერში (შეგიძლიათ იხილოთ საკათალიკოსო სინოდის კანცელარიის საქმე N1). ამასთან ერთად წარმოგიდგენთ საეპარქიო სამღვდელო სიას ჩვენებით, თუ როდის იკურთხა, რა და როდის მიიღო უკანასკნელი ჯილდო“.

1931 წლის 16 მარტს გარდაიცვალა ეპარქიის მთავარხუცესი დეკანოზი ეპიფანე ჯაოშვილი და ეპისკოპოსმა კალისტრატემ მის ადგილზე დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი დაადგინა, რომელიც ასევე საკათედრო ტაძრის წინამძღვრადაც დაინიშნა. 1931 წლის 2 ოქტომბრის საკათოლიკოსო სინოდისადმი გაგზავნილ წერილში, მამა ლეონტის მოჰყავს სია იმ ეკლესიათა, რომელთაც დღემდე შერჩათ ღვთისმსახურებისათვის საჭირო სამკაულები და არ იყო შელახული, რადგან წინა წელს გაგზავნილ სიაში არ ზუსტდებოდა, თუ რომელ ტაძრებში სდებოდა სისტემატიური წირვა ლოცვა: 

,,მოგახსენებთ, რომ მთელს ეპარქიაში არის 19 ეკლესია სიის მიხედვით, მაგრამ საბჭომ არ იგულისხმა მოქმედი ეკლესიები, სადაც სისტემატიურად ტარდება წირვა-ლოცვა. ასეთები კი არიან: თელავის, შალაურის, აწყურისა და ორივე ალვანის ეკლესიები. დანარჩენ ეკლესიებში, ღვთისმსახურება ტარდება განსაკუთრებულ შემთხვევებში. თანაც ბევრი მათგანი ისე არიან აწიოკებულნი უზომო დაბეგვრით, რომ თავიანთ სამრევლოებში ვერც კი დგებიან და იძულებული არიან სხვა სოფლებში ეძებონ სამსახური“.

გვ44

1932 წლის 10 თებერვალს შედგა ალავერდის საეპარქიო საბჭოს კრება, რომელსაც დაესწრენ: დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი, დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი, მარიამ აბელიშვილი, ნინო კალმახელიძისა და პელაგია სამხარაძისა. კრებამ მოისმინა წინადადება ეპარქიის სამღვდელოების დაჯილდოების შესახებ და მიიღო რა მხედველობაში, თუ რა მძიმე პირობებში უხდება სამღვდელოებას დაკისრებულ მოვალეობათა აღსრულება, გამხნევებისა და წახალისების მიზნით, გამოსთქვეს სურვილი მათი დაჯილდოებისა. დადგინდა, გაკეთდეს სია და წარედგინოს საკათოლიკოსო სინოდს. 

წმინდა სინოდის დადგენილებით, 1932 წლის 5 აპრილს, ბრწყინვალე აღდგომის დღესასწაულისათვის, თანახმად ალავერდის საეპარქიო საბჭოს დადგენილებისა, დაჯილდოედნენ შემდეგი სასულიერო პირები: 

1) დეკანოზი მათე ალბუთაშვილი - ენქერით 

2) მღვდელი იოანე ქააძე - დეკანოზის წოდებით 

3) მლვდელი ნიკოლოზ გაგუნაშვილი - დეკანოზის წოდებით 

4) მღვდელი იოანე ენუქიშვილი - სამკერდე ოქროს ჯვრით 

5) მღვდელი ბაგრატ ცოცანიძე - სამკერდე ოქროს ჯვრით 

6) მლვდელი ზაქარია როსტომაშვილი - სამკერდე ოქროს ჯვრით 

7) მღვდელი გრიგოლ ჩიკვაიძე - სამკერდე ოქროს ჯვრით 

8) მღვდელი გიორგი მეზვრიშვილი - კამილავკით 

9) მღვდელი პავლე ბორჩაშვილი - კამილავკით

გვ45

ალავერდის ეკლესია. XX საუკუნის შუა პერიოდი 

10) მღვდელმონაზონი სტეფანე (გიგოლაშვილი) - სამკერდე ოქროს ჯვრით 

11) იღუმენი მელქისედეკი (ცელაძე) - არქიმანდრიტის წოდებით

ასევე, პეტრე-პავლობის დღესასწაულთან დაკავშირებით, 4 ივლისს, კელავ დაჯილდოვდნენ სასულიერო პირები: 

1) იღუმენი კირილე (ცინცაძე) - ენქერით 

2) მღვდელი იოანე ენუქიშვილი - დეკანოზის წოდებით 

3) მღვდელი ბაგრატ ცოცანიძე - დეკანოზის წოდებით 

1932 წლის 24 ივნისს საქართველოს VI საეკლესიო კრების გადაწყვეტილებით, მიტროპოლიტი კალისტრატე კათოლიკოს-პატრიარქად აირჩიეს. ამავე კრების თანახმად, ალავერდის ეპარქიის მართვა-გამგეობა კვლავინდებურად უკვე კათოლიკოს-პატრიარქ კალისტრატეს შეუთავსეს. 

უწმინდესმა და უნეტარესმა კალისტრატემ პატრიარქობის პირველ წლებში თავისი საქმიანობა ოთხი მიმართულებით წარმართა: 1) ეკლესია-მონასტრების დახურვის, ნგრევის და ძარცვა-რბევის პროცესის შეჩერება. 2) საბჭოთა ხელისუფლებასთან ლოიალური კურსის შენარჩუნება. 3) საქართველოს საბჭოთა ხელისუფლების საკანონმდებლო ორგანოების მიერ მიღებული საეკლესიო პირების სულისშემხუთველი საგადასახადო კანონმდებლობის ლიბერალიზაციისათვის ბრძოლა. 4) საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ავტოკეფალიის მსოფლიო მართლმადიდებელი ეკლესიათა მიერ აღიარების მიღწევა. 

ასეთ ვითარებაში საზოგადოების ბნელი ძალების ერთგვარ წაქეზებად იქცა ხელისუფლების მოწოდება აელაგმათ სასულიერო პირების საქმიანობა.

გვ46

1931-32 წლებში დაფიქსირდა მრავალი შემთხვევა სასულიერო პირთა უზომო დაბეგვრისა და ასევე ეკლესია-მონასტრების დარბევისა თუ გაძარცვისა. გამონაკლისი არც ალავერდის ეპარქია ყოფილა: სოფელ იყალთოს სამრევლოს დეკანოზ იოანე ენუქიშვილისათვის შეუწერიათ 310 მანეთი და ვინაიდან მას არ ჰქონდა შესაძლებლობა გადაეხადა თანხა, წაურთმევიათ ცხენი, აუყრიათ ქოხისათვის იატაკი და ჭერის ფიცრები, წაუღიათ ანაფორა, პალტო და ქუდი და ყოველიეე ეს ჩაუბარებიათ იყალთოს ერთ-ერთი მცხოვრებლისთვის, მარტის 31-მდე, როდესაც უნდა მომხდარიყო აღნიშნული ქონების გაყიდვა. ასევე მოექცნენ სოფელ ოჟიოს მღვდელ გიორგი მეზვრიშვილს. მასაც დაუშალეს სახლი და საშენი მასალა გადაუზიდეს სხვაგან, თვითონ მღვდელი ცოლ-შვილით დარჩენილა ღია ცის ქვეშ. 

შემზარავი ფაქტი მოხდა ქვემო ალვანის ყოვლადწმინდა სამების სახელობის ეკლესიაში. იქაური მოძღვრის, დეკანოზ იოანე ქააძის გადმოცემით, როდესაც რამოდენიმე დღით თბილისში წასულა თავისი ავადმყოფი შვილის სანახავად, უკან დაბრუნებულს ეკლესია დახვდა გაძარცვული. წაღებული იყო შემდეგი ნივთები: ვერცხლის ბარძიმ-ფეშხუმი, კოვზით და პატარა თეფშით, ტრაპეზის ერთი ჯვარი, „ბრონზის“ ყვითლად დაფერილი.

ტრაპეზის სახარება დამხვდა გადაშლილი. მის ყდასა და ფურცელს შორის ესვენა წმინდა ოდიკი, რომელიც ბოროტმოქმედებს რატომღაც არ წაუღიათ. სამკვეთლოს ზედა შესამოსელიც გამოძრავებული იყო. ეკლესია გაძარცვეს ბოქლომის გატეხვით. „მილიციაში განვაცხადე იმავე დღეს. 

უმდაბლესად გთხოვთ განმარტებას და ლოცვა-კურთხევას, თუ როგორ მოვიქცე, რათა მღვდელთმოქმედება განვაგრძო ტაძარში “.

1932 წლის 30 ივნისს გაკეთებულ წერილში მთავარხუცესი დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი მწუხნარებით მიმართაეს წმინდა სინოდს, რომ კახეთის თვალი და გული, ალავერდის ტაძარი მეტად უნუგეშო მდგომარეობაშია. „მისი ეზო სანახირედ არის გადაქცეული, მღვდელმონაზონ 

სტეფანეს კოლმეურნეები მეტად უხეშად ექცევიან. სამჯერ გატეხეს ტაძარი, წაიღეს შემდეგი ნივთები: სამი თვალი ამოაცალეს წმინდა იოსებ ალავერდელის ხატს, ჩამოხსნეს კრეტსაბმელი, რვა არშიანი თოკით, წაიღეს ნამწვავი კელაპტრები, დაახლოებით 5 გირვანქამდე. ტაძარში ამჟამად აწყვია კასრები, სადაც კომბოსტოსა და კიტრის წნილია ჩადებული, რის გამოც ტაძარში საშინელი სუნი დგას. მლვდელმონაზონი სტეფანე ეს ბოლო 5 თვეა საერთოდ გააგდეს ტაძრიდან და ეკლესიის მოშორებით დასახლდა. 

გთხოვთ უმდაბლესად, აღძრად შუამდგომლობა სადაც ჯერ არს, რათა ალავერდის ტაძარი იყოს შენახული ჯეროვნად, როგორც ისტორიული ძეგლი“. 

ასევე მძიმე სიტუაცია იყო აწყურის თეთრი გიორგის სახელობის ეკლესიაში. არქიმანდრიტ მელქისედეკის ცნობით, „ბოლო სამი წლის განმავლობაში გადასახადი ყოველწლიურად ორმაგდება, თუ 1930 წელს გადაგვახდევინეს ობლიგაციის ფული 110 მანეთი, 1931 წელს აღდგომის შემოსავალი წაიღეს 273 მანეთი, აგვისტოს მარიამობის

გვ47

250 მანეთი, ობლიგაციების 320 მანეთი. 1932 წელს აღდგომის 300 მანეთი, მარიამობის 484 მანეთი, ობლიგაციების 500 მანეთი. გადასახადი ყოველ წელს იმატებს, ამ დრომდე გაუძელით და შემდეგ რა მოხდება არ ვიცით. ვალდებულნი ვარ კანონს დავემორჩილოთ. თვალსაჩინო შემოსავალი ეკლესიის საბჭოს ხელშია. ფულის კულაბა, ტყავები, მხრები, პურები, ღვინო, ქათმები, საწირავი ფული და სხვა. 5 წელია რაც კანონიერი საბჭო არ გვყავს. ამ უკანონო მტაცებელ საბჭოს ვინ ირჩევს არ ვიცით. ყოველ აღდგომა დღეს ამოდიან და გვეუბნებიან, ჩვენ 

ვართ საბჭოებიო. ამოდიან თან იმ დროს, როდესაც სასმელ-საჭმელია, დაგდებიან სვამენ-ჭამენ და რაც დარჩება იმასაც წაიღებენ. 

თუ დახმარება არ იქნება ამ შიშის ქვეშ როდემდის ვიყოთ. ძროხებისა და ღორების მწყემსებიც კი ჩვენ გვაშინებენ. მთელი სოფლის ნახირის სადგომი აქ არის, ეკლესიას ძლივსღა ვიცავთ. გთხოვთ თქვენს უწმინდესობას რაიმე გზა და ნუგეშინისცემა აღმოგვიჩინოთ აღნიშნული საქმის გადასაწყვეტად“.

აწყურის თეთრი გიორგის ეკლესია. XX სუკუნის 30-იანი წლები 

მიუხედავად ქვეყანაში არსებული მძიმე ვითარებისა, კათოლიკოს-პატრიარქი კალისტრატე შეძლებისდაგვარად ახერხებდა ყურადღება მიექცია ალავერდის ეპარქიისათვის. დროგამოშვებით ჩადიოდა ეპარქიაში სამღვდელმთავრო მსახურების ჩასატარებლად და სიტუაციის ადგილზე გასაცნობად, გარდა ამისა, როცა თვითონ ვერ ახერხებდა ამას, მაშინ საკათოლიკოსო სინოდის წევრებს აგზავნიდა, რომელთაც ევალებოდათ შეესწავლათ იქ არსებული სიძნელეები და პრობლემები, დაეთვალიერებინათ მოქმედი

გვ48

ტაძრები და შემდეგ ცნობები მიეწოდებინათ საკათოლიკოსო სინოდისათვის. ეს მოგზაურობები იმდენად კარგად ასახავს მაშინდელი კახეთის სულიერ მდგომარეობას, რომ საჭიროდ ჩავთვალეთ სრულიად გაგაცნოთ: 

„1932 წლის 23 სექტემბერს, პარასკევს, ღამის 1 საათზე, კახეთის მატარებლით კათოლიკოს-პატრიარქი საკათალიკოსო საბჭოს წევრებთან ერთად, დეკანოზ ბენიამენ კანდელაკთან, სიონის ტაძრის კანდელაკ დეკანოზ მიხეილ ნაცვლიშვილთან, დეკანოზ დიმიტრი ლაზარიშვილთან და პროტოდიაკონ ამბროსი ახობაძესთან ერთად გაემგზავრა თელავში, ჯვართამაღლების დღესასწაულზე დასასწრებად და ალავერდის ტაძარში სამღვდელმთავრო წირვა-ლოცვის ჩასატარებლად: ,,დილის 10 სთზე ჩავედით სადგურში. რკინიგზაზე დაგვხვდა მთავარხუცესი დეკანოზი ლეონტი ღვინიაშვილი სამღვდელოებით. კათალიკოსი დარჩა ღვინიაშვილის სახლში იმ დღეს. შაბათს 24-ში და კვირას  25-ში დილით პატრიარქმა წირვა-ლოცვა ჩაატარა ,,ღვთაების“ საკათედრო ტაძარში არქიმანდრიტ მელქისედეკის თანამწირველობით. სამწუხაროდ, უნდა აღინიშნოს, რომ ეკლესიაში მსახურებას მცირე ხალხი დაესწრო. როგორც ლოცვის, ისე წირვის შემდეგ პატრიარქმა იქადაგა. წირვის შემდეგ გადახდილ იქვნა პანაშვიდი დეკანოზ ეპიფანე ჯაოშვილის სულის საოხად, რომელსაც დაესწრენ განსვენებულის ოჯახის წევრები და ახლობლები. კვირა საღამოს მისი უწმიდესობის განკარგულებით მოხდა კრება ალავერდის საეპარქიო საბჭოსი, რომელსაც დაესწრენ ადგილობრივი სამრევლო საბჭოს თავჯდომარე და სასულიერო პირნი. 

განსაკუთრებით დამსწრეებთ მიეცათ წინადადება გამოეთქვათ მოსაზრება ალავერდის ეპარქიის მუდმივი მლვდელმთავრის დანიშვნის შესახებ, თუნდაც იმ პირობით, რომ იცხოვროს თბილისში და დროებით მიმოიხილოს ეპარქია, თუ ადგილობრივი გარემოება ხელს არ უწყობს მის თელავში ცხოვრებას. დამსწრეებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ მუდმივი მღვდელმთავრის დანიშვნა, ამ დროისათვის არ არის შესაძლებელი ეპარქიაში. საეპარქიო შემოსავლის სიმცირე, მისი შემთხვევითი ხასიათი, ბინის უქონლობა, ხელს შეუშლის მღვდელმთავრის მსახურებას. ამ ჟამად ისეთი მძიმე მდგომარეობაა ეპარქიაში, რომ საშუალება არ გამოიძებნა სრული მგალობელთა გუნდის გამართვაზე. ამ გარემოებათა გამო, მღვდელმთავარი მოკლებული იქნება სათანადო პატივს და ვერაფერ სამსახურს ვერ გაუწევს საეკლესიო საქმეს. ამიტომ უმჯობესი იქნება ალავერდის ეპარქიის მართვა-გამგეობა დატოვებულ იქნას ჯერჯერობით არსებულ მდგომარეობაში, ვინაიდან თბილისიდან მართვა ალავერდის ეპარქიისა მისი უწმიდესობის მიერ და ზოგიერთ შემთხვევაში მისი მობრძანება, თუნდაც იშვიათად, უფრო მეტ სარგებლობას მოუტანს ეპარქიას, ვიდრე მუდმივი მღვდელმთავარი. დასასრულს დამსწრეთ გულითადი მადლობა

გვ49

 მოახსენეს მის უწმიდესობას ეპარქიაზე გაწეული შრომისათვის და გამხნევებულებმა და დაიმედებულებმა, რომ წმინდა სინოდი ყურადღებით მოეკიდებოდა მათ მოხსენებას, ხოლო მისი უწმიდესობა არ მოაკლებს მამამთავრულ მზრუნველობას, მიიღეს 

ლოცვა-კურთხევა და გამოეთხოვნენ. ორშაბათს, 26 სექტემბერს, 10 სთ-ზე, პატრიარქი თავისი ამალით და დეკანოზ ლეონტი ღვინიაშვილთან ერთად გაემგზავრნენ ალავერდისაკენ, ხოლო გზად მიბრძანდა აწყურის თეთრი გიორგის სავანეში. ტაძარში სათანადო პატივით შეხვდა წინამძღვარი არქიმანდრიტი მელქისედეკი კრებულით. იყვნენ სხვა მღვდლებიც. პარაკლისის შემდეგ პატრიარქმა მამამთავრული სიტყვა-სწავლებით ანუგეშა და გაამხნევა მრევლი. ტაძრისა და კარ-მიდამოს დათვალიერების შემდეგ არქიმანდრიტმა მელქისედეკმა მიიწვია კათალიკოს-პატრიარქი საუზმეზე. მისი მოხსენებიდან გაირკვა, რომ ადგილობრივ საეკლესიო საქმეებს, უფრო კი შემოსავალს დაეუფლენ უპასუხისმგებლო პირები, რომელნიც თავს უწოდებენ ,,საბჭოს“, კრეფავენ ყოველგვარ შემოსავალს, რომელშიც ანგარიშს არავის არ აძლევენ. ეკლესიაში არ იყიდება საეკლესიო სანთელი. მისმა უწმიდესობამ მოიწვია ხსენებული საბჭოს წევრები, რომლებთანაც ჰქონდა სათანადო საუბარი ამალის თანდასწრებით. საბჭოს წევრებმა გულდასმით მოისმინეს ნათქვამი, ყურად იღეს კეთილი რჩევა და აღუთქვეს პატრიარქს, რომ დღეიდან იმოქმედებენ მთავარხუცესთან შეთანხმებით, მიიღებენ მისგან საეკლესიო სანთელს და საბუთებ-დავთრებს, შემოსავალ-გასავალს კანონიერად აწარმოებენ. ამის შემდეგ კათალიკოსმა დალოცა დამსწრენი, სავანის მოღვაწენი და გაემართა ალავერდისაკენ.

საღამოს 5 სთ-ზე კათალიკოსის ეტლი მიუახლოვდა ალავერდს. ტაძრის გარშემო ფართო მინდორი დაფარული იყო დღესასწაულზე მოსული მლოცველთა ურმებით. ტაძარში მის უწმიდესობას დახვდა ადგილობრივი კრებული. პარაკლისის შემდეგ მისი უწმიდესობა წაბრძანდა დასასვენებლად საგანგებოდ გამზადებულ ოთახში. საღამოს 7-ის ნახევარზე დაიწყო ზარების სადღესასწაულო რეკვა. პატრიარქი შებრძანდა ტაძარში და დაიწყო ლოცვა. ეკლესია მჭიდროდ იყო გავსებული მლოცველებით. სახარების წაკითხვის შემდეგ პატრიარქმა იქადაგა ჯვართამაღლების დღესასწაულზე და მის მნიშვნელობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ღვთისმსახურება დიდხანს გაგრძელდა, ტაძარს ხალხი არ მოკლებია. 10 სთ-ზე კათალიკოსი გამობრძანდა ტაძრიდან. ამ დროს მეტად სასიამოვნო სურათს წარმოადგენდა ტაძრის ეზო და გალავნის გარშემო მინდორი, რომელიც ისე იყო განათებული, თითქოს ხანძარი გაჩენილაო. მეორე დღეს დიდი ზეიმით შესრულდა საღვთო ლიტურგია. უამრავი ხალხი ეზიარა, როგორც ხნიერნი, ისე პატარები. წირვის დამთავრების შემდეგ პატრიარქმა.

გვ50

ხალხს მიმართა სიტყვა-მოძღვრებით. ქადაგებას მოება პანაშვიდი განსვენებულ ეპისკოპოს პეტრესა და პიროსის საფლავების წინაშე. პატრიარქმა ხალხს გაახსენა განსვენებული მღვდელმთავრების შრომა-ამაგი. უკმაყოფილება გამოითქვა ეპისკოპოს პიროსის საფლავთან დაკავშირებით, რომელსაც ქვაც კი არ ედო საფლავზე. სამღვდელოებას მიეცა დავალება დადოს ქვა შესაფერისი წარწერით. 

აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომელიც მოახდინა მლოცველებზე ახალგაზრდა პროტოდიაკონის ამბროსი ახობაძის ხმამ და მსახურებამ. მთავარხუცესს უშუალოდ დაევალა გაეწია სათანადო ყურადღება ალავერდის ტაძრისათვის. ორშაბათს, 28 სექტემბერს, დილით 8 სთ-ზე, მისმა უწმიდესობამ დატოვა ალავერდი და წაბრძანდა თელავისკენ, საიდანაც დღის 12 სთ-ზე გაემგზავრა თბილისში. თბილისში ჩასვლისთანავე შეიკრიბა სინოდის საგანგებო სხდომა, სადაც მიღებულ იქნა შემდეგი განჩინება: გარდაცვალებული ეპისკოპოს პიროსის საფლავზე დაიდოს მარმალილოს ქვა სათანადო წარწერით. ხელს აწერენ: სინოდის თავგდომარე კათალიკოს-პატრიარქი კალისტრატე, მიტროპოლიტი სეიმონ ქუთათელი, მიტროპოლიტი ვარლაამი, ეპისკოპოსი იეროთეოზი ნინოწმიდელი, ეპისკოპოსი ეფრემი ურბნელი, დეკანოზი იოსებ მირიანაშვილი, დეკანოზი გიორგი გამრეკელი, დეკანოზი ბენიამენ კანდელაკი დეკანოზი იოანე ცქიტიშვილი’’.